Rekabet Kurumu Başkanlığından,
REKABET KURULU KARARI
Dosya Sayısı : 2017-4-8 (Muafiyet)
Karar Sayısı : 17-19/294-130
Karar Tarihi : 08.06.2017
A. TOPLANTIYA KATILAN ÜYELER
Başkan : Prof. Dr. Ömer TORLAK
Üyeler : Arslan NARİN, Adem BİRCAN, Şükran KODALAK,
Mehmet AYAN
B. RAPORTÖRLER : Dr. Hakan BİLİR, Muhammed Safa UYGUR, Noyan DELİBAŞI
C. BİLDİRİMDE
BULUNAN : Bankalararası Kart Merkezi A.Ş.
Temsilcisi: Av. Prof. Dr. İ. Yılmaz ASLAN
Gazi Umur Paşa Sokak Bimar Plaza No: 38/8 Balmumcu,
Beşiktaş/İstanbul
(1) D. DOSYA KONUSU: Bankalararası Kart Merkezi A.Ş. bünyesinde kredi kartı takas
komisyon oranının belirli esaslara göre belirlenmesi uygulamasına muafiyet
tanınması talebi.
(2) E. DOSYA EVRELERİ: Kurum kayıtlarına 01.02.2017 tarih ve 698 sayı sayı ile giren ve
eksiklikleri 23.05.2017 tarihli, 3599 sayılı ve 25.05.2017 tarihli, 3659 sayılı yazılar ile
tamamlanan bildirim üzerine düzenlenen 02.06.2017 tarihli ve 2017-4-8/MM sayılı
Muafiyet/Menfi Tespit Raporu görüşülerek karara bağlanmıştır.
(3) F. RAPORTÖR GÖRÜŞÜ: İlgili raporda;
- Bankalararası Kart Merkezi A.Ş.’nin (BKM) yönetim kurulu kararıyla ortak takas
komisyonu belirlemesinin 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun
(4054 sayılı Kanun) kapsamında teşebbüs birliği kararı olduğu ve aynı Kanun’un
4. maddesine aykırılık oluşturduğu,
- Kartlı ödeme sistemleri pazarının kendine özgü koşulları nedeniyle, Kurul
tarafından onaylanan formüle göre kredi kartı takas komisyonu oranının BKM
tarafından belirlenmesi işlemine ve belirlenen oranda ± %5’lik bir değişim
olmaması durumunda söz konusu oranın geçerli kalması yönündeki uygulamaya
a) BKM tarafından formülde kullanılan verilerin bağımsız denetim prosedürleri
çerçevesinde her yıl düzenli olarak bağımsız denetimden geçirilmesine
devam edilmesi,
b) Takas komisyon oranının; “aylık ve geçmiş 12 aylık oranları da gösterir
şekilde, fonlama ve operasyonel maliyetlerin alt kalemleri ayrıştırılmış
şekilde ve formülde kullanılan fonlama gün sayısı ve fonlama faiz oranı ayrı
ayrı belirtilerek” BKM internet sayfasında yayımlanması,
c) Bu verilerin belirlendikleri/geçerli oldukları periyotların (aylık ya da yıllık) her
bir veri için ayrı ayrı BKM internet sayfasında yayımlanması,
koşullarıyla 4054 sayılı Kanun’un 5. maddesi kapsamında bireysel muafiyet
tanınabileceği,
17-19/294-130
2/23
- Muafiyet süresinin gerekçeli kararın BKM’ye tebliğinden itibaren 3 yıl olarak
belirlenmesinin uygun olacağı,
sonuç ve kanaatine ulaşıldığı ifade edilmiştir.
G. İNCELEME VE DEĞERLENDİRME
G.1. BKM
(4) BKM, kartlı ödeme sistemlerinde ortak sorunlara çözüm bulmak, Türkiye’deki banka ve
kredi kartlarına ilişkin kural ve standartlarını geliştirmek amacıyla 1990 yılında, 13 kamu
ve özel Türk bankasının ortaklığı ile kurulmuştur.
(5) BKM’nin en önemli faaliyeti, kart hamillerinin yaptıkları alışverişlerden kaynaklanan borç
ve alacakların bankalar arasındaki takasını, BKM bünyesinde, yurtiçi takas ve
hesaplaşma aracılığı ile gerçekleştirmektir. Bunun dışında, bankalar arasındaki
otorizasyon işlemini yürütmek, kredi kartı ve banka kartı sektöründeki bankalar arasında
uygulanacak prosedürleri geliştirmek, yurtiçi kuralları oluşturmak, standardizasyonu
sağlamaya yönelik çalışmalar yapmak, yurtdışı kuruluşları ve komisyonlar ile ilişkiler
kurmak ve gerektiğinde üyelerini bu kuruluşlarda temsil etmek BKM’nin faaliyetleri
arasında yer almaktadır.
