- Soy Bağının Tespiti Talebi
- Talep Sonucu
- Delil Listesi
TÜRK HUKUKUNDA SOYBAĞININ TESPİTİ (BABALIK) DAVASI: HUKUKİ ÇERÇEVE, USUL VE ESASLAR
Soybağı, bir kişinin biyolojik veya hukuki olarak belirli bir aileye aidiyetini ifade eden temel bir hukuki kavramdır. Türk Medeni Kanunu (TMK), soybağının kurulması ve buna ilişkin uyuşmazlıkların çözümü konusunda ayrıntılı düzenlemeler içermektedir. Özellikle evlilik dışı doğan çocukların baba ile soybağının kurulması, çocuğun kişisel ve mali hakları açısından büyük önem taşımaktadır. Bu makalede, Türk hukuk sisteminde soybağının tespiti, özelinde ise babalık davasının hukuki dayanakları, dava şartları, usulü, ispat yükü ve sonuçları doktrin ve yargı uygulamaları ışığında incelenecektir. İşbu Dilekçe'de yer alan talep de bu çerçevede ele alınacaktır.
1. SOYBAĞININ KURULMASINA İLİŞKİN GENEL ESASLAR VE BABALIK DAVASININ HUKUKİ DAYANAKLARI
Türk Medeni Kanunu, soybağının kurulmasına ilişkin temel prensipleri belirlemiştir.
a. Anne ile Soybağı: TMK Madde 282/1 uyarınca, "Çocuk ile ana arasında soybağı doğumla kurulur." Bu hüküm, biyolojik gerçekliğe dayanan ve aksi ispat edilemeyen kesin bir karinedir. İşbu Dilekçe'de de bu maddeye atıf yapılarak anne ile soybağının doğumla kurulduğu, ancak baba ile hukuki bir bağın tesis edilmediği belirtilmektedir (Madde 7, Madde 8).
b. Baba ile Soybağı: Baba ile çocuk arasındaki soybağı ise şu yollarla kurulabilir:
i. Anne ile evlilik: Evlilik birliği içinde doğan çocuğun babasının koca olduğu karinesi TMK Madde 285'te düzenlenmiştir (Babalık Karinesi).
ii. Tanıma: Evlilik dışı doğan çocuğun babası tarafından TMK Madde 295 vd. hükümlerine göre tanınması.
iii. Hakim hükmü: Soybağının reddi davası sonucunda veya işbu makalenin konusunu oluşturan babalık davası sonucunda mahkeme kararıyla kurulması (TMK Madde 301 vd.). İşbu Dilekçe, baba ile soybağının hakim hükmüyle kurulmasını talep etmektedir (Konu, Talep Sonucu Madde 4).
c. Babalık Davası (TMK Madde 301 vd.): Evlilik dışı doğan veya babalık karinesi çürütülen çocuğun biyolojik babası ile soybağının hukuken kurulmasını sağlayan dava türüdür. TMK Madde 301/1'e göre, "Çocuk ile baba arasındaki soybağının mahkemece belirlenmesini ana ve çocuk isteyebilirler." Bu dava, çocuğun üstün yararını koruma amacı güder ve kamu düzeniyle yakından ilgilidir. İşbu Dilekçe'nin temelini bu dava oluşturmaktadır. Davanın hukuki sebebi, davalı olarak gösterilen kişinin çocuğun biyolojik babası olduğu iddiasıdır (Madde 2, Madde 6).
2. BABALIK DAVASININ ŞARTLARI VE UNSURLARI
Babalık davasının açılabilmesi ve kabul edilebilmesi için belirli şartların ve unsurların mevcut olması gerekmektedir:
a. Çocuğun Evlilik Dışı Doğmuş Olması veya Başka Bir Erkekle Soybağının Bulunmaması: Kural olarak babalık davası, evlilik dışı doğan çocuklar için açılır. Eğer çocuk evlilik içinde doğmuşsa, öncelikle kocanın babalığının TMK Madde 286 vd. uyarınca soybağının reddi davası ile çürütülmesi gerekir. Çocuğun tanıma veya başka bir babalık hükmü ile bir başka erkekle soybağı kurulmuşsa, bu soybağı geçersiz kılınmadan yeni bir babalık davası açılamaz. İşbu Dilekçe'de müvekkilin annesi ile davalı arasında resmi nikah bulunmadığı ve çocuğun bu birliktelikten doğduğu belirtilmektedir (Madde 1, Madde 5, Madde 2, Madde 6). Ayrıca, müvekkilin (çocuğun) babası ile herhangi bir soybağı ilişkisi kurulamadığı ifade edilmektedir (Madde 4).
