Rekabet Kurumu Başkanlığından,

REKABET KURULU KARARI
Dosya Sayısı : 2018-3-19 (Önaraştırma)
Karar Sayısı : 18-30/512-251
Karar Tarihi : 06.09.2018
A. TOPLANTIYA KATILAN ÜYELER
Başkan : Arslan NARİN (İkinci Başkan)
Üyeler : Adem BİRCAN, Mehmet AYAN, Ahmet ALGAN,
Hasan Hüseyin ÜNLÜ, Şükran KODALAK
B. RAPORTÖRLER: Didem ULUÇ SÜDEMEN, Ebru ÖZYURT, Ahmet SAĞDUYU
C. BAŞVURUDA
BULUNAN :- T.C. Ticaret Bakanlığı
Dumlupınar Bulvarı No:151 Eskişehir Yolu 9.Km
06800 Çankaya/Ankara
D. HAKKINDA İNCELEME
YAPILANLAR : - İzmir Ticaret Borsası
Akdeniz Mahallesi Gazi Blv. No:2, 35210 Konak/İzmir
- Osman Akça Tarım Ürünleri İth. İhr. San. Ve Tic. A.Ş.
Adalet Mahallesi Manas Bulvarı No:47/A Kat:42 Bayraklı/İzmir
- A. Lafont ve Mahdumları Ticaret Ltd. Şti.
1338 Sokak No:1 K:5 Çankaya/İzmir

(1) E. DOSYA KONUSU: İzmir Ticaret Borsası’nın çekirdeksiz kuru üzüm fiyatlarının
tespitine ilişkin uygulamaları ile 4054 sayılı Kanun’u ihlal ettiği iddiası.
(2) F. İDDİALARIN ÖZETİ: Rekabet Kurumu (Kurum) kayıtlarına 25.01.2018 tarih ve 862
sayı ile intikal eden T.C. Gümrük ve Ticaret Bakanlığı (GTB) İç Ticaret Genel
Müdürlüğünün1 raporunda özetle;
- İzmir Ticaret Borsasında (İTB) gerçekleştirilen kuru üzüm fiyatlarının tespitine ilişkin
uygulamalar hakkında GTB’ye ulaşan şikayetler dikkate alınarak, 2017 yılında GTB
Denetim Grubu tarafından iki ayrı incelemenin yapıldığı,
- Temel olarak ticaret borsalarının görevlerinin 5174 sayılı Türkiye Odalar ve Borsalar
Birliği (TOBB) ile Odalar ve Borsalar Kanunu’nun (TOBB Kanunu) 34. maddesinde
düzenlendiği ve bu kapsamda borsaların; kuru üzüm ve pamuk başta olmak üzere
borsaya dahil maddelerin borsada satımının tanzim ve tescili ile borsada oluşan her
günkü fiyatların usulü dairesinde tespiti ve ilanını yapmakla yükümlü olduğu,
- Borsada oluşan fiyatların tespit ve ilanı konusunun TOBB Kanunu’na dayanılarak
hazırlanan Borsa Muamelat Yönetmeliği’nde düzenlendiği,
- Borsa Muamelat Yönetmeliği uyarınca ticaret borsalarının borsa ve şubelerinde
muamele gören maddelerin fiyatlarını her gün için “tespit ve ilan yükümlülüğü” olduğu,
bunun için de tescil beyannamelerinin her günün akşamında Yönetmelikte belirtilen
şekilde tasnif edilmesi, beyannamelerde yer alan bilgilerden yine yönetmelikte

1 Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı 1. Nolu Kararnamesi uyarınca söz konusu
Bakanlığın adı Ticaret Bakanlığı olarak değiştirilmiştir.
