- Sigorta Şirketine Başvuru Dilekçesi
TRAFİK KAZALARINDAN KAYNAKLANAN MADDİ VE BEDENSEL ZARARLAR NEDENİYLE ZORUNLU MALİ SORUMLULUK SİGORTACISINA BAŞVURU SÜRECİ VE HUKUKİ ESASLARI
GİRİŞ
Karayolu trafiği, modern toplumların vazgeçilmez bir parçası olmakla birlikte, maalesef sıklıkla can ve mal kayıplarına yol açan kazaları da beraberinde getirmektedir. Trafik kazaları sonucunda ortaya çıkan maddi ve bedensel zararların tazmini, Türk Hukuk Sistemi içerisinde önemli bir yer tutmaktadır. Bu tazminat sürecinde, zarar görenlerin haklarını korumak ve mağduriyetlerini gidermek amacıyla çeşitli hukuki mekanizmalar öngörülmüştür. Bu mekanizmaların başında, 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu (KTK) ile düzenlenen Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası (ZMSS) gelmektedir. ZMSS, motorlu araç işletenlerin üçüncü kişilere verdikleri zararları belirli limitler dahilinde karşılamayı amaçlayan zorunlu bir sigorta türüdür. Zarar gören üçüncü kişilerin, zararlarının tazmini için sigorta şirketlerine başvurması, KTK'nın getirdiği önemli bir usuli adımdır. İşbu makalede, trafik kazası sonucu zarar görenlerin, kazaya karışan ve kusurlu olduğu iddia edilen aracın ZMSS poliçesini düzenleyen sigorta şirketine yapacakları başvuru süreci, bu başvurunun hukuki dayanakları, talep edilebilecek zarar kalemleri, ispat yükü ve dikkat edilmesi gereken diğer hukuki hususlar, ilgili mevzuat ve doktrin görüşleri ışığında ayrıntılı olarak incelenecektir. İşbu Dilekçe de bu sürecin başlangıcını teşkil eden tipik bir başvuru örneğidir.
TRAFİK KAZALARINDAN KAYNAKLANAN TAZMİNAT TALEPLERİNİN HUKUKİ DAYANAKLARI
Trafik kazalarından doğan sorumluluk, temel olarak haksız fiil sorumluluğu hükümlerine dayanmakla birlikte, KTK'da özel düzenlemeler de içermektedir.
a. Haksız Fiil Sorumluluğu (Türk Borçlar Kanunu): 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu'nun (TBK) 49. maddesi uyarınca, kusurlu ve hukuka aykırı bir fiille başkasına zarar veren, bu zararı gidermekle yükümlüdür. Trafik kazalarında, kusuruyla kazaya sebebiyet veren sürücü veya diğer sorumlular, bu madde kapsamında sorumlu tutulabilirler. Zararın hesaplanması ve tazminatın belirlenmesinde TBK'nın 50 ila 56. maddeleri arasındaki hükümler uygulama alanı bulur.
b. İşletenin Sorumluluğu (Karayolları Trafik Kanunu): KTK, motorlu araç işletenler için daha ağır bir sorumluluk rejimi olan tehlike sorumluluğunu (kusursuz sorumluluk hali) benimsemiştir. KTK Madde 85/1 uyarınca, bir motorlu aracın işletilmesi sebebiyle bir kimsenin ölümüne veya yaralanmasına yahut bir şeyin zarara uğramasına sebep olan araç işleteni, doğan zarardan kusuru olmasa dahi sorumlu tutulur. İşleten, kendisinin veya eylemlerinden sorumlu olduğu kişilerin kusuru bulunmaksızın veya araçtaki bir bozukluk kazayı etkilemiş olmaksızın, kazanın bir mücbir sebepten veya zarar görenin veya bir üçüncü kişinin ağır kusurundan ileri geldiğini ispat ederse sorumluluktan kurtulabilir (KTK m.86).
