(3984 S. K. m. 4, 32) (298 S. K. m. 61) (2954 S. K. m. 5)  
Karar No:  21
Yüksek Seçim Kurulunun 03.01.2004 günlü yazısında, aynen; “298 sayılı Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanun’un, 3984 sayılı Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve Yayınları Hakkında Kanun’un ve 2954 sayılı Türkiye Radyo ve Televizyon Kanunu’nun ilgili maddeleri ile Çeşitli Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına İlişkin Kanun’un dikkate alınarak; 28 Mart 2004 tarihinde yapılacak Mahalli İdareler Genel Seçimlerinde uygulanacak yayın yasağının belirlenmesine karar verilmesi hususu bilgilerinize arz olunur.” denilmiş olmakla, konu incelenerek;
GEREĞİ GÖRÜŞÜLÜP DÜŞÜNÜLDÜ:
Demokratik toplum düzeni gereklerine uygun bir seçim yapılabilmesi, oy verme gününden önce partilerin ve bağımsız adayların özgür, eşit, serbest biçimde kendilerini topluma tanıtmalarına, program ve projeleriyle yarışmalarına olanak sağlayan bir ortamın oluşturulması koşuluna bağlıdır. Böyle bir ortamı oluşturabilmek için de kamuoyunu etkileyip, yönlendirilebilen radyo ve televizyon yayınlarından partilerin ve bağımsız adayların adil biçimde yararlanabilmelerine olanak sağlanması gerekir.
298 sayılı Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanun ve 3984 sayılı Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve Yayınları Hakkında Kanun’da, radyo ve televizyon yayınlarından parti ve adayların adil biçimde yararlanmalarına olanak sağlama amacını taşıyan düzenlemelere yer verilmiştir.
3984 sayılı Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve Yayınları Hakkında Kanun’un “Seçim Dönemlerinde Yayınlar” başlıklı değişik 32 nci maddesi birinci fıkrasında “seçim dönemlerindeki yayınlara ilişkin usul ve esaslar kanunla Yüksek Seçim Kuruluna verilen yetkiler çerçevesinde Yüksek Seçim Kurulu tarafından düzenlenir”, ikinci fıkrasında “üst kurul, radyo ve televizyon yayın kuruluşlarının seçim dönemlerindeki yayınlarını Yüksek Seçim Kurulunun kararları doğrultusunda izler, denetler ve değerlendirir” hükümlerine yer verilmiştir. Anılan Yasa hükmünün son fıkrası da “298 sayılı Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanun’un 149/A maddesinde düzenlenen hükümler, Yüksek Seçim Kurulu kararlarını müteakip Üst Kurulca yerine getirilir” hükmünü taşımaktadır.
298 sayılı Yasanın 61 inci maddesine 4125 sayılı Yasayla eklenen fıkrada yer alan kamuoyu araştırmalarına ilişkin yasağı da yeniden düzenleyen 3984 sayılı Yasanın 4756 ve 4928 sayılı Yasalarla değişik 32 nci maddesinin üçüncü fıkrasında ise “Seçimlerde oy verme gününden önceki yirmi dört saat içinde her türlü haber, röportaj gibi programlar veya reklamlar yoluyla kamuoyu araştırmaları, anketler, tahminler, bilgi iletişim telefonları yoluyla mini referandum gibi adlarla siyasi bir partinin veya adayın lehinde veya aleyhinde veya vatandaşın oyunu etkileyecek yayınlarda bulunulmasına izin verilmez. Bu yasaklara uymayanlar yayın ilkelerini ihlal etmiş sayılırlar” kuralı yer almıştır.
Esasen, 3984 sayılı Yasanın 4 üncü maddesine göre, hukukun üstünlüğüne uygun biçimde, kamu hizmeti anlayışı çerçevesinde yayın yapması gereken radyo ve televizyon kuruluşları, seçim dönemi dışında da siyasi partiler ve demokratik gruplar arasında fırsat eşitliğini sağlamak; tek yönlü, taraf tutan yayın yapmamak zorundadırlar.
2954 sayılı Türkiye Radyo ve Televizyon Kanununun 5 nci maddesi ve 3984 sayılı Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve Yayınları Hakkında Kanunun 4 üncü maddesi, radyo ve televizyon kuruluşlarının uymakla yükümlü oldukları yayın ilkelerini ayrıntılı biçimde saptamıştır. Söz konusu yayın ilkeleri, seçim hukukunun temel ilkeleri olan eşitlik, serbestlik, dürüstlük ilkelerini de kapsamakta; titizlikle uygulanmaları halinde, radyo ve televizyon yayınlarının demokratik seçim ortamını olumsuz biçimde etkilemesini engelleyecek nitelikte bulunmaktadır. Bu nedenle Kurulumuzca, söz konusu yayın ilkeleri dışında başka ilkeler belirlenmesi yoluna gidilmemektedir.
