MAHKEMESİ :İş Mahkemesi
Davacı, Kurum tarafından gönderilen ödeme emirinin zamanaşımı nedeniyle iptaline karar verilmesini istemiştir.
Mahkeme ilamında belirtildiği şekilde, isteğin kabulüne karar vermiştir.
Hükmün davalı vekili tarafından temyiz edilmesi üzerine temyiz isteğinin süresinde olduğu anlaşıldıktan sonra düzenlenen raporla dosyadaki kağıtlar okundu, işin gereği düşünüldü ve aşağıdaki karar tesbit edildi.
K A R A R
Dava; Limited Şirket ortağı olan davacının Kurum tarafından kendisine prim borcundan dolayı çıkartılan ödeme emrinin iptali davasıdır.
Yerel Mahkemece; davada, ödeme emrine konu borçlar 5 yıllık zamanaşımına tabi olup davacıya ödeme emrinin 31.07.2015 tarihinde tebliğ edildiği gözetildiğinde takibe konu pirim ve gecikme zammı alacağının zamanaşımına uğradığı, dosyada zamanaşımını kesen veya durduran herhangi bir belgeye rastlanmadığı gerekçesiyle davanın kabulü ile dava konusu ödeme emrinin iptaline karar verilmiştir.
Karar davalı Kurum vekili tarafından temyiz edilmiştir.
Davanın hukuki dayanağı 5510 sayılı Kanunun 88. maddesidir. 5510 sayılı Kanunun 88. maddesinde Kurum tarafından tahakkuk ettirilen prim borçlarının ödenmesi usulleri düzenlenmiştir.
5510 sayılı Kanun 88/16. fıkrasında; “Kurumun süresi içinde ödenmeyen prim ve diğer alacaklarının tahsilinde 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsili Usulü Hakkında Kanunun 51 nci, 102 nci, 106 ncı maddeleri hariç, diğer maddeler uygulanır. Kurum, 6183 sayılı Kanunun uygulanmasında Maliye Bakanlığı ile diğer kamu ve kuruluşları ve mercilere verilen yetkileri kullanılır”.
5510 sayılı Kanun 88/19. fıkrasına göre, “Kurumun prim ve diğer alacaklarının tahsilinde, 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanunun uygulanmasından doğacak uyuşmazlıkların çözümlenmesinde Kurumun alacaklı biriminin bulunduğu yer İş Mahkemesi yetkilidir. Yetkili İş Mahkemesine başvurulması alacakların takip ve tahsilini durdurmaz”.
Aynı maddenin 20. fıkrasında “Kurumun Sigorta primleri ve diğer alacakları haklı bir sebep olmaksızın bu Kanunda belirtilen sürelerde ödenmez ise kamu idarelerinin tahakkuk ve tediye ile görevli kamu görevlileri, tüzel kişiliği haiz diğer işverenlerin şirket yönetim kurulu üyeleri de dahil olmak üzere üst düzeydeki yönetici veya yetkilileri ile kanuni temsilcileri Kuruma karşı işverenleri ile birlikte müştereken ve müteselsiler sorumludurlar” hükmü düzenlenmiştir.
Yine 21. fıkrada da; ''Kurum kamu idarelerinde işyerinin özelliği nedeniyle primlerin farklı zamanlarda ödeme süresini belirlemeye yetkilidir. Prim alacaklarının tahsili için muacceliyet tarihinden itibaren en geç bir yıl içinde icra yoluna başvurmayan Kurum yetkili personeli hakkında genel hükümlere göre kovuşturma yapılır” hükmü düzenlenmiştir.
6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulu Hakkında Kanunun 35. maddesine göre; ''Limited Şirket ortakları, şirketten tamamen veya kısmen tahsil edilemeyen veya tahsil edilemeyeceği anlaşılan amme alacağından sermaye hisseleri oranında doğrudan doğruya sorumlu olurlar ve bu Kanun hükümleri gereğince takibe tabi tutulurlar.
Ortağın şirketteki sermaye payını devretmesi halinde, payı devreden ve devralan şahıslar devir öncesine ait amme alacaklarının ödenmesinden birinci fıkra hükmüne göre müteselsilen sorumlu tutulur.
