- Ecri Misil ve Müdahalenin Men'i Talebi
- İhtiyati Tedbir
- İhtiyati Haciz
- Adli Yardım
- Talep Sonucu
- Delil Listesi
EL ATMANIN ÖNLENMESİ (MÜDAHALENİN MEN'İ), ECRİMİSİL VE KAL TALEPLİ DAVALAR HAKKINDA KAPSAMLI HUKUKİ İNCELEME
Giriş
Mülkiyet hakkı, Anayasa ve temel kanunlarla güvence altına alınmış, kişilere eşya üzerinde en geniş yetkileri veren ayni bir haktır. Ancak bu hak, zaman zaman üçüncü kişilerin haksız müdahalelerine maruz kalabilmektedir. Türk Medeni Kanunu (TMK), mülkiyet hakkı sahibine, hakkına yönelik bu tür haksız saldırılara karşı korunma imkanları tanımıştır. El atmanın önlenmesi (müdahalenin meni), ecrimisil (haksız işgal tazminatı) ve kal (eski hale getirme) talepleri, mülkiyet hakkına yapılan tecavüzlerin sona erdirilmesi, bu tecavüz nedeniyle uğranılan zararın tazmini ve tecavüzün izlerinin ortadan kaldırılması amacıyla başvurulan başlıca hukuki yollardır. İşbu makalede, bu dava türleri, işbu Dilekçe'de belirtilen hususlar da dikkate alınarak ayrıntılı olarak incelenecektir.
Mülkiyet Hakkı ve Korunması
a. Türk Medeni Kanunu Çerçevesinde Mülkiyet Hakkı: TMK Madde 683'e göre, "Bir şeye malik olan kimse, hukuk düzeninin sınırları içinde, o şey üzerinde dilediği gibi kullanma, yararlanma ve tasarrufta bulunma yetkisine sahiptir. Malik, malını haksız olarak elinde bulunduran kimseye karşı istihkak davası açabileceği gibi, her türlü haksız elatmanın önlenmesini de dava edebilir." Bu madde, mülkiyet hakkının içeriğini ve malike tanınan temel koruma mekanizmalarını ortaya koymaktadır.
b. Mülkiyet Hakkına Yönelik Tecavüzler: Mülkiyet hakkına yönelik tecavüzler, malikin eşya üzerindeki kullanma, yararlanma veya tasarruf yetkilerinden birinin veya birkaçının, hukuka aykırı olarak üçüncü kişilerce engellenmesi veya kısıtlanması şeklinde ortaya çıkabilir. Bu tecavüz, bir taşınmaza izinsiz girme, kullanma, üzerine yapı yapma gibi fiili durumlar olabileceği gibi, hakkın özünü etkileyen hukuki tasarruflar şeklinde de olabilir.
EL ATMANIN ÖNLENMESİ (MÜDAHALENİN MEN'İ) DAVASI
a. Tanımı ve Hukuki Niteliği: El atmanın önlenmesi davası, mülkiyet hakkına yönelik devam eden veya tekrarlanma tehlikesi bulunan haksız bir el atmanın sona erdirilmesi amacıyla açılan bir eda davasıdır. Bu dava ile malik, mülkiyet hakkını serbestçe kullanmasını engelleyen fiili veya hukuki duruma son verilmesini talep eder (Madde 17). Davanın hukuki dayanağı TMK Madde 683/2'dir.
b. Davanın Tarafları:
* Davacı: Mülkiyet hakkı sahibi (malik) veya sınırlı ayni hak sahibi (örneğin intifa hakkı sahibi) olabilir. Paylı veya elbirliği mülkiyetinde, her paydaş veya ortak tek başına bu davayı açabilir. İşbu Dilekçe'de davacı, mülkiyet hakkı sahibi müvekkildir (Madde 1).
* Davalı: Mülkiyet hakkına haksız olarak el atan kişidir (Madde 1). El atma fiilini bizzat gerçekleştiren veya el atmanın devamından sorumlu olan herkes davalı olabilir.
c. Davanın Şartları:
* Mülkiyet Hakkının Varlığı: Davacının dava konusu eşya üzerinde mülkiyet veya dava açmaya yetkili sınırlı ayni hak sahibi olduğunu ispatlaması gerekir. Taşınmazlar için tapu kaydı esastır (Madde 24, 19).
