- Ceza Yargılamanın Yenilenmesi Talebi
- Kanuni Başlıklar
- Talep Sonucu
- Ekler Listesi
CEZA YARGILAMASINDA YARGILAMANIN YENİLENMESİ MÜESSESESİ VE UYGULAMASI
Ceza muhakemesi hukukunun temel amacı, maddi gerçeğe ulaşarak adaleti tesis etmektir. Bu süreçte verilen hükümlerin kural olarak kesinleşmesiyle hukuki istikrar sağlanır. Ancak, bazı istisnai durumlarda, kesinleşmiş bir hükümde adalete aykırı düşen ciddi hataların varlığı ortaya çıkabilir. İşte bu noktada, maddi gerçeğin şekli doğruluğa üstün geldiği anlayışıyla, "yargılamanın yenilenmesi" adı verilen olağanüstü kanun yolu devreye girer. Yargılamanın yenilenmesi, kesinleşmiş ceza mahkemesi kararlarına karşı, kanunda sınırlı olarak sayılan nedenlerin varlığı halinde başvurulabilen ve hükmün tekrar gözden geçirilerek muhtemel adli hataların düzeltilmesini amaçlayan bir hukuki müessesedir.
YARGILAMANIN YENİLENMESİ KAVRAMI VE HUKUKİ NİTELİĞİ
Yargılamanın yenilenmesi, 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu'nun (CMK) 311 ila 323. maddeleri arasında düzenlenmiş olağanüstü bir kanun yoludur. Olağan kanun yolları (itiraz, istinaf, temyiz) tüketilerek veya bu yollara başvurma süreleri geçirilerek kesinleşmiş olan nihai kararlara karşı gidilebilir. Hukuki niteliği itibarıyla, kesin hükmün (res judicata) dokunulmazlığı ilkesine bir istisna teşkil eder. Temel amacı, sonradan ortaya çıkan veya öğrenilen ve hükmün doğruluğu hakkında ciddi şüphe uyandıran durumlar nedeniyle yapılmış olması muhtemel adli hataları gidermek ve maddi gerçeğe ulaşmaktır. Bu yolla, adil yargılanma hakkının tam anlamıyla hayata geçirilmesi hedeflenir. Yargılamanın yenilenmesi, yeni bir yargılama faaliyeti olup, önceki yargılamanın tekrarı değil, belirlenen yeni durumlar ışığında hükmün yeniden ele alınmasıdır.
YARGILAMANIN YENİLENMESİ NEDENLERİ
Yargılamanın yenilenmesi talebinde bulunulabilmesi için CMK'da sınırlı sayıda (numerus clausus) belirlenmiş nedenlerden birinin mevcut olması şarttır. Bu nedenler, hükümlü lehine veya aleyhine olacak şekilde ayrı ayrı düzenlenmiştir. İşbu Dilekçe'de de atıf yapılan hükümlü lehine yargılamanın yenilenmesi nedenleri CMK Madde 311/1'de sayılmıştır:
a. Duruşmada Kullanılan ve Hükmü Etkileyen Belgenin Sahteliğinin Anlaşılması (CMK Md. 311/1-a): Yargılama sırasında delil olarak kullanılan ve mahkemenin kararını etkileyen bir belgenin (örneğin, bir rapor, senet, mektup vb.) sahte olduğunun sonradan anlaşılması durumudur (Madde II.A). Bu sahteliğin, hükmün verilmesinden sonra kesinleşmiş bir mahkeme kararıyla veya sahtelik iddiasının başka bir şekilde sabit olmasıyla ortaya çıkması gerekir. Belgenin hükmü etkilemiş olması, yani o belge olmasaydı mahkemenin farklı bir karar verebilecek olması şarttır.
b. Yalan Tanıklık veya Gerçek Dışı Bilirkişi Görüşü (CMK Md. 311/1-b):
i. Yemin Verdirilerek Dinlenmiş Olan Tanık: Yargılamada yemin altında dinlenen bir tanığın, hükmü etkileyecek şekilde kasıtlı veya ihmali davranışla gerçeğe aykırı beyanda bulunduğunun sonradan anlaşılması bir yenileme nedenidir (Madde II.B). Tanığın bu fiili nedeniyle bir ceza mahkumiyetinin bulunması şart değildir; ancak bu durumun kesin bir delille ispatı gerekir.