Amme alacağının doğduğu ve ödenmesi gerektiği zamanlarda pay sahiplerinin farklı şahıslar olmaları halinde bu şahıslar, amme alacağının ödenmesinden birinci fıkra hükmüne göre müteselsilen sorumlu tutulur”.
Aynı Kanunun mükerrer 35. maddesinde ise “Kanuni Temsilcilerin Sorumluluğu” düzenlenmiştir. Buna göre; “Tüzel kişilerle küçüklerin ve kısıtlıların, vakıflar ve cemaatler gibi tüzel kişiliği olmayan teşekküllerin mal varlığında tamamen veya kısmen tahsil edilemeyen veya tahsil edilemeyeceği anlaşılan amme alacakları, kanuni temsilcilerin ve tüzel kişiliği olmayan teşekkülü idare edenlerin şahsi mal varlıklarından bu Kanun hükümlerine göre tahsil edilir”.
5510 sayılı Kanunun 88/20. fıkrasına koşut mülga 506 sayılı Kanun 80/12. fıkrasında; “Sigorta primlerini haklı sebepleri olmaksızın, birinci fıkrada belirtilen süresi içerisinde tahakkuk ve tediye etmeyen kamu kurum ve kuruluşların tahakkuk ve tediye ile görevli kamu görevlileri mesul muhasip, sayman ile tüzel kişiliği haiz diğer işverenlerin üst düzeydeki yönetici veya yetkilileri kuruma karşı, işverenleri ile birlikte müştereken ve müteselsilen sorumludur”.
Dosyada, davacı ... dava dışı ...Ltd. Şti'nin ortağı ...'ın mirasçısıdır. Kurum tarafından 1995 - 1998 yılları arasındaki prim borçlarından dolayı dava dışı şirketin sorumluluğu cihetine gidilmiştir. Muris ..., Ticaret Odası kayıtlarına göre 18.11.1992 tarihinde kurulan şirketin iki kurucu ortağından birisidir. İlgili Limited Şirket bünyesinde 13.06.1997 tarihli Ortaklar kurulu kararı ile muris ... %50 oranında hisseye sahiptir. ... ekli veraset ilamına göre 1994 tarihinde ölümü ile mirasçıları davacı ... ile çocukları ... ve ... kalmıştır.
Limited Şirket de şirketin borçlardan sorumluluğu sermayesi ile sınırlıdır. Bu borçlardan dolayı şirket ortaklarına gidilebilmesi için ise şirket sermayesinin borcu karşılayamayacağının anlaşılması halinde mümkündür.
Bu durumda Limited Şirket hakkında doğan kamu alacağının tahsil edilemeyeceğinin anlaşılması halinde Limited Şirket ortağı hakkında borç ne zaman istenebilir hale gelecektir ve zamanaşımı süresi ne zaman başlayacaktır?
6098 sayılı TBK'nın 149. maddesinde “Zamanaşımının Başlangıcı” düzenlenmiştir.
Maddeye göre; ”Zamanaşımı, alacağın muaccel olmasıyla işlemeye başlar.
Alacağın muaccel olmasının bir bildirilme bağlı olduğu hallerde, zamanaşımı bu bildirinin yapılabileceği günden itibaren işlemeye başlar.”
818 sayılı eski BK. 128. maddesinde de: “Mürüruzaman alacağın muaccel olduğu zamandan başlar; alacağın muacceliyeti bir ihbar vukuuna tabi ise müruruzaman bu haberin verilebileceği günden itibaren cereyan eder.”
Bu konuda ayrıca öğretideki görüşlerde şöyledir.
“6183 sayılı AATUK'nun 35. maddesi, limited ortaklık ortaklarının ortaklıktan tamamen veya kısmen tahsil edilemeyen veya tahsil edilemeyeceği anlaşılan amme alacağından sermaye hissesi oranında sorumlu olacağını düzenlemiştir. Öncelikle burada ortakların sorumluluğu ikinci derecededir.