* Haksız El Atmanın Bulunması: Davalının, davacının mülkiyet hakkına tecavüz niteliğinde bir eyleminin bulunması gerekir. Bu el atmanın kusura dayanması şart değildir; haksız olması yeterlidir (Madde 2, Madde 5).
* El Atmanın Devam Etmesi: Dava açıldığı sırada el atmanın devam ediyor olması veya sona ermiş olsa bile tekrarlanma tehlikesinin bulunması gerekir. Sona ermiş ve tekrarlanma tehlikesi olmayan el atmalar için bu dava açılamaz, ancak şartları varsa tazminat (ecrimisil) talep edilebilir. İşbu Dilekçe'de el atmanın devam ettiği belirtilmektedir (Madde 5).
d. Talep Edilebilecekler: Mahkemeden, haksız el atmanın niteliğine göre, el atmanın durdurulması, sona erdirilmesi, tekrarlanmasının önlenmesi gibi kararlar verilmesi talep edilir (Madde 17).
e. Zamanaşımı: Mülkiyet hakkı ayni bir hak olduğundan, bu hakka dayanan el atmanın önlenmesi davası zamanaşımına tabi değildir. Haksız el atma devam ettiği sürece bu dava her zaman açılabilir.
ECRİMİSİL (HAKSIZ İŞGAL TAZMİNATI) TALEBİ
a. Tanımı ve Hukuki Niteliği: Ecrimisil, bir malın (genellikle taşınmazın), sahibinin (malik veya zilyet) rızası dışında ve haksız olarak, kötü niyetli bir kişi (fuzuli şagil) tarafından kullanılması nedeniyle oluşan zararın veya mahrum kalınan gelirin karşılığı olarak talep edilen bir tazminattır. Yargıtay içtihatlarında genellikle haksız fiil veya vekaletsiz iş görme hükümlerine benzetilse de kendine özgü (sui generis) bir talep olarak kabul edilir. İşbu Dilekçe'de ecrimisil talebi açıkça yer almaktadır (Madde KONU, Madde 18, Madde 19).
b. Ecrimisil Talebinin Şartları:
* Davacının Hak Sahibi Olması: Davacının dava konusu mal üzerinde kural olarak mülkiyet hakkı veya zilyetlik gibi ecrimisil talep etmeye yeterli bir hakkının bulunması gerekir.
* Davalının Haksız İşgalci (Fuzuli Şagil) Olması: Davalının, malı kullanmakta haklı bir sebebi olmaksızın (izinsiz, kira sözleşmesi olmadan vb.) işgal etmesi gerekir (Madde 2).
* Davalının Kötü Niyetli Olması veya İntifadan Men Edilmiş Olması: Kural olarak ecrimisil, haksız işgalcinin kötü niyetli olduğu dönem için istenir. Davalının iyi niyetli olduğu savunması varsa, davacının davalıya bir ihtarname göndererek veya dava açarak malın haksız kullanıldığı konusunda uyarması ve kullanımına son vermesini istemesi gerekir. Bu işleme "intifadan men" (yararlanmadan men) denir. İntifadan men ihtarının tebliğinden veya davanın açılmasından itibaren davalı kötü niyetli sayılır ve bu tarihten sonrası için ecrimisil istenebilir. İşbu Dilekçe'de intifadan men şartının ihtarname ile sağlandığı belirtilmiştir (Madde 4, Madde 24, 10). Ancak bazı durumlarda (örneğin kamu mallarının işgali, kira sözleşmesi sona erdikten sonra kullanıma devam edilmesi, davalının baştan itibaren kötü niyetli olduğunun ispatı gibi) intifadan men şartı aranmayabilir. Paydaşlar arasındaki ecrimisil taleplerinde kural olarak intifadan men şartı aranır, ancak Yargıtay'ın belirlediği istisnalar mevcuttur.