ii. Bilirkişi: Hükme esas alınan bilirkişi raporunu düzenleyen bilirkişinin, hükümlü aleyhine kasıtlı veya ihmali olarak gerçeğe aykırı görüş bildirdiğinin ortaya çıkması da bir yenileme nedenidir (Madde II.C). Burada da bilirkişinin oyunun hükmü etkilemiş olması ve bu durumun ispatlanması gereklidir.
c. Hakimin Görev Kusuru (CMK Md. 311/1-c): Hükme katılan hakimin, hükümlünün neden olduğu bir kusur dışında, aleyhine ceza kovuşturmasını veya bir ceza ile mahkûmiyetini gerektirecek nitelikte görevini yapmada kusur etmiş olması durumudur (Madde II.D). Bu kusurun, hakimin tarafsızlığını veya kararını etkilediğine dair ciddi şüphe uyandırması ve bu durumun bir mahkeme kararı veya disiplin kararı ile sabit olması aranabilir. Özellikle hakimin rüşvet alması, taraflı davranması gibi durumlar bu kapsamda değerlendirilebilir.
d. Ceza Hükmünün Dayandığı Hukuk Mahkemesi Kararının Ortadan Kalkması (CMK Md. 311/1-d): Ceza mahkemesinin verdiği mahkumiyet hükmünün, bir hukuk mahkemesi kararına dayandırılmış olması ve bu hukuk mahkemesi kararının sonradan kesinleşmiş başka bir hükümle ortadan kaldırılması halinde yargılamanın yenilenmesi talep edilebilir (Madde II.E). Örneğin, zimmet suçunda malın devlete ait olduğuna dair hukuk mahkemesi kararı sonradan kaldırılırsa, bu durum ceza mahkumiyeti için yenileme sebebi olabilir.
e. Yeni Olaylar veya Yeni Deliller (CMK Md. 311/1-e): Yargılama sırasında ileri sürülmeyen veya sürülemeyen, ancak hükümlünün beraatini veya daha hafif bir ceza almasını gerektirecek nitelikte yeni olayların veya delillerin ortaya çıkması en sık başvurulan yenileme nedenidir (Madde II.F). "Yeni" kavramı, hem olayın hem de delilin hükümden sonra ortaya çıkmasını veya hükümden önce var olmakla birlikte mahkemenin bilgisine sunulamamış olmasını ifade eder. Bu yeni delilin veya olayın tek başına veya diğer delillerle birlikte değerlendirildiğinde, hükümlü hakkındaki kararı ciddi şekilde sarsacak ve muhtemelen farklı bir sonuca (beraat veya daha lehe bir ceza) yol açacak güçte olması gerekir.
f. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) Kararı (CMK Md. 311/1-f): Ceza hükmünün, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'nin veya eki protokollerinin ihlali suretiyle verildiğinin AİHM'in kesinleşmiş bir kararıyla tespit edilmiş olması durumudur (Madde II.G). Bu durumda, AİHM kararının kesinleştiği tarihten itibaren bir yıl içinde yargılamanın yenilenmesi talebinde bulunulabilir (Madde II.G.5). Bu hüküm, uluslararası insan hakları standartlarının iç hukuka yansıtılmasını sağlayan önemli bir mekanizmadır.
CMK Madde 314'te düzenlenen ve nadiren karşılaşılan hükümlü aleyhine yargılamanın yenilenmesi nedenleri de mevcuttur (örneğin, sanığın ikrarının hükme esas alınıp sonradan bu ikrarın gerçek dışı olduğunun anlaşılması gibi).
YARGILAMANIN YENİLENMESİ USULÜ
Yargılamanın yenilenmesi talebi ve sonraki süreç belirli usul kurallarına tabidir:
a. Talep Hakkı: Hükümlü, hükümlünün yasal temsilcisi ve eşi, hükümlünün ölümü halinde altsoy ve üstsoyu, kardeşleri yargılamanın yenilenmesi talebinde bulunabilirler (CMK Md. 314, 317). Ayrıca Cumhuriyet savcısı ve Adalet Bakanı da belirli durumlarda talepte bulunabilir.
b. Yetkili Mahkeme: Yargılamanın yenilenmesi talebi, hükmü veren mahkemeye yapılır (CMK Md. 318/1).
