Yüksek İdare Mahkemesi Numara 82/1983 Dava No 10/1984 Karar Tarihi 19.04.1984
Numara: 82/1983
Dava No: 10/1984
Taraflar: Şerife Bekâr ile Sağ. Ve Çal. Bak. Vd
Konu: Çalışma belgesi – Sigortanın başlama tarihi
Mahkeme: YİM
Karar Tarihi: 19.04.1984

-D.10/84 YİM 82/83

Yüksek İdare Mahkemesi Olarak Oturum Yapan

Yüksek Mahkeme Huzurunda.

Mahkeme Heyeti: Salih S. Dayıoğlu, N. Ergin Salâhi,
Niyazi F. Korkut.

Anayasanın 118 Maddesi hakkında.

Müstedi: Ş-erife Bekâr, Gaziköy, Lefkoşa.

ile -

Müstedaaleyh: l.KTFD Sağlık ve Çalışma Bakanlığı vas.
KTFD Başsavcılığı, Lefkoşa.

2.KTFD Sağlık ve Çalışma Bakanlığına bağlı Sosyal Sigortalar Dairesi Müdürlüğü vasıtasıyle KTFD Başsavcılığı, L-efkoşa.

3.KTFD Sosyal Sigortalar Dairesi Lefkoşa Şube Müdürlüğü vasıtasıyle KTFD Başsavcılığı, Lefkoşa.

Arasında.

Müstedi namına: Gülsün Yücel.
Müstedaaleyhler namına: Argun F. Korkut.



Yasa BNaddesi: 16/76 sayılı Sosyal Sigortalar Yasasının geçici -2. maddesi ile 4 ve 162. maddeleri.

İstemin Özeti: 1) Müstedinin 1.6.1982 tarihinden itibaren Sosyal Sigortalı olabileceğini bildiren Müstedaaleyh kararının hükümsüz ve etkisiz olduğuna ve herhangi bir sonuç doğurmayacağına;
2) Müstedinin 1963 yılından be-ri ve halen çiftçi ve çoban olarak çalıştığını gösteren çalışma belgesinin geçersiz olduğunu bildiren Müstedaaleyh kararının hükümsüz ve etkisiz olduğuna ve herhangi bir sonuç doğurmayacağına
karar verilmesi istemi.

OLAY: 1963 yılından beri çiftçilik ve ç-obanlıkla iştigal eden Müstedi 16/76 sayılı Yasanın geçici 2. maddesi tahtında Sigortalı olmak için mürecaat etti. Bu işi yaptığını kanıtlamak için müracaatına köy muhtarı ve iki şahitin imzasını da taşıyan bir de belge ekledi. Müstedaaleyh Müstedinin müra-caatını ve sunduğu belgeyi reddetti. Başvuru bu red kararından yapılmıştır.

SONUÇ: Köy muhtarının şahadetinden Müstedinin 1963 yılından beri çiftçilik ve çobanlıkla iştigal ettiği ortadadır. Bu bulgudan sonra
yasal durum incelendiğinde Müstedinin müracaat-ının Yasanın 4(4) maddesi tahtında değerlendirilmesi gerekirdi. Müstedaaleyh- ler böyle hareket etmemekle hatalı hareket etmişlerdir.
Sonuç olarak başvuru kabul edilir.




HÜKÜM

Salih S. Dayıoğlu: Bu başvuruda mahkemenin hükmünü sayın yargıç Niyazi F. Ko-rkut verecektir.