Radyo ve Televizyon Kuruluşları, seçim döneminde 2954 ve 3984 sayılı Yasalarla belirlenen ilkelere titizlikle uymak suretiyle yayınlarını sürdüreceklerdir.
Öte yandan, 298 sayılı Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanun ve 3984 sayılı Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve Yayınları Hakkında Kanun’ da siyasi parti reklamlarına bir propaganda türü olarak yer verilmemiştir. Oy verme gününden önceki Yirmi dört saat içinde siyasi bir partinin veya adayın lehinde veya aleyhinde veya vatandaşın oyunu etkileyecek radyo ve televizyon yayınlarının yapılamayacağını kurala bağlayan 3984 sayılı Yasanın değişik 32 nci maddesi üçüncü fıkrası da; içeriği itibariyle siyasi parti reklamlarına olanak vermemektedir.
Siyasi parti reklamlarının, yasal bir düzenlemeyle bir takım önlemler alınmaksızın yapılması, siyasi partiler ve adaylar arasında fırsat eşitliğini bozacak; seçim ortamını olumsuz yönde etkileyecektir. Siyasi parti reklamlarının, sözlük anlamıyla bir öğreti, düşünce veya inancı başkalarına tanıtma, benimsetme ve yayma amacıyla söz, yazı gibi yollarla gerçekleştirilen çalışmaları ifade eden propaganda kapsamına girdiğinde ve bir propaganda türü olduğunda duraksama bulunmaması, ilgili yasal düzenlemelerde de bu propaganda türünün düzenlenmemiş olması karşısında, Kurulumuzca, seçim döneminde siyasi reklam yapılamayacağı sonucuna ulaşılmıştır.
Sonuç:  Yukarıda yer alan açıklamalar çerçevesinde Kurulumuzca, aşağıda yazılı kural ve ilkelerin radyo televizyon kuruluşlarına, Radyo ve Televizyon Üst Kurulu’na duyurulması gerekli görülmektedir.
1 - Tarafsızlık, gerçeklik, doğruluk ilkelerine uygun davranmakla yükümlü radyo ve televizyon kuruluşları, tek yönlü, taraf tutan, yalnızca tek bir siyasi partinin propagandasına yönelik yayın yapamazlar. Bu kuruluşlar yayınlarında, kamunun siyasal beklentilerini dikkate alarak, siyasi partiler arasında fırsat eşitliğini sağlamak zorundadırlar.
2 - Siyasi parti propagandalarına yönelik radyo ve televizyon yayınları, Türkçe dışında başka dilde yapılamaz.
3 - Radyo ve televizyon kuruluşları, ırk, cinsiyet, sosyal sınıf veya dini inançları esas alarak yayın yapamazlar.
4 - Radyo ve televizyon yayınlarında siyasi parti ve adayların reklamlarına yer verilemez.
5 - Her türlü kamuoyu araştırmaları, anketler, tahminler, tarafsızlık, gerçeklik, doğruluk ilkelerine uyulmak koşuluyla, oy verme gününden önceki yirmi dört saat dışında radyo ve televizyonlarda yayınlanabilir. Kamuoyu araştırmaları ve anketler yayınlanmadan önce, araştırmanın hangi kuruluş tarafından yapıldığının, denek sayısının, araştırmanın kim tarafından finanse edildiğinin açıklanması zorunludur.
6 - Ulusal özel radyo ve televizyon kanallarının yayınlarıyla ilgili olarak düzenlenecek raporlar, yayımı izleyen beş gün içinde Radyo ve Televizyon Üst Kurulu’nca değerlendirilip Kurulumuza sunulacaktır.
7 - Yüksek Seçim Kurulunca 298 sayılı Kanunun 149/A maddesi uyarınca verilecek kararlar, Radyo ve Televizyon Üst Kurulu’na tebliğ edildiği gün ve saati takip eden 24 saat içerisinde uygulanacaktır.
Yukarıda açıklanan kural ve ilkelere radyo ve televizyon kuruluşlarınca titizlikle uyulması gerektiğine; ulusal kanallar dışındaki mahalli radyo ve televizyon yayınlarının ilçe seçim kurullarınca anılan kural ve ilkeler doğrultusunda değerlendirilmesine; mülki idare amirlerinin ilçe seçim kurullarına gerekli yardımda bulunmalarına; karar örneğinin; Resmi Gazete’de yayımlanmasına, seçime katılabilecek siyasi partiler genel başkanlıkları ile Radyo ve Televizyon Üst Kurulu Başkanlığına ve tüm il ve ilçe seçim kurulu başkanlıklarına gönderilmesine ve Yüksek Seçim Kurulu Başkanlığınca kamuoyuna duyurulmasına,
06.01.2004 tarihinde oybirliği ile karar verildi. (¤¤)

Full & Egal Universal Law Academy