* Zararın Varlığı: Haksız kullanım nedeniyle malikin bir zarara uğramış olması veya bir gelirden mahrum kalmış olması gerekir (Madde 3). Ecrimisil, en az kira geliri karşılığı olarak hesaplanır.
* İlliyet Bağı: Haksız işgal ile zarar arasında nedensellik bağı bulunmalıdır.
c. İntifadan Men Şartı ve İstisnaları: Yukarıda açıklandığı üzere, kural olarak kötü niyetli olmayan fuzuli şagilden ecrimisil istenebilmesi için intifadan men edilmiş olması gerekir. Ancak;
* Davalının en başından beri kötü niyetli olduğunun (örneğin zorla işgal) davacı tarafından ispat edilmesi,
* İşgal edilen taşınmazın kamu malı olması,
* İşgal edilen yerin bağ, bahçe, işyeri gibi gelir getirici (semere veren) nitelikte olması,
* Paydaşlar arasında, diğer paydaşların o yerden yararlanmasını engelleyen bir durumun varlığı,
* Kira sözleşmesi gibi hukuki bir ilişki sona erdikten sonra kullanıma devam edilmesi gibi durumlarda Yargıtay içtihatları ile intifadan men şartının aranmayacağı kabul edilmektedir.
d. Ecrimisil Miktarının Belirlenmesi: Ecrimisil miktarı, haksız işgal edilen malın niteliği, konumu, büyüklüğü, kullanım amacı, emsal kira bedelleri gibi kriterler göz önünde bulundurularak belirlenir. Genellikle mahkemece keşif yapılarak ve bilirkişi incelemesi yoluyla hesaplanır (Madde 18). İşbu Dilekçe'de de keşif ve bilirkişi deliline dayanılmıştır (Madde 8, Madde 18, Madde 24, 2-3). Talep edilen miktar, dava değeri olarak başlangıçta belirtilir (Madde DAVA DEĞERİ) ve bilirkişi raporu sonrası ıslah edilebilir (Madde 19, Madde 20).
e. Faiz Talebi: Ecrimisil alacağına, kural olarak dava veya ıslah tarihinden itibaren yasal faiz işletilir. Ancak intifadan men ihtarnamesi gönderilmişse, ihtarname ile temerrüt oluşmuşsa temerrüt tarihinden itibaren faiz istenebilir. İşbu Dilekçe'de faiz talebi bulunmaktadır (Madde 19).
f. Zamanaşımı: Ecrimisil alacağı, niteliği gereği geriye dönük olarak en fazla 5 yıllık süre için talep edilebilir (TBK Madde 147). Zamanaşımı süresi, her işgal dönemi için ayrı ayrı işlemeye başlar.
KAL (ESKİ HALE GETİRME) TALEBİ
a. Tanımı ve Amacı: Kal talebi, haksız işgalcinin, malikin mülkü üzerine rızası dışında inşa ettiği yapı, eklenti veya diktiği ağaç gibi şeylerin kaldırılmasını ve taşınmazın eski haline getirilmesini amaçlayan bir taleptir. Bu talep, el atmanın önlenmesi davasıyla birlikte veya ayrı olarak ileri sürülebilir. Amaç, mülkiyet hakkına yapılan müdahalenin fiziki izlerini ortadan kaldırmaktır. İşbu Dilekçe'de kal talebi de yer almaktadır (Madde KONU, Madde 20).
b. Hukuki Dayanağı: Kal talebi de esasen TMK Madde 683'teki mülkiyet hakkının korunması ilkesine dayanır. Ayrıca, TMK'nın "Taşkın Yapı" (Madde 725) ve "Malzeme Sahibinin Hakkı" (Madde 723) gibi hükümleri de dolaylı olarak uygulama alanı bulabilir.
c. Kal Talebinin Şartları:
* Malikin rızası dışında bir yapı veya eklenti inşa edilmiş olması.
* Bu yapının kaldırılmasının fahiş bir zarara yol açmaması (TMK Madde 724 kapsamında değerlendirilebilir). İyi niyetli olmayan yapı sahibi açısından bu durum genellikle göz ardı edilir.