b. Dava Hakkı (Aktif Husumet): TMK Madde 301/1 uyarınca babalık davasını açma hakkı ana ve çocuğa aittir.
i. Ana, kendi adına bu davayı açabilir.
ii. Çocuk da kendi adına bu davayı açabilir. Çocuk ergin değilse, kayyım tarafından temsil edilir. Ancak uygulamada, ana velayeten çocuk adına da davayı açabilmektedir. Yargıtay içtihatları da bu yöndedir. İşbu Dilekçe'de davacının kim olduğu (ana mı, çocuk mu, yoksa ana tarafından velayeten çocuk mu olduğu) açıkça belirtilmiş olmalıdır.
c. Davalı (Pasif Husumet): Babalık davası, baba olduğu iddia edilen kişiye karşı açılır (TMK Madde 301/2). Eğer baba olduğu iddia edilen kişi ölmüşse, dava onun mirasçılarına karşı açılır (TMK Madde 301/2). İşbu Dilekçe'de davalı olarak baba olduğu iddia edilen kişi gösterilmiştir.
d. Hak Düşürücü Süreler: Babalık davası, çocuğun doğumundan önce veya sonra açılabilir. Ancak, TMK Madde 304'te hak düşürücü süreler öngörülmüştür:
i. Ananın Dava Hakkı: Ananın dava hakkı, doğumdan başlayarak bir yıl geçmekle düşer.
ii. Çocuğun Dava Hakkı: Çocuğa doğumdan sonra kayyım atanmışsa, çocuk hakkında dava açma süresi atamanın kayyıma tebliğinden; kayyım atanmamışsa çocuğun ergin olduğu tarihten başlayarak bir yıl geçmekle düşer.
iii. Gecikmeyi Haklı Kılan Sebep: Eğer bir yıllık süre geçtikten sonra gecikmeyi haklı kılan sebepler varsa, sebebin ortadan kalkmasından başlayarak bir ay içinde dava açılabilir (TMK Madde 304/3). Bu sürelerin kamu düzeninden olması nedeniyle mahkemece re'sen (kendiliğinden) dikkate alınması gerekir. Dilekçede bu sürelere riayet edildiği veya gecikmeyi haklı kılan sebeplerin varlığına ilişkin açıklamaların yapılması davanın seyri açısından önemlidir.
e. İspat Yükü ve Deliller: Babalık davasında temel ispat yükümlülüğü davacı üzerindedir. Davacı, davalının çocuğun biyolojik babası olduğunu ispatlamakla yükümlüdür. Ancak TMK, ispat konusunda önemli bir karine getirmiştir.
i. Babalık Karinesi (TMK Madde 302): Davalının, çocuğun doğumundan önceki üç yüzüncü gün ile yüz sekseninci gün arasında ana ile cinsel ilişkide bulunmuş olması, babalığa karine sayılır. Bu karinenin geçerli olabilmesi için, davalının babalığının olanaksızlığının veya başka bir erkeğin baba olma olasılığının daha yüksek olduğunun ispatlanması gerekir. İşbu Dilekçe'de bu karineye dayanak oluşturacak cinsel ilişki iddiası, tarafların birlikteliğinden çocuğun dünyaya geldiği ifadesiyle dolaylı olarak mevcuttur (Madde 2, Madde 6).
ii. Bilimsel Deliller (DNA Testi): Günümüz uygulamasında babalığın tespitinde en önemli delil, genetik inceleme yani DNA testidir. TMK Madde 284/2, soybağına ilişkin davalarda bilimsel verilere ve özellikle kan veya doku incelemesine başvurulacağını amirdir. Hâkim, tarafları ve üçüncü kişileri bu araştırmalara rıza göstermeye zorlayabilir; rıza göstermeyen taraf aleyhine sonuç çıkarılabilir. İşbu Dilekçe'de delil listesinde DNA testi yapılması talebi yer almaktadır (Delil Listesi Madde 9).
iii. Diğer Deliller: Tanık beyanları (Delil Listesi Madde 1, Madde 17), nüfus kayıtları (Delil Listesi Madde 10, Madde 17), tarafların sosyal ve ekonomik durum araştırmaları, fotoğraflar, mektuplar, mesajlar, davalının isticvabı (sorgusu) (Delil Listesi Madde 6, Madde 17), bilirkişi incelemesi (Delil Listesi Madde 2, Madde 17), keşif (Delil Listesi Madde 3, Madde 17), yemin (Delil Listesi Madde 4, Madde 17) ve uzman görüşü (Delil Listesi Madde 5, Madde 17) gibi Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nda (HMK) sayılan her türlü delil kullanılabilir. İşbu Dilekçe'nin delil listesi bu çeşitli delil türlerini kapsamaktadır.