18-30/512-251
2/20

belirlenen usuller çerçevesinde fiyat tespitlerinin yapılması ve elde edilen verilerin de
oluşturulacak internet sitesindeki ilan panosunda ilanının gerekli olduğu,
- İTB’nin internet sitesinde tespit edilen fiyatların “kapanış fiyatları” adı altında
sunulduğu, bu fiyatların GTB incelemesinin yapıldığı 25.08.2017 tarihine kadar
çekirdeksiz kuru üzüm (ÇKÜ), pamuk, yağlı tohum ve canlı hayvan et ürünlerinde “en
az ve en çok” fiyat olarak ikişer fiyat şeklinde tespit edildiği, öte yandan GTB
incelemesinin ardından ÇKÜ fiyatlandırmasında üzüm tiplerine göre ayrı ayrı fiyat
tespiti yöntemine geçiş yapıldığı,
- Söz konusu “kapanış fiyatları”na İTB internet sitesinde “Anlık Salon Verileri” linkiyle
ulaşılabildiği, bu sayfada “Pamuk İşlem Salonu”, “Üzüm İşlem Salonu”, “Yağlı
Tohumlar” ve Canlı Hayvan Et” fiyat verilerine ulaşma imkanı veren bağlantıların yer
aldığı, yönlendirme yapılan sayfalarda ise ilgili güne ait “kapanış fiyatları”yla birlikte
seans içerisinde yapılan muamelelere ilişkin fiyat ve miktar verilerinin yer aldığı,
- Ancak GTB incelemesinde borsada yapılan alım satım fiyatlarıyla günlük fiyat
tespitlerinin karşılaştırılması sonucunda, fiyat tespitinin alım satımlardan farklılık
gösterdiğinin anlaşıldığı, “kapanış fiyatı” olarak ilan edilen fiyat verilerinin esas
itibarıyla borsa tarafından görevlendirilen bir komitenin “fiyat öngörüleri”nden ibaret
olduğu, dolayısıyla bu fiyatların kapanış fiyatları olarak değil de olsa olsa “referans
fiyatları” olarak adlandırılabileceği,
- Bununla birlikte inceleme dönemi itibarıyla, borsanın internet sitesinde bu fiyatların
“gerçekleşen fiyatlar” değil de “referans fiyatlar” olduğu yönünde açık ve kolayca
anlaşılabilir bir ifadenin de olmadığı,
- Öte yandan İTB’nin Borsa Muamelat Yönetmeliği kapsamında kendisine verilen fiyat
tespit yetkisini, bizzat İTB tarafından yürürlüğe konulan Alım Satım Özel Yönetmeliği2
hükümleri uyarınca fiyat tespitiyle yükümlü “komite”lere devrettiği, “Kapanış Fiyatları
Tespit Komitesi” (KFTK) adı verilen bu komitenin fiyatları borsaya ait internet sitesi
aracılığıyla kamuya duyurulduğu,
- Uygulama böyle olmakla birlikte, gerek TOBB Kanunu’nda gerekse bu kanuna
dayanılarak yürürlüğe konulan Borsa Muamelat Yönetmeliği kapsamında ne “kapanış
fiyatları” kavramına ne de bu fiyatları tespitle yükümlü bir komiteye değinilmediği,
- GTB’ye şikayet başvurusunda bulunan (…..) tarafından, 19.01.2016 Salı günü
borsada 5,25, 5,35, 5,50 TL fiyatlarında üç ayrı satış yapılmasına karşın en az ve en
çok fiyatın 4,80 ile 5,40 TL olarak açıklandığı, 26.01.2016 günü borsada üzüm işlemi
olmaması üzerine fiyatların düşürüldüğü, üzüm fiyatlarının artışına engel olunduğu,
üreticiye zarar verildiği hususlarının iddia edildiği,
- Anılan şikayet doğrultusunda GTB tarafından yapılan incelemelerde, şikayet
dilekçesinde 19.01.2016 ve 26.01.2016 tarihlerine ilişkin olarak belirtilen fiyatların
tespit edildiği, incelemeler derinleştirildiğinde buna benzer çok sayıda uygulamayla
karşılaşıldığı,


2 Ayrıca GTB raporunda, İTB internet sitesindeki Alım Satım Özel Yönetmeliği’nin güncel olmadığı ve
eski düzenlemeleri içerdiği ifade edilmektedir.