(6) BKM bankaların bir araya gelerek kurdukları anonim şirket statüsünde tüzel kişiliğe sahip
bir yapıdır. Bununla birlikte anonim şirket yapısından farklı olarak, hissedar olmaksızın
ilgili pazarda faaliyet gösteren diğer teşebbüsler olan finansal kurumları üye olarak kabul
edebilmektedir. BKM’ye üye olan banka sayısı 29’dur. Söz konusu bankalardan sekizi (T.
İş Bankası A.Ş. (İŞ BANKASI), Yapı ve Kredi Bankası A.Ş. (YAPI KREDİ), T. Garanti
Bankası A.Ş. (GARANTİ), Finansbank A.Ş. (FİNANSBANK), T.C. Ziraat Bankası A.Ş.
(ZİRAAT), T. Halk Bankası A.Ş. (HALKBANK), T. Vakıflar Bankası T.A.O. (VAKIFBANK)
ve ING Bank A.Ş. (ING)) aynı zamanda BKM’nin ortaklarıdır.
(7) BKM’nin karar organı yönetim kurulu olup, bu organa üye olabilmek için hisselerin
%8’inden fazlasına sahip olmak gerekmektedir. Ancak hisse devirleri ile %8’in katları
şeklinde hisse oranına yükselinmiş olsa dahi, her hissenin bir oyu bulunmaktadır.
Yönetim Kurulu bu yapısı ile ortak karar alınmasını sağlamak isteyen bir ortak girişim
karar organı gibi çalışmaktadır. Yönetim kurulu kararlarının uygulanması tüm ortak ve
üyeler bakımından, sistemin ekonomik işleyişinin sürmesi için zorunluluk arz etmektedir1.
(8) BKM’nin yönetim kurulu üyeleri ve üyelerin görevleri aşağıdaki tabloda yer almaktadır.
Tablo 1: BKM Yönetim Kurulu
Üye Adı-Unvanı Temsilcisi (Tüzel Kişi Üye İse) Unvanı
Serkan ÜLGEN (YAPI KREDİ) - Başkan
Mehmet Meriç KAYTANCI (VAKIFBANK) - Başkan Vekili
AKBANK T.A.Ş. Arif Özer İSFENDİYAROĞLU Üye
FİNANSBANK Erkin AYDIN Üye
Yalçın SEZEN (İŞ BANKASI) - Üye
Hasan ÜNAL (HALKBANK) - Üye
Işıl AKDEMİR EVLİOĞLU (GÖSAŞ) - Üye
Alpaslan ÇAKAR (ZİRAAT) - Üye
Mehmet Meriç KAYTANCI (VAKIFBANK) - Denetçi
Alpaslan ÇAKAR - Denetçi
Kaynak: Bildirim Formu
1 BKM Ana Sözleşmesi için bkz.:
17-19/294-130
3/23
G.2. İlgili Pazar
G.2.1. İlgili Ürün Pazarı
(9) Kartlı ödeme sistemlerinin karakteristik özelliği, kartla yapılan her işlemin kart hamilleri ve
işyerleri gibi iki ayrı kullanıcıyı ihtiva etmesidir. Kart hamilleri bir ödeme kartını ancak
işyerlerinin kabul etmesi durumunda kullanmak istemekte, işyerleri de kartın kullanıcı
sayısı artıkça kartı kabul etmekten fayda elde etmektedir. İşlemler ancak kart hamilleri ve
işyerlerinin her ikisinin de sisteme dâhil olması durumunda gerçekleşmektedir. Bir diğer
ifadeyle bir ödeme şebekesinin hem kart hamilleri hem de işyerleri açısından değeri,
pazarın diğer tarafındaki şebeke büyüdükçe artmaktadır. Bu nedenle kartlı ödeme
sistemlerini, kart hamillerine ve işyerlerine birbirine bağımlı hizmetler sağlayan “çift taraflı
pazar” olarak değerlendirmek mümkündür. Dolayısıyla ilgili ürün pazarının doğru bir
şekilde tanımlanabilmesi için aynı pazarda olup olmadığı araştırılan ödeme araçlarının,
pazarın her iki tarafı açısından (hem kart hamili hem de işyeri) ikame olarak görülüp
görülmediklerine bakılması gerekmektedir.