3. USUL HÜKÜMLERİ VE YARGILAMA SÜRECİ
Babalık davası, Aile Mahkemelerinin görev alanına girmektedir (4787 sayılı Aile Mahkemelerinin Kuruluş, Görev ve Yargılama Usullerine Dair Kanun Madde 4). Yetkili mahkeme ise, genel yetki kuralı gereği davalının dava tarihindeki yerleşim yeri mahkemesi veya taraflardan birinin dava veya doğum sırasındaki yerleşim yeri mahkemesidir (TMK Madde 283).
Dava, HMK'da düzenlenen yazılı yargılama usulüne tabidir. İşbu Dilekçe, HMK Madde 119'da belirtilen dava dilekçesinde bulunması gereken unsurları (tarafların kimlik ve adres bilgileri, dava konusu, vakıalar, deliller, hukuki sebepler, talep sonucu) içermelidir.
Yargılama sırasında mahkeme, tarafların iddia ve savunmalarını alır, delilleri toplar (özellikle DNA testi için gerekli kararları verir) ve gerekirse bilirkişi incelemesi yaptırır. Yargılama sonunda mahkeme, toplanan delilleri ve özellikle bilimsel verileri değerlendirerek davalının çocuğun babası olup olmadığına karar verir.
Adli Yardım Talebi: Babalık davası gibi soybağına ilişkin davalar, kişilerin temel haklarıyla ilgili olduğundan, yargılama giderlerini karşılama gücü olmayanlar için adli yardım mekanizması büyük önem taşır. HMK Madde 334 vd. hükümlerine göre, kendisi ve ailesinin geçimini önemli ölçüde zor duruma düşürmeksizin yargılama giderlerini kısmen veya tamamen ödeme gücünden yoksun olan kimseler, iddia ve savunmalarında haklı göründükleri takdirde adli yardımdan yararlanabilirler. İşbu Dilekçe'de davacı vekili, müvekkilinin yargılama giderlerini karşılama gücü olmadığını belirterek adli yardım talebinde bulunmuştur (Madde V, Madde 9, Madde 10, Madde 11, Madde 12, Talep Sonucu Madde 2). Mahkeme, bu talebi dosya üzerinden veya duruşma açarak değerlendirir ve şartların oluşması halinde kabulüne karar verebilir.
4. BABALIK HÜKMÜNÜN SONUÇLARI
Babalık davasının kabulü halinde kurulan hüküm, kurucu (inşai) nitelikte olup, geçmişe etkilidir (ex tunc). Yani, soybağı ilişkisi çocuğun doğumundan itibaren kurulmuş sayılır. Bu hükmün başlıca sonuçları şunlardır:
a. Nüfus Kaydının Düzeltilmesi: Mahkeme kararı kesinleşince, çocuğun nüfus kaydında baba adı olarak davalı yazılır ve çocuk davalının (babanın) soyadını alır (eğer başka bir soyadı kullanmıyorsa veya anne ile babanın anlaşması farklı değilse).
b. Mirasçılık: Çocuk, babanın yasal mirasçısı konumuna gelir.
c. Velayet: Evlilik dışı doğan çocuğun velayeti kural olarak anadadır (TMK Madde 337/1). Babalık davası sonucunda babalık tespit edilse dahi velayet kendiliğinden babaya geçmez. Ancak baba, şartları varsa velayetin kendisine verilmesini ayrı bir dava ile talep edebilir.
d. Kişisel İlişki: Baba ile çocuk arasında kişisel ilişki kurma hakkı doğar.
e. Nafaka Yükümlülüğü: Baba, çocuğun bakım ve eğitim giderlerine katılmakla yükümlü hale gelir (TMK Madde 327 vd.). Babalık davası ile birlikte veya dava sonrasında çocuk için iştirak nafakası talep edilebilir. Ayrıca, TMK Madde 304, ananın babalık davası ile birlikte veya ayrı olarak, doğum giderleri, doğumdan önceki ve sonraki altışar haftalık geçim giderleri ve gebelik ve doğumun gerektirdiği diğer giderleri babadan talep edebileceğini düzenler.
