Rekabet Kurumu Başkanlığından,
REKABET KURULU KARARI
Dosya Sayısı : 2013-2-70 (Muafiyet)
Karar Sayısı : 14-42/767-342
Karar Tarihi : 22.10.2014
A. TOPLANTIYA KATILAN ÜYELER
Başkan : Prof. Dr. Nurettin KALDIRIMCI
Üyeler : Kenan TÜRK, Dr. Murat ÇETİNKAYA, Reşit GÜRPINAR,
Fevzi ÖZKAN, Doç. Dr. Tahir SARAÇ
B. RAPORTÖRLER : Onur Yelda TOY, Nur Seda KÖKTÜRK, Beyza AĞVAZ
C. BİLDİRİMDE
BULUNAN : -Turkcell İletişim Hizmetleri A.Ş.
Turkcell Plaza Meşrutiyet Cad. No: 153 34430 Tepebaşı/İstanbul
(1) D. DOSYA KONUSU: Turkcell İletişim Hizmetleri A.Ş. ile toplu mesajlaşma iş ortakları
arasındaki mevcut sözleşmeye ek olarak imzalanacak Protokol’e muafiyet tanınması
talebi.
(2) E. DOSYA EVRELERİ: Kurum kayıtlarına 27.11.2013 tarihinde giren bildirim üzerine
düzenlenen 08.10.2014 tarih ve 2013-2-70/MM sayılı Muafiyet Raporu görüşülerek karara
bağlanmıştır.
(3) F. RAPORTÖR GÖRÜŞÜ: İlgili raporda;
- Bildirime konu “Turkcell Toplu Mesajlaşma İş Ortaklığı Prim Sözleşmesi’ne Yapılan
İlave ve Değişikliklere Dair Ek Sözleşme”nin (Ek Sözleşme) içerdiği münhasır çalışma
kaydı nedeniyle 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’un (4054 sayılı
Kanun) 4. maddesi kapsamında olduğu,
- Turkcell İletişim Hizmetleri A.Ş.’nin (Turkcell) pazar payının %40 pazar payı eşiğinin
üzerinde olması nedeniyle söz konusu Ek Sözleşme’nin 2007/2 sayılı Tebliğ ile değişik
2002/2 sayılı “Dikey Anlaşmalara İlişkin Grup Muafiyeti Tebliği” kapsamında grup
muafiyetinden yararlanamayacağı,
- Turkcell’in toplu mesajlaşma iş ortaklarından 3G Tasarım Bilişim Teknolojileri
Danışmanlık Elektronik İletişim Hiz. İth. İhr. Ltd. Şti., Balaban Yazılım ve İletişim
Hizmetleri Ltd. Şti., Mobilpark Telek. Bil. Yaz. Hiz. Tic. A.Ş., Codec İletişim ve
Danışmanlık Hizmetleri Ltd. Şti., Dataport Bilgi İşlem Çözümleri Ltd. Şti., Hermes
Internet İletişim, Reklam ve Danışmanlık Hizmetleri, Sürat Bilişim Teknolojileri San. Tic.
A.Ş., Teknomart Teknoloji Ürünleri San. ve Tic. Ltd. Şti. ile imzalanacak “Ek
Sözleşme”nin 4054 sayılı Kanun’un 5. maddesinde sayılan koşulları sağladığı, bu
nedenle bireysel muafiyet alabileceği,
- Figen Yazılım Evi Tic. Ltd. Şti., Mobildev İletişim Hizmetleri San. ve Tic. A.Ş., ODC İş
Çözümleri Danışmanlık Tic. Ltd. Şti. veya Turatel Mobil Medya İletişim ve Bilişim
Sistemleri Elektronik San. Tic. Ltd. Şti.’den herhangi biri ile imzalanacak “Ek
Sözleşme”nin 4054 sayılı Kanun’un 5. maddesinin (c) ve (d) bendindeki koşulları
sağlamadığı, dolayısıyla bireysel muafiyet alamayacağı
ifade edilmiştir.
14-42/767-342
2/30
G. İNCELEME VE DEĞERLENDİRME
G.1. Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu (BTK) Görüşü
(4) Dosya konusunun elektronik haberleşme sektörüne ilişkin olması sebebiyle 5809 sayılı
Elektronik Haberleşme Kanunu’nun (EHK) 7. maddesinin 2. fıkrası gereğince BTK’dan
görüş talep edilmiştir. Söz konusu görüş 20.01.2014 tarihli ve 420 sayılı yazı ile
Kurumumuz kayıtlarına girmiştir. Anılan görüşte;
Turkcell’in “Mobil Çağrı Sonlandırma Pazar Analizi” ve “Mobil Şebekelere Erişim ve
Çağrı Başlatma Pazarı Analizi” çerçevesinde etkin piyasa gücüne sahip işletmeci
olarak belirlendiği ve birtakım yaptırımlara tabi tutulduğu,
BTK’nın görev ve sorumlulukları arasında, işletmecilerin kendi bayi veya iş ortaklıkları
ile elektronik haberleşme hizmeti sunumu içinde değerlendirilmeyen ilişkileri hakkında
bir husus bulunmadığı
belirtilmektedir.
G.2. Toplu Mesaj Hizmetleri
(5) Mesajlar, kişiler arasında doğrudan iletişim sağlanmasının yanı sıra, bilgi servisi, eğlence,
mobil pazarlama ve mobil ticaret amaçlı da kullanılabilmektedir. Mesajlar başlatıldıkları ve
sonlandırıldıkları cihaz/uygulamaya göre kişiden kişiye (P2P mesaj), makineden
makineye/uygulamadan uygulamaya (M2M ya da A2A mesaj), kişiden uygulamaya (P2A
mesaj) veya uygulamadan kişiye (A2P ya da M2P mesaj) olarak sınıflandırılmaktadır.
(6) Mesaj hizmetleri sadece kişisel haberleşme amacıyla değil; kurum, marka ve şirketlerin
hedefledikleri kişilere istedikleri içerikleri ulaştırmaları amacıyla da kullanılmaktadır.
Dolayısıyla, yukarıdaki sınıflandırmayla da bağlantılı olarak, kişisel iletişim amaçlı bireysel
mesajlar (P2P mesajlar) ile kurum ve şirketlerin hedefledikleri kişilere içeriklerini topluca
ulaştırmalarına imkan tanıyan toplu mesajlar (A2P ya da M2P) arasında ayrım yapmak
mümkündür.
(7) Ülkemizde faaliyet gösteren mobil operatörlerin yaptığı ayrıma göre; toplu mesaj temel
olarak, kurum veya firmaların kendi izinli veri tabanlarında (kişi/telefon numarası listesi) yer
alan kişilere gönderdikleri mesaj iken, operatörlerin izinli veri tabanında yer alan kişilere
gönderilen mesajlar mobil pazarlama hizmetleri kapsamında ele alınmaktadır. Bu
bağlamda, Turkcell’in muafiyet başvurusunun konusunu, temel olarak, müşterinin kendisine
ait izinli veri tabanına gönderdiği mesajlar oluşturmakta ve bunlar “toplu mesaj” ya da
“kurumsal mesaj” olarak nitelendirilmektedir.
(8) Turkcell’in başvurusuna konu toplu mesaj hizmetleri, toplu SMS (kısa mesaj hizmeti), toplu
MMS (multimedya mesaj), toplu video/URL, mobil anket, mobil broşür, hedefli mesaj
(Turkcellilere Mesaj), sesli mesaj, TC kimlik numarasına (TCKN) SMS, vergi numarasına
SMS, hızlı SMS (OTP Servisi) gibi hizmetlerden oluşmaktadır.
