(2709 S. K. m. 79) (298 S. K. m. 52, 61, 149/A) (3984 S. K. m. 4, 32) (2954 S. K. m. 5)
Karar No: 224 
Başkanlık Makamınca Kurulumuza sunulan 04/05/2007 tarihli yazıda, aynen; “Türkiye Büyük Millet Meclisinin 03/05/2007 tarihli ve 891 sayılı kararı ile; Milletvekili Genel Seçiminin yenilenerek, seçimin 22 Temmuz 2007 Pazar günü yapılması kararlaştırılmıştır.
Bilindiği gibi, Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın 79 uncu maddesi; “Seçimlerin başlamasından bitimine kadar, seçimin düzen içinde yönetimi ve dürüstlüğü ile ilgili bütün işlemleri yapma ve yaptırma” görevi genel olarak Yüksek Seçim Kuruluna verilmiş, ayrıca son onbeş yıl içerisinde yazılı basın ile radyo ve televizyon yayınlarının toplum üzerinde önemli bir rolü olduğu kabul edilerek, 27/10/1995 gün ve 4125 sayılı Yasanın 5 inci maddesi ile 298 sayılı Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanunun 61 inci maddesine son fıkra olarak “Milletvekili genel seçimlerinde, seçimin başlangıç tarihinden itibaren yazılı, sözlü ve görsel basın ve yayın araçları ile kamuoyu araştırmaları, anketler, tahminler, bilgi ve iletişim telefonları yoluyla mini referandum gibi adlarla bir siyasi partinin veya adayın lehinde veya aleyhinde veya vatandaşın oyunu etkileyecek biçimde yayın yapılması ve herhangi bir surette dağıtımı, partilerin ve adayların kendilerini tanıtıcı nitelikte broşür ve el ilanları dışında herhangi bir hediye ve eşantiyon dağıtmaları, dağıttırmaları veya bunların üçüncü şahıslar ya da kurum ve kuruluşlar aracılığı ile dağıtılması yasaktır. Başka kanunların bu fıkraya aykırı hükümleri uygulanamaz.” hükmüne yer verilmiş, ayrıca 3984 sayılı Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve Yayınları Hakkında Kanunun bazı maddeleri ile Kurulumuzu ilgilendiren yayın ilkeleri başlıklı değişik 4 üncü ve 32 nci maddeleri uyarınca;
Her seçimde olduğu gibi seçimlerin özgür ve adil bir ortamda yapılmasında, demokratik siyasi hayatın vazgeçilmez unsuru olan siyasi partilerimizin kendilerini halka anlatmalarında önemli bir payı olan basın ve yayın kuruluşlarının yayın ilkeleri ile basın ve yayın kuruluşlarımızın yaptıkları hizmet bir nevi kamu hizmeti olması açısından bilgi toplamada ve halkı bilgilendirmede kamu kurum ve kuruluşlarımızca kanuni imkanlardan yararlandırılması hususu ile;
Seçim Kanunları ve 3984 sayılı Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve Yayınları Hakkında Kanunun değişik 32 nci maddesi “Seçim dönemlerindeki yayınlara ilişkin usul ve esaslar Kanunla Yüksek Seçim Kuruluna verilen yetkiler çerçevesinde Yüksek Seçim Kurulu tarafından düzenlenir” hükmü de esas alınarak;
22 Temmuz 2007 Pazar günü yapılacak olan Milletvekili Genel Seçiminin 04 Mayıs 2007 olan başlangıç tarihinden bitimine kadar olan dönem için basın ve yayın kuruluşlarının yayın ilkelerinin karara bağlanması arz olunur.” denilmiş olmakla, konu incelenerek;
GEREĞİ GÖRÜŞÜLÜP DÜŞÜNÜLDÜ:
Ulusal iradenin sağlıklı ve serbest biçimde oluşabilmesi amacıyla Anayasanın 79 uncu maddesi; seçimlerin yargı yönetim ve denetimi altında yapılmasını kurala bağlamış; seçimlerin başlamasından bitimine kadar, seçimin düzen içinde yönetimi ve dürüstlüğü ile ilgili bütün işlemleri yapma ve yaptırma, seçim konularıyla ilgili bütün yolsuzlukları, şikayet ve itirazları inceleme ve kesin karara bağlama görevini Anayasal bir kuruluş olan Yüksek Seçim Kuruluna vermiştir.