18-30/512-251
3/20

- 01.09.2015-31.05.2017 dönemi kapanış fiyatları ile seans işlemleri
karşılaştırıldığında, açıklanan kapanış fiyatlarının, seansta fiilen gerçekleşen alım
satımlardan bağımsız olarak belirlendiği, KFTK’nın birtakım öngörüler üzerinden fiyat
tespiti yoluna gittiği ve piyasanın bu fiyatlarla kontrol edilmeye çalışıldığı izleniminin
edinildiği3,
- 20.01.2017 tarihine ilişkin kapanış fiyatlarının 3,60/4,20 TL/kg olarak açıklandığı, fakat
seans işlemlerinde 4,30 TL/kg fiyatla 20 ton ÇKÜ satıldığı, yine 23.01.2017 tarihine
ilişkin kapanış fiyatlarının 3,60/4,20 TL/kg olarak açıklandığı, ancak seans
işlemlerinde 4,30 TL/kg fiyatla 15 ton ÇKÜ satıldığı, söz konusu satımların “özel satış”
olarak nitelendirilerek ilan edildiği, oysa Tariş İncir, Üzüm, Pamuk ve Yağlı Tohumlar
Tarım Satış Kooperatifleri Birlikleri (TARİŞ) raporlarında bu alım satımların 10 numara
ÇKÜ satımı olarak kayıt altına alındığı ve özel bir ürün olarak nitelendirilmediği,
- Yukarıda yer verilen incelemeler ve iddialar hakkında İTB tarafından “fiyatların
belirlenmesinde seansta yapılan işlemlerle birlikte piyasa şartlarının, konuşulan
fiyatların, gözlem ve tecrübelerin de etkili olduğu, bazı günlerde seansta yüksek veya
düşük fiyatlı alım satım işlemi olmasına rağmen bu işlemlerin, söz konusu ürünün
vadeli olması, özel tip ve kalitede bulunması, talebin ve arzın devamlılık
göstermeyeceğinin anlaşılması, küçük çaplı bir alım olması, piyasayı yansıtmadığının
düşünülmesi gibi nedenlerle komitenin kapanış fiyatlarına yansıtılmadığı” yönünde
savunmalar yapıldığı,
- Ancak söz konusu savunmaların ve elde edilen bilgilerin GTB tarafından
değerlendirilmesi sonucunda, “kapanış fiyatları”4 adı altında açıklanan fiyatlarla ÇKÜ
fiyatlarının kontrol altına alınmaya çalışıldığı, fiyat tespitlerinde gerçekçi ve somut
işlemlerden yola çıkmak yerine, KFTK üyelerinin şahsi değerlendirmelerinden
hareketle manipülatif bir tutum sergilendiği, bu uygulamaların da Türk Ceza
Kanunu’nun (TCK) 2371. maddesi kapsamında suç teşkil ettiği kanaatine ulaşıldığı,
- Her ne kadar GTB tarafından yapılan ilk inceleme sonrası GTB’ye bağlı Denetim
Grubunca yöneltilen sorular ve istenen belge ve kayıtlardan hareketle İTB tarafından
bazı değişikliklere gidilmiş olsa da, fiyat tespitlerini yapan KFTK üyeleri ve TOBB
Kanunu’na göre bu yetkinin asıl sahibi olan İTB Yönetim Kurulu üyelerinin söz konusu
eylemlerden müşterek olarak sorumlu oldukları,
- Konunun bir başka boyutunun KFTK komite üyelerinin yapısı olduğu, ÇKÜ
bakımından incelendiğinde KFTK üyelerinin tamamının borsada faaliyet gösteren
ajan, komisyoncu ve simsarlardan oluştuğu hususunun dikkat çektiği,

3 Nitekim borsa ajanları (…..) ve (…..) ile Simsar (…..)’in Denetim Grubuna verdikleri ifadelerde KFTK’nın
kapanış fiyatlarını tespit ederken piyasa koşullarına uygun hareket etmediğini ve fiyatların manipüle
edildiğini ileri sürdükleri, (…..)’nın bu konudaki iddialarını GTB denetiminden çok daha önce kaleme
aldığı dilekçelerle İTB Yönetim Kuruluna aktardığı ve gerekli önlemlerin alınmasını istediği, yine (…..)’in
de bu konuya ilişkin iddialarını KFTK üyeliği görevinden istifasına gerekçe olarak İTB Yönetim Kuruluna
aktardığı belirtilmektedir.