6183 sayılı AATUK’nun 3. maddesinde amme alacağı kavramı, Kanunun 1 ve 2. maddesi kapsamına giren alacaklar olarak belirtilmektedir. Bu düzenlemelere bakıldığında, amme alacağı kavramının sadece vergi borçlarının değil, ayrıca özellikle devlete ve diğer kamu kurumlarına ait resim, harç, vergi cezası, para cezası gibi asli ve gecikme zammı faiz gibi feri alacakları ve bunların takip masraflarını kapsamaktadır. Dolayısıyla bu kapsamdaki limited ortaklığın kamu borçlarından dolayı, kanuni şartlar oluşursa, limited ortaklık ortaklarına da başvurulabilmesi olanaklıdır.
Böylelikle amme alacakları bakımından kamu kurumlarına ayrıcalık tanınmış olmaktadır. Gerçektende ortaklığın normal alacaklıları (örneğin bir banka, ortaklığa mal satan tacır vs...) hiçbir şekilde ortakları takip edemezken, kamu kurumları kamu alacaklarından dolayı ortaklara başvurabilecektir. Böylelikle kamu kurumlarına diğer alacaklılara oranla imtiyaz sağlandığı söylenebilir.
Ortaklara başvurunun kanuni şartları bakımındansa şunlar belirtilmelidir.
Bir kere, ortakların ortaklığın kamu borçlarından dolayı sorumluluğu, ikinci derecededir. Birinci derecede sorumluluk limited ortaklık tüzel kişiliğine aittir. Amme borcundan dolayı ortakların şahsi malvarlığına başvurulabilmesi, ancak bunun ortaklıktan tahsil edilememesi şartına bağlıdır. Tahsil edilememe durumununda aciz fişi veya aciz vesikasıyla belirlenmiş olması gerekir” (Oruç Hami Şener - Teorik ve Uygulamalı Ortaklıklar Hukuku – Kasım 2012 - S 711 vd.).
“İfa zamanı teriminden şu iki anlam çıkarılabilir. İfa zamanı önce, alacaklının edimin ifasını isteyebileceği ve bu amaçla dava açabileceği anı anlatır; buna kısaca alacağın muacceliyeti adı verilir. İfa zamanı, borçlunun edimi ifaya izinli bulunduğu anıda gösterir; buna da alacağın ifa edilebilirliği denir. Alacağın muaccel olduğu anda, kural olarak ifasıda mümkündür.
Alacağın muacceliyeti ve ifa edilebilirliği kural olarak, aynı anda meydana geldiği için bazıları muacceliyeti borcun istenebileceği ve ifa edilebileceği an olarak tanımlamışlardır. Fakat aslında, alacağın muaccel (istenebilir) olduğu an, alacaklının edimin ifasını isteyebileceği ve bu amaçla dava açabileceği andır. Şu halde, alacağın istenebilmesi için, onun sadece muaccel olması gereklidir. Bundan başka, muacceliyet, temerrüdün (ifa etmemede direnmenin) sonuçlarının doğması ve yıllanmanın başlaması içinde geçerlidir” (Kenan Tunçomağ – Türk Borçlar Hukuku - Genel Hükümler – 1976 – Sayfa 684 vd.).
“Her borç ilişkisinde borçlunun üstlendiği edimin ifa edileceği bir zaman söz konusudur. İfa için bir vadenin kararlaştırılmadığı hallerde de yine bir ifa zamanı vardır. Bu durumda, edim borç ilişkisinin kurulduğu anda derhal ifa edilecektir. Bu nedenle, ifa zamanını vade ile karıştırmamak gerekir.
İfa zamanı, kaynağı ne olursa olsun, bütün borç ilişkilerinde söz konusudur. Bu nedenle, BK’nun ifa zamanına ilişkin hükümleride bütün borç ilişkileri için geçerlidir.
İfa zamanı, borçlunun edimini ifayla yükümlü olduğu, alacaklının ise edimin ifasını isteme yetkisini kazandığı zaman parçasıdır. Bu nedenle borcun doğumu ile borcun ifa zamanı kavramlarını birbirinden ayırdetmek gerekir. Borcun doğduğu anda ifa edilmesi gerekebilir. Bu durumda borcun doğumu ile ifa zamanı aynıdır. Ancak, borçlu bir vadeden yararlanabilir. Bu durumda borcun doğumu ile ifa zamanı farklıdır. Borç doğduğu halde, ifa zamanı gelmemiştir.