(9) Müşterinin ihtiyaçlarına bağlı olarak hangi toplu mesaj hizmetini/hizmetlerini talep edeceği
ve sayılan toplu mesaj türlerinin ücretleri farklılaşmaktadır. Ancak, Turkcell’in yukarıda
sayılan hizmetleri içerecek şekilde tüm toplu mesaj hizmetleriyle ilgili iş ve işlemler
bakımından iş ortaklarıyla münhasıran çalışmak istediği dikkate alınarak, incelemeye konu
münhasırlığın rekabet üzerindeki etkilerinin değerlendirilmesinde toplu mesaj hizmetleri bir
bütün olarak ele alınmıştır.
(10) Türkiye’de toplu mesaj hizmetleri yaklaşık 2002 tarihinden itibaren sunulmaya başlanmıştır.
2002-2008 döneminde iş ortakları ile operatörler arasındaki ilişki, iş ortaklarının toplu
mesajı operatörden alarak tüm ticari ve mali riskler kendi üzerlerinde olacak şekilde
14-42/767-342
3/30
yeniden sattıkları bir yapıda iken 16.07.2008 tarih ve 2008/DK-08/416 sayılı BTK kararı ile
toplu mesaj hizmetinin ancak GSM işletmecileri ile bunların nam ve hesaplarına bu işi
yürüten firmalar tarafından sunulabileceği düzenlenmiştir.
(11) BTK’nın 21.12.2010 tarih ve 2010/DK-08/699 sayılı kararında ise “… kısa mesaj hizmetinin;
GSM, IMT-2000/UMTS, SMŞH, STH işletmecileri ve Türk Telekomünikasyon A.Ş. gibi bu
hizmeti ilgili mevzuat ve yetkilendirmeleri kapsamında sunabilen işletmecilerin ad ve
hesabına, tüm sorumluluğun söz konusu işletmecilerde olması, hizmete ilişkin faturaların
işletmeciler tarafından kesilmesi şartıyla … sunulabileceği…” kuralı getirilmiştir. Diğer
yandan, Elektronik Haberleşme Sektörüne İlişkin Yetkilendirme Yönetmeliği’nin 19.
maddesinin (ö) bendinde işletmecilerin “…yetkilendirildiği hizmete ilişkin sorumluluk
kendisine ait olmak üzere yaygın ve verimli pazarlamaya yönelik olarak acentelik, bayilik,
tek satıcılık verebileceği gibi, servis sağlayıcılığı, çözüm ortaklığı, servis dağıtıcılığı ve
benzeri taşeronluk hizmetleri…” alabileceği hükme bağlanmıştır. BTK’nın bu düzenlemeleri
gereğince iş ortakları toplu mesajlaşma hizmetlerinin müşterilerin kullanımına
sunulmasında ancak işletmecilerin nam ve hesabına hareket edebilmekte; diğer bir deyişle
toplu mesajlaşma hizmetinin doğrudan satışını veya yeniden satışını
gerçekleştirememektedir.
G.3. Turkcell ile Toplu Mesaj İş Ortakları Arasındaki İlişki
(12) Turkcell ile toplu mesaj iş ortakları arasındaki ilişki “Turkcell Toplu Mesajlaşma İş Ortaklığı
Prim Sözleşmesi” (İş Ortaklığı Sözleşmesi) ile düzenlenmektedir. İş Ortaklığı
Sözleşmesi’nin 3. maddesine göre, sözleşmenin konusu, iş ortağı tarafından geliştirilen
ürün(ler) ve/veya web arayüzü ile sözleşmede tanımlı Turkcell toplu mesaj hizmetlerinin
müşterilere tanıtılması, sunulması ve müşteriler tarafından kullanılmasına ilişkin tarafların
hak ve yükümlülüklerini belirlemektir. Sözleşme’nin (…..) maddesi kapsamında;
müşterilerin Turkcell hizmetlerinden yararlanabilmeleri amacıyla ürün/ürünleri ve/veya web
arayüzünü geliştirmek, bakım/işletmesini gerçekleştirmek, müşteriler tarafından
ürün/ürünlerin ve web arayüzünün tam, doğru, eksiksiz olarak kullanılabilmesi için teknik
olan/olmayan her türlü çalışmayı yapmak, iş ortağının yükümlülükleri arasında sayılmıştır.
(13) Turkcell ile iş ortakları arasındaki sözleşme hükümleri ve Turkcell tarafından verilen bilgiler
çerçevesinde, toplu mesaj iş ortaklarının Turkcell ile iş ortaklığı ilişkileri kapsamında
üstlendikleri fonksiyon Turkcell tarafından yönlendirilen ya da kendi çabaları ile ulaştıkları
kurumsal müşteriler için, Turkcell tarafından temin edilen servis numaraları üzerinden toplu
mesajlaşma hizmetinden faydalanmalarını sağlamak ve kurumsal müşterilerin Turkcell
tarafından sunulan bu hizmete erişimine aracılık etmektir. İş ortaklarının kurumsal
müşterilere hizmet sunabilmesi, kendi bünyelerinde geliştirdikleri yazılımı bu müşterilere
sunmalarıyla ya da oluşturdukları web arayüzünü bu müşterilerin erişimine açmalarıyla
mümkün olmaktadır.
(14) İş ortağı firmaların kendi bünyelerinde geliştirdikleri yazılım üzerinden müşterilere
sundukları hizmet, müşterinin istediği içerikte mesaj metninin oluşturulması, belirlenen
kitleye gönderilmesi, müşterilerin ihtiyacı olan raporlamaların temini ve gerekli durumlarda
teknik destek verilmesidir. Web arayüzü üzerinden erişim sağlanması halinde ise iş ortağı
tarafından toplu mesajlaşma hizmetinden yararlanacak kurumsal müşterilere web
arayüzüne erişim için kullanıcı adı/şifre atanmakta; müşteriler web arayüzüne giriş yaparak
istedikleri içerikte hazırladıkları mesajları Turkcell alt yapısı üzerinden hedef kitlelerine
iletmektedir. Bu işleyişi sağlamak amacıyla iş ortağının söz konusu yazılım ya da web
arayüzünü Turkcell sistemlerine entegre şekilde işletme sorumluluğu bulunmaktadır. Ayrıca
iş ortağı firmanın sözleşme kapsamındaki diğer bir yükümlülüğü ise toplu mesajlaşma
14-42/767-342
4/30
hizmetlerine ilişkin her türlü konuda müşterileri bilgilendirmek ve bu hizmetin sunulmasıyla
ilgili Turkcell ile müşteriler arasında gerçekleştirilecek işlemleri yürütmektir.
(15) İş ortakları tarafından sağlanan hizmetlerin karşılığında genel olarak müşteriden herhangi
bir ücret alınmamaktadır. Müşteri sadece Turkcell tarafından belirlenen toplu mesaj ücretini
doğrudan Turkcell’e ödemektedir. İş ortağı, gerek Turkcell toplu mesajlaşma hizmetlerinin
tanıtımını, pazarlamasını gerçekleştirmesi gerekse yukarıda sayılan hizmetleri sunması
karşılığında, müşterilerce Turkcell’den satın alınan ve iş ortağının arayüzü ya da yazılımı
vasıtasıyla gönderilen toplu mesajlar için Turkcell tarafından alınan ücretin belli bir oranı
kadar prim (diğer işletmeciler tarafından komisyon ya da gelir paylaşımı gibi kavramlar da
kullanılmaktadır) almaktadır.
(16) Yukarıda yapılan açıklamalardan ve BTK düzenlemelerinden de anlaşılacağı üzere, toplu
mesaj hizmetlerinin müşteriye satışında iş ortakları aracılık faaliyeti yürütmekte, Turkcell
nam ve hesabına hareket etmektedir. Dolayısıyla, iş ortakları toplu mesaj hizmetinin
müşterilere doğrudan satışını ya da yeniden satışını gerçekleştirmemektedir. Hizmetin alım
satımına ilişkin sözleşme Turkcell (ya da diğer işletmeciler) ile müşteri arasında
yapılmakta, hizmetin alım satım koşulları Turkcell tarafından belirlenmektedir. Bu
çerçevede, Turkcell ile iş ortakları arasındaki ilişki iş ortağının Turkcell toplu mesaj
hizmetlerinin müşterilere tanıtımını, pazarlamasını yaptığı ve satışına aracılık ettiği, ayrıca
hizmetin kullanılabilmesi için Turkcell müşterilerine belli arayüz/yazılım, teknik destek gibi
hizmetleri sunduğu dikey bir ilişki niteliğindedir.