4 İTB tarafından açıklanan kapanış fiyatlarının bölgede sıkça uygulanan “emanet satışlar” açısından da
önem arz ettiği, müstahsilin ürettiği ürünü ileride oluşacak fiyatlar esas alınacak şekilde işletmecilere
teslim etmesini esas alan bu satış yönteminde hesaplamaların, İTB tarafından açıklanan fiyatlara göre
yapıldığı, ayrıca borsada işlem gerçekleşmeyen günlerde “ismen” uygulaması ile alıcının almaya,
satıcının satmaya hazır olduğu fiyatların ilan edildiği, ancak bu hususla ilgili olarak Alım Satım Özel
Yönetmeliği’nin 10. maddesinde “…Fiyat bülteninde, “İsmen” ibaresi kullanılarak verilen fiyatlar,
gerçekleşen bir işleme dayanmadığı için, fiyat kesimlerinde kullanılamaz…” hükmünün yer aldığı ifade
edilmektedir.
18-30/512-251
4/20

- Ticaret Borsalarında Alım Satım Yapan Aracılar Hakkında Yönetmeliğin "Aracıların
faaliyette bulunamayacakları haller” başlıklı 7. maddesinin birinci fıkrası (a) bendinde
aracıların kayıtlı oldukları borsaya dahil maddelerin doğrudan doğruya veya dolaylı
olarak alım satım organlarında görev alamayacağı, (c) bendinde aracıların, borsaya
dahil maddelerin alım veya satımını yapan eşlerinin ve üçüncü dereceye kadar kan
ve ikinci derece dahil ikinci dereceye kadar sıhri hısımlarının aracılık hizmetleri ile
bunların ortak olduğu veya organlarında görev aldığı tüzel kişiler için aracılık
hizmetleri veremeyeceği yönünde yasaklamanın yer aldığı,
- Söz konusu yasağa rağmen KFTK üyelerinden bazılarının ÇKÜ ile ilgili firmalarla
organik bağlarının olduğunun tespit edildiği, bu kapsamda;
 Ajan (…..)'nin, Osman Akça İth. İhr. San ve Tic. AŞ'nin (OSMAN AKÇA) fabrika
müdürü ve hammadde satın alma yetkilisi olduğu,
 Simsar (…..)'in ÇKÜ ticareti ile iştigal ettiği bir şahıs şirketi bulunduğu,
 Simsar (…..)’nın Pagmat Pamuk Tekstil Gıda San. Tic. AŞ’nin (PAGMAT)
sorumlusu olduğu,
 Tacir (…..)'nın Can Toprak Mah. Ticareti’nin sahibi olduğu ve aynı zamanda A.
Lafont ve Mahdumları Ticaret Ltd. Şti.’nde (LAFONT) fabrika müdürlüğü
yaptığı,
 Ajan (…..)'nün geçmişte OSMAN AKÇA, CIDERSAN A.Ş., OGUZCAN A.Ş.
işletmelerinde hammadde sorumlusu, ekspertiz olarak üzüm alımlarında
bulunduğu, bununla birlikte son beş yıldır bu firmalarla bağının olmadığının
anlaşıldığı,
- Öte yandan, İTB’de ÇKÜ alanında uzun yıllardır çalışan ajan (…..)’nın vekalet
ilişkilerini sonlandırmak amacıyla, İTB tarafından bu kişinin aracılık ettiği firmalara
ulaşılarak baskı yapıldığı iddiasına ilişkin yapılan inceleme sonucunda, ilgililerin
konuya ilişkin beyanlarının alındığı ve bu beyanların (…..)’nın iddialarını
doğrulamaktan uzak kaldığı, mezkur iddialara yönelik olarak yapılacak başka bir işlem
bulunmadığı, bununla birlikte konunun 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında
Kanunun (4054 sayılı Kanun) ilgili hükümlerine aykırılık teşkil edip etmediğinin
değerlendirilmesinin uygun olacağı,
- Anılan nedenlerle, İTB’nin ve yukarıda bahsedilen İTB’ye bağlı KFTK’nın bahse konu
uygulamasının fiyatların sağlıklı bir şekilde oluşmasını olumsuz yönde etkilediği,
süregelen bu uygulamaların rekabet ortamını bozucu bir etkisinin olabileceği, nitekim
İTB’nin daha önce pamuk ve ÇKÜ fiyatlarında rekabeti bozucu uygulamalarının
bulunduğu iddiasıyla Rekabet Kurumu tarafından iki kez incelemeye tabi tutulduğu,
bu noktada yukarıda bahsi geçen hususların 4054 sayılı Kanun kapsamında
değerlendirilmesinin uygun olacağı,
hususları ifade edilerek, İTB uygulamalarının Kurum nezdinde incelenmesi talep
edilmiştir.
