Rekabet Kurumu Başkanlığından,

REKABET KURULU KARARI

Dosya Sayısı : 2017-3-78 (Önaraştırma)
Karar Sayısı : 18-07/111-58
Karar Tarihi : 08.03.2018
A. TOPLANTIYA KATILAN ÜYELER
Başkan : Prof. Dr. Ömer TORLAK
Üyeler : Arslan NARİN, Adem BİRCAN
Şükran KODALAK, Mehmet AYAN
B. RAPORTÖRLER : Hatice YAVUZ, Dilara Nur CANSU, Ebrar KOCAMAN
C. BAŞVURUDA
BULUNAN : - Çiçek Satış A.Ş.
Talatpaşa Mah. Sarıtaş Sok. No: 2 K: 3 Kağıthane/İstanbul
D. HAKKINDA İNCELEME
YAPILAN : - Çiçek Sepeti İnternet Hizmetleri A.Ş.
Esentepe Mahallesi, Büyükdere Caddesi, Maya Akar Center,
No:100-102, B Blok, Kat:3. Şişli/İstanbul
(1) E. DOSYA KONUSU: Çiçek Sepeti İnternet Hizmetleri A.Ş.’nin çiçek
sektöründeki hakim durumunu kötüye kullanarak rakiplerinin faaliyetlerini
zorlaştırdığı iddiası.
(2) F. İDDİALARIN ÖZETİ: Rekabet Kurumu (Kurum) kayıtlarına 17.11.2011 tarih ve
8248 sayı ile intikal eden ve perakende çiçek satış piyasasında faaliyet gösteren
Çiçek Satış A.Ş. (ÇİÇEK SATIŞ) tarafından yapılan başvuruda ve 30.11.2017
tarihinde firma yetkilisi F. B. ile yapılan telefon görüşmesinde özetle,
- Çiçek Sepeti İnternet Hizmetleri A.Ş. (ÇİÇEK SEPETİ)’nin Türkiye genelinde
değişik il ve ilçelerde hizmet verdiği,
- Bu hizmeti kendi bünyesinde olmayan çiçek firmalarıyla, Çiçek Sepeti İşbirliği
Sözleşmesi’nin 6.1 ve 6.2 maddelerine göre sağladığı,
- Buna göre ÇİÇEK SEPETİ’nin çiçek sipariş fiyatlarının %(…..)’lık kısmını işbirliği
yaptığı işletmeye verdiği, %(…..)’lık kısmını ise kendisi aldığı,
- ÇİÇEK SEPETİ’nin Nisan 2017’de başlattığı, “Büyük Bahar İndirimi” adlı
kampanyanın dönemsel olarak ismini değiştirdiği ve kampanya kapsamında
piyasa fiyatının altında ürün sattığı, böylece tüketicilerin karar verme özgürlüğünü
saldırgan satış yöntemleriyle sınırladığı,
- ÇİÇEK SEPETİ’nin indirimsiz fiyatı KDV dahil 65 TL olan ürünü söz konusu
kampanya kapsamında KDV dahil (…..) TL’den sattığı, normalde birlikte çalıştığı
işletmeye satış fiyatının %(…..)’ı olan (…..) TL’yi ödemesi gerekirken, indirimsiz
fiyatı baz alarak KDV dahil (…..) TL ödediği, aradaki (…..) TL’lik zararı ise ÇİÇEK
SEPETİ hissedarlarından A ve Hummingbird Ventures adlı
teşebbüslerin mali gücünü kullanarak karşıladığı,
2/32

- Türkiye’de çevrimiçi (online) çiçek satışlarının %(…..)’ının
üzerinden yapıldığı, ÇİÇEK SEPETİ’nin bu pazarda hakim durumda olduğu,
ÇİÇEK SEPETİ’nin ve adlı internet sitelerin
satın aldığı ve internet ortamında yüksek bütçelerle arama motorları ve haber
sitelerine ücretli reklamlar vererek ürünlerini pazarladığı,
- ÇİÇEK SEPETİ’nin, şikayete konu satış politikalarından dolayı ÇİÇEK SATIŞ ve
benzeri firmaların satış yapamadığı ve bu nedenle teşebbüsün çevrimiçi çiçek
satışı pazarındaki hakim durumunu kötüye kullandığı
- ÇİÇEK SEPETİ ile ÇİÇEK SATIŞ arasında bayilik anlaşmasının olmadığı,
- ÇİÇEK SEPETİ’nin, ÇİÇEK SATIŞ gibi kendi internet sitesi üzerinden satış yapan
teşebbüslerle bayilik sözleşmesi yapmayı tercih etmediği, aksine bu tip
teşebbüsleri kendi bünyesine dâhil etmeyi amaçladığı, örneğin ÇİÇEK
SEPETİ’nin ve gibi internet sitelerini işleten
firmalar ile daha önceden bayilik anlaşması olduğu, sonrasında ise ÇİÇEK
SEPETİ’nin bu siteleri satın aldığı, ÇİÇEK SEPETİ’nin halihazırda sektörde ikinci
en güçlü teşebbüs konumunda olan internet sitesini de
aynı şekilde kendi bünyesine katmaya çalıştığı,
- ÇİÇEK SEPETİ’nin saldırgan satış politikaları sebebiyle ÇİÇEK SATIŞ’ın
satışlarının %(…..) oranında azaldığı, söz konusu satış politikalarının ÇİÇEK
SEPETİ’nin diğer rakiplerinin faaliyetlerini de zorlaştırdığı,
- ÇİÇEK SEPETİ’nin yalnızca satış politikalarıyla değil, aynı zamanda farklı
konularda dava açmak suretiyle de rakiplerini zor durumda bıraktığı
ifade edilmiştir.
(3) G. DOSYA EVRELERİ: Söz konusu başvuruya istinaden hazırlanan 2017-3-78/İİ
sayılı İlk İnceleme Raporu Rekabet Kurulunun (Kurul) 14.12.2017 tarihli toplantısında
görüşülmüş ve 17-41/654-M sayı ile ÇİÇEK SEPETİ hakkında önaraştırma açılmasına
karar verilmiştir.
(4) Önaraştırma kapsamında 30.01.2018’de ÇİÇEK SEPETİ’nde yerinde inceleme
yapılmıştır. Ayrıca dosya kapsamında ÇİÇEK SEPETİ’nden bilgi talep edilmiştir. Talep
edilen bilgi ve belgeler Kurum kayıtlarına 12.02.2018 tarih ve 1306 sayılı, 14.02.2018
tarih ve 1357 sayılı, 19.02.2018 tarih ve 1442 sayılı yazılar ile intikal etmiştir.
(5) H. RAPORTÖR GÖRÜŞÜ: İlgili raporda; ÇİÇEK SEPETİ’nin, internet üzerinden
yapılan çiçek satış pazarında hâkim durumda bulunduğu, ancak dosya konusu
iddialara yönelik olarak 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’un (4054
sayılı Kanun) 41. maddesi uyarınca soruşturma açılmasına gerek olmadığı, bununla
birlikte, maliyet altında satışı yapılan tanıtım ürünlerinin ölçeğinin artması halinde
rekabetçi endişelere yol açacağına yönelik olarak anılan teşebbüse bir görüş yazısı
gönderilmesi gerektiği sonucuna ulaşılmıştır.
3/32