(10) Pazarın her bir tarafındaki müşteriler bakımından alternatif ödeme araçlarının ikame
edilirliklerine bakıldığında, nakit ve çekin, hem işyerleri hem de kart hamilleri bakımından
ödeme kartlarına ikame olamayacağı görülmektedir. Çünkü ilk olarak işyerleri açısından
bakıldığında, bütün kartları kabul etmeyi durdurdukları zaman kaybedecekleri gelir, işyeri
komisyonlarındaki artışa bağlı olarak fiyatlarını yükseltmeleriyle yaşayacakları gelir
kaybından çok daha yüksektir. Bu nedenle takas komisyonu ne kadar artarsa artsın,
işyerleri kart kabul etmeyi bütünüyle durdurup, sadece nakit kabul etmeye
başlamayacaklardır.
(11) Tüketiciler açısından ise nakit kullanımı, riskli ve büyük miktarlı alımlar için uygun
olmayan bir yöntemdir ve kartlı ödeme ile ikame edilebilir nitelikte değildir. Ülkemizde
vadeli çek uygulaması bulunması nedeniyle çek, tüketici açısından kredi kartı ile ikame
edilebilir nitelikte görünse de, çek işyerleri açısından daha riskli bir ödeme aracı olması
nedeniyle satış noktalarında özellikle perakende alımlarda kabul görmemektedir. Öte
yandan çekler uygulamada vadeli çek şeklinde gerçekleşse de hukuki bakımdan ibrazı
ile ödemesi gerçekleşmesi gereken kıymetli evrak niteliğindedir. Dolayısıyla kredi
kartlarının sahip olduğu ödeme vadesi imkânına hukuken sahip bulunmamaktadır.
(12) Banka kartı ve kredi kartlarının ödeme sistemleri içindeki yeri, her ne kadar işyerlerinin
kabulü açısından ikame edilebilir nitelikteyse de tüketici açısından ikame edilebilir nitelikte
değildir. Banka kartı ile ödeme yapmak için müşteriye ait vadesiz hesapta mevduat
bulunması gerekmektedir. Ayrıca banka kartı ile yapılan alışverişlerde, alışveriş tutarının
kart hamilinin vadesiz mevduat hesabından anında düşmesi nedeniyle bu kartlar, tıpkı
nakit gibi, yüksek tutarlı alışverişlerde tercih edilen bir ödeme aracı değildir.
(13) Bu çerçevede kredi kartının diğer ödeme araçlarından ayırt edici özellikleri ve ikame
olanakları dikkate alınarak, dosya konusu bakımından ilgili ürün pazarı “kredi kartı ile
ödeme hizmetleri pazarı” olarak belirlenmiştir.
17-19/294-130
4/23
G.2.2. İlgili Coğrafi Pazar
(14) Kredi kartı ile ödeme hizmetleri faaliyetleri ülke genelinde aynı sistemle yürütülmektedir.
Ülke dışında kullanılan kredi kartları ile yabancıların ülke içinde kullandıkları kredi
kartlarına ait ödeme hizmetleri farklı bir sistemle yürütülmekte olup, muafiyet konusu
kapsamında bulunmamaktadır. Kredi kartı ile ödeme hizmetlerinin ülke içinde aynı şekilde
gerçekleştirilmesinden ötürü ilgili coğrafi pazar “Türkiye” olarak tespit edilmiştir.
G.3. Kartlı Ödeme Sistemlerinin İşleyişi, Takas Sistemi ve Muafiyet Konusu
Takas Komisyon Oranı Hakkında Bilgi
G.3.1. Kartlı Ödeme Sistemlerinin İşleyişi ve Takas Sistemi
(15) Kartlı ödeme sistemlerinde kullanılan ödeme kartları genel olarak kredi kartı, banka kartı,
harcama kartı ve mağaza kartı olmak üzere dörde ayrılmaktadır. Kredi kartları,
uluslararası kartlı ödeme sistemleri veya bu sistemlere üye bankalar aracılığıyla tüketiciye
sunulan ödeme araçlarıdır. Kredi kartının tüketici açısından, hem ödeme aracı fonksiyonu
(mal/hizmet bedelinin belirli bir süre sonunda ödenmesine imkân tanıdığı için) hem de
kredi fonksiyonu (asgari ödeme tutarı ödendiği takdirde, kalan tutar belirli bir faizle daha
uzun vadede ödenebilmektedir) bulunmaktadır.
(16) Kartlı ödeme sistemleri üç-taraflı (kapalı) ve dört-taraflı (açık) kartlı ödeme sistemleri
olarak ikiye ayrılmaktadır. Üç-taraflı sistemlerde, kart hamili ve üye işyeri arasında tek bir
kuruluş bulunmakta, diğer kuruluşların sisteme erişimi bulunmamaktadır. Bu kuruluşlar,
kart çıkarma (issuing: ihraççılık), perakendecilerle sözleşme imzalayarak POS
yerleştirme (acquiring: kabulcülük) ve ağ işletimi alanında faaliyet göstermektedir. Dört-
taraflı sistemlerde ise kart hamili ile üye işyerinin bankası farklı olabilmektedir. Visa ve
MasterCard gibi dört-taraflı sistemlerde faaliyet gösteren kuruluşlar, ihraççılık ve/veya
kabulcülük yapan dünya çapında binlerce üye bankadan oluşmaktadır. Bu kuruluşlara
üye olan bankaların kart verdiği müşterileri, aynı sisteme üye olan diğer bankaların
müşterisi olan işyerlerinden de kartları ile mal ve hizmet satın alabilmektedir.