İfa zamanının borç ilişkisinde birçok açıdan önemi vardır.
Borç ilişkisinden doğan alacak haklarının zamanaşımı süresinin işlemeye başlaması için, ifa zamanının gelmiş olması gerekir. TBK m. 149 f.I (eski BK. m. 128) hükmüne göre; “Zamanaşımı, alacağın muaccel olmasıyla işlemeye başlar”. O halde, borç ilişkisinden doğan alacak hakkının tabi olduğu zamanaşımı süresi buna ilişkin borcun muaccel olmasıyla birlikte işlemeye başlar; bu sürenin tamamlandığı anda borç zamanaşımına uğrar. Buna göre, borç için öngörülen zamanaşımı süresi, borç ilişkisinin doğduğu anda değil, bu ilişkiden doğan borcun muaccel olduğu (ifa zamanının geldiği) andan itibaren işlemeye başlayacaktır” (Ahmet M. Kılıçoğlu – Borçlar Hukuku Genel Hükümler - Ankara 2016 - Sayfa 570 vd.).
“İfa zamanı birbirinden farklı iki anlamda kullanılır. İfa zamanı her şeyden önce alacaklının borçludan edimin ifasını isteyebileceği, gerektiğinde bu amaçla dava açabileceği, borçlununda edimi ifa zorunda olduğu zamanı ifade eder. Bu anlamda ifa zamanına “borcun muacceliyeti” veya borcun muaccel olduğu zaman” denir. Muacceliyet, borç veya alacağın bir niteliğidir. Alacağı talep hakkı, borcun muaccel olduğu anda doğar. Gerçekten, alacak hakkı borç ilişkisi kurulduğu anda doğar. Bu nedenle alacaklı, borç muaccel olmadan edimin ifasına isteyemez. Zira muacceliyet anından önce edim borçlanılmış olmakla birlikte, henüz istenilmesi veya dava edilmesi mümkün değildir. Kaldı ki, borç muaccel olsa bile, alacaklı, zamanaşımı veya hak düşürücü sürenin sonuna kadar bunu talep ve dava edip etmemekte serbesttir. Sürekli borçlarda ifa zamanı her edimin muaccel olduğu anda başlar. Borçlunun temerrüdü ve alacak zamanaşımı süresinin başlaması için, borcun muaccel olması gerekir.
İkinci anlamda ifa zamanı, borcun borçlu tarafından ifa edilebileceği anı gösterir. Buna “borcun ifa edilebilirliği” de denir. Burada borçlu, muacceliyet anına kadar borçlanılan edimin ifa zamanı yönünden bir seçim hakkını sahiptir. Bunun sebebi, vadenin borçlu lehine konulmuş olmasıdır. Bu hak nedeniyle borçlu dilerse borç muaccel olmadan da edimi yerine getirebilir. Bu takdirde vaktinden önce ifa söz konusu olur.
Borcun muacceliyet ve ifa edilebilirliği ilke olarak aynı zamanda gerçekleşir. Ancak bazı hallerde borç ifa edilebilirlikten önce muaccel, muaccellikten öncede ifa edilebilir hale gelebilir'' (Fikret Eren – Borçlar Hukuku Genel Hükümler – Ankara 2012 – Sayfa 946 vd.).
“Zamanaşımı süresinin başlangıç anı, zamanaşımı süresi açısından çok önemlidir; zira, süre ancak başlangıç anına nazaran hesaplanabilir. Genel Kural: TBK 149/1 uyarınca (aynı şekilde bkz. UNID- ROIT 10.2 I; PECL 14: 203 I; DCFR III- 7: 203/I), zamanaşımı süresi alacağın muaccel olması anından itibaren işlemeye başlar. Zira, alacaklı, ancak bu andan itibaren borçlusuna başvurabilir, alacak talep edilebilir hale gelir” (Pierre Tercier - Pascal Pichonnaz - H. Murat Develioğlu - Borçlar Hukuku – Genel Hükümler – Mart 2016 - Sayfa 487 vd.).