G.4. Değerlendirme
G.4.1. 4054 Sayılı Kanun’un 4. Maddesi Çerçevesinde Değerlendirme
(17) Turkcell, toplu mesajlaşma hizmetine ilişkin iş ve işlemlerde iş ortaklığı kurulmasına yönelik
çeşitli firmalarla imzaladığı İş Ortaklığı Sözleşmesi’ne ek bir protokolle (Turkcell Toplu
Mesajlaşma İş Ortaklığı Prim Sözleşmesi’ne Yapılan İlave ve Değişikliklere Dair Ek
Sözleşme (Ek Sözleşme)) rekabet etmeme (münhasır çalışma) koşulu getirmek istediğini
belirtmektedir.
(18) İş Ortaklığı Sözleşmesi’nin ayrılmaz bir parçası olan ve bazı maddelerinin değiştirilmesini,
diğer maddelerinin ise aynen kalmasını öngören Ek Sözleşme ile, İş Ortaklığı
Sözleşmesi’nin iki yıl olan süresine ilişkin herhangi bir düzenlemeye ya da değişikliğe
gidilmediği görüldüğünden, münhasıran Turkcell ile çalışma kaydının süresinin, Turkcell’in
de belirttiği üzere, herhangi bir otomatik uzamaya tabi olmaksızın iki yıl olduğu
anlaşılmaktadır.
(19) Ek Sözleşme’nin (…..) maddesi ile bu sözleşmeyi imzalayacak iş ortaklarına, sadece
Turkcell’in toplu mesajlaşma hizmetlerinin satışına ve sunumuna aracılık etme ve bağlantılı
olarak toplu mesajlaşma hizmetlerinin müşteri tarafından kullanımına olanak tanıyan
yazılım ve/veya arayüz sağlama, kurulum, entegrasyon, teknik destek gibi hizmetleri
sadece Turkcell müşterilerine sunma yükümlülüğü getirildiği anlaşılmaktadır. Dolayısıyla,
münhasırlık içeren söz konusu düzenleme 4054 sayılı Kanun’un 4. maddesi
kapsamındadır.
(20) Turkcell’in toplu mesaj geliri yönünden toplu mesaj hizmetleri pazarındaki pazar payının,
%40’ın üzerinde olması nedeniyle, Ek Sözleşme’nin 2007/2 sayılı Tebliğ ile değişik 2002/2
sayılı “Dikey Anlaşmalara İlişkin Grup Muafiyeti Tebliği’nin (2002/2 sayılı Tebliğ) sağladığı
muafiyetten yararlanma olanağı bulunmamaktadır. Bu çerçevede, sözleşme 4054 sayılı
Kanun’un 5. maddesi çerçevesinde bireysel muafiyet değerlendirmesine tabi tutulmuştur.
14-42/767-342
5/30
G.4.2. 4054 Sayılı Kanun’un 5. Maddesi Çerçevesinde Değerlendirme
(21) Bildirim Formunda, henüz hiçbir iş ortağı firma ile imzalanmamış olan Ek Sözleşme’nin,
Rekabet Kurulunun uygun bulması halinde, sadece, Turkcell ile münhasır çalışmak isteyen
iş ortakları ile, serbest iradeleri/ticari tercihleri ile kabul etmeleri halinde imzalanacağı
belirtilmektedir. Ayrıca Turkcell, Ek Sözleşme’yi imzalamak istemeyen teşebbüslerle de
işbirliği ilişkisini münhasır olmayan koşullar altında korumak ve yürütmek niyetinde olup,
muafiyet talebine konu münhasırlığı iş ortakları ile çalışmanın ön koşulu olarak ileri
sürmemektedir
(22) Turkcell tarafından verilen bilgilere göre, Ek Sözleşme halihazırda toplu mesajlaşma iş
ortağı olan 12 firmaya teklif edilecek ve kabul edenlerle imzalanacaktır. Bu firmalar; 3G
Tasarım Bilişim Teknolojileri Danışmanlık Elektronik İletişim Hiz. İth. İhr. Ltd. Şti. (3G
Tasarım), Balaban Yazılım ve İletişim Hizmetleri Ltd. Şti. (Balaban), Mobilpark Telek. Bil.
Yaz. Hiz. Tic. A.Ş. (Mobilpark), Codec İletişim ve Danışmanlık Hizmetleri Ltd. Şti. (Codec),
Dataport Bilgi İşlem Çözümleri Ltd. Şti. (Dataport), Figen Yazılım Evi Tic. Ltd. Şti. (Figen
Yazılım), Hermes Internet İletişim, Reklam ve Danışmanlık Hizmetleri (Hermes), Mobildev
İletişim Hizmetleri San. ve Tic. A.Ş. (Mobildev/Mobiltim1) ODC İş Çözümleri Danışmanlık
Tic. Ltd. Şti. (ODC İş Çözümleri), Sürat Bilişim Teknolojileri San. Tic. A.Ş. (Sürat Bilişim),
Teknomart Teknoloji Ürünleri San. ve Tic. Ltd. Şti. (Teknomart), Turatel Mobil Medya
İletişim ve Bilişim Sistemleri Elektronik San. Tic. Ltd. Şti. (Turatel)’dir. Bu bakımdan, Ek
Sözleşme’nin yukarıda sayılan 12 teşebbüs ile imzalanacağı varsayımı altında
değerlendirme yapılmıştır.
(23) Turkcell’in yazısına göre, toplu mesajlaşma alanında münhasır iş ortaklarıyla münhasır
olmayan iş ortaklarının Turkcell ile çalışma şekilleri arasında gidilecek farklılaşmaları; (i)
münhasır çalışacak iş ortaklarına (…..) puan aralığında daha yüksek prim uygulanması, (ii)
Turkcell’in ödüllendirme sisteminde “Gold” iş ortağı statüsüne sadece münhasır iş
ortaklarının aday olabilmesi, (iii) partner portalın, sadece münhasır iş ortaklarını
ilgilendirebilecek (örneğin; lansmanı yapılacak yeni bir ürünün test sürecine ilişkin
bilgilendirme) hususlarda bu iş ortaklarının erişimine açılması, diğer hususlarda tüm iş
ortaklarının erişimine açık olması, (iv) Turkcell ürünlerinin müşteriye doğru bir şekilde
aktarılması ve müşteri tercihinin isabetli bir şekilde konumlandırılmasını sağlayacak her
türlü eğitim, seminer vb. uygulamalara tüm iş ortaklarının dahil edilmesi, özel içerikli
eğitimlerin ise sadece Turkcell’in münhasır iş ortaklarına sağlanması, (v) münhasır olan ve
olmayan iş ortakları arasında müşteri yönlendirmesi bakımından farklı yaklaşım
sergilenmesi, iş ortaklarının Turkcell’e getirdiği müşteriler bakımından ise aynı süreçler
dahilinde işbirliği kurulması şeklinde özetlemek mümkündür.
(24) 4054 sayılı Kanun’un 5. maddesine göre, bireysel muafiyet tanınabilmesi için aşağıda yer
alan ikisi pozitif, ikisi negatif toplam dört şartın tamamının gerçekleşmesi gerekmektedir:
“(a) Malların üretim veya dağıtımı ile hizmetlerin sunulmasında yeni gelişme ve
iyileşmelerin ya da ekonomik veya teknik gelişmenin sağlanması,
(b) Tüketicinin bundan yarar sağlaması,
(c) İlgili piyasanın önemli bir bölümünde rekabetin ortadan kalkmaması,
(d) Rekabetin (a) ve (b) bentlerindeki amaçların elde edilmesi için zorunlu olandan fazla
sınırlanmaması.”