(17) Dört taraflı kartlı ödeme sistemlerinde, bir bankanın üstlenebileceği iki işlev
bulunmaktadır. Bunlardan birincisi ihraççılık, ikincisi ise kabulcülüktür. Kart ihraç eden
bankalar kredi kartları basmakta ve müşterilerine dağıtmaktadır. Bu bankalar ayrıca,
müşterilerinin hesap özetlerinde gördükleri ücret veya faizleri belirlemektedir. Kabulcü
bankalar ise üye işyerleri ile belirli bir üye işyeri komisyonu karşılığında anlaşmalar
yaparak bu işyerlerine satış noktası (POS-Point of Sale) terminalleri sağlamakta ve aynı
zamanda söz konusu banka için bir hesap açmaktadır. Kabulcü bankalar işyerlerinin
kabul ettiği kartlı ödemeleri işlemekte ve kendilerine ulaşan mal/hizmet bedelini üye işyeri
komisyonu kesintisi yaptıktan sonra işyerinin hesabına aktarmaktadır. Örneğin bir işyeri
A bankası ile anlaşmalı olsun ve tüketici B bankasının kredi kartını kullanarak bu
mağazadan alışveriş yapsın. Bu durumda, mağaza B bankası ile herhangi bir ilişkiye
geçmemekte, alışveriş tutarını A bankasından almaktadır. Bir banka aynı anda kabulcü
ve ihraççı olabileceği gibi, sadece ihraççı durumunda da olabilir.
17-19/294-130
5/23
(18) Dört-taraflı ödeme sistemleri birçok bankanın katılımına izin vermekte; her bir işlem için
işyerinin kabulcü bankası tarafından kart çıkaran bankaya takas komisyonu ödenmesini
sağlamaktadır. Kapalı sistemlerde ise ihraççı, aynı zamanda kabulcü olarak faaliyet
gösterdiği için yalnızca üye işyeri kesintisi uygulanmakta; takas komisyonu
uygulanmamaktadır. Aşağıdaki şekil, dört-taraflı bir sistemde bir kredi kartı ile yapılan
alışverişte, bilgi ve para akışını özetlemektedir.
Şekil 1: Dört-Taraflı Kartlı Ödeme Sistemini İşleyişi
(19) Kesik oklar bilgi akışını, kesik olmayan oklar ise para akışını ifade etmektedir. Buna göre,
kart hamilinin kart bilgileri, üye işyerindeki POS cihazı aracılığıyla kabulcü bankaya
aktarılmakta, oradan da kart hamilinin bankasına, yani ihraççı bankaya aktarılmaktadır.
İhraççı banka, kart hamiline her ay hesap özeti bilgilerini yollamaktadır. Kart hamili ise
üye işyerinden almış olduğu mal veya hizmetin bedelini kendi ihraççı bankasına
ödemekte, ihraççı banka da takas komisyonunu kestikten sonra kalan bedeli üye işyerinin
kabulcü bankasına ödemektedir. Son olarak kabulcü banka, üye işyeri komisyonunu
kestikten sonra kalan meblağı üye işyerine aktarmaktadır. Bazı üye işyerleri, kabulcü
bankalardaki alacaklarını hemen tahsil etmeyip belirli bir süre bekletmekte ve bunun
karşılığında kabulcü bankaya bir işyeri komisyonu ödememektedir. Bu işleme bloke
denmektedir.
Satış fiyatı – takas
komisyonu
Satış fiyatı –
üye işyeri
komisyonu
Bütün kartlı
alışveriş
işlemleri için
işlem ve kart
hamili bilgileri
İhraççı bankanın
kartına ait İşlem ve
kart hamili bilgileri
Satış fiyatı +
hesap ücretleri
İhraççı Banka Kabulcü Banka
Kart Hamili Üye İşyeri
Kart detayları ve
onay bilgileri
Mal veya hizmet
Ekstre
bilgileri
17-19/294-130
6/23
(20) Bazı durumlarda, kart hamilinin bankası ile üye işyerinin anlaşmalı bankası, yani ihraççı
ve kabulcüler aynı banka olabilirler. Üç taraflı bu tür işlemlere takassız (on-us) işlemler
denmekte olup, bu durumda bir takas işlemi gerçekleşmemektedir. Takas işlemi
gerçekleşmediğinden, kabulcü banka için herhangi bir takas maliyeti oluşmamakta, bu
nedenle de bankalar takassız işlemler için üye işyerlerinden daha düşük üye işyeri
komisyonları talep etmektedirler. Sonuçta bir kabulcü banka ile bir işyeri arasında yapılan
sözleşmede, biri takaslı (not-on us2), öteki ise takassız işlemler için olmak üzere iki ayrı
üye işyeri komisyonu bulunmaktadır. İhraççı ve kabulcü bankalar arasındaki takas
işlemleri ülkemizde BKM tarafından gerçekleştirilmektedir. Aşağıdaki şekilde dört taraflı
bir ödeme sisteminde BKM aracılığıyla yürütülen takas sistemi anlatılmaktadır.
