Yüksek İdare Mahkemesi Numara 83,118/1988 Dava No 15/1989 Karar Tarihi 03.04.1989
Numara: 83,118/1988
Dava No: 15/1989
Taraflar: Bülent Sayıner vd ile Bakanlar Kurulu
Konu: Yaz mesaisi çalışma saatlerini düzenleyen Bakaklar Kurulu kararının iptali istemi
Mahkeme: YİM
Karar Tarihi: 03.04.1989

-D.15/89 Birleştirilmiş
YİM 83/88 ve YİM 118/88

Yüksek İdare Mahkemesi Olarak Oturum Yapan
Yüksek Mahkemede
Yargıç Aziz Altay Huzurunda
Anayasanın 152. Maddesi hakkında



YİM 83-/88

Müstedi: 1. Bülent Sayıner, Atlılar Mağusa
2. Onay Gürçağlar, Vadili Mağusa
3. Tungay Salcan, Balıkesir Lefkoşa
4.Salih Hundal, Vadili Mağusa
5. Memet Kansel, Akıncılar Mağusa
-6. Arif Okçu, Minareliköy Lefkoşa
7. Eray Özer, Cihangir Lefkoşa
8. Enver Rüstem, Paşaköy Lefkoşa
-ile-
Müstedaaleyh: KKTC Bakanlar Kurulu vasıtasıyle KKTC
- A r a s ı n d a


Müstediler namına: Hüseyin Celâl
Müstedaaleyhler namına: Mustafa Arıkan





YİM 188/88

Müstedi: 1. Hüseyin Güden, Margo Devlet Üretme Çiftliği, Lefkoşa
2. Erol Tuğsan, Çömlekçi Devlet Üretme Çiftliği, Lefkoşa
- 3. Erdoğan Günalp, Çömlekçi Devlet Üretme Çiftliği, Lefkoşa
4. Erdoğan Atakan, Çömlekçi Devlet Üretme Çiftliği, Lefkoşa
-ile-
Müstedaaleyh: 1. KKTC Bakanlar Kurulu vasıtasıyle KKTC
2. KKTC Gençlik Spo-r ve Çalışma Bakanlığı, Lefkoşa
A r a s ı n d a.

Müstediler namına: Hüseyin Celâl
Müstedaaleyhler namına: Mustafa Arıkan



Yasa Maddesi: Bakanlar Kurulunun E(K-2) -419-88 sayılı kararı, 7/79 sayılı Kamu Görevlileri Yasasının 27 ve 105. maddeleri, 16/81 sayılı Genel Kadro Yasası ve Devlet Üretme Çiftlikleri Müdürlüğü Kadrolarının Hizmet Şemaları Tüzüğü.

İstemin Özeti: Kamu görevlisi olarak görev yapan Müstediler, yaz- çalışma saatlerini düzenleyen, 1. Müstedaaleyhin kararı ile 2. Müstedaaleyhin ayni mealdeki kararı aleyhine bu başvuruları dosyaladılar ve konu kararların hükümsüz ve etkisiz olduğuna ve herhangi bir sonuç doğurmayacağına karar verilmesini istediler.

OLA-Y: 1974 yılından 1984 yılına kadar yaz çalışma saatlerinin müdür tarafından düzenlendiği Devlet Üretme Çiftliklerinde, 1984 yılından sonra yaz çalışma saatleri Bakanlar Kurulu tarafından düzenlenmeğe başlanmıştır. Normal çalışma yapan dairelerdeki kamu gö-revlilerinden farklı yaz çalışma saatleri uygulanan Müstediler, uygulamanın 7/79 sayılı Kamu Görevlileri Yasasının 105'inci maddesine aykırı olduğunu ileri sürerek işbu başvuruyu dosyaladılar.

SONUÇ: 7/79 sayılı Kamu Görevlileri Yasasının 105. maddesi int-izamsız çalışma diye bir ayırım yapmış değildir. Bu durumda intizamsız çalışma yapan Devlet Üretme Çiftliklerinde hizmetlerin aksatılmadan yürütülmesi amacı ile de olsa bu çiftliklerde çalışan Müstedilere Bakanlar Kurulunun başvuru konusu kararı ile diğer -kamu görevlilerinden farklı yaz çalışma saatleri uygulanması 105. madde kurallarına ters düşmektedir. Bu nedenle Bakanlar Kurulunun yaptığı bu uygulama 105. maddenin verdiği yetkileri aşmak suretiyle yapıldığına kuşku yoktur.
Sonuç olarak Bakanlar Kurul-unun başvuru konusu kararının hükümsüz ve etkisiz olduğuna ve herhangi bir sonuç doğurmayacağına karar verilir.