c. Sürücü ve Diğer Sorumlular: Araç işleteninin yanı sıra, araç sürücüsü de kendi kusuruna dayanarak TBK hükümlerine göre sorumlu tutulabilir. Ayrıca, KTK m.85/son fıkrası, işleten ve araç işleticisinin bağlı olduğu teşebbüs sahibinin de motorlu aracın işletilmesiyle ilgili eylemlerden dolayı müteselsilen sorumlu olacağını düzenlemiştir.
d. Doğrudan Talep Hakkı: Zarar görenin haklarını korumak amacıyla KTK, zarar görene, ZMSS poliçesini düzenleyen sigorta şirketine doğrudan başvurma ve dava açma hakkı tanımıştır (KTK m.97). Bu hak, zarar görenin tazminat alacağını daha güvenceli ve hızlı bir şekilde tahsil etmesine olanak tanır. İşbu Dilekçe de bu hakkın kullanılmasına yönelik bir adımdır (Madde 4).
ZORUNLU MALİ SORUMLULUK SİGORTASI (ZMSS) KAPSAMI VE SİGORTACININ SORUMLULUĞU
KTK Madde 91 uyarınca, motorlu araç işletenlerinin, KTK Madde 85/1'deki sorumluluklarını karşılamak üzere ZMSS yaptırmaları zorunludur. Bu sigorta, sigorta ettirenin (işletenin) değil, kazada zarar gören üçüncü kişilerin menfaatini korumaya yöneliktir.
a. Sigortacının Sorumluluğunun Kapsamı: Sigortacının sorumluluğu, kaza tarihinde geçerli olan ve Hazine Müsteşarlığı (şimdi Sigortacılık ve Özel Emeklilik Düzenleme ve Denetleme Kurumu - SEDDK) tarafından belirlenen ZMSS poliçe limitleri ile sınırlıdır. Sigortacı, poliçede tanımlanan motorlu aracın işletilmesi sırasında, üçüncü şahısların ölümüne veya yaralanmasına veya bir şeyin zarara uğramasına sebebiyet verilmesinden dolayı, KTK'ya göre işletene düşen hukuki sorumluluğu, poliçe limitlerine kadar temin eder. İşbu Dilekçe'de de zararın poliçe limitini aştığı belirtilmekle birlikte, talebin poliçe limitiyle sınırlı tutulduğu görülmektedir (Madde 6, Madde 8, Madde 10.1).
b. Teminat Kapsamındaki Zararlar: ZMSS, kural olarak aşağıdaki zararları teminat altına alır:
i. Maddi Zararlar: Kazaya karışan diğer araç veya üçüncü kişilere ait mallarda meydana gelen hasarlar (onarım bedeli, değer kaybı vb.).
ii. Bedensel Zararlar: Üçüncü kişilerin kaza nedeniyle uğradığı bedensel zararlar. Bunlar; tedavi giderleri, kaza nedeniyle geçici veya sürekli olarak çalışma gücünün kaybedilmesinden doğan zararlar (geçici iş göremezlik tazminatı, sürekli iş göremezlik/maluliyet tazminatı) ve eğer kaza ölümle sonuçlanmışsa, ölenin desteğinden yoksun kalan kişilerin zararlarını (destekten yoksun kalma tazminatı) kapsar. İşbu Dilekçe ekinde sunulan muayene raporları ve epikriz, bedensel zarar iddiasını desteklemeye yöneliktir (Madde 12.2).
c. Teminat Dışı Kalan Haller: Sigorta Genel Şartları ve KTK'da belirtilen bazı haller (örneğin, kasten verilen zararlar, işletenin kendi aracına gelen zararlar, manevi tazminat talepleri vb.) ZMSS teminatı dışındadır. Manevi tazminat talepleri, doğrudan sigortacıya değil, ancak kusurlu sürücü veya işletene karşı ileri sürülebilir.