Niyazi F. Korkut: Müstedi 1922 doğumlu olup evlidir ve 1963 yılından beri Gaziköy'de çiftçilik ve hayvancılıkla iştigal etmektedir. Müstedinin kendi adına kayıtlı ve kendi namına ekip biçtiği 100 dönüm tarlası, bir traktörü, bir süt sağma- makinesi, 200 küçük baş hayvanı ve 30 ineği ve bu hayvanların henüz tezkeresi olmayan yavruları vardır. Müstedi 9.6.1982 tarihinde Sosyal Sigortalar Dairesine 16/76 sayılı Sosyal Sigortalar Yasa.sının geçici 2. maddesi tahtııida bir iş yeri ve iş çalışma -bildirgesi vererek 30.6.1978 tarihinden itibaren sigortalı olmak istediğini bildirdi. Müstedi Gaziköy Muhtarlığının tasdik ve beyanını taşıyan ve ayrıca müstedinin 1963 yılından beri ve halen çiftçi ve çoban olaral Gaziköy'de bağımsız çalıştığını b.eyan e-den iki tanığın imzasını içeren çalışma belgesini dilekçesine ekledi. Müstedaaleyhler müsteidye 13.7.1982 tarihli bir yanıt göndererek müstedinin sigortalılığının 1.6.1982 tarihinden itibaren geçerli olacağını bildirdiler. Müstedi bilâhare 9.6.1982 tarihin-de müstedaaleyhlere gönderdiği yeni bir yazı ile dilekçesinin 16/76 sayılı Yasanın ilgili maddelerine uygun olduğunu bildirerek durumun yeniden ele alınmasını ya da gözden geçirilmesini istedi. Müstedaaleyhler müstediye gönderdikleri 27.6.1983 tarihli olup- 1.7.1983 tarihinde müstedinin bilgisine gelen bir yanıt ile 9.8.1982 tarihli dilekçesindeki isteminin incelenip ancak 1.6.1982 tarihinden itibaren sigortalı olabileceği hususunu yinelediler. Müstedaaleyhler ayrıca 22.6.1983 tarihli olup 28.6.1983 tarihind-e müstedinin bilgisine gelen bir yazı göndererek Yasanın geçici (2) maddesine istinaden müstedinin çalışma belgesinin de geçersiz olduğunu bildirdiler:
Bu yanıtlar üzerine müstedi işbu başvuruyu dosyalayarak:

1. Müstedaaleyhler tarafından alınan ve müsted-iye 1.6.1982tari-
hinden itibaren sigortalı olabileceğini bildiren 27.6.1983ta-
rihli karârın hükümsüz ve etkisiz olduğuna ve herhangibir
sonuç doğuramayacağına;

2. Müstedaaleyhler tarafından alınan ve müstedinin 1963 yılından
beri ve halen çiftçi ve ç-oban olarak çalıştığını gösterença-
lışma belgesinin geçersiz olduğunu bildiren 22.6.1983 tarihli
kararının hükümsüz ve etkisiz olduğuna ve herhangi bir sonuç doğuramayacağına ilişkin bir karar verilmesini istedi.

Müstedi başvurusunda sair şeyler meyanın-da müstedaaleyhlerin konu kararları alırken yetkilerini kötüye kullandıklarını ve/veya aştıklarını, konu kararların yürülükteki mevzuata aykırı olduğunu, konu kararların yasaya uygun olmadığı ya da geçerli gerekçeden yoksun olduğunu ve konu kararları alırk-en müstedaaleyhlerin 16/76 sayılı Yasanın ilgili hükümlerini dikkate almadıklarını, ya da yanlış yorumladıklarını ileri sürdü.

Müstedaaleyhler ise dosyalamış oldukları itiraznamede, sair şeyler yanında, müstedinin 1.6.1982 tarihine dek kocasının işinde ya-rdımcı olarak çalıştığını ve yasaya göre otomatik sigortalı bir kişi statüsünü kazanmadığını, kocasının işini 9.6.1982 tarihinde kapattığını ve ayrıca müstedinin yasa anlamında sigortalı olarak en az 2000 gün çalışmadığını beyanla herhangi bir yetki aşımı -ya da yetkiyi kötüye kullanmanın söz konusu olmadığı gibi yasa ya da tüzüklere aykırılık bulunmadığırıı ve kararların gerekçeden yoksun olmadığını ve konu kararların ilgili Yasanın hükümleri dikkate alınarak alındığını ve bir yanlış yorumlamanın da söz kon-usu olmadığını ileri sürdüler.

Müstedi başvurusunda ileri sürdüğü sav ve istemlerini kanıtlamak üzere bizzat şahadet vererek ayrıca üç de tanık dinletti. Müstedaaleyhler ise üç tanık çağırdılar.

Müstedi şahadetinde, sair şeyler yanında, başvurusnda ileri- sürdüğü savlarını yineleyerek daha önce bilgisine gelmediği için sosyal sigortalara geç müracaat ettiğini, kocasının hiçbir zaman çiftçilik yapmadığı gibi kendisinin de kocasının yanında çalışmadığını aksine kocasının kendi yanında çobanlık yaptığını beli-rtti.