* Yapının kaldırılması için yapılan masrafların kural olarak haksız işgalci tarafından karşılanması talep edilir (Madde 20). Kal bedelinin tespiti için yine keşif ve bilirkişi incelemesi istenebilir (Madde 7, Madde 20).
DAVA SÜRECİ VE USULİ HUSUSLAR
a. Görevli ve Yetkili Mahkeme:
* Görevli Mahkeme: Bu tür davalarda görevli mahkeme, dava konusunun değerine veya miktarına bakılmaksızın Asliye Hukuk Mahkemesidir (İşbu Dilekçe'nin başlığı).
* Yetkili Mahkeme: Taşınmazın aynına ilişkin davalarda kesin yetki kuralı geçerlidir ve dava, taşınmazın bulunduğu yer mahkemesinde açılmalıdır (HMK Madde 12).
b. Dava Dilekçesi (İşbu Dilekçe'ye Atıflar): HMK hükümlerine uygun olarak hazırlanmalı; tarafların kimlik bilgileri (Madde 1), davanın konusu ve talepler (Madde KONU, Madde TALEP SONUCU), vakıalar (Madde II, Madde IV), hukuki sebepler ve deliller (Madde DELİL LİSTESİ) açıkça belirtilmelidir. İşbu Dilekçe, bu unsurları içermektedir. Dava değeri, ecrimisil ve kal talepleri açısından genellikle başlangıçta tam olarak belirlenemediğinden, belirsiz alacak davası şeklinde açılabilir (Madde DAVA DEĞERİ).
c. İspat Yükü ve Deliller (Madde DELİL LİSTESİ):
* İspat Yükü: Davacı, mülkiyet hakkını (veya ilgili ayni hakkı), davalının haksız el atmasını ve devam ettiğini ispatlamakla yükümlüdür. Ecrimisil talebinde ayrıca haksız işgal, intifadan men (gerekiyorsa) ve zarar (veya mahrum kalınan gelir) unsurlarını ispat etmelidir. Davalı ise el atmasının veya işgalinin haklı bir sebebe dayandığını veya iyi niyetli olduğunu ispatlayabilir.
* Deliller: Bu davalarda en önemli deliller şunlardır:
* Tapu Kayıtları: Mülkiyetin ispatı için temel delildir (Madde 24, 19).
* Keşif ve Bilirkişi Raporu: El atmanın ve haksız işgalin tespiti, niteliği, ecrimisil miktarının ve kal bedelinin hesaplanması için kritik öneme sahiptir (Madde 8, Madde 18, Madde 20, Madde 24, 2-3).
* Tanık Beyanları: El atmanın ve işgalin süresi, şekli, davalının niyeti gibi konularda dinlenebilir (Madde 24, 1).
* İhtarname: İntifadan men şartının yerine getirildiğini gösterir (Madde 4, Madde 24, 10).
* Fotoğraflar, Videolar: Fiili durumu gösteren görsel materyaller.
* Yemin, İsticvap, Uzman Görüşü: Diğer tamamlayıcı delillerdir (Madde 24, 4-6).
d. İhtiyati Tedbir Talepleri: Davanın uzun sürebileceği ve bu süreçte davacının hak kaybına uğrama ihtimali göz önünde bulundurularak ihtiyati tedbir talep edilebilir.
* Müdahalenin Önlenmesi İçin Tedbir: Mahkemeden, dava sonuçlanıncaya kadar davalının müdahalesinin geçici olarak durdurulması istenebilir (Madde VI, Madde 17). Bu, genellikle teminatsız veya uygun bir teminat karşılığında verilebilir.