Şekil 2: BKM Aracılığı İle Yürütülen Takas Sistemi
(21) Buna göre kart hamili bilgileri üye işyerinden BKM’ye, oradan da ihraççı bankaya
aktarılmaktadır. İhraççı otorizasyon cevabını verdikten sonra yeniden BKM aracılığıyla
kabulcü bankaya otorizasyon cevabı verilmekte, bu şekilde ödeme işlemi
gerçekleşmektedir. Gün sonunda bankaların birbirlerine olan takas borçlarını içeren takas
raporları bankalara iletilmekte ve bankalar net takas borçlarını, birbirlerinin Türkiye
Cumhuriyet Merkez Bankasında (TCMB) yer alan hesaplarına yatırmaktadırlar.
G.3.2. Muafiyet Konusu Takas Komisyonu
(22) Kredi kartları, hem para yerine kullanılabilmeleri hem de taksit, ödül vb. uygulamalarla
teşvik edilmeleri nedeniyle son yıllarda büyük bir gelişme içindedir. Tüketiciler yanlarında
sürekli nakit para taşıma riskinden kurtuldukları için, işyerleri de kredi kartları sayesinde
işlemlerin daha hızlı ve güvenilir gerçekleştirilmesi sonucu kredi kartı kullanımına
yönelmiştir. Aynı zamanda kredi kartlarının diğer ödeme araçlarında bulunmayan ödeme
erteleme imkânı sunması yani tüketicilerin alışveriş tarihinden itibaren yaklaşık bir ay
sonra ödeme yapmalarına imkân sağlaması gibi sebeplerle kredi kartları günlük hayatın
bir parçası haline gelmiştir.
2 Not on us işlemler; bankalar tarafından kredi kartı kullanımı esnasında kendi POS’larından başka banka
kartlarının ya da başka banka POS’larından kendi kredi kartlarının kullanımı sonucunda takasa konu olan
işlemleri ifade etmektedir.
Gün sonu
raporu
Mal veya hizmet
Otorizasyon sorma
ve takas kaydı
İşlem ve kart
hamili bilgileri
Otorizasyon cevabı
ve takas kaydı
Gün sonu
raporu
İhraççı Banka Kabulcü Banka
Kart Hamili Üye İşyeri
Kart detayları ve
onay bilgileri
Ekstre
Bilgileri
BKM
Merkez
Bankası
Otorizasyon
Yanıt
17-19/294-130
7/23
(23) Başvuru konusunu oluşturan takas komisyonu, kartlı ödemelerde kartı kabul eden
işyerinin anlaşmalı olduğu kabulcü banka ile kart hamiline kart veren ihraççı bankanın
farklı bankalar olması durumunda ortaya çıkmaktadır. Takas komisyonu işlem tutarının
BKM bünyesinde belirlenen belirli bir yüzdesi şeklinde kabulcü bankanın ihraççı bankaya
ödediği komisyondur. Bildirim Formunda takas komisyonunun ödeme işleminin
gerçekleşmesine imkân tanıyan kart ihraç eden bankanın bazı maliyetlerine katkı
sağlamak için kart kabul eden bankalar tarafından kart ihraç eden bankaya ödenen bir
ücret olduğu ifade edilmiştir. Takas komisyonunun seviyesi, bir kartlı ödeme sistemindeki
bankalar arasında ikili anlaşmalarla belirlenebileceği gibi, bankalar tarafından çok taraflı
olarak da belirlenebilir. Uygulamada birçok bankanın sistemlere dâhil olması nedeniyle,
mevcut başvuruda geçerli olduğu şekilde çok taraflı takas komisyonu belirlenmesi daha
yaygındır.
