- Kısıtlıya Ait Taşınmazın Satılmasına İzin Verilmesi Talebi
- Adli Yardım
- Talep Sonucu
- Delil Listesi
KISITLIYA AİT TAŞINMAZIN SATILMASINA İZİN VERİLMESİ TALEBİ HAKKINDA HUKUKİ DEĞERLENDİRME
GİRİŞ
Türk Medeni Kanunu (TMK) kapsamında vesayet altına alınan kişilerin (kısıtlıların) hak ve menfaatlerinin korunması, vesayet hukukunun temel amaçlarından biridir. Bu koruma, kısıtlının malvarlığı üzerinde yapılacak tasarrufları da kapsar. Kısıtlı adına hareket eden vasi, kural olarak kısıtlının malvarlığını yönetmekle yükümlü olmakla birlikte, bazı önemli hukuki işlemler için vesayet makamının iznini almak zorundadır. Bu işlemlerden biri de kısıtlıya ait taşınmazların satılmasıdır. İşbu makalede, kısıtlıya ait bir taşınmazın satılmasına izin verilmesi talebinin hukuki dayanakları, koşulları, usulü ve bu süreçte dikkat edilmesi gereken hususlar, ilgili mevzuat ve doktrin görüşleri ışığında incelenecektir.
İLGİLİ MEVZUAT HÜKÜMLERİ
Kısıtlıya ait taşınmazların satışı konusunu düzenleyen temel mevzuat 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu'dur. İlgili başlıca hükümler şunlardır:
a. TMK Madde 462: Bu madde, vesayet altındaki kişinin malvarlığıyla ilgili olarak vasinin hangi işlemler için vesayet makamının (Sulh Hukuk Mahkemesi) iznini alması gerektiğini düzenler. Maddenin birinci fıkrasının birinci bendinde açıkça "Taşınmazların alımı, satımı, rehnedilmesi ve bunlar üzerinde başka bir aynî hak kurulması" vesayet makamının iznine tabi kılınmıştır. Dolayısıyla, kısıtlıya ait bir taşınmazın satılabilmesi için vasinin mutlaka Sulh Hukuk Mahkemesi'nden izin alması yasal bir zorunluluktur.
b. TMK Madde 454: Vasi, görevini yerine getirirken kısıtlının menfaatini gözetmek ve onun kişiliğine saygı göstermekle yükümlüdür. Taşınmaz satışı gibi önemli bir tasarruf işleminde de bu ilkenin titizlikle uygulanması gerekir. Satışın kısıtlının yararına olup olmadığı, mahkeme tarafından re'sen (kendiliğinden) dikkate alınacak temel bir ölçüttür.
c. TMK Madde 397: Vesayet makamlarının görevlerini düzenlerken, vesayet dairelerinin yetkilerine ilişkin hükümlerin saklı olduğunu belirtir. Vesayet makamı, kural olarak Sulh Hukuk Mahkemesi'dir. Denetim makamı ise Asliye Hukuk Mahkemesi'dir. Ancak taşınmaz satışı için TMK m. 462 uyarınca vesayet makamının izni yeterli görülmüştür.
d. TMK Madde 403: Vesayet işlerinde yetkinin, küçüğün veya kısıtlının yerleşim yerindeki vesayet dairelerine ait olduğunu belirtir. Dolayısıyla, izin talebi kısıtlının yerleşim yerindeki Sulh Hukuk Mahkemesi'ne yapılmalıdır.
e. 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu (HMK): Dava dilekçesinin içeriği (HMK m. 119), delillerin sunulması (HMK m. 194 vd.), adli yardım (HMK m. 334 vd. - İşbu Dilekçe'de talep edilmiştir, Madde 10, 11, 12, 14), bilirkişi incelemesi (HMK m. 266 vd. - İşbu Dilekçe'de delil olarak gösterilmiştir, Madde 17), keşif (HMK m. 288 vd. - İşbu Dilekçe'de delil olarak gösterilmiştir, Madde 17) gibi usuli konular HMK hükümlerine tabidir. Vesayet işleri çekişmesiz yargı işlerinden sayılsa da HMK'nın ilgili hükümleri kıyasen uygulanır.