I. İNCELEME, GEREKÇE VE HUKUKİ DAYANAK
I.1. İlgili Teşebbüsler
I.1.1. Başvuru Sahibi: ÇİÇEK SATIŞ
(6) ÇİÇEK SATIŞ, Türkiye’nin 81 iline aynı gün içerisinde çiçek gönderim hizmeti veren
internet sitesidir. ÇİÇEK SATIŞ’ın, 1988 yılında Yonca Botanik Çiçekçilik unvanı ile
sera çiçekçiliğine, 2000 yılında Türkiye geneli toptan yapay çiçek satışına başladığı
belirtilmektedir. Türkiye’de “” markası ile e-ticaret sektöründe faaliyet
göstermektedir. 2011 yılında bayi satış ağını kurmuş ve bayileşme
sürecine gitmiştir. 2012 yılında ÇİÇEK SATIŞ, “Kurumsal Çiçek” ve “Çiçekmatik”
markalarını tescillemiştir. 2013 yılı itibarıyla Türkiye’nin 81 iline 164 bayisi ile hizmet
verdiği ifade edilmektedir.
I.1.2. Hakkında Önaraştırma Yürütülen Taraf: ÇİÇEK SEPETİ
(7) 26.08.2010 tarihinde kurulan ÇİÇEK SEPETİ; çiçek, yenilebilir çiçek (bonnyfood) ve
hediye (bonnygift) ürünlerinin çevrimiçi (online) satışı alanında faaliyet göstermektedir.
ÇİÇEK SEPETİ, çevrimiçi satışlarını , ,
üzerinden yapmaktadır. ÇİÇEK SEPETİ’nin internet sitelerini
kullanmaya başladığı tarihler ve ilgili internet siteleri üzerinden satışı yapılan ürün ve
hizmetler aşağıda gösterilmektedir.
Tablo 1: ÇİÇEK SEPETİ’nin İnternet Sitelerini Kullanmaya Başladığı Tarihler ve Sunulan Ürün ve
Hizmetler
İnternet Site Adresi Kullanmaya Başlanılan Tarih Sunulan Ürün ve Hizmetler
2008 Çiçek, Bonnyfood, Bonnygift
2013 Çiçek
2011 Çiçek, Bonnyfood
(8) Dosya kapsamında edinilen bilgilere göre, ÇİÇEK SEPETİ ile aynı ekonomik bütünlük
içinde yer alan dört şirket bulunmaktadır. ÇS Teknoloji Geliştirme A.Ş., ÇİÇEK
SEPETİ’ne bilgi sistemleri alanında ar-ge ve teknolojik geliştirme hizmeti vermektedir.
Bonnygift Inc. (ABD), üzerinden yurtdışı çiçek satışı
gerçekleştirmektedir. Şubat 2018 tarihi itibariyle şirket faaliyetlerini sonlandırmış ve
üzerinden yapılan satışlar yeni kurulan grup şirketi “LolaFlora BV”
üzerinden yapılmaya başlanmıştır. Bolbol Teknoloji Yazılım Geliştirme A.Ş., ÇİÇEK
SEPETİ’ne bilgi sistemleri alanında teknolojik geliştirme hizmeti vermektedir.
LolaFlora B.V., Şubat 2018 itibari ile, üzerinden yurtdışında çiçek satışı
gerçekleştirmektedir.
(9) ÇİÇEK SEPETİ, ürünlerini sözleşmeli bayilik ve pazaryeri (marketplace) modeli
aracılığıyla satmaktadır. Sözleşmeli bayilik üzerinden yapılan satışlarda, satışı
yapılacak ürünlerin neler olacağına ve hangi fiyattan satılacağına ÇİÇEK SEPETİ
karar vermekte, sipariş ödemelerinin alınması ve tüketiciye fatura kesilmesi ÇİÇEK
SEPETİ tarafından gerçekleştirilmektedir. Pazaryeri modelinde ise, satışı yapılan
ürünlerin fiyatları ve ürünle ilgili tüm diğer unsurlar satıcılar tarafından
belirlenmektedir. ÇİÇEK SEPETİ, bu modelde yer sağlayıcı olarak hizmet vermekte ve
bu hizmet karşılığında sözleşmeye istinaden satıcıya komisyon faturası kesmektedir.
Tüketicinin sipariş için yaptığı ödeme, ödeme sistemi kuruluşu olan (…..) A.Ş.’ye
iletilmektedir ve kuruluş her iki tarafa da sözleşmede belirlenen oranlarda satış tutarını
dağıtmaktadır.
4/32

(10) ÇİÇEK SEPETİ tarafından satışı yapılan her bir ürün gruplarına ilişkin son üç yıla
ilişkin toplam satış miktarı ve tutarı aşağıdaki tabloda gösterilmektedir.
Tablo 2: ÇİÇEK SEPETİ Tarafından Satışı Yapılan Ürün Gruplarında Satış Adetleri
Ürün Grubu 2015 2016 2017
Çiçek (…..) (…..) (…..)
Bonnyfood (…..) (…..) (…..)
Bonnygift (…..) (…..) (…..)
Toplam (…..) (…..) (…..)
Tablo 3: ÇİÇEK SEPETİ Tarafından Satışı Yapılan Ürün Gruplarında Satış Tutarları (TL)
Ürün Grubu 2015 2016 2017
Çiçek (…..) (…..) (…..)
Bonnyfood (…..) (…..) (…..)
Bonnygift (…..) (…..) (…..)
Toplam (…..) (…..) (…..)
(11) Yukarıda yer alan tablolara göre ÇİÇEK SEPETİ’nin 2017 yılı satış miktarları baz
alındığında, çiçek ürünlerinin toplam satışlar içindeki payı %(…..), bonnyfood
ürünlerinin payı %(…..) ve bonnygift ürünlerinin payı ise %(…..)’dir. ÇİÇEK
SEPETİ’nin aynı yıldaki satış tutarları baz alındığında çiçek ürünlerinin toplam satışlar
içindeki payı %(…..), bonnyfood ürünlerinin payı %(…..) ve bonnygift ürünlerinin payı
ise %(…..)’dir.
I.2. Yerinde İncelemelerde Elde Edilen Belgeler
(12) Belge 1: ÇİÇEK SEPETİ Finans Direktörü ile teşebbüsün dışarıdan avukatlık hizmeti
temin ettiği hukuk bürosundaki bir avukat arasında geçen1 24.01.2018 tarih ve
“tanıtım ürünü” başlıklı e-posta ile başlayan e-posta yazışmaları silsilesinde aşağıdaki
ifadeler yer almaktadır:
ÇİÇEK SEPETİ Finans Direktörü:
“…
Tanıtımı yapılan bir ürünümüz var. Siteden ulaşılamıyor ve seçili müşteriler bu
ürünü görebiliyor.
Ürün “(…..)” ve satışı zararına yapılıyor.
(…..) planlıyoruz. İki ürünün de çiçek olması ve zararına satış olması bizim
açımızdan bir sıkıntı oluşturur mu?
…”
Avukat2:
“…
Ürünün zararına satılıyor olması konunun Rekabet Hukuku açısından
değerlendirilmesini gerektirmektedir. Rekabet Hukuku açısından
değerlendirilmesi gereken husus, zararına satılan ürünlerin rakiplerin en çok
sattıkları ürünler olması veya bir diğer deyişle pazarda tutunabilmelerinin bu
ürünlere bağlı olup olmamasıdır. Şayet belirttiğiniz ürünler bu ürün grubu
içerisinde yer almıyorsa herhangi bir sorun gündeme gelmeyecektir. (…..).