(24) Takas işlemleri Türkiye içindeki işlemler için BKM tarafından yürütülmekte olup takas
komisyonları da yine aynı kuruluş tarafından belirlenmektedir. İhraççılar tarafından
kabulcülere uygulanan takas komisyonu, kabulcülere maliyet olarak yansıdığından,
kabulcüler de bu maliyeti üye işyerlerine, işyeri komisyonu olarak yansıtmaktadır. Aslen
bir hizmet bedeli olup ihraççı tarafından kabulcüye uygulanan takas komisyonu, Kurul’un
muafiyet kararları çerçevesinde bütün bankalar arasında aynı oranda uygulanmaktadır.
(25) Takas işlemlerinin BKM gibi bir kuruluş tarafından yapılmadığı durumlarda, bu işlemler
bizzat Visa veya MasterCard gibi dünya genelinde yaygın hizmet veren kuruluşlar
tarafından yapılmaktadır. Kredi kartı ihraç etmek isteyen bir kuruluş, öncelikle ilgili kartlı
ödeme kuruluşuyla (Visa, MasterCard vb.) bir lisans sözleşmesi imzalamak zorundadır.
Lisans sözleşmesi imzalayıp kart ihraç etmeye hak kazanan bir kuruluşun ihraç ettiği
bütün kartlar, o kartlı ödeme ağının kurulu olduğu her yerde kullanılabilmektedir. Örneğin,
Türkiye’de bir kuruluştan kredi kartı alan bir kart hamili yabancı bir ülkede kartıyla alışveriş
yaptığında, onay ve takas işlemleri ilgili kartlı ödeme sistemi kuruluşu (Visa, MasterCard
vb.) aracılığıyla gerçekleştirilmekte, uygulanan takas komisyonu ise Visa ve
Mastercard’ın uluslararası düzeyde tespit etmiş olduğu orana göre belirlenmektedir.
Yurtiçi kullanımlarda, ya BKM benzeri bir kuruluş bu işlemleri üstlenmekte ya da yurtiçi
takas da yine Visa veya MasterCard bünyesinde yapılmaktadır. Türkiye’de de, BKM’nin
olmadığı hallerde bu işlemler söz konusu kartlı ödeme sistemleri aracılığıyla
gerçekleştirilebilecektir.
(26) BKM üzerinden gerçekleşen işlem adedi ve işlem hacmi verilerine aşağıdaki tabloda yer
verilmektedir:
Tablo 2: BKM Verilerine Göre Yıllar İtibariyle Kredi Kartı Kullanımı
Yıl Kredi Kartı Sayısı BKM İşlem Adedi
Yerli ve Yabancı Kredi
Kartlarının Yurt İçi İşlem
Hacmi (milyon TL)
2014 43.259.744 1.358.323.110 193.029,87
2015 44.025.967 1.447.940.718 209.547,14
2016 45.057.379 1.505.457.648 220.916,49
Kaynak: BKM tarafından sunulan bilgi ve belgeler.
17-19/294-130
8/23
(27) Yukarıda ifade edildiği üzere BKM tarafından belirlenen takas komisyon oranları, Kurul’un
muafiyet kararları çerçevesinde bütün bankalar arasında aynı oranda uygulanmaktadır.
Bununla birlikte, bankalar arasındaki ikili anlaşmalar çerçevesinde BKM’nin belirlediği
takas komisyon oranlarından farklı oranlar da kullanılabilmektedir. Örneğin Bonus
markası altında çıkarılan kredi kartları ve banka kartları ile Bonus özellikli ödeme noktası
(POS) cihazlarında gerçekleştirilen işlemlerin takas ve mutabakat işlemleri bu şekilde
belirlenen oranlar üzerinden GARANTİ iştiraki olan Garanti Ödeme Sistemleri A.Ş.
(GÖSAŞ) tarafından oluşturulan TakasNet sistemi vasıtasıyla sağlanmaktadır. Bir başka
deyişle Bonus özellikli kredi kartlarının takas işlemlerine mahsus kurulan bu sistemde,
katılımcı taraflar arasında imzalanan Bonus Kredi Kartı Program Paylaşımı Sözleşmeleri
dâhilinde, BKM’nin belirlediği oranlardan farklı oranlar kullanılabilmektedir. Söz konusu
anlaşmalar kapsamında katılımcı bankalar;
kendi ticari unvanlarını kullanarak bonus markalı kredi kartı çıkarma,
işyerleri ile bonus kredi kartı kabul eden üye işyeri sözleşmesi imzalama,
Bonus katılımcısı bankalarla sözleşmesi bulunan üye işyerlerinde, kendileri
tarafından çıkartılan Bonus kredi kartlarına, program tarafından tanınan ilave
imkanları (taksit, ilave taksit, bonus kazanma, bonus harcama, indirim vb.)
sunabilme
gibi haklar elde etmektedir. Bankalar kendilerine sunulan bu hakların karşılığında
GARANTİ’ye reklam katkı payı, kart ücreti, lisans ücreti vb. adlar altında muhtelif ücretler
ödemektedirler.