SATIŞ İZNİ VERİLMESİNİN KOŞULLARI VE UNSURLARI
Vesayet makamının (Sulh Hukuk Mahkemesi) kısıtlıya ait taşınmazın satılmasına izin verebilmesi için belirli koşulların varlığı aranır. Bu koşullar, kısıtlının menfaatlerinin korunması ekseninde şekillenir:
a. Gereklilik ve Zorunluluk: Taşınmazın satışı, kısıtlının menfaati için gerekli veya zorunlu olmalıdır. Kısıtlının acil ve önemli ihtiyaçlarının (örneğin, tedavi, bakım, eğitim giderleri gibi) başka türlü karşılanamaması, borçlarının ödenmesi, taşınmazın değerini kaybetme riski taşıması veya atıl durumda olup masraf gerektirmesi (İşbu Dilekçe'de bu duruma değinilmiştir, Madde IV.1) gibi haklı sebeplerin varlığı gerekir. Sadece daha kârlı bir yatırım yapmak gibi keyfi veya spekülatif amaçlarla satışa izin verilmez. İşbu Dilekçe'de satış gerekçesi olarak kısıtlının yaşlılığı, sağlık sorunları ve artan tedavi/bakım masraflarının vasinin maddi gücünü aşması gösterilmiştir (Madde 3, Madde 6, Madde 7, Madde 8). Mahkeme, bu gerekçenin somut delillerle (sağlık raporları, masraf belgeleri vb. - Madde 9) desteklenip desteklenmediğini değerlendirecektir.
b. Kısıtlının Menfaati: Satışın kısıtlının genel malvarlığı ve yaşam koşulları açısından en yararlı seçenek olduğunun ortaya konulması gerekir. Satıştan elde edilecek gelirin kısıtlının ihtiyaçları için kullanılacağının (Madde 8) ve bu kullanımın onun yararına olacağının açıkça belirtilmesi ve mahkemece bu kanaate varılması şarttır. Satışın, kısıtlının malvarlığında önemli bir azalmaya yol açacaksa veya daha uygun alternatifler (örneğin taşınmazın kiraya verilmesi) varsa, izin talebi reddedilebilir.
c. Değer Tespiti: Satışa konu taşınmazın gerçek değerinin belirlenmesi, kısıtlının zarara uğramasını önlemek açısından kritiktir. Mahkeme genellikle bu konuda bilirkişi incelemesi (Madde 17) yaptırarak taşınmazın güncel piyasa değerini tespit ettirir. Satışın, tespit edilen bu değerin altında olmaması esastır.
d. Satış Usulü: Mahkeme, izin kararında satışın hangi usulle (örneğin pazarlık usulü, açık artırma vb.) yapılacağını ve elde edilecek paranın nasıl muhafaza edileceğini veya kullanılacağını da belirleyebilir. Amaç, satış sürecinin şeffaf ve kısıtlının en yüksek menfaatine uygun şekilde gerçekleştirilmesini sağlamaktır.
YARGILAMA USULÜ VE GÖREVLİ/YETKİLİ MAHKEME
a. Görevli Mahkeme: Kısıtlıya ait taşınmazın satılmasına izin verme görevi, TMK m. 462 uyarınca vesayet makamı olan Sulh Hukuk Mahkemesi'ne aittir.
b. Yetkili Mahkeme: Yetkili mahkeme, TMK m. 403 uyarınca kısıtlının yerleşim yerindeki Sulh Hukuk Mahkemesi'dir.