1 Söz konusu e-postaların cc olarak aynı avukatlık bürosu çalışanları ile ÇİÇEK SEPETİ yöneticilerine
de iletildiği görülmektedir.
2 Aşağıdaki e-posta da kırmızıyla yazılı kısımları ÇİÇEK SEPETİ çalışanının cevap olarak yazıp
avukata gönderdiği anlaşılmaktadır.
5/32

Öte yandan e-postanızda sadece belirli kişilere bu fiyatların gösterildiğini
belirtiğinizden Çiçeksepeti’nin yıkıcı fiyat uygulayarak rakipleri piyasa dışına
ittiğinin ispatı daha zordur. Ancak bu noktada bu fiyatlardan gören kişi
sayısının toplam müşterilerinize oranını teyit etmenizi rica ediyoruz. (…..)
…”
ÇİÇEK SEPETİ Finans Direktörü:
“kırmızıyla yazdım, ikinci soruda hangi oran’ı almak gerek tam emin olamadık”
Avukat:
“…
Telefonda da belirttiğim üzere bu yöndeki çalışma yıkıcı fiyatlandırma
soruşturmasına konu edilebilir. Danışman hocamız (…..)’nın da daha önce
ifade ettiği üzere rakiplerin en çok sattığı ürün gurubunda zararına satış
yapmak rakiplerin piyasa dışına itilmesi sonucunu doğurabilecektir. Bu
kurguda ürünlerin yalnızca belirli focus gruplarına gösterildiği de iddia
edilemeyeceğinden Çiçeksepeti aleyhine soruşturma başlatılabilir.
…”
(13) Belge 2: Yukarıda aktarılan e-posta yazışmaları üzerine ÇİÇEK SEPETİ çalışanları
arasında tanıtım ürünü hakkında yazışmaların yapıldığı görülmektedir. Yönetim
Kurulu Başkanı tarafından Finans Direktörü ve Kategori Yönetimi ve Satış
Direktörü’ne gönderilen 29.01.2018 tarih ve “tanıtım ürünü” başlıklı e-posta ve aynı e-
posta silsilesinde daha önce iletilen diğer e-postalarda aşağıdaki ifadelere yer
verilmiştir:
ÇİÇEK SEPETİ Finans Direktörü:
“…
Orkidenin yanına gül koyma işlemini avukatlar uygun bulmuyor, (…..).’ndeki
hocanın yorumlarını senin hatırlayacağını ilettiler.
Başka bir ürünle devam etmek daha uygun gibi,
…”
ÇİÇEK SEPETİ Kategori Yönetimi ve Satış Direktörü:
“reklam urunu olarak
sadece belli kitleye göstererek”
ÇİÇEK SEPETİ Finans Direktörü:
“göstereceğimiz kitle sınırlı olursa maliyetine de satılabilir
istersen birlikte avukatı arayalım bugün?”
6/32

ÇİÇEK SEPETİ Yönetim Kurulu Başkanı:
“Banner görüntülenme ((…..)) rakamları yüksek olduğundan kafa karıştırıyor.
Bunu site görüntülenmesiyle karıştırmak doğru kıyaslama olmuyor.
Sonuçta biz maliyetine veya zararına sattığımız ürünü tüm müşterilerimize
veya siteye gelen herkese göstermiyoruz. Bu ürünlerden satın alan kişiler de
günde (…..) kişi, sitenin toplam alışveriş adedinin %(…..)’sini yapıyor.
%(…..)’lik bir oran gayet kısıtlı bir oran. Kampanyayı tesadüfen gören kişiler
dışındakilerin görme ve kullanma şansının olmadığı bu fırsatı, yıkıcı fiyat
olarak değerlendirmemek gerekiyor bence. Bu oranları paylaşarak anlatırsanız
daha açıklayıcı olacaktır avukat için diye düşünüyorum.
Not: Bu fırsatı ana sayfaya koysaydık, bir günde (…..) tane satılacağını
düşünüyorum.”
(14) Belge 3: Yukarıdaki e-postalara konu tanıtım ürünü uygulamasının aynı zamanda
boonyfood ürün gurubunda da yapıldığı anlaşılmaktadır. Bu kapsamda, ÇİÇEK
SEPETİ çalışanları arasında geçen 22.01.2018 tarih ve “Bfood yeni reklam ürünü
çalışması” başlıklı e-postada aşağıdaki ifadeler yer almaktadır:
“Selam,
Bfood reklam ürünü olarak verdiğimiz (…..) urunu geçen hafta durdurduk.
Yerine siyah kek ve kırmızı kek ürünlerinden oluşan aşağıdaki ürünü
çalıştırıyorum.