(3) G. DOSYA EVRELERİ: Rekabet Kurumu (Kurum) kayıtlarına 25.01.2018 tarih ve 862
sayı ile intikal eden başvurudan hareketle hazırlanan 26.02.2018 tarih ve 2018-3-19/İİ
sayılı İlk İnceleme Raporu Rekabet Kurulunun (Kurul) 08.03.2018 tarihli toplantısında
görüşülmüş, 18-07/125-M sayı ile dosya konusu iddialara yönelik olarak önaraştırma
yapılmasına karar verilmiştir.
(4) İlgili karar uyarınca düzenlenen 27.08.2018 tarih ve 2018-3-19/ÖA sayılı Önaraştırma
Raporu görüşülerek karara bağlanmıştır.
18-30/512-251
5/20

(5) H. RAPORTÖR GÖRÜŞÜ: İlgili raporda özetle; dosya konusu teşebbüslere ilişkin
olarak 4054 sayılı Kanun’un 41. maddesi gereğince soruşturma açılmasına gerek
olmadığı, ancak TOBB ve İTB’ye görüş yazısı gönderilmesinin uygun olacağı sonuç ve
kanaatine ulaşıldığı ifade edilmiştir.
I. İNCELEME VE DEĞERLENDİRME
(6) Önaraştırma sürecinde İTB, OSMAN AKÇA ve LAFONT’da görüşme ve yerinde
incelemeler5 yapılmış olup, İTB’den gelen bilgiler Kurum kayıtlarına intikal etmiştir.
I.1. Hakkında İnceleme Yapılanlar
I.1.1. İTB6
(7) 1891 yılında kurulan İTB, TOBB Kanunu çerçevesinde faaliyet gösteren bir kamu tüzel
kişisidir. TOBB Kanunu’nun 28. maddesine göre; ticaret borsaları “…bu Kanunda yazılı
esaslar çerçevesinde borsaya dahil maddelerin alım satımı ve borsada oluşan
fiyatlarının tespit, tescil ve ilanı işleriyle meşgul olmak üzere kurulan kamu tüzel
kişiliğine sahip kurumlar” olarak tanımlanmışlardır. Bu bağlamda ticaret borsaları,
işleyiş olarak hisse senetlerinin işlem gördüğü menkul kıymet borsalarından farklılık arz
etmektedir. Ticaret borsaları ile menkul kıymet borsaları arasındaki en temel fark;
ticaret borsalarında zirai ürünlerin işlem görmesidir.
(8) TOBB Kanunu’na göre ticaret borsalarının bazı önemli görevlerine aşağıda yer
verilmiştir:
- Borsaya dahil maddelerin, borsada alım satımını düzenlemek ve tescil etmek,
- Borsaya dahil maddelerin borsada oluşan günlük fiyatlarını usulüne göre tespit ve ilân
etmek,
- Alıcı ve satıcının, teslim ve teslim alma ile ödeme bakımından yükümlülüklerini,
işlemlerin tasfiye şartlarını, fiyatlar üzerinde etkili şartları ve anlaşmazlık durumunda
ihtiyari tahkim usullerini gösteren ve TOBB’nin onayıyla yürürlüğe girecek genel
düzenlemeler yapmak,
- Yurt içi ve yurt dışı borsa ve piyasaları takip ederek fiyat haberleşmesi yapmak,
elektronik ticaret ve internet ağları konusunda üyelerine yol göstermek,
- Borsaya dahil maddelerin tiplerini ve vasıflarını tespit etmek üzere laboratuvar ve
teknik bürolar kurmak veya iştirak etmek,
- Bölgeleri içindeki borsaya ilişkin örf, adet ve teamülleri tespit etmek, GTB’nin onayına
sunmak ve ilân etmek,
- Borsa faaliyetlerine ait konularda ilgili resmî makamlara teklif, dilek ve başvurularda
bulunmak; üyelerinin tamamı veya bir kesiminin menfaati olduğu takdirde bu üyeleri
adına veya kendi adına dava açmak,
- Rekabeti bozucu etkileri olabilecek anlaşma, karar ve uyumlu eylem niteliğindeki
uygulamaları izlemek ve tespiti halinde ilgili makamlara bildirmek,
- Üyelerinin ihtiyacı olan belgeleri vermek ve bunlara ilişkin gerekli hizmetleri yapmak,
- Yurt içi fuarlar konusunda yapılacak müracaatları değerlendirip Birliğe teklifte
bulunmak.