1 Bildirim Formu’nda, şirketin adı Mobiltim İletişim Kurumsal Hizmetler San. ve Tic. A.Ş. (Mobiltim) olarak
geçmektedir. Ancak yapılan incelemede şirketin unvan değişikliğine gittiği anlaşılmıştır.
14-42/767-342
6/30
G.4.2.1. Malların Üretim veya Dağıtımı ile Hizmetlerin Sunulmasında Yeni Gelişme ve
İyileşmelerin ya da Ekonomik veya Teknik Gelişmenin Sağlanması ve Tüketicinin
Bundan Yarar Sağlaması
(25) 4054 sayılı Kanun’un 5. maddesinin (a) bendine göre, bir anlaşmanın aynı Kanun’un 4.
maddesi hükümlerinin uygulanmasından muaf olabilmesi için belirli etkinlik kazanımlarını
ortaya çıkarması gerekmektedir. Bu etkinlikler maliyetlerin düşürülmesi gibi niceliksel
olabileceği gibi, yeni ürün ortaya çıkarılması, üretimde veya malların sunulmasında
iyileşme sağlanması gibi niteliksel de olabilmektedir.
(26) Turkcell, toplu mesaj hizmetinin iş ortağı firmalar kanalıyla münhasıran dağıtılmasını konu
edinen Ek Sözleşme’nin yararlarını şu şekilde özetlemiştir: “Sadece hizmete erişimle sınırlı
olmayıp; hizmetin tanıtımı, talep/ihtiyaçların belirlenmesi ve hizmete ilişkin prosedür
işlemlerin yürütülmesi bakımından İş Ortağı firmalar Şirketimiz adına tüketicilere temas
eden önemli birer iletişim noktası konumuna da gelmektedir. Bu yönüyle bakıldığında, İş
Ortağı firmaların varoluş amacı, toplu mesajlaşma hizmetinin tüketicinin talep/ihtiyaçları
doğrultusunda ve daha etkin biçimde sunulmasıdır. Bunu teminen, başvuru konusu
Sözleşme kapsamında İş Ortağı firmaların toplu mesajlaşma hizmetini talep eden tüketici
kitlesinin erişimine sunması ve/veya dağıtımını gerçekleştirebilmesi için iki yol
öngörülmüştür: (i) web arayüzü ve (ii) ürün (uygulama).”
(27) Dosya kapsamında elde edilen bilgilerden anlaşıldığı üzere, operatörlerle toplu mesaj
firmaları arasındaki iş ortaklığı ilişkisi gerek ilişkinin tarafları, gerekse müşteriler açısından
bazı faydalar ortaya çıkarmaktadır. İlk olarak, GSM operatörü nam ve hesabına hareket
ederek toplu mesajlaşma hizmeti açısından bir aracılık faaliyeti yürüten iş ortakları, bu
hizmet kapsamında GSM operatörü tarafından sunulan ürünlerin tanıtım ve pazarlamasını
yapmaktadır. Bu faaliyet Turkcell satış ekibi tarafından da yürütülmekle birlikte, aynı
zamanda iş ortakları, potansiyel müşterilere kendi satış temsilcileri ve/veya (alt) bayii/iş
ortağı kanalları vasıtasıyla ulaşmaktadır. Ayrıca, müşteri ile yapılan tanıtım toplantılarına
Turkcell satış ekipleriyle birlikte iş ortaklarının da katıldığı ve bu şekilde satış pazarlama
faaliyetlerinin yürütüldüğü anlaşılmaktadır.
(28) İş ortakları, müşteri kazanımı faaliyeti kapsamında verdikleri hizmetin yanı sıra müşterilere
arayüz/yazılım, kurulum, teknik destek gibi çeşitli hizmetler sunmaktadır. Bu çerçevede
Turkcell, kendileri tarafından yönlendirilen müşterilerin ücret, tarifler vb. konularda
bilgilendirilmesi, anılan hizmetin sunulmasıyla ilgili Turkcell ile müşteriler arasında
gerçekleştirilmesi gereken sözleşme/taahhütnamelerin imzalatılması, siparişlerin alınması
gibi prosedürel işlemlerin gerçekleştirilmesi ve satış sonrası destek sağlanması gibi
hizmetlerin iş ortakları tarafından verildiğini belirtmektedir. Özetle, Turkcell ile iş ortakları
arasındaki sözleşmenin, gerek toplu mesajlaşma hizmetinin müşterilere tanıtılıp
pazarlanması, gerekse satış sonrası hizmetlerin verilmesi noktasında operatör ile iş ortağı
arasında eş güdüm sağlayarak, etkinlik kazanımları yarattığı görülmektedir.
(29) Turkcell tarafından da ifade edildiği üzere, iş ortakları toplu mesajlaşma hizmeti talep eden
müşterilere hizmet sunabilmek için kendilerinin geliştirdikleri bir web ara yüzünü veya
yazılım ürününü kullanmaktadır. Web ara yüzü üzerinden erişimde, iş ortağı müşteriye bir
kullanıcı adı ve şifre atamakta, müşteri de bu web ara yüzüne giriş yapıp, istediği içerikteki
mesajı hazırlayarak Turkcell altyapısı üzerinden hedef kitlesine iletmektedir. Bir yazılım
ürünü üzerinden sunulan hizmette ise kurulum, gerekiyorsa müşterinin mevcut
yazılımlarıyla entegrasyon gibi hizmetler iş ortağı tarafından sağlanmaktadır. Ayrıca,
müşterinin istediği içerikte mesaj metninin oluşturulması, belirlenen kitleye gönderilmesi,
raporlamaların temini vs. iş ortağının sorumluluğunda olmaktadır. İş ortağı tarafından
Turkcell’in belirlediği kriterlere göre sağlanan ve sunulan başta yazılım/arayüz olmak üzere
14-42/767-342
7/30
çeşitli hizmetlerin, müşterilerin toplu mesajlaşma hizmetlerinden daha kolay ve daha iyi bir
şekilde faydalanmalarını sağladığı anlaşılmaktadır.
(30) Ayrıca, Turkcell sözleşmedeki bazı hükümlerle iş ortaklarına, sunulan hizmete ilişkin kalite
standardı getirmekte, hizmet kalitesinin artırılmasına yönelik uygulamaları zorunlu
kılmaktadır.
(31) Başvuruda, iş ortaklarına teknik, pazarlama ve mevzuat konularında eğitim verileceği,
hizmet kalitesinin artırılması için cihaz ve teknik destek sağlanacağı belirtilmektedir.
Raportörlerin GES Telekomünikasyon ile yaptığı görüşmede, Turkcell tarafından iş
ortaklarının teknik ekiplerine ve pazarlama birimlerine eğitim verildiği, bu eğitimlere tüm iş
ortaklarının katılabildiği ifade edilmiştir. ODC İş Çözümleri, operatörlerin zaman zaman
eğitim ve atölye çalışmaları ile tüm iş ortaklarının bilgi seviyesini artırıp eşitleyerek
yatırımlarının karşılığını almak istediğini belirtmiştir. Söz konusu eğitimlerin, hizmet
kalitesinin artmasına katkı sağlayacağını söylemek mümkündür.