c. Talep Süresi: Kural olarak yargılamanın yenilenmesi talebi herhangi bir süreye tabi değildir. İstisnası, AİHM kararına dayalı yenileme talebinin, AİHM kararının kesinleşmesinden itibaren bir yıl içinde yapılması zorunluluğudur (CMK Md. 311/1-f).
d. Talebin Şekli ve İçeriği: Talep, bir dilekçe ile yapılır (İşbu Dilekçe gibi). Dilekçede, yargılamanın yenilenmesini gerektiren nedenler ve bu nedenleri doğrulayan deliller açıkça gösterilmelidir (CMK Md. 318/2). İşbu Dilekçe'nin II. Bölümündeki A'dan G'ye kadar olan alt başlıklar, bu gerekliliğe uygun olarak farklı yenileme nedenlerine göre yapılandırılmıştır.
e. İnfazın Durdurulması: Yargılamanın yenilenmesi talebi, kural olarak hükmün infazını kendiliğinden durdurmaz. Ancak mahkeme, talebi ve ileri sürülen delilleri ciddi ve inandırıcı bulursa, hükmün infazının geri bırakılmasına veya durdurulmasına karar verebilir (CMK Md. 312). İşbu Dilekçe'de bu yönde bir talep de bulunmaktadır (Madde 41.3). Bu karar, mahkemenin takdirindedir.
f. Talebin İncelenmesi: Mahkeme, talebi iki aşamada inceler:
i. Kabul Edilebilirlik İncelemesi (CMK Md. 319): Mahkeme öncelikle talebin süresinde yapılıp yapılmadığını, talep edenin buna hakkı olup olmadığını ve ileri sürülen nedenin kanunda sayılan yenileme nedenlerinden olup olmadığını inceler. Ayrıca, ileri sürülen nedenin delillerle desteklenip desteklenmediğine bakar. Talep bu yönlerden kabule değer görülmezse, duruşma yapmaksızın reddedilir. Kabule değer görülürse, Cumhuriyet savcısı ve ilgili tarafların görüşleri alınır.
ii. Esasa İlişkin İnceleme (CMK Md. 320-321): Talep kabul edilebilir bulunduktan sonra, mahkeme ileri sürülen yenileme nedeninin esastan doğru olup olmadığını araştırır. Bu aşamada delil toplayabilir, tanık dinleyebilir, keşif yapabilir. Mahkeme, yenileme nedeninin subuta erdiğine kanaat getirirse, yargılamanın yenilenmesine ve duruşma açılmasına karar verir. Aksi halde, talebin esastan reddine karar verir.
g. Yeniden Duruşma ve Karar (CMK Md. 321-323): Yargılamanın yenilenmesine karar verilmesi halinde, mahkeme yeniden duruşma yapar. Bu duruşma, genel hükümlere göre yürütülür. Toplanan eski ve yeni deliller birlikte değerlendirilerek bir karar verilir. Mahkeme, önceki hükmü onaylayabilir, beraat kararı verebilir veya suç vasfını değiştirerek ya da cezayı azaltarak yeni bir hüküm kurabilir. Ancak, yargılamanın yenilenmesi hükümlü lehine yapılmışsa, önceki hükümle belirlenenden daha ağır bir cezaya hükmedilemez (CMK Md. 323/2).
YARGILAMANIN YENİLENMESİ TALEBİ DİLEKÇESİNDE DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR
Yargılamanın yenilenmesi gibi olağanüstü bir kanun yoluna başvurulurken talebin başarı şansını artırmak adına dilekçenin hazırlanmasında bazı hususlara özen gösterilmesi önem arz etmektedir:
a. Delillerin Belirginliği ve İkna Ediciliği: Yargılamanın yenilenmesi talebinin temel dayanağı, ileri sürülen yenileme nedenini ispatlayan delillerdir. Dilekçede, özellikle CMK 311/1-e kapsamındaki yeni delillerin veya diğer bentlerdeki durumları (sahtelik, yalan tanıklık vb.) ispatlayan kanıtların somut, açık ve ikna edici bir şekilde sunulması gerekir. Delillerin neler olduğu, nasıl elde edildiği ve hükmü nasıl etkilediği detaylıca açıklanmalıdır. İşbu Dilekçe'deki gibi bir "Ekler" listesi ve delillerin amacı ile sunulma durumunu belirten bir tablo (Madde 43) bu belirginliğe katkı sağlayabilir.