5 İnceleme kapsamında PAGMAT’a da gidilmiş, ancak şirket ofisinde herhangi bir yetkiliye
ulaşılamamıştır.
6 İTB’nin tanıtıldığı adresinde yayınlanan
“Tanıtım Broşürü”den yararlanılmıştır (Erişim tarihi: 05.04.2017).
18-30/512-251
6/20

(9) İTB’nin kurumsal ve idari yapısı, TOBB Kanunu çerçevesinde şekillenmiştir. İTB üyeleri,
faaliyet alanlarına göre 19 meslek grubundan birine mensuptur. Meslek grupları dört
yılda bir yapılan seçimler ile meslek komitelerini, meslek komiteleri de kendi içlerinde
yapılan seçim ile Borsa meclisini oluşturmaktadır. İTB Meclisi (Meclis), 53 üyeden
oluşmakta olup, borsanın en üst karar ve denetim organı olan Meclisin görev süresi
dört yıldır. Meclis içinden görev süresi dört yıl olan 11 kişilik yönetim kurulu
seçilmektedir. Yönetim kurulu ve Meclis için birer başkan, bir veya iki başkan
yardımcısı, yönetim kurulundan bir sayman üye ve meclisten de bir kâtip üye
seçilmektedir. Ayrıca, borsa üyeleri arasından Meclis tarafından dört yıl için seçilen ve
altı kişiden oluşan disiplin kurulu bulunmaktadır.
(10) İTB pamuk ve kuru üzüm salon işlemleri, ülkemizin en eski spot piyasa örnekleridir. İTB
tarafından açıklanan pamuk, kuru üzüm ve yağlı tohumlar fiyatları ilgili piyasalar için
“referans fiyat” özelliği taşımaktadır. Yine, İTB işlem hacmi açısından ülkemizde ilk üç
borsa arasında yer almaktadır. Ticaret borsalarının toplam işlem hacmi içerisindeki payı
%5 seviyesindedir. 2017 yılı itibarıyla İTB’ye üye gerçek ve tüzel kişi sayısı 1897’dir.
I.1.2. OSMAN AKÇA
(11) 1955 yılında Alaşehir’de kurulan OSMAN AKÇA şirketinin temel faaliyet alanı tarım
ürünleri ihracatı olup, mevcut durumda üzüm, incir, kayısı ve pamuk ticareti
yapmaktadır. Teşebbüsün diğer faaliyet alanları tekstil ve enerjidir.
(12) Önaraştırma sürecinde 26.07.2018 tarihinde OSMAN AKÇA’da yapılan inceleme
sırasında teşebbüs yetkilileri ile gerçekleştirilen görüşme çerçevesinde;
- OSMAN AKÇA tarafından temel faaliyet alanları olan kuru üzüm ihracatı için borsa ve
müstahsillerden üzüm tedarik edildiği, ticaret yöntemi olarak mal sahibi veya
tüccarların getirdiği numuneler üzerinden fiyat alındığı, yıllık yaklaşık (…..) ton ihracat
yapıldığı,
- Ege Bölgesi’nde borsada tescil edilen üzümlerin %(…..) Manisa Ticaret Borsasında
ve bağlı ilçe borsalarında kaydedildiği, asıl işin bu borsada yapıldığı ve Manisa
bölgesinin üzüm açısından lokasyon olarak İzmir’e göre daha uygun bir konumda
bulunduğu,
- Türkiye genelinde ÇKÜ ihracatı yapan en büyük teşebbüslerin (…..) ve (…..) olduğu,
- İTB bünyesinde ÇKÜ fiyatlarının birkaç kişi tarafından belirlendiği iddiasının doğru
olmadığı, çünkü fiyatların birçok değişkenden etkilendiği; üzümün rekoltesi, kalitesi,
bir önceki yıl kapanış fiyatı, döviz kurları, doğal koşullar, hava şartları, AB ülkelerinin
yaptığı düzenlemeler, ihracattaki talep, rakip ülkedeki fiyatlar gibi parametrelerin