c. Yargılama Usulü: Bu tür talepler, HMK anlamında bir "dava"dan ziyade "çekişmesiz yargı" işi niteliğindedir. Bu nedenle, kural olarak basit yargılama usulüne ilişkin hükümler kıyasen uygulanır. Mahkeme, talebi dosya üzerinden inceleyebileceği gibi, gerekli görürse duruşma açarak vasinin ve varsa ilgili diğer kişilerin (örneğin kısıtlının görüşünü ifade edebilecek durumda olması halinde kendisinin veya yakınlarının) beyanlarını alabilir, delilleri (tanık - Madde 17, bilirkişi, keşif, belgeler - Madde 8, 9, 10) toplayabilir.
d. Re'sen Araştırma İlkesi: Çekişmesiz yargı işlerinde hakim, tarafların getirdiği delillerle bağlı olmayıp, re'sen araştırma yapma yetkisine sahiptir. Hakim, satışın kısıtlının menfaatine olup olmadığını, satış gerekçesinin geçerliliğini, taşınmazın değerini ve diğer tüm hususları kendiliğinden araştırır ve değerlendirir.
İŞBU DİLEKÇE KAPSAMINDA DEĞERLENDİRİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR
İşbu Dilekçe, kısıtlıya ait taşınmazın satılmasına izin verilmesi talebini içermektedir. Dilekçede;
a. Vasinin atanmasına ilişkin mahkeme kararına atıf yapılmıştır (Madde 2). Bu, vasinin talepte bulunma yetkisini göstermesi açısından önemlidir.
b. Satış talebinin gerekçesi olarak, kısıtlının bakım ve tedavi giderlerindeki artışın vasinin mali gücünü aşması gösterilmiştir (Madde 3, Madde 7). Bu gerekçenin somut belgelerle (Madde 9) desteklenmesi, mahkemenin ikna olması açısından önem taşır.
c. Satılması istenen taşınmazın tapu bilgileri belirtilmiştir (Madde 4). Taşınmazın tam ve doğru olarak tanımlanması gereklidir. Tapu kayıtlarının celbi talep edilmiştir (Madde 8, Madde 17).
d. Satıştan elde edilecek gelirin kısıtlının tedavi ve bakım masrafları için kullanılacağı beyan edilmiştir (Madde 8). Mahkeme, bu beyanın samimiyetini ve elde edilecek gelirin kısıtlının menfaatine uygun şekilde kullanılmasını temin edecek tedbirleri alabilir.
e. Adli yardım talebinde bulunulmuştur (Madde 10, 11, 12, 14). Bu talebin kabulü, HMK m. 334 vd. koşullarının gerçekleşmesine bağlıdır.
f. Delil listesi sunulmuş ve tanık dinlenmesi, bilirkişi incelemesi, keşif yapılması, tapu ve masraf kayıtlarının celbi gibi taleplerde bulunulmuştur (Madde 16, 17). Mahkeme, talebin esası hakkında karar verebilmek için bu delillerden gerekli gördüklerini toplayacaktır.
DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN DİĞER HUSUSLAR
a. Gerekçenin Somutlaştırılması: Satış izni talebinde, satışın neden gerekli olduğunun soyut ifadeler yerine somut verilerle (detaylı masraf dökümleri, sağlık raporları, kısıtlının mevcut mali durumu, vasinin mali durumu vb.) desteklenmesi, talebin kabul edilebilirliği açısından önemlidir. İşbu Dilekçe'de "Esasa İlişkin Detaylı Vakıalar ve Hukuki Açıklamalar" (Madde IV) başlığı altında bu detaylandırmanın yapılması beklenir.
b. Taşınmazın Değerinin Korunması: Mahkeme, satışa izin verirken genellikle taşınmazın bilirkişi tarafından belirlenen değerinin altında satılmamasını şart koşar. Vasi, satış sürecinde bu değere uygun hareket etmeli ve en yüksek teklifi alarak kısıtlının menfaatini maksimize etmelidir.