Demokratik toplum düzeni gereklerine uygun bir seçimin yapılabilmesi, oy verme gününden önce partilerin ve bağımsız adayların özgür, eşit, serbest biçimde kendilerini topluma tanıtmalarına, program ve projeleriyle yarışmalarına olanak sağlayan bir ortamın oluşturulması koşuluna bağlıdır. Nitekim demokratik seçim için gerekli ortamın oluşturulabilmesi amacıyla seçimin başlangıcı olarak belirlenen tarihten oy verme gününe kadar geçen süreyi kapsayan seçim döneminde uygulanacak usul ve esaslar ilgili yasalarda düzenlenmiştir.
Kamuyu etkileyip, yönlendirebilmeleri nedeniyle radyo ve televizyon yayınları, seçim döneminde daha ayrıntılı ve özenle uygulanması gereken usul ve esaslara tabi tutulmuştur. 298 sayılı Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanun ve 3984 sayılı Radyo ve Televizyon Yayınlarının Kuruluş ve Yayınları Hakkında Kanun, seçim dönemindeki radyo ve televizyon yayınlarıyla ilgili düzenlemeler içermektedir.
3984 sayılı Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve Yayınları Hakkında Kanunun Seçim Dönemlerinde Yayınlar başlıklı değişik 32 nci maddesi birinci fıkrasında” seçim dönemlerindeki yayınlara ilişkin usul ve esaslar kanunla Yüksek Seçim Kuruluna verilen yetkiler çerçevesinde Yüksek Seçim Kurulu tarafından düzenlenir”; ikinci fıkrasında “üst kurul, radyo ve televizyon yayın kuruluşlarının seçim dönemlerindeki yayınlarını Yüksek Seçim Kurulunun kararları doğrultusunda izler, denetler ve değerlendirir” hükümlerine yer verilmiştir. Anılan Yasa hükmünün son fıkrası da “298 sayılı Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanunun 149/A maddesinde düzenlenen hükümler, Yüksek Seçim Kurulu kararlarını müteakip Üst Kurulca yerine getirilir” hükmünü taşımaktadır.
298 sayılı Yasanın 61 nci maddesine 4125 sayılı Yasayla eklenen fıkrada yer alan kamuoyu araştırmalarına ilişkin yasağı da yeniden düzenleyen 3984 sayılı Yasanın 4928 sayılı Yasayla değişik 32 nci maddesinin üçüncü fıkrasında ise “Seçimlerde oy verme gününden önceki yirmidört saat içinde her türlü haber, röportaj gibi programlar veya reklamlar yoluyla kamuoyu araştırmaları, anketler, tahminler, bilgi iletişim telefonları yoluyla mini referandum gibi adlarla siyasi bir partinin veya adayın lehinde veya aleyhinde veya vatandaşın oyunu etkileyecek yayınlarda bulunulmasına izin verilemez. Bu yasaklara uymayanlar yayın ilkelerini ihlal etmiş sayılırlar” kuralı yer almıştır.
Görüldüğü gibi, anılan yasa hükümleriyle radyo ve televizyon yayınlarının tabi tutulduğu usul ve esaslar, seçim döneminin son yirmidört saatlik bölümü ve diğer bölümü için ayrı ayrı düzenlenmiştir.
2954 sayılı Türkiye Radyo ve Televizyon Kanununun 5 nci maddesi ve 3984 sayılı Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve Yayınları Hakkında Kanunun 4 üncü maddesi, radyo ve televizyon kuruluşlarının uymakla yükümlü oldukları yayın ilkelerini ayrıntılı biçimde saptamıştır. Söz konusu yayın ilkeleri, seçim hukukunun temel ilkeleri olan eşitlik, serbestlik, dürüstlük ilkelerini de kapsamakta; titizlikle uygulanmaları halinde, radyo ve televizyon yayınlarının demokratik seçim ortamını olumsuz biçimde etkilemesini engelleyecek nitelikte bulunmaktadır. Ancak, siyasi parti reklamları konusunun ayrıca değerlendirilmesi Kurulumuzca zorunlu görülmüştür.
3984 sayılı Yasayla radyo ve televizyon yayınlarıyla ilgili girişim özgürlüğünün sınırlandırılması karşısında, siyasi parti reklamlarının yayınlanması konusunun radyo ve televizyon kuruluşlarının kamu hizmeti anlayışıyla yerine getirmeleri gereken işlevleri, tarafsızlık,
fırsat eşitliğini sağlama yükümlülükleri gözardı edilerek, salt girişim özgürlüğü çerçevesinde değerlendirilemeyeceği; böyle bir değerlendirmenin demokratik toplum düzenini zedeleyeceği ortadadır. Dolayısıyla siyasi parti reklamlarının yayınlanması konusunun yasayla düzenlenmesi; siyasi parti reklam yayınlarında radyo ve televizyon kuruluşlarının işlevlerini ve yükümlülüklerini yerine getirmelerini güvence altına alan, ayrıntılı bir yasal düzenleme yapılması gerekmektedir.