* Alacağın Güvence Altına Alınması İçin Tedbir: Ecrimisil ve kal bedeli alacaklarının tahsilini güvence altına almak amacıyla davalının malvarlığı (banka hesapları, taşınmazları, araçları vb.) üzerine tedbir konulması talep edilebilir (Madde V, Madde 17). Bu tedbir için genellikle teminat yatırılması istenir.
e. Adli Yardım Talebi: Dava harç ve masraflarını karşılayacak maddi gücü olmayan davacılar, HMK Madde 334 vd. hükümlerine göre adli yardım talebinde bulunabilirler. Talebin kabulü için fakirlik belgesi gibi belgelerle durumun ispatı gerekir. Kabul halinde dava harç ve giderleri devlet tarafından karşılanır, dava sonunda haksız çıkan taraftan tahsil edilir (Madde VII, Madde 16, Madde 14).
f. Yargılama Giderleri ve Vekalet Ücreti: Davayı kazanan taraf lehine, yaptığı yargılama giderleri (harç, tebligat, keşif, bilirkişi ücretleri vb.) ve avukatlık asgari ücret tarifesine göre belirlenen vekalet ücretine hükmedilir (Madde 12, Madde 13).
SONUÇ
El atmanın önlenmesi, ecrimisil ve kal taleplerini içeren davalar, mülkiyet hakkının etkin bir şekilde korunmasını sağlayan önemli hukuki yollardır. İşbu Dilekçe'de de görüldüğü üzere, bu talepler genellikle bir arada ileri sürülür. Davanın başarısı, haklılığın TMK ve HMK'da öngörülen usul ve esaslara uygun şekilde, somut delillerle (Madde DELİL LİSTESİ) ispatlanmasına bağlıdır. Özellikle ecrimisil hesabında ve intifadan men şartının değerlendirilmesinde Yargıtay içtihatları büyük önem taşımaktadır. Hak kayıplarının önlenmesi ve alacakların güvence altına alınması için ihtiyati tedbir (Madde V, Madde VI) ve dava masraflarını karşılayamayanlar için adli yardım (Madde VII) gibi usuli imkanların da etkin bir şekilde kullanılması gerekmektedir.
T.C.
...
ASLİYE HUKUK MAHKEMESİNE
DAVACI : TC:
Adresi:
VEKİLİ : Av.
DAVALI : TC:
Adresi:
KONU : El Atmanın Önlenmesi, Müdahalenin Men'i, Kal ve Ecrimisil talebidir.
DAVA DEĞERİ : Belirsiz olarak şimdilik toplam ... TL'dir.
AÇIKLAMALAR :
I. MÜVEKKİL HAKKINDA ESASA İLİŞKİN BİLGİ:
...
II. DİLEKÇE ÖZETİ:
Aşağıda ayrıntılı olarak açıklanan dava konusu olayların maddeler halindeki kısa özetidir:
1. Müvekkile ait ... İli, ... İlçesi, ... Mahallesi, ... Ada ve ... Parselde bulunan ve ... Vasfında olan taşınmaza Davalı tarafından müdahale edilmektedir.
2. Müvekkile ait mal varlığı ve haklar kendisinin izni ve rızası dışında kullanılmıştır. Haksız kullanım sonucu Müvekkil maddi olarak zarara uğramıştır.
3. Müvekkil tarafından haksız kullanımın sona erdirilmesi için Davalıya tarihinde _._.20_ tarihli ve ... Yevmiye numaralı ihtarname gönderilmesi ile intifadan men şartı sağlanmıştır.
4. ...
5. Davalı tarafından haksız müdahale ve tecavüzler ve bunların fiili sonuçları hala devam etmektedir.
6. Adli Yardım talep edilmektedir.
7. Tedbiren müdahalelerin men'i talep edilmektedir.
8. Keşif ve bilirkişi incelemeleri talep edilmektedir.
9. Maddi ve manevi tazminat talep edilmektedir.
III. USULE İLİŞKİN AÇIKLAMALAR:
1. ...
2. ...
IV. ESASA İLİŞKİN DETAYLI VAKIALAR VE HUKUKİ AÇIKLAMALAR:
Esasa ilişkin vakıaların ve hukuki iddialarımızın ayrıntılı açıklamalarıdır:
1. ...
2. ...
V. İHTİYATİ TEDBİR TALEBİMİZ HAKKINDA AÇIKLAMALAR:
Dava sonuçlanana kadar, hakkın elde edilmesi önemli ölçüde zorlaşacağından veya imkansız hale geleceğinden, hakkın derhal korunmasında zorunluluk bulunması sebebiyle davalı taraf dinlenmeksizin, Davalıya