(32) İşletmeci ile iş ortağı arasındaki işbirliği sonucunda yeni hizmetlerin geliştirilerek
müşterilere sunulması da elde edilmesi beklenen faydalar arasındadır. Başvuruda, Turkcell
tarafından geliştirilen yeni ürün ve hizmetlerin lansmanının yapılarak piyasaya
sürülmesinden önce iş ortaklarıyla test edilmesi ve iş ortaklarının sistemlerine entegrasyon
yapılmasının gerektiği, iş ortaklarıyla paylaşılan ticari sırrın muhafazası için daha sıkı bir
ilişki kurulması gerektiği belirtilmektedir. Avea ve Vodafone ise toplu mesajlaşma alanında
operatör tarafından yeni ürün geliştirilmesinin söz konusu olabildiğini ifade etmiştir.
(33) İş ortaklarıyla yapılan görüşmelerde de, test sürecinin yaşandığı, işin gereği olarak bazı
bilgilerin paylaşıldığı ve Turkcell ile iş ortağının teknik ekiplerinin temas halinde yeni ürünü
piyasaya hazırladığı (iş ortaklarının yazılım ve arayüzleri ile entegrasyon) bilgisi
aktarılmıştır.
(34) Yukarıda yer verilen hususlar değerlendirildiğinde, Turkcell ile iş ortakları arasındaki
anlaşmanın, toplu mesajlaşma hizmetinin ve ilgili ürünlerin müşteriye tanıtılması,
pazarlanması, satışı vb. hizmetlerin sunulması noktasında bir iyileşme yarattığı ve bu
şekilde başvuruya konu işlemin 4054 sayılı Kanunun 5 (a) maddesinde yer alan koşulu
sağladığı kanaatine varılmıştır.
(35) 4054 sayılı Kanun’un 4. maddesi kapsamında olan anlaşmalara muafiyet tanınması için
aranan şartlardan biri de 5. maddenin (b) bendinde belirtilen, tüketicilerin bu anlaşma ile
oluşacak faydadan pay almasıdır. Tüketicinin elde edeceği fayda, ilgili ürünün/hizmetin
fiyatının düşmesi, kalitesinin artması veya çeşitliliğinin sağlanması yoluyla olabilmektedir.
Söz konusu faydaların; makul bir zaman içinde tüketiciye yansıması, doğrudan sözleşmeye
bağlı olarak oluşması ve muafiyet talebine konu sözleşme nedeniyle doğacak rekabet
kısıtlamasıyla orantılı olması beklenmektedir.
(36) Başvuruda anlaşma sonucu tüketiciye yansıtılacak faydalar dört başlık altında
sunulmaktadır:
Müşteri talebinin doğru anlaşılarak memnuniyetin artırılması,
Tüketici yönlü bilgi asimetrisinin kaldırılması,
Hizmetin zamanında, kesintisiz ve etkin şekilde sağlanması,
İş ortaklarına sağlanacak eğitim, cihaz, ekipman gibi faydalarla hizmet kalitesinin
artırılması.
(37) Başvuruda belirtilmiş olan iş ortaklarıyla test edilen yeni hizmetlerin tüketicilere sunulması
da bu başlıkta sayılabilmektedir.
14-42/767-342
8/30
(38) İş ortaklığı sözleşmesi ve ek sözleşmenin amacı, işletmeci ile iş ortağı arasındaki iş
ilişkisini düzenlemektir. Bahse konu iş ilişkisinin niteliği müşteriler açısından da önem
taşımaktadır. İş ortağı ile işletmecinin yakın iş ilişkisi içinde bulunması hizmetin kalitesi ve
müşterinin memnuniyeti açısından önemli bir unsurdur. Nitekim, hizmet hem iş ortağının
hem de işletmecinin katkıda bulunmasıyla ve sürekli işbirliği ile sunulabilmektedir.
Sözleşmede işletmeci ile iş ortağı arasındaki uyum ve işbirliğinin sağlanması amacıyla iş
ortağına çeşitli yükümlülükler getirilmektedir. İş ortağı ile işletmeci arasında kurulacak
düzenli bilgi akışının ve yoğun işbirliğinin mevcut hizmetlere ilişkin müşteri memnuniyeti ve
beklentilerinin öğrenilmesi, geliştirilecek yeni ürünler için müşteri talebinin daha iyi
anlaşılması, sorunların daha hızlı çözülmesi ve önlenmesinde etkili olabileceği kanaatine
ulaşılmıştır.
(39) Sözleşme ile iş ortaklarına yüklenen yükümlülüklerin iş ortağı tarafından yerine getirilmesi
cezai şartla desteklenmiştir. İş etiği, talimat, kural, bildirim ve sözleşme hükümlerine
aykırılık halinde verilebilecek uyarı, para cezası ve performans puanının düşürülmesi
cezalarının derecesinin belirlenmesinde “müşteri memnuniyetinin negatif etkilenmesi” bir
ölçüt olarak sayılmıştır. Bunun yanında ürün ve hizmetlerin sunulmasında bir iyileşme
olarak ele alınan hizmet kalitesinin arttırılması unsuru açısından bakıldığında; şikayetlerin
cevaplanması, hizmetin zamanında ve tam olarak verilmesi, sorunların giderilmesi,
güvenliğin sağlanması ve müşterilerin bilgilendirilmesi gibi konularda iş ortağının
performansının artırılması ve denetlenmesinin müşteri için fayda doğuracağı
değerlendirilmektedir. Lansmanı öncesinde yeni ürün ve hizmetlere ilişkin know-how ya da
ticari sır niteliğindeki bilgilerin korunmasının işletmecinin yenilikçilik motivasyonunu
artıracağı ve bu şekilde sunulacak yeni hizmetlerle tüketicinin hizmet/ürün çeşitliğinden
faydalanacağı, dolayısıyla başvuruya konu işlemin 4054 sayılı Kanunun 5 (b) maddesinde
yer alan koşulu da sağladığı kanaatine varılmıştır.
G.4.2.2. İlgili Piyasanın Önemli Bir Bölümünde Rekabetin Ortadan Kalkmaması
(40) Turkcell’in bildirime konu münhasır çalışma yükümlülüğünün 4054 sayılı Kanun’un 5.
maddesinin (c) bendi çerçevesinde ele alınmasından önce, iş ortaklarının hem operatör
ürünlerinin tanıtımını, pazarlamasını yapma ve satışına aracılık etme yönleriyle dağıtıcılık
benzeri bir fonksiyon üstlendikleri hem de operatör müşterilerine arayüz/yazılım, teknik
destek gibi hizmetler sunarak birer sağlayıcı fonksiyonu üstlendikleri dikkate alınmalıdır.
İster bir alıcıya ya da satışa aracılık eden teşebbüse getirilmiş olsun, ister bir sağlayıcıya
getirilmiş olsun, münhasırlık düzenlemelerinin değerlendirilmesinde kullanılan yöntem
temelde aynıdır.
(41) Turkcell’in iş ortaklarıyla münhasır çalışma kaydı içeren anlaşma yapmasının rekabet
üzerinde ortaya çıkarabileceği olumsuz etkileri, dosya bakımından, pazar kapama ve
benzer kapsamda değerlendirilebilecek rakibin maliyetinin artırılması olarak ele almak
mümkündür. Münhasırlık içeren anlaşmaların muhtemel rekabet karşıtı etkilerinin
değerlendirilmesinde başlangıç noktasını, lehine münhasırlık kaydı getirilen teşebbüsün ve
bu teşebbüsün rakiplerinin pazardaki güç ve konumlarının belirlenmesi oluşturmaktadır.