298 sayılı Yasanın siyasi partilerin radyo ve televizyonla doğrudan propaganda yapması konusunu düzenleyen 52. maddesi ise, getirdiği düzenleme dışında bir propaganda türü olduğunda kuşku bulunmayan siyasi parti reklamlarının yayınına olanak tanımamaktadır.
Radyo ve Televizyon Kuruluşları, oy verme gününden önceki yirmidört saat dışındaki seçim döneminde 2954 ve 3984 sayılı Yasalarla belirlenen ilkelere titizlikle uymak suretiyle yayınlarını sürdüreceklerdir.
Ayrıca Kurulumuzca, seçim döneminin belirtilen bölümüyle ilgili olarak bu dönemin özellikleri göz önüne alınmak suretiyle aşağıda yazılı, ilgili yasal düzenlemelerde yer alan bazı kural ve ilkelerin radyo ve televizyon kuruluşlarına duyurulması gerekli görülmektedir.
1 - Radyo ve Televizyon Kuruluşları, tek yönlü, taraf tutan yayınlar yapamazlar. Bu kuruluşlar yayınlarında demokratik kurallar çerçevesinde, kamunun siyasal beklentilerine cevap verecek şekilde siyasi partiler arasında fırsat eşitliğini sağlamak zorundadırlar.
2 - Yayınlarında adalet ve tarafsızlığa, yasalara uygun davranmakla yükümlü olan kuruluşlar, ırk, cinsiyet, sosyal sınıf veya dini inançları esas alarak yayın yapamazlar.
3 - Sözü edilen kuruluşlar, 298 sayılı Yasanın 52 nci maddesi hükmü çerçevesinde siyasi parti propaganda konuşmaları dışında, propagandaya ilişkin yayın yapamazlar.
4 - Radyo ve Televizyon Kuruluşları, seçim döneminde siyasi parti ve adayların reklamlarını yayınlayamazlar.
Radyo ve televizyon yayınları yönünden oy verme gününden önceki yirmidört saat içinde ise;
3984 sayılı Yasanın 32. maddesinin üçüncü fıkrasında, “Seçimlerde oy verme gününden önceki yirmidört saat içinde her türlü haber, röportaj gibi programlar veya reklamlar yoluyla kamuoyu araştırmaları, anketler, tahminler, bilgi iletişim telefonları yoluyla mini referandum gibi adlarla siyasî bir partinin veya adayın lehinde veya aleyhinde veya vatandaşın oyunu etkileyecek yayınlarda bulunulmasına izin verilemez. Bu yasaklara uymayanlar yayın ilkelerini ihlâl etmiş sayılırlar.” kuralı uygulanacaktır.
Sonuç: Açıklanan nedenlerle;
1 - 04/05/2007 tarihinden itibaren başlayan seçim döneminde radyo ve televizyon kuruluşlarının, 3984 sayılı Yasanın değişik 4 üncü maddesinde saptanan yayın ilkelerine titizlikle uymaları gerektiğine;
2 - Seçim döneminde;
a) Tek yönlü, taraflı yayın yapamayacaklarının; yayınlarında siyasi partiler arasında fırsat eşitliğini sağlamak zorunda olduklarının;
b) Adalet ve tarafsızlığa uygun, yasalara saygılı biçimde yürütülecek yayınlarda, ırk, cinsiyet, sosyal sınıf veya dini inançları esas alarak yayın yapılamayacağının;
c) 298 sayılı Yasanın 52 nci maddesi hükmü çerçevesinde siyasi parti propaganda konuşmaları dışında, yalnızca bir siyasi partinin propagandasına yönelik yayın yapılamayacağının;
d) Siyasi parti ve adayların reklamlarının yayınlanamayacağının;
radyo ve televizyon kuruluşlarına duyurulmasına,
3 - Seçimlerde oy verme gününden önceki yirmidört saat içinde her türlü haber, röportaj gibi programlar veya reklamlar yoluyla kamuoyu araştırmaları, anketler, tahminler, bilgi iletişim telefonları yoluyla mini referandum gibi adlarla siyasi bir partinin veya adayın lehinde veya aleyhinde veya vatandaşın oyunu etkileyecek yayınlarda bulunulamayacağına,
4 - Karar örneğinin Resmi Gazete’de yayınlanmasına, Radyo Televizyon Üst Kurulu Başkanlığı ile seçime katılabilecek siyasi parti genel başkanlıklarına gönderilmesine, karar özetinin Başkanlık duyurusu olarak yayımlanmasına,
04.05.2007 tarihinde oybirliği ile karar verildi. (¤¤)

Full & Egal Universal Law Academy