b. Nedensellik Bağı: İleri sürülen yenileme nedeni ile ilk hüküm arasında güçlü bir nedensellik bağının kurulması kritik öneme sahiptir. Dilekçede, örneğin sahte olduğu iddia edilen belgenin veya yalan tanıklığın ya da yeni ortaya çıkan delilin, önceki yargılamada mahkemenin kanaatini nasıl etkilediği ve bu yeni durumun varlığı halinde neden farklı bir karar (beraat veya daha hafif ceza) verilmesi gerektiği mantıksal bir bütünlük içinde ve hukuki argümanlarla ortaya konulmalıdır. İşbu Dilekçe'deki her bir yenileme nedenine ilişkin bölümde yer alan "...Mahkemenizce yargılamanın yenilenmesine karar verildiği takdirde Müvekkil aleyhine verilen kararın değişeceği, beraatine veya daha az cezaya hükmedileceği açıktır" şeklindeki ifadelerin (örneğin, Madde II.A.5, Madde II.F.4) somut deliller ve hukuki analizlerle desteklenmesi bu bağın kurulması açısından önemlidir.
c. Hukuki Gerekçelendirme: Dilekçede yalnızca olgusal iddialara yer vermek yeterli olmayıp, talebin dayandırıldığı CMK maddelerinin yanı sıra, Yargıtay'ın ilgili konudaki emsal kararlarına ve doktrindeki görüşlere de atıfta bulunularak güçlü bir hukuki argümantasyon geliştirilmelidir. Özellikle "yeni delil" kavramının yorumu, delilin hükmü etkileme potansiyeli gibi konularda içtihatlara ve öğretiye başvurmak, talebin ciddiyetini ve hukuki temelinin sağlamlığını gösterir. Bu tür bir gerekçelendirme, mahkemenin talebi kabule değer bulma ve esastan inceleme ihtimalini artıracaktır.
SONUÇ
Yargılamanın yenilenmesi, adil yargılanma hakkının ve maddi gerçeğe ulaşma idealinin somut bir güvencesidir. Kesin hükmün otoritesine istisna getiren bu olağanüstü kanun yolu, telafisi güç mağduriyetlerin önüne geçilmesi ve adalet sistemine olan güvenin korunması açısından hayati bir fonksiyona sahiptir. Başvurunun başarısı, kanunda aranan şartların titizlikle ortaya konulmasına, delillerin ikna ediciliğine ve talebin usulüne uygun şekilde yapılmasına bağlıdır.
T.C.
...
... CEZA MAHKEMESİNE
ESAS NO : /
HÜKÜMLÜ :
VEKİLİ : Av.
KONU : Yargılamanın yenilenmesi talebidir.
AÇIKLAMALAR :
I. MÜVEKKİLİM HAKKINDA ESASA İLİŞKİN AÇIKLAMALAR:
...
II. YARGILAMANIN YENİLENMESİ ESASINA İLİŞKİN AÇIKLAMALAR:
A. Duruşmada Kullanılan Ve Hükmü Etkileyen Belgenin Sahteliğinin Anlaşılması Nedeniyle Yargılamanın Yenilenmesi Talebine İlişkin Açıklamalar (CMK Md.311/1-a):
1. Müvekkilim, Mahkemeniz nezdinde görülmüş olan / Esas numaralı dosya kapsamında yargılanmış ve yargılama sonucunda / Esas, / Karar sayılı ve _._.20_ tarihli ilamıyla ...yıl ...ay hapis cezasına mahkum edilmiştir.
2. Söz konusu karar üzerine tarafımızca kanun yoluna başvurulmuş olup, karar ...Ceza Dairesi tarafından onanmış ve kesinleşmiştir.
3. Mahkemeniz nezdinde yapılan yargılamada Müvekkil aleyhine kullanılan ve hükmü etkileyen ... belgesinin sahteliği ... aracılığı ile anlaşılmıştır.
4. ...
5. Mahkemenizce yargılamanın yenilenmesine karar verildiği takdirde Müvekkil aleyhine verilen kararın değişeceği, beraatine veya daha az cezaya hükmedileceği açıktır.
6. Ceza yargılamasının nihai amacına ulaşabilmesi, maddi gerçeğin ortaya çıkabilmesi, Müvekkilin daha fazla mağdur olmaması için yukarıda izah edilen nedenlerle yargılamanın Müvekkil lehine yenilenmesi, mahkum olduğu cezanın infazının durdurularak tahliyesine karar verilmesi gerekmektedir.