SİGORTA ŞİRKETİNE BAŞVURU USULÜ VE DİLEKÇE UNSURLARI
KTK Madde 97, zarar görenin, ZMSS kapsamında tazminat davası açmadan önce ilgili sigorta kuruluşuna yazılı olarak başvurmasını bir dava şartı olarak düzenlemiştir. Bu düzenlemenin amacı, uyuşmazlıkların dava yoluna gitmeden sulhen çözülmesini teşvik etmektir.
a. Başvuru Zorunluluğu: Zarar gören, tazminat talebini öncelikle kazaya neden olan aracın sigortacısına iletmek zorundadır (Madde 4). Başvuru yapılmadan açılan davalar, dava şartı yokluğu nedeniyle usulden reddedilir.
b. Başvurunun İçeriği: Sigortacıya yapılacak başvurunun belirli unsurları içermesi gerekmektedir. İşbu Dilekçe incelendiğinde bu unsurların genel olarak karşılandığı görülmektedir:
i. Taraflar: Başvuranın (zarar gören veya hak sahibi) ve varsa vekilinin kimlik ve iletişim bilgileri; muhatap sigorta şirketinin unvanı.
ii. Konu: Talebin neye ilişkin olduğu (trafik kazası nedeniyle tazminat talebi).
iii. Açıklamalar: Kazanın tarihi, yeri, oluş şekli; kazaya karışan araçların bilgileri (plaka vb.) (Madde 1); sigortalı aracın poliçe numarası (Madde 3); kusur durumuna ilişkin beyan ve dayanaklar (örneğin kaza tespit tutanağı) (Madde 2).
iv. Zarar ve Talep: Uğranılan zararın türü (maddi/bedensel) ve tahmini veya net miktarı (Madde 5); talep edilen tazminat miktarı (poliçe limiti veya belirli bir meblağ) (Madde 8, Madde 10.1). Fazlaya ilişkin hakların saklı tutulması önemlidir (Madde 9).
v. Ekler: Talebi destekleyen belgelerin listesi (kaza tespit tutanağı, faturalar, ekspertiz raporu, sağlık raporları, maluliyet raporu, vekaletname vb.) (Madde 11, Madde 12).
vi. İmza ve Tarih: Başvuran veya vekilinin imzası ve başvuru tarihi.
c. Sigortacının Cevap Süresi: Sigorta şirketi, başvurunun kendisine ulaştığı tarihten itibaren en geç 15 gün içinde (ZMSS Genel Şartları A.5 maddesi uyarınca gerekli belgelerle birlikte yapılan başvuruya istinaden) başvuruyu yazılı olarak cevaplamak zorundadır. Bu süre içinde cevap verilmemesi veya verilen cevabın talebi karşılamaması halinde, zarar gören dava açabilir veya Sigorta Tahkim Komisyonu'na başvurabilir. İşbu Dilekçe'de de, talep karşılanmazsa dava yoluna gidileceği ihtar edilmektedir (Madde 8, Madde 10.2).
TAZMİNAT TALEBİNİN UNSURLARI VE İSPATI
Sigorta şirketinden veya dava yoluyla tazminat talep edebilmek için belirli hukuki unsurların varlığı ve bunların ispatı gereklidir.
a. Hukuka Aykırı Fiil: Kazanın meydana gelmiş olması. Bu durum genellikle kaza tespit tutanağı, olay yeri inceleme raporu, fotoğraflar (Madde 12.3) ve ceza soruşturma dosyası (Madde 12.1) gibi delillerle ispatlanır.
b. Zarar: Tazminat talebinin temelini oluşturan maddi veya bedensel bir zararın mevcut olması.
i. Maddi Zararın İspatı: Araç hasarı için ekspertiz raporu, onarım faturaları; değer kaybı için yine uzman raporu; diğer masraflar için fatura ve belgeler gereklidir.