(42) Ülkemizde toplu mesaj hizmetleri mobil işletmeciler, Türk Telekom ve sabit telefon hizmeti
(STH) işletmecileri tarafından sunulabilmektedir. STH işletmecileri ilgili mevzuat uyarınca
yetkilendirmeleri kapsamında, operatörlerle arabağlantı anlaşmaları yaparak kendi nam ve
hesaplarına ve kendi markaları altında toplu mesaj hizmeti sunabilmektedir. 2013 yıl sonu
itibariyle 228’i kullanım hakkı, 32’si bildirim kapsamında olmak üzere yetkilendirilmiş toplam
260 STH işletmecisi bulunurken; 2014 yılı birinci çeyrek verilerine göre, BTK tarafından
249’u kullanım hakkı kapsamında, 50’si bildirim kapsamında olmak üzere toplam 299 STH
işletmecisi yetkilendirilmiştir. Dosya mevcudunda yer alan, 2012 ve 2013 yılları itibariyle
14-42/767-342
9/30
Turkcell ve rakiplerinin toplu mesaj geliri bazında toplu mesaj hizmetleri pazarındaki
paylarına ilişkin tablodan; Turkcell’in 2013 yılında %(…..) oranıyla yüksek bir pazar payına
sahip olduğu, en yakın rakibi olan Avea’nın ise %(…..)’luk pazar payı ile Turkcell’in oldukça
gerisinde kaldığı anlaşılmaktadır. Yaklaşık %(…..)’lük pazar payı ise Türk Telekom ve çok
sayıda STH işletmecisi arasında bölüşülmüş durumdadır. Diğer bir önemli nokta, 2012
yılından 2013 yılına STH işletmecilerinin pazar payında ortaya çıkan (…..) puanlık artıştır.
Bu durumun ortaya çıkmasında, BTK’nın 2013 yılı Temmuz ayından itibaren geçerli olacak
şekilde arabağlantı ücretlerinde indirime gitmesinin etkili olduğu anlaşılmaktadır. Ayrıca,
ilgili mevzuat uyarınca STH işletmecilerine, mobil operatörler için %25 olan özel iletişim
vergisi %15 olarak uygulanmakta ve mobil operatörlerin brüt satışları üzerinden ödedikleri
%15 oranındaki hazine payı STH işletmecileri için geçerli olmamaktadır. Dolayısıyla, STH
işletmecilerinin mobil operatörler karşısında yukarıda açıklanan nedenlerle belli ölçüde bir
maliyet avantajları bulunmaktadır. Bu maliyet avantajının 2013 yılının Temmuz ayından
itibaren arabağlantı ücretlerinde gidilen indirimle birleşmesinin STH işletmecilerinin pazar
payını olumlu etkilediği anlaşılmaktadır.
(43) Nitekim Vodafone, toplu mesaj alanında STH işletmecilerinin mobil operatörler üzerinde
ciddi bir rekabetçi baskı yaratmadığı kanaatinde olmakla birlikte, STH’lerin ancak önemli
ölçüde fiyat indirimine giderek bir rekabetçi ortam oluşmasına katkı sağlayabildiklerini
belirtmektedir. Turkcell iş ortaklarından Mobildev’in verdiği bilgilere göre ise, 2013 yılında
BTK tarafından arabağlantı ücretlerinin önemli ölçüde düşürülmesi piyasanın gidişatını
etkilemiştir. Mobildev halihazırda STH işletmecilerinin maliyetlerinin, vergi avantajı ve
düşen arabağlantı ücretleri nedeniyle çok düşük seviyede olduğunu belirtmekte, hatta
Mobildev’in bir STH işletmecisi olarak faaliyet göstermesinin çok daha karlı olabileceğini
ifade etmektedir. GES Telekomünikasyon yetkililerinden alınan bilgiler ise, STH
işletmecilerinin son dönemde fiyat avantajlarıyla ön plana çıktıkları yönündedir.
(44) Yukarıda verilen bilgiler çerçevesinde, STH işletmecilerinin maliyet avantajları nedeniyle
operatörler karşısında düşük fiyatlı rekabet güdüsü içinde oldukları ve bu güdünün
arabağlantı ücretlerinde yapılan indirimle artarak, bu işletmecilerin pazar payına önemli
katkıda bulunduğu kanaatini ortaya çıkarmaktadır. Ayrıca, STH işletmecilerinin pazar payı
artışlarının devam etmesi de beklenmektedir. Bununla birlikte, STH işletmecilerinin özellikle
Turkcell olmak üzere mobil operatörler karşısındaki konumlarının değerlendirilmesinde
hizmet kaliteleri ve ürün portföyleri gibi değişkenlerin de dikkate alınması gerekmektedir.
Vodafone’un verdiği bilgilerden anlaşıldığı üzere, hizmet kaliteleri, ürün özellikleri, ürün
portföylerinin genişliği gibi unsurlardan kaynaklanan nedenlerle, STH işletmecileri GSM
operatörleri üzerinde ciddi bir rekabetçi baskı yaratamamaktadır. Ancak, ürün portföyü
bakımından STH işletmecilerinin toplu mesaj kapsamında değerlendirilen tüm hizmetleri
vermedikleri anlaşılmaktadır. STH işletmecileri, toplu SMS ve sesli mesaj hizmetlerini
müşterilerine sunabilmelerine karşın, bunların dışında kalan ve mobil operatörlerce sunulan
toplu MMS, toplu video, TC Kimlik numarasına SMS, vergi numarasına SMS, OTP gibi
hizmetleri sağlayamamaktadır.
(45) Yapılan açıklamalar çerçevesinde, STH işletmecilerinin toplu mesaj pazarındaki
faaliyetlerinin daha çok standart düzeyde toplu SMS hizmetlerine odaklanan, düşük kaliteli-
düşük fiyatlı bir yapı gösterdiği anlaşılmaktadır. STH işletmecilerinin toplu SMS alanındaki
faaliyetlerinin bu özelliklerinin bir sonucu olarak hedef müşteri kitlelerini de daha çok küçük
ve orta ölçekli işletmelerin (KOBİ); özellikle de KOBİ’lerin küçük ölçekli işletme
kategorisinde yer alanlarının oluşturduğu görülmektedir.
(46) Turkcell’in toplu mesajlaşma iş ortakları ile münhasır çalışmasının pazar üzerindeki
etkilerinin değerlendirilmesi bakımından öncelikle diğer oyuncuların iş ortakları hakkında da
14-42/767-342
10/30
bilgi verilmesi gerekmektedir. Aşağıdaki tabloda mobil operatörlerin ve Türk Telekom’un
toplu mesajlaşma iş ortakları sunulmaktadır.
Tablo 1 - İşletmecilerin Toplu Mesaj İş Ortakları
TURKCELL AVEA VODAFONE TÜRK TELEKOM
3G Tasarım Aytel Bio Tekno Ges Telekom
Balaban Ges Telekom Digital Sahne Asistel
Mobilpark Mobilse Esra Telekom Telebilgi
Codec Venero Poli Telekom
Dataport Turbo Mesaj Teknoban
Figen Yazılım Figen Yazılım Vodasis
Hermes Mobrion Teknomart
Mobildev Isobil ODC İş Çözümleri
ODC İş Çözümleri ODC İş Çözümleri
Sürat Bilişim
Teknomart
Turatel
(47) Tablodan görüldüğü üzere, ODC İş Çözümleri her üç mobil operatörün de, Figen Yazılım
Turkcell ve Avea’nın, Teknomart Turkcell ve Vodafone’un iş ortaklığını yürütmektedir.
Turkcell’in iş ortakları arasında yer alan Dataport bir dönem aynı zamanda Avea’nın da iş
ortaklığını yapmış olmakla birlikte, Avea’nın verdiği bilgilere göre Dataport’un Avea ile
ilişkisi 2013 yılının Ağustos ayında sonlanmıştır2.
(48) Diğer yandan Vodafone’un verdiği bilgilere göre, teşebbüs (…..)3.(…..) Avea’nın ise (…..)