bunlardan birkaçı olduğu,
- Üzüm arzının talepten fazla olması ve fiyatların düşmesi durumunda, çiftçiyi
desteklemek adına, devletten onay da aldıktan sonra TARİŞ’in piyasadan yüklü alım
yapabileceği ve fiyat istikrarı için fiyat düşüşünü engellemeye çalışabileceği,
- Mevzuata göre gün içerisindeki alım satım tutarları ve miktarları üzerinden günlük
fiyatların belirlendiği, tonaj üzerinden fiyat değişikliği olmadığı, satıcının çok alım
yapan alıcıya indirim yapmasının borsadaki baz fiyatı etkilemediği,
- Borsada oluşan kapanış fiyatlarının, kendilerinin alış fiyatlarını çok fazla etkilemediği,
- Üzüm kalitesinin rengine ve 100 gramdaki adet sayısına göre sınıflandırıldığı, 7, 8
numaranın koyu renkli 9, 10, 11 numaranın açık renkli olarak sınıflandırıldığı,
18-30/512-251
7/20

- İTB’nin kayıt dışı işlemlerin engellenmesi için oluşturulmuş bir kurum olduğu, eskiden
alıcı ve satıcının buluşmasının oldukça zor olmasından dolayı, üzüm alımlarının
çoğunun borsada gerçekleştiği, günümüzde ise ticaretin yapısının değiştiği, çiftçinin
ve alıcının birbirleriyle borsa dışında da iletişim kurmasının artık çok kolay olduğu,
mevcut durumda işlemlerin yarısından azının borsada gerçekleştiği, aynı zamanda bu
durumun seans dışı işlemlerin artmasına yol açtığı,
- ÇKÜ piyasasında alıcıların bütün alımlarını borsadan yapma zorunluluğu
bulunmadığı, sadece alımların tamamının borsaya tescil edilmek zorunda olduğu,
böylece o alım satım işleminin de borsa fiyatlarının hesaplanmasında dikkate alındığı,
- Seans dışı işlemlerde fiyatın daha yüksek olmasının sebebinin, çiftçinin borsaya orta
kaliteli ürünü getirip, daha kaliteli olanını akşama ya da daha sonraki günlere
saklaması olabileceği,
- Çiftçinin uygun ortama sahip olması durumunda ürününü bir yıla kadar
saklayabileceği, ancak küçük çiftçilerin genelde bağ evinde ürünü sakladığı
dolayısıyla ürünü çok uzun süre muhafaza edemediği,
- Borsa tescil ve seans sisteminde 2017 yılında gidilen değişiklikle ilgili bir bilgilerinin
olmadığı,
- Seans süresinin belirli saatlerde olmasının sebebinin, alıcı ve satıcıların çalışma
saatlerini verimli kullanabilmek olduğu, zaman içerisinde kendiliğinden belirlenmiş
optimum saat dilimini ifade ettiği,
- Kendi şirketlerinin bünyesinde üzümün borsadan alınması işlemleri ve kalite/fiyat
değerlendirmesinin son 38 yıldır (…..) tarafından yapıldığı,
- (…..) KFTK üyelerinden biri olduğu, KFTK’nin mevzuata uygunluğu veya
uygunsuzluğu hakkında kendilerine iletilen herhangi bir bilginin olmadığı, şikayetin
kişisel çıkar çatışmasından kaynaklanıyor olabileceği,
hususları ifade edilmiştir.
I.1.3. LAFONT
(13) 1918 yılından itibaren İzmir’in Konak ilçesinde faaliyet gösteren LAFONT’un ana
faaliyet alanı kuru üzüm ihracatıdır. Teşebbüs sektörde faaliyet gösteren en eski
ihracatçılardan biri olup, fabrikası Kemalpaşa’dadır.