ii. Bedensel Zararın İspatı: Tedavi giderleri için faturalar, reçeteler; geçici/sürekli iş göremezlik durumu ve oranı için Adli Tıp Kurumu veya üniversite hastanelerinden alınacak güncel mevzuata uygun Sağlık Kurulu Raporları (maluliyet raporu); destekten yoksun kalma tazminatı için nüfus kayıtları, gelir belgeleri gibi belgelerle ispatlanır. İşbu Dilekçe ekindeki muayene ve epikriz raporları (Madde 12.2) başlangıç niteliğinde olup, özellikle kalıcı sakatlık iddiaları için yetkili kurullardan alınacak maluliyet raporu kritik öneme sahiptir.
c. Kusur: Sigortacının sorumluluğu, sigortalısının (işletenin) sorumluluğuna bağlı olduğundan, kazanın meydana gelmesinde sigortalı aracın sürücüsünün veya işletenin kusurunun bulunması gerekir. Kusur oranı, tazminat miktarını doğrudan etkiler. İşbu Dilekçe'de başvuranın kusursuz olduğu iddia edilmektedir (Madde 2). Kusur durumu genellikle kaza tespit tutanağı, bilirkişi raporları ve mahkeme kararlarıyla belirlenir.
d. İlliyet Bağı (Nedensellik Bağı): Meydana gelen zarar ile hukuka aykırı fiil (kaza) arasında uygun bir neden-sonuç ilişkisinin bulunması gerekir. Zararın, söz konusu kaza nedeniyle ortaya çıktığı ispatlanmalıdır.
e. İspat Yükü: Hukuk Muhakemeleri Kanunu (HMK) Madde 190 uyarınca, ispat yükü, iddia edilen vakıadan kendi lehine hak çıkaran tarafa aittir. Dolayısıyla, zararın varlığını, miktarını, kusur durumunu ve illiyet bağını ispat yükü, tazminat talep eden zarar görendedir. Sunulan deliller (Madde 11, Madde 12) bu ispat yükümlülüğünü yerine getirmeye yöneliktir.
DİKKATE ALINMASI GEREKEN DİĞER HUSUSLAR
Tazminat sürecinde göz önünde bulundurulması gereken bazı önemli noktalar şunlardır:
a. Zamanaşımı: KTK Madde 109'da trafik kazalarından doğan tazminat talepleri için özel zamanaşımı süreleri öngörülmüştür. Buna göre, zarar görenin, zararı ve tazminat yükümlüsünü öğrendiği tarihten başlayarak iki yıl ve her halde, kaza gününden başlayarak on yıl içinde talepte bulunması gerekir. Eğer kaza aynı zamanda ceza kanunları uyarınca daha uzun zamanaşımı süresine tabi bir suç teşkil ediyorsa, tazminat davasında da bu uzun ceza zamanaşımı süresi uygulanır. Ceza soruşturma dosyasına atıf yapılması (Madde 12.1), uzamış ceza zamanaşımı ihtimalini gündeme getirebilir. Zamanaşımı süresinin kaçırılmaması hayati öneme sahiptir. Sigortacıya yapılan başvuru, zamanaşımını kesen sebeplerden biri olarak kabul edilebilir (TBK m.154).
b. Kusur Oranının Belirlenmesi: Kazaya karışan tarafların kusur oranları, tazminat miktarını belirleyen en önemli faktörlerden biridir. Müterafik kusur (zarar görenin ortak kusuru) halinde TBK Madde 52 uyarınca tazminattan indirim yapılır. Kusur oranının tespiti genellikle uzman bilirkişiler tarafından yapılır.
c. Zararın Kapsamlı Belirlenmesi ve Belgelendirilmesi: Tazminat talebinin başarıya ulaşması için zararın tüm kalemleriyle (araç hasarı, değer kaybı, kazanç kaybı, tedavi giderleri, sürekli iş göremezlik zararı, destekten yoksun kalma vb.) doğru bir şekilde hesaplanması ve muteber belgelerle (ekspertiz raporu, faturalar, maluliyet raporu vb.) desteklenmesi şarttır. İşbu Dilekçe'de belirtilen ortalama zarar tutarının (Madde 5) detaylı bir hesaplama ve belgelendirme ile somutlaştırılması yargılama veya tahkim sürecinde önem arz edecektir. Özellikle sürekli iş göremezlik (maluliyet) tazminatı hesaplamaları, aktüerya uzmanlığı gerektiren teknik bir konudur ve yetkili sağlık kurullarından alınacak maluliyet oranını belirleyen raporlar esas alınır.