(…..TİCARİ SIR……)

Yine (…..) KDV dahil olarak satacağız.
Bayi (…..)+KDV kazanacak. Biz (…..) zarar edeceğiz, ancak B2P karlılığı bu
zararı neredeyse (…..) olacak.
Önceki ürün gibi günde (…..) satarsa, en çok sattığımız (…..) üretim
maliyetimizi de düşürmüş olacağız.
Urun satışa açılınca kodunu ileteceğim.
Teşekkürler”
(15) Yukarıdaki e-posta ile aynı silsilede yer alan ve ürün fiyatına ilişkin olan 22.01.2018
tarihli iki e-postada ise sırasıyla aşağıdaki ifadeler yer almaktadır:
“Ürün ve fiyatı netleştirdikten sonra URLini de iletirsiniz değil mi? Birde site
içerisinden ulaşılamıyor olmalı ve feedlerden exclude edilmesi için "indirimli-
ürünler" taginin eklenmesi gerekiyor.”
“Bu fiyatta bayi zarar eder … . Sipariş adeti arttıkça kurye ile çalışıyorlar ve
(…..) parca başı veriyorlar”
7/32

I.3. İlgili Pazar
I.3.1. Sektör Hakkında Bilgi3
(16) Bilindiği üzere çiçek ürünü oldukça geniş bir ürün yelpazesi barındıran hediye
sektörünün bir parçasıdır. Söz konusu sektöre çiçek dışında parfüm, takı ve aksesuar,
kişiye özel tasarım ürünler, meyve sepeti, pelüş oyuncak, kek aranjmanı, ofis
aksesuarları (çerçeve, kalemlik, takvim, saat vb.), elektronik, giyim/kıyafet gibi birçok
ürünün girebilmesi mümkündür.
(17) ÇİÇEK SEPETİ’nde yapılan yerinde incelemede temin edilen GFK pazar analizine
göre hediye gönderimi geleneksel kanaldan yapılabildiği gibi internet üzerinden de
gerçekleşmektedir. İnternet üzerinden hediye gönderdiğini belirtenlerin oranı tüm kitle
içinde %(…..) 'tür. Hediye gönderiminde, en fazla sipariş verilen siteler; %(…..) ile
(…..), %(…..) ile ÇİÇEK SEPETİ’dir.
(18) Hediye gönderen kesimin cinsiyet, yaş ve yaşadığı coğrafi bölgeye göre farklı tüketim
davranışları sergilediği anlaşılmaktadır. Buna göre, özel günlerde en çok hediye
siparişi veren kullanıcılar içerisinde erkekler %(…..) oranında pay almaktayken kadın
kullanıcıların oranı ise %(…..)’dir. Diğer yandan yaş kırılımında hediye alımı, en fazla
(…..) yaş arası kişiler arasında gerçekleşmekte iken, (…..) yaş arası grup ve (…..) yaş
arası grup ikinci ve üçüncü sıradadır. Coğrafi bölgelerde en fazla (…..) Bölgesi hediye
almakta iken bu bölgeyi sırasıyla (…..) ve (…..) takip etmektedir. Tüm bu oranlara
bakıldığında erkeklerin kadınlardan daha çok hediye aldığı, en fazla hediye alımının
(…..) Bölgesinde gerçekleştiği, (…..) yaş arasında kalan kişilerin hediye aldığı ve bu
kapsamda (…..) hediye aldığı ve (…..) hediye alım oranının düştüğü tespit edilmiştir.
(19) Çiçek ürünü özelinde tüketici davranışları incelendiğinde ise internet üzerinden hediye
gönderenlerin (…..)'inin hediye türü olarak çiçek gönderdiği tespit edilmiştir. Yine özel
günlerde hediye gönderimi için tercih edilen site olarak erkeklerin kadınlardan daha
yüksek bir oranda ÇİÇEK SEPETİ’ni kullandığı anlaşılmaktadır. ÇİÇEK SEPETİ’nin
bilinirliği kadınlarda %(…..), erkeklerde %(…..)’dur.
(20) Çiçek hediye grubunda ise kesme çiçekler, dünyada en çok satılan ve ticareti en fazla
yapılan süs bitkileridir4. Kesme çiçekler, kesilerek toplanan ve buket, sepet, çelenk
yapımında kullanılan çiçeklerdir. Günümüzde 50’den fazla ülkede kesme çiçek üretimi
yapılmaktadır. En fazla kesme çiçek üretim alanına sahip ülkeler Hindistan, Çin,
Brezilya, Meksika, Japonya, ABD’dir. Türkiye ise bu alanda yaklaşık %0,2’lik payıyla
26. sıradadır.
(21) TÜİK 2014 yılı verilerine göre kesme çiçek üretimin en fazla yapıldığı iller sırasıyla
İzmir (519.666.570 adet), Antalya (517.241.320 adet) Yalova (169.195.388 adet) ve
Sakarya’dır (60.673.688 adet). Marmara ve Ege Bölgesinde (İstanbul, Yalova, İzmir,
Aydın) yapılan kesme çiçek üretimi genellikle iç pazara yöneliktir. Antalya Bölgesinde
ise çoğunluğu seralarda olmak üzere yüksek kaliteli ve ihracata yönelik üretim
yapılmaktadır.

3 30.01.2018 tarihli yerinde incelemede elde edilen GFK raporundan yararlanılmıştır.
4 Doğu Anadolu Kalkınma Ajansı tarafından yayımlanan TR63 Bölgesi Kesme Çiçek Sektör Raporu
(
%20Kesme%20%C3%87i%C3%A7ek%20Sekt%C3%B6r%C3%BC.pdf) ve Ankara Ticaret Odası
tarafından yayımlanan Dünyada ve Türkiye’de Kesme Çiçek Sektörü Raporu.