B. Yemin Verdirilerek Dinlenmiş Olan Tanığın Kasıt Veya İhmal İle Hükmü Etkileyecek Şekilde Gerçek Dışı Tanıklıkta Bulunduğunun Anlaşılması Nedeniyle Yargılamanın Yenilenmesi Talebimize İlişkin Açıklamalar (CMK Md.311/1-b):
1. Müvekkilim, Mahkemeniz nezdinde görülmüş olan / Esas numaralı dosya kapsamında yargılanmış ve yargılama sonucunda / Esas, / Karar sayılı ve _._.20_ tarihli ilamıyla ...yıl ...ay hapis cezasına mahkum edilmiştir.
2. Söz konusu karar üzerine tarafımızca kanun yoluna başvurulmuş olup, karar ... Ceza Dairesi tarafından onanmış ve kesinleşmiştir.
3. Yargılama sırasında, ... olayına ilişkin olarak _._.20_ tarihinde görülen ... numaralı celsede dilenmiş olan Tanık ...'nın hükmü etkileyen "..." beyanlarının gerçek dışı olduğu ... aracılığıyla anlaşılmıştır.
4. ...
5. Mahkemenizce yargılamanın yenilenmesine karar verildiği takdirde Müvekkil aleyhine verilen kararın değişeceği, beraatine veya daha az cezaya hükmedileceği açıktır.
6. Ceza yargılamasının nihai amacına ulaşabilmesi, maddi gerçeğin ortaya çıkabilmesi, Müvekkilin daha fazla mağdur olmaması için yukarıda izah edilen nedenlerle yargılamanın Müvekkil lehine yenilenmesi, mahkum olduğu cezanın infazının durdurularak tahliyesine karar verilmesi gerekmektedir.
C. Bilirkişinin Hükmü Etkileyecek Biçimde Hükümlü Aleyhine Kasıt Veya İhmal İle Gerçek Dışı Oy Verdiğinin Anlaşılması Nedeniyle Yargılamanın Yenilenmesi Talebimize İlişkin Açıklamalar (CMK Md.311/1-b):
1. Müvekkilim, Mahkemeniz nezdinde görülmüş olan / Esas numaralı dosya kapsamında yargılanmış ve yargılama sonucunda / Esas, / Karar sayılı ve _._.20_ tarihli ilamıyla ...yıl ...ay hapis cezasına mahkum edilmiştir.
2. Söz konusu karar üzerine tarafımızca kanun yoluna başvurulmuş olup, karar ...Ceza Dairesi tarafından onanmış ve kesinleşmiştir.
3. Yargılama sırasında, ... olayına ilişkin olarak _._.20_ tarihinde dosya kapsamına eklenen bilirkişi raporunda, ... sicil numaralı bilirkişinin hükme etki eden işbu raporda gerçek dışı oy verdiği ... aracılığı ile anlaşılmıştır.
4. ...
5. Mahkemenizce yargılamanın yenilenmesine karar verildiği takdirde Müvekkil aleyhine verilen kararın değişeceği, beraatine veya daha az cezaya hükmedileceği açıktır.
6. Ceza yargılamasının nihai amacına ulaşabilmesi, maddi gerçeğin ortaya çıkabilmesi, Müvekkilin daha fazla mağdur olmaması için yukarıda izah edilen nedenlerle yargılamanın Müvekkil lehine yenilenmesi, mahkum olduğu cezanın infazının durdurularak tahliyesine karar verilmesi gerekmektedir.
D. Hükme Katılmış Olan Hakimin, Hükümlünün Neden Olduğu Kusur Dışında Aleyhine Ceza Kovuşturmasını Veya Bir Ceza İle Mahkûmiyetini Gerektirecek Biçimde Görevlerini Yapmada Kusur Etmiş Olması Nedeniyle Yargılamanın Yenilenmesi Talebimize İlişkin Açıklamalar (CMK Md.311/1-c):
1. Müvekkilim, Mahkemeniz nezdinde görülmüş olan / Esas numaralı dosya kapsamında yargılanmış ve yargılama sonucunda / Esas, / Karar sayılı ve _._.20_ tarihli ilamıyla ...yıl ...ay hap