d. Poliçe Limiti ve Aşan Zarar: Sigortacının sorumluluğu poliçe limitiyle sınırlı olduğundan, zarar görenin toplam zararı bu limiti aşıyorsa, aşan kısım için sigortacıdan talepte bulunulamaz. Ancak zarar gören, limit aşan kısım için kazada kusuru bulunan sürücüye, işletene veya diğer sorumlulara karşı genel mahkemelerde dava açma hakkına sahiptir. İşbu Dilekçe'deki fazlaya ilişkin hakların saklı tutulması beyanı (Madde 9) bu açıdan önemlidir.
e. Sigorta Tahkim Komisyonu: Sigorta şirketine yapılan başvuruya 15 gün içinde cevap verilmemesi veya verilen cevabın yeterli bulunmaması halinde, zarar görenin dava açma hakkının yanı sıra, daha hızlı bir çözüm yolu olan Sigorta Tahkim Komisyonu'na başvurma hakkı da bulunmaktadır.
SONUÇ
Trafik kazaları sonucu meydana gelen zararların tazmini, karmaşık hukuki süreçleri içerebilmektedir. 2918 sayılı KTK ve ilgili mevzuat, zarar görenlerin haklarını korumak amacıyla Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası mekanizmasını ve sigortacıya doğrudan başvuru imkanını getirmiştir. KTK Madde 97 uyarınca sigorta şirketine yazılı başvuru yapılması, dava açılabilmesi için bir ön şarttır. İşbu Dilekçe, bu başvuru sürecinin usulüne uygun bir şekilde başlatılmasına hizmet etmektedir. Başvurunun ve ardından yürütülecek sürecin başarıya ulaşması; hukuki dayanakların doğru belirlenmesine, talep unsurlarının (fiil, zarar, kusur, illiyet bağı) eksiksiz ortaya konulmasına, zararın kapsamlı ve doğru bir şekilde hesaplanarak muteber delillerle (kaza tutanağı, ekspertiz raporu, faturalar, sağlık/maluliyet raporları vb.) ispatlanmasına ve zamanaşımı gibi usuli sürelere dikkat edilmesine bağlıdır. Sigortacının sorumluluğunun poliçe limitleriyle sınırlı olduğu ve aşan kısımlar için diğer sorumlulara başvurulması gerektiği unutulmamalıdır.
...
ANONİM ŞİRKETİNE
BAŞVURAN : TC:
VEKİLİ : Av.
KONU : Sigorta Poliçesi gereği zararın tazmini talepli başvurumuzdur.
AÇIKLAMALAR :
1. ... Tarihinde ... Mevkinde seyreden Müvekkilin sevk ve idaresindeki ... Plaka No'lu araç ... Plaka No'lu aracın çarpması sonucu kaza geçirmiştir.
2. Kaza tespit tutanağından anlaşılacağı üzere, kazada Müvekkilin hiçbir kusuru bulunmamaktadır.
3. Kazaya sebep olan araç, ... Poliçe numarası ile kurumunuzca sigorta edilmiştir.
4. 2918 sayılı KTK, 97. Maddesi uyarınca zararın tazmini amacıyla işbu başvuruyu gerçekleştirme zorunluluğu meydana gelmiştir.
5. Kazada meydana gelen zararlarımıza ilişkin belgeler ekte sunulmuştur. Buna göre ortalama ... TL tutarında zararımız mevcuttur.
6. Kazanın meydana geldiği tarihte geçerli sigorta poliçesinde öngörülen üst limit görünen zararımızdan düşüktür.