20Kesme%20%C3%87i%C3%A7ek%20Sekt%C3%B6r%C3%BC.pdf yararlanılmıştır.
8/32

I.3.2. İlgili Ürün Pazarı5
(22) Önaraştırmaya konu şikâyetin temelinde ÇİÇEK SEPETİ’nin “çevrimiçi (online) çiçek
satışı” pazarındaki eylemleri yer almaktadır. Bu noktada ÇİÇEK SEPETİ’nin pazardaki
gücünün anlaşılabilmesi ve şikâyete konu eylemin incelenebilmesi için, ÇİÇEK
SEPETİ’nin faaliyet gösterdiği pazarlara yönelik değerlendirme yapmak
gerekmektedir.
(23) Yukarıda da belirtildiği üzere ÇİÇEK SEPETİ, , ve
siteleri aracığıyla çevrimiçi olarak çiçek, bonnyfood (çikolata ve kek) ve
hediye (giyimden ev tekstile her türlü ürün) kategorilerinde satış yapmaktadır. Dosya
kapsamında edinilen bilgilere göre ÇİÇEK SEPETİ, bünyesinde (…..) bayi ile (…..)
adet çiçek, (…..) bayi ile (…..) adet bonnyfood, (…..) bayi ile (…..) adet hediye
bulundurmaktadır. Toplamda (…..) bayi ile çalışmaktadır. 2016 yılı için stok süreleri,
çiçek (…..) gün, bonnyfood (…..) gün, hediye (…..) gün olarak tespit edilmiştir.
Dolayısıyla ilk olarak söz konusu üç ürün grubunun aynı pazar tanımı içerisinde yer
alıp almadığının değerlendirilmesi gerekmektedir.
(24) Dosya mevcudu bilgilere göre ÇİÇEK SEPETİ, çiçek satış pazarında temel olarak iki
iş modeli ile çalışmaktadır. Bunlardan ilki sözleşmeli bayi (“business to business-
B2B”) modelidir. Bu modelde katalog, ÇİÇEK SEPETİ tarafından yapılarak, çiçekçilere
aranjmanları oluşturulan ürünlerin bir kısmı (çiçek sepeti yazan zarf, vazo, kâğıt,
çikolata ve bazı durumlarda çiçeğin kendisi gibi) B2B olarak çiçekçilere satılır, bir
kısmı ise çiçekçiler tarafından piyasadan temin edilir. B2B çiçek satışı özellikle talebin
yoğun olduğu özel günlerde arz yeterli olmadığında satış kaybının önüne geçilmesi
hedeflenerek faaliyete geçirilmiş bir modeldir. Bu modelde fatura doğrudan ÇİÇEK
SEPETİ tarafından nihai müşteriye kesilmektedir. İkinci olarak pazaryeri (marketplace)
modeli kullanılmaktadır. Bu modelde, bayi bulunduğu bölgede ürünün tedariki ve
operasyonundan sorumludur. ÇİÇEK SEPETİ, bayi ile sözleşmede belirlenen miktar
uyarınca sadece satış üzerinden kâr alarak kalite ve performans denetimi
gerçekleştirmektedir. Bu modelde klasik olarak satış yapan çiçekçiler kendi faturalarını
düzenleyerek nihai müşteriye ürünü teslim etmektedir.
(25) Bonnyfood kategorisinde de iki çalışma modeli bulunmaktadır. Bu modellerin ilkinde
ÇİÇEK SEPETİ üretimi kendisi gerçekleştirmektedir. Bu üretim çiçek pazarından
bağımsız olarak sadece bu alanda satış yapan bayiler ile gerçekleşmektedir. Bu
kapsamda bonnyfood ürünlerinin maliyeti ÇİÇEK SEPETİ’nin bayilere gerçekleştirmiş
olduğu satış fiyatı üzerinden hesaplanmaktadır. Satışın gerçekleştiği ilgili ay sonunda
satışı gerçekleştiren bayinin hak edişlerinden B2B sözleşmesi kapsamında
gerçekleşen alımları mahsup edilmektedir. ÇİÇEK SEPETİ, bonnyfood kategorisinde
bonnyfood ürünlerinin satışı için gereken kek, strafor vb. yan mamulleri de bayiye
tedarik etmektedir. Bu yan mamullerin müşterinin siparişine uygun hale
getirilmesinden (aranjmandan) bayi sorumludur. İkinci modelde yine pazaryeri modeli
uygulanmaktadır. Belirli markalar kendi üretim ve aranjmanlarını oluşturup satışları
üzerinden ÇİÇEK SEPETİ’ne komisyon ödemektedir.

5 30.01.2018 tarihli yerinde incelemede elde edilen bilgilerden yararlanılmıştır.

9/32

(26) Hediyelik eşya kategorisinde ise ÇİÇEK SEPETİ kişiye özel ürünlerin bir kısmını
ÇİÇEK SEPETİ tedarikçilerden girdileri temin etmek ve siparişin müşteriye uygun
kişiselleştirilmesi suretiyle siparişe hazır hale getirmek veya tasarımcılar ile anlaşarak
müşteriye özel tasarımlar oluşturmak suretiyle ürünlerin satışlarını
gerçekleştirmektedir. Diğer tüm ürünlerde ise pazaryeri modeli uygulaması ile
sözleşmede belirlenen komisyon alınarak satış gerçekleştirilmektedir.
(27) Yukarıdaki çalışma modelleri dikkate alındığında ÇİÇEK SEPETİ’nin çiçek, bonnyfood
ve hediye kategorilerinde farklı tedarik süreçlerine sahip olduğu ve her bir kategorideki
ürünün farklı tedarikçilerden temin edildiği anlaşılmaktadır. Bu nedenle söz konusu
ürün kategorileri arasında bir arz ikamesinin bulunduğundan bahsetmek mümkün
değildir. Diğer yandan her ne kadar her üç ürün grubunun da hediye olarak sunulması
mümkün görünse de ürünlerin çok farklı anlam, nitelik ve kullanım şekline sahip
olduğu değerlendirildiğinde ürünler arasında talep ikamesi de oldukça sınırlıdır.
Dolayısıyla, çiçek, bonnyfood ve hediye satış pazarlarının birbirlerine ikame pazar
olarak nitelendirilemeyeceği değerlendirilmektedir.
(28) Dosya kapsamında incelenmesi gereken ikinci husus ise geleneksel çiçek satışlarının
(süpermarketler, geleneksel çiçekçiler, köşe başı çiçekçileri vb. tarafından yapılan
satışlar) çevrimiçi çiçek satışlarına ikame olup olmadığıdır. ÇİÇEK SEPETİ çevrimiçi
çiçek satışını geleneksel çiçek satış pazarında faaliyet gösteren çiçekçiler ile
imzaladığı bayilik sözleşmeleri üzerinden yapmaktadır. Dosya kapsamında edinilen
bilgilere göre söz konusu bayiler perakende pazarda çiçek satışı yapmakta ve
bayilerin aynı zamanda çevrimiçi çiçek satışı yapan başka teşebbüslerin bayisi olarak
çalışmalarını engelleyecek bir kısıtlama ÇİÇEK SEPETİ tarafından getirilmemektedir.
Dolayısıyla, geleneksel çiçek satış pazarı ve çevrimiçi çiçek satış pazarında
müşterilere ürünü paketleyip ileten tarafların arasında örtüşme olduğu açıktır. Buna
karşın çevrimiçi şekilde çiçek satışı kullanıcıya uzaktan uzağa çiçek gönderimi
avantajı sağlamaktadır ki, geleneksel bayilerin bu imkanı bulunmamaktadır. Zira
geleneksel yolla ancak çiçeğin çiçekçiye gidilerek alınması veya çiçekçiden yakın
mesafelerde olan yerlere çiçek siparişi söz konusu olmaktadır. Ayrıca çevrimiçi olarak
çiçek siparişi verildiğinde söz konusu sipariş bir bölgedeki birden fazla bayinin
sunabileceği kadar ürün çeşitliliği sunmaktayken geleneksel bayilerde ürün çeşidi tek
bir bayinin stokları ile sınırlı olmaktadır.
(29) Öte yandan ÇİÇEK SEPETİ’nden gelen bilgilerde, çevrimiçi çiçek satışlarının bir
kısmının geleneksel çiçek satışları kapsamında olduğu (siparişin çevrimiçi verilip
çiçeğin elden teslim alındığı) belirtilse de bu oran gözardı edilecek kadar küçüktür6.