“Zamanaşımı süresi alacağın muaccel olması ile işlemeye başlar. Sürenin, alacağın muacceliyetinden itibaren işlemeye başlayacağına ilişkin bu temel kural, eski BK. m. 128’de öngörülmektedir. Genel olarak, zamanaşımı başlangıcı başlıklı eski BK. m. 128 bu durumu, “zamanaşımı alacağın muaccel olduğu zamandan başlar, alacağın muacceliyeti bir ihbar vukuna tabi ise zamanaşımı bu haberin verilebileceği günden itibaren cereyan eder” şeklinde ifade etmektedir.
Alacaklının borçlardan, borcun ifasını isteyebileceği, borçlununda bunu yerine getirmek zorunda olduğu andan itibaren alacak muaccel hale gelir. Kanun veya sözleşme farklı bir düzenleme getirmediği ya da işin niteliği aksini gerektirmediği takdirde, borç doğumu anından itibaren muacceldir (eski BK 74). Bu andan itibarende, alacak hakkında zamanaşımı işlemeye başlar. Diğer hallerde ise borç, doğumundan sonraki bir tarihte muaccel olmaktadır. Bu durumda zamanaşımı, borcun doğumundan sonraki bir tarihte, ancak yine
muacceliyet anından itibaren işlemeye başlar. Önemle belirtmek gerekir ki, zamanaşımının işlemeye başlaması için alacağın muaccel olması yeterli olup, borçlunun ayrıca temerrüde düşmesine gerek yoktur” (Mehmet Erdem - Özel Hukukta Zamanaşımı - 2010 - Sayfa 162).
“İfa zamanı en çok kullanılan anlamı ile TBK. m. 90 vd’da ifade edildiği üzere, alacaklının borcun ifasını talep yetkisini kullanma imkanının başladığı anı ifade eder. Bu andan sonradır ki borçlu, alacaklının ifa talebine uymak zorundadır. Bu anlamda ifa anının gelmesine borcun muaccel olması (borcun güncelleşmesi = Exigibilite, Faelligkeit) denilir. Alacaklı ancak bundan sonadır ki alacağını dava edebilir, alacak için zamanaşımı bu andan itibaren işlemeye başlar" (M. Kemal Oğuzman - M. Turgut Öz - Borçlar Hukuku Genel Hükümler - Cilt 1 - 14. Bası - Sayfa 313 vd.).
“İfa zamanı (günü) gelmiş borç, alacaklı tarafından ifası talep edilebilir “muaccel” borç demektir; aynı zamanda borçlu tarafından “ifa edilebilir” borç anlamınada gelir. Günü gelmiş (muaccel) borç ifa edilemezse borçlu temerrüdü, ifa edilebilir borcun ifası kabul edilmezse alacaklı temerrüdü oluşabilir. Demek ki muacceliyet borçlu temerrüdünün, ifa edilebilirlik alacaklı temerrüdünün ön koşuludur.
İfa (ödeme) günü gelmiş olan borç “muaccel” olmuş (acelesi olan) borç demektir. Muaccel olmuş bir borcun derhal ifası istenebilir. Muacceliyetle, alacak hakkı gerçek bir talep hakkına dönüşmüş olur. Eğer ifa talebine uyulmazsa, yerine göre, formaliteli (ihtarlı ve süreli) veya formalitesiz (ihtarsız ve süresiz) olarak “borçlu temerrüdü” hükümleri devreye sokulabilir. Muacceliyet bu anlamda, borçlu temerrüdünün ön koşuludur.
Doğup oluşmuş olduğu halde henüz muaccel olmamış (olgunlaşmamış, ifa günü gelmemiş) bir borcun ifa edilmesi yolundaki istem, borçlunun muacceliyet eksikliğine ilişkin savunmasıyla püskürtülür. Bu savunma ortaya atılmasa bile “dava temelinin yetmezliği” olgusu olarak yargıç tarafından görevinden ötürü dikkate alınır ve davanın reddine yol açar. Henüz muaccel olmamış bir borç için borçlu temerrüdüne de düşülmez.
Muacceliyet gününde zamanaşımı süresi de işlemeye başlar. Artık bu andan sonra alacaklıda kolları sıvayıp