Atıfta Bulunulan Yargısal İçtihatlar:
149/81 sayılı Yüksek İdare Mahkemesi kararı.



H Ü K Ü M

YİM- -83/88 ile YİM 118/88 sayılı başvurularda müstedilerin talepleri ayni konuyla ilgili olup müstedaaleyhler de her iki başvuru- -da ayni olduğundan tarafların müracaatı üzerine başvurular birleştirilerek dinlenmiştir.

Devlet Üretme Çiftliklerinde kamu görevlisi olarak görev yapan müstediler, 1988 yaz çalışma saatlerini düzenleyen 1. müstedaaleyhin 29.4.1988 tarihli Resmi Gazetenin- Ek IV sayı 43'de yayınlanan E(K-2) 419-88 sayılı kararı ile 2. müstedaaleyhin ÇB 305 sayı ve 9.6.1988 tarihli yazısında ifadesini bulan ayni mealdeki kararı aleyhine bu başvuruları dosyaladılar ve konu kararların hükümsüz ve etkisiz olduğuna ve herhangi b-ir sonuç doğurmayacağına karar verilmesini istediler.

Müstediler dosyaladıkları itirznamelerinde, 1988 yaz mevsimi sona erdiğinden başvuru konusu kararların artık yürürlükte olmadıklarını öne sürdüler ve başvuruların duruşma tarihinde müstedilerin doğrud-an doğruya etkilenen meşru menfaatleri kalmadığını, konu kararların yeni bir karar olmayıp 1984 yılından beri her yıl uygulanmakta olan kararın tekrarından ibaret olduğunu ve başvuruların 75 günlük süre içinde dosyalanmadıkları nedeniyle ileri gidemeyecekl-erini savundular. Müstedaaleyhler her halûkârda konu çiftliklerdeki iş hacmi, görev koşulları ve nitelikleri gereği müstedilere diğer kamu görevlilerinden farklı bir yaz çalışma saatleri programı uygulandığını, bu yapılmadığı takdirde çiftliklerin idamesin-in olanaksız olduğunu iddia ettiler.

Başvurunun duruşmasında müstediler tanık çağırmadılar. Müstedaaleyh- ler ise Devlet Üretme Çiftliklerinde 10 yıldan beri müdür olarak görev yapan Yaşar Moralı'yı tanık olarak çağırmakla yetindiler.

Yaşar Moralı'nın- şahadetine göre tarım, inekçilik ve hayvancılık yapılmakta olan Devlet Üretme Çiftliklerinde sabahın erken saatlerinden akşama kadar çalışılması gerekmektedir. Müstedilerin, genel olarak işçileri yönlendirme, işin başlama ve bitme saatlerini saptama, işin- yapılıp yapılmadığını denetleme, beklenmedik güçlük ve problemler karşısında tedbir alma gibi süreklilik arzeden görevleri vardır. Bu görevler, diğer kamu görevlilerinde olduğu gibi, Pazartesi günleri 7.30-14.00 ve 15.30-18.00, sair günlerde de sadece sab-ahları 7.30-14.00 arası yaz çalışma saatleri ile sınırlandırılamaz. Böyle bir sınırlama işlerin aksamasına ve ekonomik kayıplara neden olur. Bundan dolayı Bakalar Kurulunun başvuru konusu kararına dayanarak hazırlanan programa göre müstedilerin yaz çalışma- saatleri (Cumartesi ve Pazar hariç) haftanın 4 gününde toplam 35 saat olarak düzenlenmiştir. Buna göre müstediler haftanın 4 gününde günde 8 saat 45 dakika görev yapmakta ve Cumartesi ile Pazar günlerine ilâveten haftanın bir gününde daha boş kalmaktadırl-ar.