5. DEĞİNİLMESİNDE GEREKLİLİK OLABİLECEK DAVA UNSURLARI
Genel olarak babalık davalarında ve bu tür bir dilekçede üzerinde durulması faydalı olabilecek bazı hususlar şunlardır:
a. Vakıaların Detaylandırılması: İşbu Dilekçe'nin "ESASA İLİŞKİN VAKIALAR VE HUKUKİ AÇIKLAMALAR" (Madde IV) bölümünde, anne ile baba olduğu iddia edilen kişi arasındaki ilişkinin niteliği (duygusal birliktelik, birlikte yaşama vb.), süresi, ilişkinin hangi döneminde hamile kalındığı gibi detaylara yer verilmesi, TMK Madde 302'deki babalık karinesinin uygulanabilirliğini değerlendirme açısından mahkemeye daha fazla bilgi sunabilir.
b. Hak Düşürücü Süreler Yönünden Açıklama: Dava, TMK Madde 304'te belirtilen bir yıllık süreler içinde açılıyorsa bu durumun belirtilmesi; eğer süreler geçmişse, gecikmeyi haklı kılan sebeplerin (örneğin, babanın kim olduğunun sonradan öğrenilmesi, babanın baskısı veya vaatleri, sağlık sorunları vb.) somut delillerle birlikte açıklanması ve bir aylık ek süre içinde davanın açıldığının vurgulanması, davanın usulden reddedilmesini önlemek açısından kritik öneme sahiptir. Bu hususa "USULE İLİŞKİN AÇIKLAMALAR" (Madde III) veya "ESASA İLİŞKİN VAKIALAR VE HUKUKİ AÇIKLAMALAR" (Madde IV) bölümlerinde değinilebilir.
c. Maddi Talepler: Babalık davasının temel amacı soybağının kurulması olmakla birlikte, uygulamada sıklıkla bu dava ile birlikte veya sonrasında çocuk için iştirak nafakası ve TMK Madde 304 kapsamındaki diğer maddi tazminatlar talep edilmektedir. Eğer bu tür talepler de mevcut ise, dilekçenin talep sonucu kısmında (Talep Sonucu) açıkça belirtilmesi gereklidir. İşbu Dilekçe'nin mevcut halinde bu yönde bir talep bulunmamaktadır, ancak bu durum, davanın ilerleyen aşamalarında veya ayrı bir dava ile bu hakların talep edilmesine engel değildir.
SONUÇ
Türk Medeni Kanunu, çocuğun üstün yararını gözeterek, evlilik dışı doğan çocuğun baba ile soybağının kurulabilmesi için ana ve çocuğa babalık davası açma hakkı tanımıştır. İşbu Dilekçe de bu hakkın kullanılmasına yönelik bir hukuki araçtır. Babalık davası, TMK ve HMK'da öngörülen usul ve esaslara uygun olarak yürütülür. Davanın kabulü halinde kurulan babalık hükmü, çocuk açısından mirasçılık, nafaka, velayet gibi birçok hukuki sonuç doğurur. Özellikle DNA testi gibi bilimsel delillerin belirleyici rol oynadığı bu davalarda, hak düşürücü sürelere dikkat edilmesi ve vakıaların somut delillerle desteklenmesi, davanın başarıya ulaşması açısından büyük önem arz etmektedir. Adli yardım müessesesi ise, maddi gücü yetersiz olan kişilerin bu temel hak arama yoluna erişimini güvence altına almaktadır.
T.C.
...
AİLE MAHKEMESİNE
DAVACI : TC:
Adresi:
VEKİLİ : Av.
DAVALI : TC:
Adresi:
KONU : Soy bağının tespiti talebidir.
AÇIKLAMALAR :
I. MÜVEKKİL HAKKINDA ESASA İLİŞKİN BİLGİ:
...
II. DİLEKÇE ÖZETİ:
Aşağıda ayrıntılı olarak açıklanan dava konusu olayların maddeler halindeki kısa özetidir:
1. Müvekkilin annesi ile Davalı arasında resmi nikah bulunmamaktadır.
2. Müvekkil; annesi ile Davalının birlikteliğinden dünyaya gelmiştir. Müvekkilin babası ile herhangi bir soy bağı ilişkisi kurulamamıştır.
3. ...
III. USULE İLİŞKİN AÇIKLAMALAR:
1. ...
2. ...
IV. ESASA İLİŞKİN VAKIALAR VE HUKUKİ AÇIKLAMALAR:
Esasa ilişkin vakıaların ve hukuki iddialarımızın ayrıntılı açıklamalarıdır:
1. Müvekkilin annesi ile Davalı baba arasında resmi nikah bulunmamaktadır.
2. Tarafların bu evlilik dışı birlikteliğinden _._.20_ tarihinde Müvekkil dünyaya gelmiştir.
3. TMK Madde 282 “Çocuk ile ana arasında soy bağı doğumla kurulur.” uyarınca müvekkil ile annesi arasında soy bağı kurulmuş, baba ile soy bağı ilişki