c. Satış Bedelinin Kullanımı ve Denetimi: Mahkeme, satıştan elde edilen paranın kısıtlının ihtiyaçları için nasıl kullanılacağını belirleyebilir ve paranın özel bir banka hesabında tutulmasını isteyebilir. Vasi, bu paranın kullanımı konusunda vesayet makamına düzenli olarak hesap vermekle yükümlüdür. Satış sonrası elde edilen gelirin amacı dışında kullanılmaması büyük önem taşır.
d. Kısıtlının Görüşü: Eğer kısıtlı fiil ehliyetine sahip olmamakla birlikte ayırt etme gücüne kısmen sahipse ve görüşünü açıklayabilecek durumdaysa, mahkeme TMK m. 464 uyarınca kısıtlının veya yasal temsilcisinin görüşünü alabilir. Bu, kararın kısıtlının durumu gözetilerek verilmesine katkı sağlar.
SONUÇ
Kısıtlıya ait taşınmazın satılması, kısıtlının malvarlığı üzerinde önemli sonuçlar doğuran bir tasarruf işlemidir. Bu nedenle kanun koyucu, bu işlemi vasinin tek başına yapmasına izin vermemiş, vesayet makamı olan Sulh Hukuk Mahkemesi'nin iznini zorunlu kılmıştır (TMK m. 462/1). Mahkeme, bu izni verirken öncelikli olarak kısıtlının menfaatini gözetir. Satışın kısıtlının ihtiyaçları için zorunlu olması, adil bir bedel üzerinden gerçekleştirilmesi ve elde edilecek gelirin yine kısıtlının yararına kullanılması temel kriterlerdir. Vasi, izin talebinde bu hususları somut delillerle ortaya koymalı ve mahkemeyi ikna etmelidir. Mahkeme, re'sen araştırma ilkesi çerçevesinde tüm koşulları değerlendirerek kısıtlının hak ve menfaatlerini en üst düzeyde koruyacak şekilde karar verecektir.
T.C.
...
SULH HUKUK MAHKEMESİNE
KISITLI : TC:
VASİ : TC:
Adresi:
VEKİLİ : Av.
KONU : Kısıtlıya ait taşınmazın satılmasına izin verilmesi talebidir.
AÇIKLAMALAR :
I. MÜVEKKİL HAKKINDA ESASA İLİŞKİN BİLGİ:
Müvekkilim; … Sulh Hukuk Mahkemesinin / Esas, / Karar ve _._.20_ tarihli ilamı ile Kısıtlı …’a vasi olarak atanmıştır.
II. DİLEKÇE ÖZETİ:
1. Kısıtlının bakımından ve tedavi giderlerinden kaynaklı masraflar Müvekkilimin maddi gücünü aşacak derecede artmıştır.
2. Bu nedenle kısıtlının üzerine kayıtlı ... İli ... İlçesi ... ada ve ... parselde bulunan taşınmazının satılmasına izin verilmesini talep etmekteyiz.
3. ...
III. USULE İLİŞKİN AÇIKLAMALAR:
1. ...
2. ...
IV. ESASA İLİŞKİN DETAYLI VAKIALAR VE HUKUKİ AÇIKLAMALAR:
Esasa ilişkin vakıaların ve hukuki iddialarımızın ayrıntılı açıklamalarıdır:
1. Müvekkilimin vasisi olduğu Kısıtlının, ... İli ... İlçesi ... Ada ve ... Parselde kayıtlı olan ve kullanılmayan bir taşınmazı bulunmaktadır.
2. Kısıtlı yaşlı olup, çeşitli sağlık sorunları vardır.
3. Kısıtlının tedavi giderleri ve bakım masrafları Müvekkilimin maddi gücünü aşacak biçimde artmıştır.
4. Kısıtlıya ait taşınmazın satışından elde edilen satış bedeli kısıtlının tedavi giderleri ve bakım masrafları için kullanılacaktır.