(49) Turkcell’in toplu mesajlaşma iş ortaklarıyla münhasıran çalışması halinde pazarın ne
ölçüde etkileneceğinin değerlendirilmesi amacıyla öncelikle iş ortaklarının Turkcell’in
müşteri segmenti bazında hangi fonksiyonu ne ölçüde üstlendiklerine ilişkin bilgilerin
sunulması gerekmektedir. Bu amaçla, toplu mesajlaşma iş ortaklarının operatörlerle
ilişkilerinde üstlendikleri fonksiyonu temel olarak; satış fonksiyonu (müşteri kazanımı, yeni
müşteri bulunması) ve satış sonrası operasyon fonksiyonu (sözleşmenin imzalatılması,
arayüze erişim/yazılım sağlanması, teknik tanımlama ve entegrasyonların yapılması, teknik
destek verilmesi gibi) şeklinde ikili bir ayrıma tabi tutmak mümkündür.
(50) Ancak, bu noktada satış fonksiyonu bakımından pazarın ve iş ortaklığı ilişkisinin işleyişine
ilişkin bazı açıklamaların yapılması gerekmektedir. Toplu mesaj hizmeti müşterisinin
kazanımında, iş ortağı satış ekip ve kanalları ile operatör satış ekipleri ve kurumsal satış
kanalları iş birliği halindedir. Potansiyel müşteri, operatör ya da iş ortağına başvurabilmekte
ya da potansiyel müşteriye ilk olarak operatör ya da iş ortağı tarafından ulaşılabilmektedir.
Bazı durumlarda ise iş ortağı ve operatör ekipleri birlikte potansiyel müşteri ziyaretlerinde
bulunmakta, bu ziyaretlerde müşterinin ihtiyaçları ve projenin ayrıntıları hakkında bilgi
alışverişi gerçekleşmektedir.
(51) Toplu mesaj hizmetlerinin potansiyel müşterileri çoğu durumda aynı zamanda operatörlerin
sundukları çeşitli kurumsal hizmetlerin müşterileri olduklarından, operatörlerin satış
ekiplerinin, kurumsal satış kanallarının kurumsal müşterileriyle olan ilişkilerinde müşterinin
toplu mesaj ihtiyacını tespit etme ya da ilgili hizmet konusunda müşterilere bilgilendirme
yaparak talep yaratma olanakları bulunmaktadır. Diğer taraftan, iş ortakları da satış ekip ve
kanallarıyla potansiyel müşterilere ulaşabilmektedir. Dolayısıyla, potansiyel müşteriye
2 Bununla birlikte bazı bölümlerde, 2013 yılına ilişkin olarak Avea ve iş ortakları hakkında verilen bilgiler
kapsamında Dataport’a ilişkin veriler de yer almıştır.
3 Vodafone’un bu yazıda verdiği bilgilere göre, halihazırda hakim durumdaki operatör tarafından kullanılmakta
olan münhasırlığa ilişkin hükümler ilgili pazarın kapanması riskini doğurmaktadır (…..)
14-42/767-342
11/30
ulaşma ya da potansiyel müşterinin ürüne/hizmete ulaşmasında satış süreci operatör veya
iş ortağı üzerinden başlayabilmektedir.
(52) Turkcell’in verdiği bilgilere göre, Turkcell toplu mesajlaşma müşterilerini oluşturdukları alım
ve iş hacmine göre 1) SMA (strategic and major account) 2) LA (large account) 3) MB
(medium bussiness) 4) SB (small bussiness) şeklinde konumlandırmaktadır. Turkcell
tarafından bu şekilde kategorize edilen firmalar toplu mesajlaşma alım hacimlerinin yanı
sıra sahip oldukları teknik yeterlilikler bakımından da farklılaşmaktadır. SMA’ler büyük
hacimli SMS alımı yapan banka, finans kuruluşu, holding gibi teşebbüslerdir. SMA
statüsündeki teşebbüslerin bir kısmı aynı zamanda toplu mesajlaşma içeriğini ve
gönderimini sağlayan arayüz kurulumunu kendi yatırımlarıyla gerçekleştirmişlerdir. Bu
durumda SMA tarafından kurularak işletilen arayüz Turkcell şebekesiyle doğrudan entegre
bir şekilde çalışmakta, SMA bu sistem üzerinden SMS içeriklerini oluşturmakta ve
müşterilerine göndermektedir. Dolayısıyla, bu tür SMA’ler bakımından satış sonrası
operasyonel süreç doğrudan Turkcell tarafından yürütülmüş olmaktadır.
(53) Diğer yandan, SMA segmentindeki müşterilere yapılan satışlar (müşteri kazanımı) büyük
ölçüde Turkcell tarafından gerçekleştirilmekte, ayrıca diğer gruplardaki müşterilerden farklı
olarak sözleşmenin imzalanması süreci de Turkcell satış ekipleri tarafından
yürütülmektedir.
(54) Öte yandan, LA, MB ve SB statüsünde bulunan firmalar oluşturdukları işlem hacmi dışında
kendi aralarında teknik yeterlilik anlamında farklılaşmamaktadır. Her üç gruptaki firmaların
yapmış oldukları bir arayüz yatırımı bulunmamaktadır. Müşterilerine toplu mesaj
göndermek isteyen ilgili firmalar iş ortağı tarafından işletilen web arayüzü ya da yazılım
aracılığıyla müşterilerine mesajlarını iletmekte, iş ortakları bu firmalara teknik destek
sağlamaktadır.
(55) İş ortaklarının müşteri segmenti bazında satış fonksiyonunu (müşteri kazanma) müşteri
adedi bakımından hangi oranda üstlendiklerine ilişkin dosya mevcudunda yer alan verilere
göre, SMA grubu müşterilerin ancak %(…..)’ine satış iş ortakları tarafından
gerçekleştirilirken, bu oran alım/iş hacmi daha az olan müşteri gruplarına kayıldıkça
artmakta, LA ve MA’ler için %(…..); alım hacmi en düşük grup olan SB’lerde ise %(…..)’ye
çıkmaktadır.
(56) Söz konusu oranların Turkcell’in toplu mesajlaşma geliri ve pazarın gelir açısından
büyüklüğü bakımından ne anlam ifade ettiğinin değerlendirilmesi gerekmektedir. Bu
amaçla, 2013 yılı itibariyle Turkcell’in müşteri segmenti bazında müşteri sayıları ve bunların
Turkcell’in toplu mesajlaşma gelirinden aldıkları paylar incelenmiştir. Buna göre, Turkcell’in
toplam (…..) müşteriden 2013 yılında elde ettiği toplu mesaj gelirinin yaklaşık %(…..)’lik
pay ile (…..) SMA statüsünde yer alan sadece (…..) müşteriden kaynaklanmıştır. SMA
segmentinden daha alt segmentlere geçildikçe, Turkcell’in elde ettiği müşteri başına
ortalama toplu mesajlaşma geliri önemli ölçülerde azalmaktadır.
(57) Ayrıca dosya mevcudu bilgilerden anlaşılacağı üzere, iş ortaklarının kazandıkları
müşterilerden kaynaklı gelirin, Turkcell’in 2013 yılı toplam toplu mesajlaşma geliri içindeki
payı yaklaşık %(…..) düzeyindedir. Söz konusu iş ortaklarının kazandığı Turkcell
müşterilerinden elde edilen gelirin, pazarın toplam gelirine oranı ise 2013 yılı itibariyle
yaklaşık %(…..) düzeyindedir. Diğer bir deyişle, Turkcell iş ortaklarının kazandığı
müşterilerin Turkcell’in 2013 yılı pazar payına yaptığı katkı yaklaşık (…..) puandır. 2013
yılında Turkcell iş ortaklarının kazandıkları yeni müşterilerden elde edilen gelirin Turkcell’in
2013 yılı toplam toplu mesajlaşma geliri içindeki payı ise yaklaşık %(…..).