1974 yılından 1984 yılına kadar yaz çalışma saatlerinin her yıl iş ihtiyaçlarına cevap verecek şekilde müdür tarafından hazırlanan bir programla belirlendiğini anlatan bu tanık, 1984 yılından bu yana yaz çalışma saatlerinin Bakanlar Kurulu tarafınd-an belirlendiğini söylemiştir. Yaşar Moralı'ya göre YİM 118/88 sayılı başvuruda 1. sınıf tarım uzmanı olan 1. müstedi Hüseyin Güven'in hizmet şemasındaki görev ve sorumlulukları arasında. 7/79 sayılı Kamu Görevlileri Yasasında belirlenen haftalık çalışma -saatlerini aşmamak koşulu ile, işletmenin çalışma saatlerinde görevini ifa etmesi vardır. Diğer müstedilerin hizmet şemalarına bu koşul sehven konmamıştır.

Müstedilerin kamu görevlisi oldukları müstedaaleyhlerce de kabul edilmektedir. Kamu görevlilerinin- yaz çalışma saatlerini düzenleyen 7/79 sayılı Kamu Görevlileri Yasasının 105. maddesi aynen şöyledir:

" 105. (1) (a) Kamu görevlilerinin haftalık çalışma süresi, yaz aylarında 25, kış aylarında 40 saattır. Bu süreler Cumartesi ve Pazar günleri tatil olma-k üzere düzenlenir.

Ancak, vardiya veya orta usulüyle çalışan kamu görevlileri için Cumartesi ve Pazar günleri vardiya veya rota süresi içerisine düşmesi halinde tatil olarak düzenlenmez.
Röntgen filmi çekiminde fiilen çalışan -tabib ve teknik personelin günlük çalışma süreleri 5 saat olarak düzenlenir.

(b) Çalışma saatları dışında çalışmaları öngörülen kamu görevlilerinin, çalışma saatları dışında da çalışmaları esastır. Bu takdirde ek çalışma ödeneği ile ilgi-li 27. madde kuralları uygulanır.

(2) Yaz- ayları çalışma saatları Mayıs -ayının ilk Pazartesi günü, kış ayları çalışma saatları -Ekim ayının ilk Pazartesi- günü başlar. Çalışmanın başlama ve bitme saatları ile öğle dinlenme saatları, personel Dairesinin önerisi üzerine Bakanlar Kurulunca saptanır.

(3) Günün yirmi dört saatında süreklilik gösteren kamu hizmetleri, hizmet teşkilâtının ku-ruluş ve görev yasa veya tüzüklerinde gösterilir ve bu hizmetler vardiya usulü ile yürütülür. Bu hizmetlerde çalışan kamu görevlilerinin çalışma saatleri yaz aylarında 35, kış aylarında 40 saat olmak üzere hizmet teşkilâtının kuruluş ve görev yasalarında b-elirlenir."

Görüleceği gibi 105. madde, kamu görevlilerin-in yaz aylarında 35 saat o-l-a-rak saptanan haftalık çalışma süresinin, Cumartesi ve Pazar günleri tatil olmak, üzere Bakanlar Kurulunca düzenlenmesini öngörmektedir. Ancak- 10-5. madde, kamu görevlileri için öngörülen -bu düz-e-n-lemeye iki istisna getirmiştir. Buna göre röntgen filmi çekiminde fiilen çalışan tabib ve teknik personel için gün-l-ük çalı-şma süresinin 5 saat olarak beli-rlenmesini, günün 24 saatında süreklilik gösteren kamu hizmetlerinde çalışan kamu görevlilerinin haftalık çalışma süresi 35 saat olmakla beraber, süreklilik gerektiren bu hizmetlerin vardiya usulüyle yürütülmesini ve çalışma saatlerinin de teşkilâtın kurul-uş ve görev yasalarında belirlenmesini öngörür. Başka bir deyişle, 105. maddeye göre, röntgen fılimin- deki çalışanlarla günün 24 saatinde süreklilik gösteren kamu hizmetlerinde çalışanlar hariç, tüm kamu görevlilerinin yaz aylarındaki çalışma saatleri, Cu-martesi ve Pazar günleri tatil olacak şekilde Bakanlar Kurulunca düzenlenmesi gerekir. 105. madde, intizamsız çalışma adı altında bir çalışma şekli öngörmemektedir. Bakanlar Kurulu ise E(K-2)419-88 sayılı başvuru konusu kararıyle kamu görevlilerinin yaz ça-lışma saatlerini, biri normal çalışma yapan dairelerde, diğeri i-ntizamsız çalışma yapan Devlet Ü-retme Çiftliklerinde olmak üzere iki ayrı başlık altında düzenlenmiş bulunmaktadır. Böylece Devlet Üretme Çiftliklerinde çalışan müstedilere, normal çalışma yapan dairelerdeki kamu görevlilerinden farklı yaz çalışma saatları uygulanmaktadır.