(28) TakasNet sisteminin katılımcılarına ve katılımcılar arası uygulanan takas oranlarına
aşağıdaki tabloda yer verilmektedir:
Tablo 3: TakasNet Katılımcıları ve Katılımcılar Arasında Hâlihazırda Uygulanan Takas Komisyon Oranları
Banka Adı Takas Komisyon Oranı Formülasyonu Mevcut Durumda Geçerli Oran3(%)
1 DENİZBANK (…..TİCARİ SIR……) (…..)
2 GARANTİ
GARANTİ’nin ihraççı ya da kabulcü olduğu işlemlerde
karşı banka için belirlenmiş olan takas komisyon oranı
kullanılmaktadır.
3 TEB (…..TİCARİ SIR……) (…..)
4 ŞEKERBANK (…..TİCARİ SIR……) (…..)
5 ING (…..TİCARİ SIR……) (…..)
6 TÜRKİYE FİNANS (…..TİCARİ SIR……) (…..)
7 BURGAN (…..TİCARİ SIR……) (…..)
8 ALTERNATİFBANK (…..TİCARİ SIR……) (…..)
9 ICBC (…..TİCARİ SIR……) (…..)
10 FİBABANK (…..TİCARİ SIR……) (…..)
Kaynak: GARANTİ tarafından gönderilen bilgi ve belgeler.
3 İlgili bankaların hem ihraççı hem de kabulcü sıfatıyla uyguladıkları takas komisyon oranlarıdır.
17-19/294-130
9/23
(29) Tablo 3’te yer alan bilgilerden görülebileceği üzere, TakasNet sistemi üzerinden yapılan
işlemlerde belirlenen takas komisyon oranları BKM tarafından belirlenen oranlara
endekslenmektedir. Bu kapsamda, tablodaki veriler ışığında değerlendirildiğinde takas
komisyon oranlarının, BKM tarafından belirlenen oranlara eşit veya bu oranlardan daha
küçük olacak şekilde endekslendiği görülmektedir. GÖSAŞ tarafından sunulan bilgilere
göre, GÖSAŞ yalnızca taraflar arasında varılan mutabakata göre takas işlemlerini
gerçekleştirmekte, takas komisyonlarının belirlenmesi süreçlerinde yer almamaktadır4.
(30) TakasNet sistemi üzerinden gerçekleşen işlem adedi ve işlem hacmi verilerine aşağıdaki
tabloda yer verilmektedir:
Tablo 4: GÖSAŞ Verilerine Göre Yıllar İtibariyle Kredi Kartı Kullanımı
Yıl Kredi Kartı Sayısı GÖSAŞ İşlem Adedi
Yerli ve Yabancı Kredi
Kartlarının Yurt İçi İşlem
Hacmi (Milyon TL)
2014 12.619.724 84.138.147 15.563,13
2015 13.177.388 94.665.253 18.566,05
2016 13.654.015 99.839.211 20.991,03
Kaynak: GÖSAŞ tarafından sunulan bilgi ve belgeler
G.4.Takas Komisyonu ile İlgili Kurul Kararları
(31) BKM tarafından ortak takas komisyon oranı belirlenmesi uygulaması daha önce de Kurul
kararlarına konu olmuştur. Konu hakkındaki sürece aşağıda yer alan tabloda yer
verilmektedir:
Tablo 5: BKM Tarafından Ortak Takas Komisyon Oranı Belirlenmesi Uygulamasına İlişkin Kronolojik Süreç
Tarih Süreç
01.09.2003
Türkiye Akaryakıt Bayileri Petrol ve Gaz Şirketleri İşveren Sendikası (TABGİS)
tarafından, BKM bünyesinde bir araya gelen bankaların takas komisyon oranlarını
birlikte belirlemek suretiyle 4054 sayılı Kanun’un 4. maddesini ihlal ettikleri iddiası
üzerine Kurul tarafından 23.12.2003 tarihinde BKM hakkında soruşturma açılmasına
karar verilmiştir.
15.01.2004
Soruşturma devam ederken BKM tarafından takas komisyon oranlarının BKM
bünyesinde ortak belirlenmesi işlemine muafiyet verilmesi talebiyle Kurum’a yapılan
başvurunun bahse konu soruşturma kapsamında değerlendirilmesine karar
verilmiştir.
01.07.2005
Yapılan değerlendirme sonucunda alınan 01.07.2005 tarih ve 05-43/602-153 sayılı
kararla, BKM tarafından kredi kartlarına ilişkin ortak komisyon oranları belirlenmesi
uygulamasına, 08.11.2005 tarihinden itibaren şartlı ve 2 yıl süreli bireysel muafiyet
verilmiştir.