6 2017 yılı içinde, geleneksel kanaldan ürünü elden teslim etmek üzere ürün alacak olan (…..) adet
siparişin, çevrimiçi şekilde sipariş edildiği belirtilmiştir. 2017 yılında ÇİÇEK SEPETİ tarafından (…..)
adet çiçek ürünü satıldığı dikkate alındığında söz konusu rakamın toplam çiçek satışlarının yaklaşık
olarak (…..)’sine denk geldiği anlaşılmaktadır.
10/32

(30) Ayrıca, 16.12.2010 tarih 10-78/1623-623 sayılı ÇİÇEK SEPETİ kararında da “…
fiziksel bir mekandan gerçekleştirilen çiçek satışı ile çevrimiçi çiçek satışının nitelik
olarak önemli farklılıklar arz ettiği söylenebilir. Tüketicinin fiziksel mekânın açık olduğu
saatlere bağımlı kalmaması, internet altyapısının olduğu her yerden hizmete
ulaşılabilmesi ve farklı bir noktaya ulaştırılmak istenen çiçek için ayrı sağlayıcılarla tek
tek görüşülmemesi nedeniyle işlem maliyetlerinin farklı olması, ürün karşılaştırma ve
seçme olanaklarının daha geniş olması, özellikle şehir dışına gönderilen çiçekler için
sipariş ve teslim aşamalarının tümünün anlık olarak izlenebilmesi, ürün fiyatlarının
görece düşük olması, alternatif ödeme yöntemlerinin söz konusu olabilmesi gibi
faktörler göz önüne alındığında, çevrimiçi çiçek satışının tüketiciler nezdinde özellikle
fiyat ve kullanım amaçları kriterleri açısından farklı bir pazar olarak değerlendirilmesi
mümkündür.” denilerek ilgili ürün pazarının “çevrimiçi çiçek satış hizmetleri” olarak
belirlenmesinin mümkün olduğu ifade edilmiştir.
(31) Tüm bu açıklamalar kapsamında, mevcut dosya kapsamında ilgili ürün pazarının
“çevrimiçi (internet üzerinden yapılan/online) çiçek satışı” olarak belirlenebileceği
değerlendirilmiştir.
I.3.3. İlgili Coğrafi Pazar
(32) Her ne kadar internet üzerinden verilen hizmetlerde coğrafi bölgeler açısından teorik
olarak kayda değer bir sınırlama olmasa da, işbu dosya açısından pazarın çok yönlü
olması değerlendirmeyi değiştirici nitelik taşımaktadır. Zira bir yandan internet
üzerinden yapılan çiçek satışına yönelik sağlanan platformun kullanıcılara
(tüketicilere/müşterilere) sağladığı hizmetler bakımından herhangi bir bölgeyi
diğerinden ayıran önemli bir farklılık bulunmamaktadır. Ancak, internet üzerinden
sipariş verilen çiçekleri müşterilere ulaştıran bayiler coğrafi açıdan sınırlara tabidir.
Bunun yanında, dosya mevcudu bilgilere göre İstanbul gibi büyükşehirlerde il sınırları
içerisinde de, çiçekçiler bir ve/veya birkaç ilçe gibi daha sınırlı bölgelerde hizmet
sağlayabilmektedir.
(33) Bununla birlikte aşağıda da değinileceği üzere, ÇİÇEK SEPETİ (…..) ilde aktifken
çevrimiçi çiçek satışı pazarındaki en büyük beş rakibinden üçü de (bazı istisnai iller
dışında) Türkiye geneline hizmet sağlamaktadır. Bunlar dışındaki büyük rakiplerinin
sadece İstanbul, sadece İstanbul ve Ankara veya sadece büyük illerde faaliyet
gösterdiği belirtilmiştir. Bu bağlamda, ilçe/bölge sayısına nazaran rakiplerin bir
kısmının ancak en fazla birkaç ilde ve sınırlı bölgede aktif olduğu dikkate alındığında,
ilgili coğrafi pazarın il veya ilden daha küçük sınırları kapsayacak şekilde bölgesel
belirlenmesi durumunda bile, ÇİÇEK SEPETİ ile rakiplerin faaliyetlerinin çakıştığı
bölgelerde ÇİÇEK SEPETİ’nin pazar payı belli oranda düşecek olsa da, faaliyetlerin
çakışmadığı Türkiye’nin büyük bölümünde teşebbüsün pazar gücü daha da yüksek
olacaktır. Dolayısıyla, aşağıdaki değerlendirmelerden de anlaşılacağı üzere, ÇİÇEK
SEPETİ’nin en lehine olan varsayımla dahi teşebbüsün öneli bir pazar gücüne sahip
olduğu anlaşılacağından bu aşamada kesin bir ilgili coğrafi pazar tanımı
yapılmamıştır.
I.4. ÇİÇEK SEPETİ’nin Pazardaki Konumu
(34) 4054 sayılı Kanun’un 3. maddesinde hâkim durum şu şekilde tanımlanmaktadır:
“Belirli bir piyasadaki bir veya birden fazla teşebbüsün, rakipleri ve
müşterilerinden bağımsız hareket ederek fiyat, arz, üretim ve dağıtım miktarı
gibi ekonomik parametreleri belirleyebilme gücü.”
11/32