(14) Önaraştırma sürecinde 26.07.2018 tarihinde LAFONT’da yapılan inceleme sırasında
İşletme Müdürü (…..) ile gerçekleştirilen görüşme çerçevesinde;
- LAFONT’un sektördeki en eski ÇKÜ ihracatçısı olduğu, İTB’de yapılan salon işlemleri
kapsamında kalitesi uygun olan kuru üzümleri seçerek ihtiyaç oranında alım yapıldığı,
alınan üzümlerin neredeyse tamamının ihraç edildiği,
- İşletme Müdürü olarak borsadaki üzüm alımları ile kendisinin ilgilenmediği, (…..) adlı
çalışanlarının, şirketleri adına ajanlık yaptığı ve firmaları adına vekaletinin olduğu,
- Kendisinin aynı zamanda şahıs şirketi olan Can Toprak Mahsülleri Ticaret Şirketi
adına tüccarlık da yaptığı, ayrıca İTB bünyesindeki KFTK’da daha önce görev aldığı,
o süreçte KFTK’da 9 üye olduğu, üye sayısının özellikle tek olmasına dikkat edildiği
ve çoğunluğun belirlediği fiyatların geçerli olduğu,
- Borsada üzümlerin kalitesine göre sınıflandırıldığı, üyelerin içerisinde bir üyenin bana
göre 9 numara 7 TL, bir başka üyenin 6.80 TL, diğer üyelerin de bu şekilde fiyat
söylemesi şeklinde o günkü işlemlere göre bir fiyatın belirlendiği,
18-30/512-251
8/20

- Borsanın dezavantajlı konumda bulunduğu çünkü İTB’nin çok sığ bir piyasa olduğu,
son 2-3 yıl içerisinde ÇKÜ alımlarının çok azının İTB’de gerçekleştiği, ancak borsada
belirlenen fiyatın önemli olduğu çünkü fiyatların şirketlere raporlandığı, bir anlamda
piyasadaki fiyatların oluşmasında borsada açıklanan fiyatların referans kabul edildiği,
- Mevzuatta yazan (Borsa Muamelat Yönetmeliği 71. madde) günlük miktar ve satış
fiyatlarının toplanması ve birbirine bölünmesiyle fiyatın belirlenmesi hükmünü daha
önce duymadığı, böyle bir hesaplama yapılmadığı, sadece gün içindeki işlemlere
dayanarak kişisel görüşlerin paylaşıldığı, böylece oluşan fiyatların tescil ve ilan
edildiği,
- KFTK’nın uygulamalarıyla ilgili yapılan şikayetler yüzünden savcılığa ifade verdikleri,
yaptıkları işten herhangi bir gelir elde etmedikleri halde bu konuyla ilgili oldukça fazla
inceleme geçirmiş oldukları,
- Görev yaptığı dönemde kendisiyle birlikte dokuz KFTK üyesinin olduğu, bunlardan
hatırlayabildiği yedi kişinin sırasıyla; (…..) ((…..) firmasının işletme müdürü ve ajanı),
(…..) ((…..) firmasının ajanı), (…..) (tüccarlık yapıyor, borsa ajanı), (…..) (tüccar temsil
ediyor, borsa simsarı), (…..) ((…..) ve aynı zamanda tüccarları da temsil ediyor), (…..)
((…..) ajanı ve tüccarları da temsil ediyor), (…..) (Tüccarları temsil ediyor, herhangi bir
işletme ile bağlantısı yok) şeklinde olduğu,
- Eskiden işlem olmayan günlerde günlük tescil bültenine “muamelesiz” yazıldığı,
mevcut durumda işlem olmayınca yine muamelesiz yazıldığı ancak “ismen” ibaresi
yazılarak tahmini bir fiyat belirlendiği,
- Bütün alım satımların borsaya tescil edilmesinin zorunlu olduğu, dolayısıyla tescil
bakımından asgari bir kilogram sınırının bulunmadığı,
- Yönetim kurulunun kendisine verilen fiyat tespiti görevini KFTK’ye devretmesinin
mevzuatta yeri olup olmadığını bilmediği,
- Seans dışı işlemler tahtaya yazılmadığından, bu işlemlerin seans dışı adıyla
oluşturulan tabloya işlendiği ve bu şekilde borsaya yansıtıldığı, eskiden (GTB
denetiminden önce) seans dışı işlemlerin seans içi olarak gösterildiği, bunun önüne
geçilmesi için