05.09.2007 Söz konusu muafiyet süresinin sona ermesi üzerine, BKM tarafından muafiyetin süresiz olarak uzatılması talebi ile yeniden başvuruda bulunulmuştur.
17.01.2008 Yapılan muafiyet değerlendirmesi sonucunda, 17.01.2008 tarih ve 08-06/63-20 sayılı karar ile uygulamaya 15.04.2009 tarihine kadar şartlı muafiyet verilmiştir.
19.08.2009
Kurul'un 19.08.2009 tarihli ve 09-36/904-216 sayılı kararı ile istenilen koşulların
yerine getirildiğinin 30 gün içinde tevsik edilmesinden itibaren uygulamaya 3 (üç) yıl
süreyle bireysel muafiyet tanınmasına karar verilmiş ve bu muafiyet süresi de
16.04.2013 tarihinde sona ermiştir.
04.03.2013 Muafiyet süresinin sona ermesi üzerine, BKM tarafından kredi kartlarına yönelik ortak takas komisyonu uygulamasına süresiz muafiyet talep edilmiştir.
21.08.2013
Kurul'un 21.08.2013 tarihli ve 13-48/672-288 sayılı kararı ile istenilen koşulların
yerine getirildiğinin 30 gün içinde tevsik edilmesinden itibaren uygulamaya 3 (üç) yıl
süreyle bireysel muafiyet tanınmasına karar verilmiştir. BKM’nin bildirimi üzerine
alınan Kurul’un 16.01.2014 tarih ve 14-02/43-M sayılı kararıyla ilgili koşulların yerine
getirildiği tespit edilmiş, bu kapsamda muafiyet süresi de 16.01.2017 tarihinde sona
ermiştir.
4 Söz konusu takas komisyon oranlarının belirlendiği GARANTİ ile katılımcı bankalar arasında imzalanan
Bonus Kredi Kartı Program Paylaşımı Sözleşmelerine Kurul’un çeşitli kararlarıyla muafiyet tanınmıştır.
17-19/294-130
10/23
(32) Dosya konusu başvuruda, BKM tarafından kredi kartlarına yönelik ortak takas komisyonu
uygulamasına süresiz ve koşulsuz muafiyet verilmesi talep edilmektedir. BKM tarafından,
bir önceki başvuruda belirtilen hususların yahut takas komisyonu oranı hesabında
kullanılan formülün ve dikkate alınan maliyet kalemlerinin aynen uygulanmasının devam
edilmesine izin verilmesinin istenildiği, herhangi bir değişiklik talep edilmediği ifade
edilmektedir.
(33) Dosya konusu başvuru, daha önce Kurul tarafından alınan kararların devamı niteliğinde
bir başvurudur. Dolayısıyla konu ile ilgili yapılan inceleme ve tespitler öncelikle ilk dönem
başvuru konusunun içeriğinde yaşanan gelişmelerin özetle aktarılması, yeni başvuru
hakkında yapılan inceleme, bilgi isteme yoluyla alınan görüşlerin aktarılması ve nihai
değerlendirme şeklinde aşağıda sunulmaktadır.
G.4.1. 01.07.2005 tarih ve 05-43/602-153 sayılı Kurul Kararı
(34) TABGİS tarafından 01.09.2003 tarihinde BKM bünyesinde bir araya gelen bankaların
belirlediği takas komisyonu oranları ile 4054 sayılı Kanun’un 4. maddesinin ihlal edildiği
iddiası Kurul’un 23.12.2003 tarihli toplantısında görüşülerek soruşturma açılmasına karar
verilmiştir. Soruşturma sürecinde 15.01.2004 tarihinde BKM tarafından takas komisyon
oranlarının BKM bünyesinde ortak belirlenmesi işlemine muafiyet verilmesi talebinde
bulunulmuş, söz konusu başvurunun soruşturma kapsamında değerlendirilmesine karar
verilmiştir. Yapılan değerlendirme sonucunda Kurul tarafından 01.07.2005 tarih ve 05-
43/602-153 sayılı karar alınmıştır.
(35) Söz konusu kararın gerekçesinde, bankaların bir araya gelerek oluşturdukları BKM’nin
anonim şirket tüzel kişiliğini haiz bir teşebbüs birliği, BKM yönetim kurulu tarafından takas
komisyonlarının ortak belirlenmesine dair alınan kararın ise teşebbüs birliği kararı
niteliğinde olduğu belirtilmiştir. Kararda, rakip teşebbüslerin bir araya gelerek belirledikleri
takas komisyonu oranının, kabulcü bankalar ve üye işyerleri açısından bir maliyet unsuru,
takas komisyonunu alan ihraççı bankalar bakımından da veri