(35) Tanımdan da anlaşılacağı üzere hâkim durum değerlendirmesi yapılırken, esasen,
incelenen teşebbüsün rekabetçi baskılardan ne ölçüde bağımsız davranabildiği
araştırılmaktadır. Hâkim Durumdaki Teşebbüslerin Dışlayıcı Kötüye Kullanma
Niteliğindeki Davranışlarının Değerlendirilmesine İlişkin Kılavuz’da (Kılavuz) incelenen
teşebbüsün rekabetçi baskılardan ne ölçüde bağımsız davranabildiğinin tespiti için;
- İncelenen teşebbüsün ve rakiplerinin ilgili pazardaki konumu,
- Pazara giriş ve pazarda büyüme engelleri,
- Alıcıların pazarlık gücü
unsurlarının göz önünde bulundurulması gerektiği belirtilmektedir. Bu bağlamda
mevcut dosya bakımından, ÇİÇEK SEPETİ’nin ilgili pazardaki gücüne ilişkin olarak,
aşağıda bahse konu her bir unsura yönelik tespit ve değerlendirmelere yer
verilecektir.
(36) Kılavuz’da da yer verildiği gibi, incelenen teşebbüsün ilgili pazardaki konumu
hakkında fikir verebilecek ilk veri, ilgili teşebbüs ile pazarda faaliyet gösteren diğer
teşebbüslerin pazar payıdır. Yukarıda belirtildiği üzere çiçek satış piyasası, geleneksel
ve çevrimiçi satış pazarlarından oluşmaktadır. Dosya kapsamındaki verilere göre
2017 yılında Türkiye çiçek satış pazarı (…..) milyar TL büyüklüğe ulaşmıştır.
(37) Mevcut bilgilere göre, Türkiye geneli çiçek satış pazarında 12.000 çiçek satış firması
yer almaktadır. Pazarda, Interflora Çiçekçileri Derneği (INTERFLORA) ((…..)), Teleflor
Uluslarası Çiçekçilik (TELEFLOR) ((…..)) ve Türkiye Çiçekçiler Birliği ((…..) üye)
başta olmak üzere birçok birlik bulunmakta olup bu birliklerin yanı sıra herhangi bir
birliğe üye olmayan çok sayıda çiçek satış firması da mevcuttur.
(38) Söz konusu çiçek satıcılarının ağırlıklı bir kısmı sadece geleneksel kanalda satış
yapmakta iken bir diğer kısmı sadece çevrimiçi çiçek satış pazarında faaliyet
göstermektedir. Pazarda hem geleneksel hem de çevrimiçi satış yapan çiçek firmaları
da mevcuttur.
(39) Dosya kapsamında edinilen bilgilere göre çevrimiçi çiçek satış pazarında, pazar payı
büyüklüğüne göre ÇİÇEK SEPETİ ilk sırada yer alırken; (…..) firmaları ÇİÇEK
SEPETİ’ni takip etmekte olup pazarda faaliyet gösteren diğer birçok çiçek firması da
bulunmaktadır.
(40) 2013-2017 yılları arasında, çevrimiçi çiçek satış pazarında ÇİÇEK SEPETİ’nin çiçek
satış tutarı aşağıdaki gibidir:
Tablo 4: 2013-2017 Yıllarında Gerçekleşen Çevrimiçi ve Geleneksel Çiçek Satış Tutarları (milyon TL)
Yıllar ÇİÇEK SEPETİ Çevrimiçi Çiçek Satış Kanalı
Geleneksel Çiçek
Satış Kanalı
Toplam Çiçek
Satış
2013 (…..) (…..) (…..) (…..)
2014 (…..) (…..) (…..) (…..)
2015 (…..) (…..) (…..) (…..)
2016 (…..) (…..) (…..) (…..)
2017 (…..) (…..) (…..) (…..)

12/32

(41) Tabloya göre, 2017 yılında ÇİÇEK SEPETİ’nin çevrimiçi çiçek satış tutarının toplam
çevrimiçi çiçek satış pazarındaki payı (…..) olarak tespit edilmiştir. Kılavuza göre bir
teşebbüsün hâkim durumda bulunduğuna dair delil teşkil eden belirli bir pazar payı
eşiği yoktur. Bununla birlikte, aksini gösterecek bir durum söz konusu değilse,
Kurul’un yerleşik uygulamasında %40’ın altında pazar payına sahip olan teşebbüslerin
hâkim durumda olması ihtimalinin düşük olduğu kabul edilmekte, bu düzeyin
üzerindeki pazar payına sahip olan teşebbüsler bakımından ise daha detaylı bir
incelemeye gidilmektedir. Bu çerçevede ilgili teşebbüslerin pazar paylarının istikrarı
değerlendirilmelidir.
(42) Tablo 4’te yer alan veriler göz önünde bulundurulduğunda, son beş yılda ÇİÇEK
SEPETİ’nin çevrimiçi satış tutarının, toplam çevrimiçi çiçek satış pazarındaki
paylarının sırasıyla (…..) olduğu tespit edilmektedir. 2017 yılında ise çevrimiçi çiçek
satış pazarının yaklaşık olarak (…..) oranında genişlediği, ÇİÇEK SEPETİ’nin ise
çiçek satış cirosunu (…..) oranında artırdığı görülmektedir. Dolayısıyla teşebbüsün,
pazarın genişlemesine katkıda bulunduğu ve aynı zamanda pazardaki payını da
artırdığı anlaşılmaktadır.Tüm bu verilere göre, teşebbüsün son beş yılda çevrimiçi
çiçek satış pazarındaki payını istikrarlı bir şekilde koruduğu ve pazardaki cirosunu
büyük oranda artırdığı tespit edilmiştir.
(43) Çevrimiçi çiçek satış pazarı oldukça yeni bir pazar olmakla birlikte, ÇİÇEK SEPETİ’nin
çiçek satış pazar payının istikrarının tespit edilmesinde çevrimiçi çiçek satış pazarının
istikrarı önem arz etmektedir. Değerlendirmede, Türkiye’de internet ve akıllı telefon
kullanım oranı, çevrimiçi sipariş veren müşteri oranı ve müşterilerin profili ele
alınacaktır.
(44) Öncelikle ilgili pazarda siparişlerin internet kanalıyla veriliyor olmasının pazar payına
etkisi değerlendirilecek olursa, Türkiye’deki akıllı telefon kullanımı ve internet kullanımı
oranlarını dikkate almak gerekecektir. GFK’nin yaptığı çalışmalara göre Türkiye
nüfusunun %(…..)’ü akıllı telefon, %(…..)’ü internet kullanmaktadır.
(45) Ayrıca GFK’nin tüketicilerin çevrimiçi ve geleneksel alışveriş davranışlarını sorguladığı
GFK FUTUREBUY SHOPPER Araştırması’nda, çevrimiçi alışverişin avantajları
sorgulandığında 2016’da araştırmaya katılanların %65’i neredeyse ihtiyaçları olan
ürünlerin ve hizmetlerin tümü için internetten alışveriş yapabileceğini belirtirken
2017’de bu oran %71’e yükselmiştir7.
(46) Dosya kapsamında elde edilen tüm bu verilere göre; Türkiye’de internet kullanım ve
akıllı telefon kullanım oranlarının yüksek olmasının ve geçtiğimiz yıla oranla tüketim
ihtiyacını çevrimiçi kanallardan giderebileceğini belirten tüketici yüzdesinin artmasının
çevrimiçi siparişleri artıracağı; bu durumun çevrimiçi çiçek satış pazarının
genişlemesine yol açacağı değerlendirilmektedir.