14-42/767-342
12/30
(58) Dosya mevcudunda yer alan, Turkcell’in, iş ortaklarının hizmet verdiği müşterilerden elde
ettiği gelirin, diğer bir deyişle iş ortaklarının arayüzü/yazılımları kullanılarak elde edilen
gelirin (iş ortakları üzerinden elde edilen gelir) Turkcell’in 2013 yılı toplu mesaj geliri
içindeki payı ile toplam pazar büyüklüğü içindeki payına ilişkin rakamlar incelendiğinde;
2013 yılında Turkcell’in toplu mesajlaşma gelirinin yaklaşık %(…..)’inin iş ortaklarının
arayüzü/yazılımlarının kullanılarak elde edildiği ve bu gelirin toplam pazar büyüklüğüne
oranının ise yaklaşık %(…..) olduğu anlaşılmıştır. Ayrıca, Turkcell’in münhasıran çalışmayı
istediği iş ortaklarının arayüzü/yazılımları kullanılarak operatörlerin elde ettiği gelir ise
pazarın yaklaşık %(…..)’ünü oluşturmaktadır. Avea’nın verdiği bilgilere göre, Avea’nın 2013
yılında iş ortakları üzerinden elde ettiği gelir, toplam toplu mesajlaşma gelirinin %(…..)’ünü
oluşturmaktadır. Dolayısıyla, Avea’nın iş ortakları üzerinden elde ettiği gelirin 2013 yılı
pazar büyüklüğüne oranının yaklaşık %(…..) olduğu anlaşılmaktadır.
(59) Bu veriler doğrultusunda, Turkcell’in münhasır çalışma teklifinin ilgili teşebbüslerin tümü
tarafından kabul edildiği varsayımı altında pazarın potansiyel ve 2013 yılı verileriyle fiili
olarak ne ölçüde etkileneceğine/bağlanacağına bakıldığında; etkilenen/bağlanan pazar
oranının %(…..); Avea için fiili bağlama oranının %(…..) ve Vodafone için fiili bağlama
oranının ise %(…..) olduğu görülmektedir.
(60) Münhasır çalışma teklifinin tüm iş ortakları tarafından kabul edilmesi halinde Turkcell, toplu
mesaj pazarının %(…..)’üne hizmet veren iş ortaklarını kendisine bağlamış olacaktır.
Potansiyel ve fiili bağlama/kapanma oranlarının ayrı ayrı belirtilmesinin nedeni Turkcell’in
Figen Yazılım, ODC İş Çözümleri, Dataport (2013 yılının Ağustos ayına kadar), Teknomart
dışındaki iş ortaklarının zaten Turkcell ile münhasır çalışıyor olmalarından
kaynaklanmaktadır. Ancak rekabet teorisi, üzerine münhasır çalışma yükümlülüğü
getirilecek teşebbüslerin zaten incelenen teşebbüsle kendi tercihleri doğrultusunda
münhasıran çalışıp çalışmadığından bağımsız olarak, pazarın potansiyel olarak ne
büyüklükteki bölümünün münhasır çalışma koşulundan etkileneceğini dikkate almaktadır.
Bununla birlikte, Turkcell’in münhasıran çalışmak istediği iş ortakları üzerinden elde ettiği
gelirin pazara oranı olan %(…..) ile pazarın potansiyel olarak bağlanacağı %(…..)’lük oran
arasındaki yaklaşık (…..) puanlık fark, Avea ve Vodafone’un yukarıda sayılan ve Turkcell
ile münhasıran çalışmayan 4 iş ortağı üzerinden elde ettikleri gelirin pazara oranı olup, bu
yönüyle dikkate değer bir veridir.
(61) Bu veriyi biraz daha açmak gerekirse, Avea için fiili bağlama oranının %(…..) olacağı
görülmektedir. Bu durum 2013 yılı itibariyle Avea’nın toplu mesaj pazarında sahip olduğu
yaklaşık %(…..)’luk pazar payının, (…..) puanlık bölümünün Turkcell ile münhasır
çalışmaları gündeme gelebilecek olan Figen Yazılım, ODC İş Çözümleri ve mevcut
durumda Turkcell ile münhasıran çalışsa da 2013 yılının ortalarına kadar Avea ile de
çalışan Dataport’un üzerinden Avea’nın elde ettiği gelirden kaynaklandığı görülmektedir.
Avea, 2013 yılında toplu mesajlaşma gelirinin, %(…..)’ı ODC İş Çözümleri; %(…..)’si Figen
Yazılım ve %(…..)’ü Dataport üzerinden olmak üzere toplamda yaklaşık %(…..)’sini ilgili
dönemde aynı zamanda Turkcell’in de iş ortağı olan firmalar üzerinden elde etmiştir.
(62) Bağlı pazar oranlarının hangi seviyede olması halinde pazarın rakiplere kapanması riskinin
ortaya çıktığı konusunda genel kabul gören tek bir orandan bahsetmek mümkün değildir.
Nitekim, ortaya çıkan kapanma/bağlama oranlarının değerlendirilmesinde her pazarın
kendine özgü koşullarının dikkate alınması gerekmektedir.
(63) Bununla birlikte, “Dikey Anlaşmalara İlişkin Kılavuz”da konuya yönelik bazı yol gösterici
belirlemeler bulunmaktadır. Buna göre, pazar kapama etkisinin rakiplerin tek marka
anlaşması uygulayan sağlayıcıdan önemli ölçüde küçük olduğu hallerde ortaya çıkması
olasılığı artmaktadır. Konu, iş ortaklarının aynı zamanda arayüz/yazılım, teknik destek gibi
14-42/767-342
13/30
hizmetler bakımından sağlayıcı fonksiyonlarına dolayısıyla, bu açıdan operatörlerin alıcı
fonksiyonlarına atıf yapılarak tersinden ifade edilirse, rakip alıcılar sınırlamayı getiren alıcı
ile karşılaştırıldığında ne kadar küçükler ise sınırlamanın rekabeti olumsuz etkileme ihtimali
o derecede artmaktadır. Turkcell ve rakiplerinin pazar paylarına ilişkin verilen bilgiler
doğrultusunda, Turkcell’in bu alandaki en büyük iki rakibi olan Avea ve Vodafone’un bu
açıdan Turkcell’in oldukça gerisinde kaldığı, pazarın kalan bölümünün ise Türk Telekom ve
çok sayıda STH tarafından paylaşıldığı görülmektedir. “Dikey Anlaşmalara İlişkin
Kılavuz”da farklı durumlar için kapanma riskinin ortaya çıkması bakımından %30, %40,
birikimli etkideki %50 gibi oranlara atıflar bulunmakla ve Turkcell’in münhasırlık uygulaması
halinde etkilenecek pazar büyüklüğünün sayılan oranların üstünde olduğu görülmekle
birlikte, kapanma riskinin ölçülmesinde pazarın diğer özelliklerinin de dikkate alınması
önem taşımaktadır.
(64) Pazarın kapanması riski, özellikle, rakip teşebbüslerin pazardaki her bir müşterinin
(alıcının) tüm talebi için eşit koşullarda rekabet edemedikleri durumda ortaya çıkmaktadır.
Bir rakibin her bir müşterinin tüm talebi için eşit koşullarda rekabet edememesi, ilgili
teşebbüsün müşterilerin talebinin en azından belli bir bölümü için vazgeçilmez bir ticaret
ortağı olması ya da rakiplerin kapasite sınırlarıyla karşı karşıya olmaları nedeniyle
müşterinin en azından talebinin belli bir bölümünü mutlaka ilgili teşebbüsten
karşılanmasının gerekmesi gibi unsurlardan kaynaklanabilmektedir. Eğer pazarda rakip
teşebbüsler her bir müşterinin tüm talebi için eşit koşullarda rekabet edebiliyorlarsa, belli bir
teşebbüsün tek marka uygulamasının etkin rekabete zarar vermesi ihtimali azalmaktadır.
(65) Dolayısıyla Turkcell’in rakiplerinin, Turkcell’in münhasıran iş ortaklığı ilişkisi içine girmek
istediği iş ortaklarını varsayımsal olarak sadece kendileriyle çalışmaya ikna etmek üzere
Turkcell