Yukarıda da -belirtildiği gibi 7/79 sayılı Kamu Görevlileri Yasanın 105. maddesi intizamsız çalışma diye bir ayırım yapmış değildir. Bu durumda intizamsız çalışma yapan Devlet Üretme Çiftliklerinde hizmetlerin aksatılmadan yürütülmesi amacı ile de olsa, bu çiftliklerde- çalışan müstedilere Bakanlar Kurulunun başvuru konusu kararı ile diğer kamu görevlilerinden farklı yaz çalışma saatları uygulanması 105. madde kurallarına ters düşmektedir. Bu nedenle, Bakanlar Kurulunun yapmış olduğu söz konusu düzenlemenin, 105. maddeni-n verdiği yetkileri aşmak suretiyle yapıldığına kuşku yoktur.

Devlet Üretme Çiftliklerinde müdür olarak görev yapan Yaşar Moralı'nın şahadetinde açıkça görüleceği gibi konu çiftliklerde görevli kamu görevlilerinin, yaz aylarında haftalık 35 saat çalışma -süresi, günde 8 saat 45 dakika çalışma yapmak suretiyle 4 güne sığdırılmıştır. Böylece müstedilere, Cumartesi ve Pazar günlerine ilâveten, haftada bir gün serbest kalacak şekilde bir çalışma programı uygulanmaktadır. Bu uygulamanın da 7/79 sayılı Kamu Göre-vlileri Yasasının 105. maddesinin, yukarıda belirtilen nedenlerden dolayı, hem sözüne hem de özüne tamamen ters olduğu kadar, konu yasanın ek çalışmasının ücret dışında herhangi bir yolla karşılanamayacağına ilişkin 27. maddesinin amir hükmüne de aykırı ol-duğu açıktır.

Müstedaaleyhler Yİ M 118/88 sayılı başvuruda 1. müstedi olan Hüseyin Güden'in 1. sınıf tarım uzmanı olduğunu, bu mevkiin hizmet şemasına göre, Kamu Görevlileri Yasasında belirlenen haftalık çalışma sürelerini aşmamak koşulyle, işletme çalış-ma saatlarında görev yapması gerektiğini ve bunu önceden bilerek bu mevkie talip olan müstedinin şimdi bu çalışma saatlarını yakınma konusu edemeyeceğini iddia ettiler. Müstedinin hizmet şemasında, işletme çalışma saatlarında görev yapmasının öngörüldüğü d-oğrudur. İşletmenin çalışma saatları deyiminden neyin kastedildiği açık olmamakla birlikte, bunun intizamsız çalışma yapan işletmede müstedinin intizamsız çalışması anlamına geldiği bir an için kabul edilse dahi, konu hizmet şemasının çalışma ile ilgili ko-şulu yasaya dayanmadığı veya yasanın verdiği yetkileri aşmak suretiyle yapıldığı cihetle yok hükmünde sayılması gerekir. Zira, konu hizmet şeması, 16/81 sayılı Genel Kadro Yasasının 11. maddesi uyarınca hazırlanan Devlet Üretme Çiftlikleri Müdürlüğü Kadrol-arının Hizmet Şemaları Tüzüğü altında yapılmıştır. Bu Tüzüğün çıkarılmasına yetki veren 16/81 sayılı Genel Kadro Yasasının 11. maddesi ise aynen şöyledir:


-"11. Bu yasada yer alan kadroların hizmet şemaları, Kamu Görevlileri Yasasındaki kurallara bağlı kalmak koşuluyle, Bakanlar Kurulunca çıkarılacak tüzüklerle düzenlenir."
-
11. maddeden de açıkça görüleceği gibi Yasada yer alan kadroların hizmet şemaları -ki 1. müstedinin kadrosu da konu yasada yer almaktadır- hazırlanırken Kamu Görevlileri Yasasındaki kurallara bağlı kalınması koşuldur. Kamu Görevlileri Yasasının 105. madde-si, yukarıda da belirtildiği gibi, intizamsız çalışma şekli diye bir çalışma şekli veya Devlet Üretme Çiftliklerinde uygulanacak farklı bir çalışma düzeni öngörmediğine göre, 1. müstedinin tuttuğu mevkiin hizmet şemasında 'işletmenin çalışma saatlarında gö-rev yapmak' söz dizisi yasal dayanaktan yoksun ve yok hükmünde olup 1. müstediyi bağlamamaktadır.

Müstedaaleyhler, Bakanlar Kurulunun başvuru konusu kararı ile 2.5.1988 tarihinde yürürlüğe giren yaz çalışma satları uygulamasının Ekim ayının İlk Pazartesi- gününde uygulamadan kalktığı cihetle duruşma tarihinde müstedilerin meşru menfaatları kalmadığını öne sürerek başvurunun redde-dilmesi gerektiğini iddia ettiler. Müstediler ise yaz çalışma saatlarının senelerden beri uygulanmakta olduğunu ve bundan böyle -de uygulanmasına devam edileceğini, başvurularında muvaffak oldukları takdirde ek çalışma yaptıkları günler için ek çalışma ödeneği talep edeceklerini ve bu nedenle meşru menfaatlerinin duruşma tarihinde devam ettiğini savunudular.

Mahkeme huzurundaki şa-hadette, 1984 yılından beri yukarıda belirtilen yaz çalışma saatlarının uygulandığı ve önümüzdeki yıllarda da uygulanmasına devam edileceği anlaşılmaktadır. Bu durumda yaz çalışma saatları uygulaması sadece 1988 yazına münhasır olmayıp her yıl yaz aylarınd-a tekrarlanan ve devamlılık arzeden bir uygulama olduğuna göre, müstedilerin meşru menfaatlarının devam ettiğine kuşku yoktur. (Bak.YİM 149/81 sayfa 3). Müstedilerin 1984 yılında başlayan bu uygulamaya itiraz etmemiş olmaları onların her yıl ihlâl edilen m-eşru menfaatlarını ortadan kaldırmaz. Öte yandan, müstedilerin günde 8 saat 45 dakika çalıştıkları ve buna karşılık haftada bir gün çalışmadıkları müstedaaleyhlerce de kabul edilen bir olgudur. 7/79 sayılı Kamu Görevlileri Yasasının 27. maddesine göre ek ç-alışma, ücret dışında herhangi bir yolla karşılanamayacağı ve müstedilerin başvurularında başarılı olmaları halinde günlük çalışma saatları dışında çalıştıkları süreler için ek çalışma ödeneği talep edecekleri dikkate alındığında, müstedilerin bu açıdan da- meşru menfaatları olduğu açıktır.

Son olarak şunu da belirtmek gerekir ki, Mahkeme huzurundaki şahadetten, Devlet Üretme Çiftliklerindeki çalışma koşulları, diğer devlet dairelerinden farklı olarak, intizamsız çalışma saatları uygulanmasını gerektirdiği- açıktır. Mevcut yasal düzenleme altında buna olanak bulunmadığına göre bir an önce gereken yasal düzenleme ile mevcut boşluğun giderilmesi gerekir.

Yukarıda belirtilenlerden de anlaşılacağı gibi, müstediler birleştirilerek dinlenen YİM 83/88 ve YİM 118/-88 sayılı başvurularında başarılı olmuşlardır.

Sonuç olarak YİM 83/88 sayılı başvuruda Bakanlar Kurulunun E(K-2)419-88 sayılı kararının, YİM 118/88 sayılı başvuruda Bakanlar Kurulunun E(K-2)419-88 sayılı kararı ile 2. müstedaaleyhin 9.6.1988 ve ÇB305 say-ılı yazısında ifadesini bulan kararının tamamen hükümsüz ve etkisiz olduğuna ve herhangi bri sonuç doğurmayacağına karar verilir.

Masraflar için herhangi bir emir verilmez.


(Aziz Altay)
- Yargıç

3 Nisan 1989


-


-386-



-


Full & Egal Universal Law Academy