7 GfK FUTUREBUY SHOPPER Araştırması (2017),
release/her-3-alisverisciden-2si-ihtiyaclari-olan-ueruenlerin-ve-hizmetlerin-tuemue-icin-internetten-
alisveris-yapabilecegini-duesuenueyor/
(Erişim tarihi:22.02.18)
13/32

(47) Bunlara ek olarak, ÇİÇEK SEPETİ’nin ilgili pazardaki konumunun anlaşılabilmesi için
ilgili pazarda faaliyet gösteren rakiplerinin sayısı ve rakiplerinin pazar paylarının ele
alınması gerekmektedir. ÇİÇEK SEPETİ’nin rakiplerinin 2017 yılı tahmini satış ciroları
ve pazar payları aşağıdaki gibidir:
Tablo 5: 2017 Yılı Çevrimiçi Çiçek Pazarındaki Aktörler, Satış Tutarları ve Pazar Payları
Teşebbüsler Çevrimiçi Satış Tutarı (Milyon TL) Pazar Payları (%)
(…..) (…..) (…..)
(…..) (…..) (…..)
(…..) (…..) (…..)
(…..) (…..) (…..)
(…..) (…..) (…..)
(…..) (…..) (…..)
(…..) (…..) (…..)
TOPLAM 240,0 100,0
(48) Tablo incelendiğinde, çevrimiçi pazarda yer alan en büyük beş rakibin tahmini pazar
payları toplamının %(…..) olduğu görülmektedir. Bu anlamda piyasada çok sayıda
rakip olsa da rakiplerin ÇİÇEK SEPETİ üzerinde rekabetçi baskı oluşturma imkânının
zayıf olduğu anlaşılmaktadır.
(49) Çevrimiçi çiçek satış pazarına giriş ve pazarda büyüme engelleri değerlendirildiğinde
ise, dosya kapsamındaki verilere göre, çevrimiçi çiçek satışı pazarına bir teşebbüsün
giriş yapabilmesi için gereken maliyetler dört başlıkta toplanmaktadır:
- E-ticaret sistemi sunan aracı kurumlara ödenen senelik ücret: Senelik (…..) TL
arasında fiyatlarla, birkaç gün içerisinde çalışan bir e-ticaret sistemi teslim
edilebilmektedir.
- Operasyon ve müşteri hizmetleri maliyetleri: Bu kalemde, gelen siparişlerin
teslimat yerine en yakın geleneksel çiçekçiye yönlendirilmesi, ürün fiyatlarının
güncellenmesi, müşteriden gelen e-mail ve telefonların yanıtlanması gibi
işlemlerle ilgilenen müşteri hizmetleri için gereken işgücü maliyetleri yer
almaktadır.
- Müşterilerin ödemelerini gerçekleştirmesi için gereken sanal POS ve ödeme
maliyetleri: Mevcut verilere göre, pazara yeni giren bir teşebbüsün sanal POS
sahibi olabilmesi için bankaya başvurması ve alacağı sanal POS hizmeti
karşılığında yıllık (…..) TL ödeme yapması gerekmektedir.
- Reklam ve tanıtım maliyetleri: Ürün kataloğunun hazırlanması, çevrimiçi satış
ürünlerinin belirlenmesi, ürünlerin fotoğraflarının çekilmesi ve sitenin
tasarlanması, ürünlerin fotoğraflarının siteye yüklenmesi, sitenin güncel
tutulması gibi işlemlerden oluşan reklam maliyetleridir.
14/32

(50) Yukarıda aktarılan maliyet kalemleri içerisinde en yüksek kalemi çiçek satışlarının
internet üzerinden yapılması nedeniyle başta arama motorlarında yapılanlar olmak
üzere çevrimiçi reklam harcamalarının oluşturduğu anlaşılmaktadır. Bu nedenle
mevcut dosya kapsamında en önemli giriş engelinin; çiçek satışı için gereken yatırım
maliyeti ve operasyonel maliyetlerden ziyade, pazarın çok taraflı bir platform
olmasından kaynaklanan şebeke etkilerinden kaynaklandığı belirtilmelidir. Daha fazla
müşterinin siteden alışveriş yapması, daha fazla bayinin site ile çalışmasına; aynı
zamanda söz konusu site üzerinden reklam veren ve bu siteye finans hizmeti
sağlayan üçüncü tarafların da talebinin artmasına yol açacaktadır. Dolayısıyla söz
konusu şebeke etkilerinin dosya konusu pazarda önemli ölçüde giriş engeli yarattığı
değerlendirilmektedir.
(51) Teşebbüsün ilgili pazardaki davranışları üzerinde etkili olan unsurlar, mevcut ve
potansiyel rakiplerle sınırlı değildir. Kılavuz’a göre hâkim durum analizinde
değerlendirilmesi gereken son unsur alıcıların pazarlık gücüdür. Kılavuz’da yer
verildiği üzere incelenen teşebbüsün müşterileri görece büyük, alternatif temin
kaynakları hakkında yeterince bilgili ve makul bir süre içerisinde başka bir sağlayıcıya
geçmek ya da kendi arzını yaratmak imkânına sahip ise bu müşterilerin pazarlık
gücüne, bir başka deyişle alıcı gücüne sahip olduğu söylenebilecektir.
(52) ÇİÇEK SEPETİ’nin çevrimiçi çiçek satışı pazarındaki müşterilerinin çok büyük bir
kısmı bireysel müşterilerden oluşmaktadır. Bireysel müşterilerin satın aldıkları ürünler
tek tek bakıldığında miktar ve değer olarak düşük düzeydedir. Bu durum alıcının
pazarlık gücünü ortadan kaldırmaktadır. Ancak, pazarın çevrimiçi satış pazarı
olmasının alıcı lehine bir takım sonuçları olmaktadır.
(53) Çevrimiçi çiçek satış pazarında müşterilerin sipariş verebilmesi için internetinin olması
yeterlidir. Müşteri, pazarda sipariş verirken internet üzerinden erişebildiği tüm
çevrimiçi çiçek satış firmalarını kullanabilir. İlgili firmalar arasında fiyat, çeşitlilik ve
kalite kıyaslaması yapabilir. Pazarda birçok firmanın da mevcut olması, müşterinin
kıyaslama yoluyla en iyi seçimi yapmasını kolaylaştırmaktadır. Bu halde müşterinin bir
firmadan diğer firmaya geçiş yapabilmesi sadece “tek tık”a bağlıdır. Yine pazarın
çevrimiçi olması, müşterinin en iyi seçim için harcaması gereken enerjiyi ve zamanı
azaltarak müşterinin maliyet kalemini düşürecektir. Bu durumda müşteri her ne kadar
fiyat üzerinde pazarlık gücüne sahip olmasa da, siparişini temin kaynakları hakkında
yeterince bilgiye sahip olması ve makul bir süre içerisinde başka bir tedarikçiye
geçmesinin kolay olması sebebiyle alıcının pazarlık gücünün oluştuğu iddia edilebilir.
Her ne kadar söz konusu durum, alıcının pazarlık gücü oluşturduğu kanısına yol açsa
da ilgili pazarda ÇİÇEK SEPETİ’nin hizmet verdiği coğraf