Müstedi adına tanıklık eden tanıklar da müstedinin kendi adına çiftçilik ve hayvancılık yaptığını doğruladılar. Bu tanıklardan ilk ikisi mahkemeye Emare V olarak sunulan çalışma belgesinde imzası olan kişilerdir. Üçüncü tanık ise hayvan yemi fabrika-sı olan birisi olup o da müstedinin çiftçilik ve hayvancılık yaptığını teyit edip ayrıca müstediye devamlı yem sattığını, keza inek sattığını da belirtmiştir.

Müstedaaleyhler tarafından şahadete çağrılan ve Sosyal Sigortalar Dairesinde müfettiş olan Mehme-t S. Kaptan müstedinin müracaatı üzerine köye gidip muhtar ve kırbekçisinden a.raştırma yaptığını ve müstedinin çif,tçi ve çoban olmaktan ziyade bu görevleri ev hanımı olarak yürüttüğü kanaatına vardığını belirtti. İstintak esnasında ise bu tanık köyde müs-tedi ile görüşmediğini ve böyle bir görüşme için gerek duymadığını muhtarın kendisine müstedinin eşine yardımcı olduğunu söylediğini, dairenin bu tür araştırmalarla ilgili bir yönetmeliği olduğunu ve bu yönetmelikte ilgili kişilerle görüşmesinin öngörüldüğ-ünün doğru olduğunu fakat kendisirıin müstedi ile görüşmediğini ve müstedinin dilekçesine ekli olarak sunduğu çalışma belgesinin geçersiz olduğuna ilişkin bir Mahkeme kararı da olmadığını belirtti.

Müstedaaleyhler tarafından şahadete çağrılan ikinci tanık- Vergi Dairesi Memuru olup bu başvurunun sonuçlanmasına yararı olacak herhangi bir şahadet vermemiştir. Müstedaaleyhin üçüncü tanığı köy muhtarı Mehmet Burçaklı şahadetinde Mahkemeye Emare olarak sunulan çalışma belgesinde de belirttiği gibi müstedinin çif-tçilik ve çobancılık yaptığını belirterek kocasının sadece müstediye ait koyunları beklediğini ve köye gelen müfettişe de bu doğrultuda bilgi verdiğini ve müstedinin ev kadını olarak kocasına yardım ettiği şeklinde bir beyanda bulunmadığını vurguladı.

Ger-ek müstedi ile tanıkları gerekse müstedaaleyhler tarafından şahadete çağırılan köy muhtarının şahadetinden müstedinin 1963 yılından beri kendi adına çiftçilik ve çobancılık yaptığı ve müstedaaleyhler tarafından şahadet veren müfettişin ileri sürdüğü gibi k-ocasına yardımcı olarak çalışmadığı olgusu açıklıkla ortadadır. Emare V olarak sunulan çalışma belgesine göre de müstedinin 1963 yılından itibaren ve halen çiftçilik ve çobancılık yaptığı açıklıkla görülmektedir.

Bu bulgular ışığında başvurudaki müstedini-n istemlerini incelemeden önce l6/76 sayılı Yasa tahtında yasal durumun ne olduğunun incelenmesi gerekir.

Yasanın 8. maddesi uyarınca 4. maddenin (1) ve (2). fıkralarında belirtilenler, göreve ve işe alınmalarıyle; (3) ve (4). fıkralarında belirtilenler d-e herhangi bir işte çalışmaya başlamalarıyle, kendiliğinden, "sigortalı" olurlar.

Yasanın 4. maddesi ise aynen şöyledir:
"4. Aşağıda yazılı kişiler bu Yasaya göre sigortalı olurlar:
(1)Kamu görevleri kadrolarında hizmete alınma şart tasarruflarına dayana-rak çalıştırılanlar,
(2)Bir hizmet veya çıraklık akdine dayanarak çalıştırılanlar (Tarım, Orman ve hayvancılık kesimi dahil)
(3) Kendi nam ve hesabına bağımsız çalışanlar,
(4) İşveren durumundaki Çiftçiler, (Tarım, Ormancılık ve hayvancılık kesimlerinde o-rtakçı, yarıcı, müstecir ve benzerleri dahil).

Yasanın Bölüm XIX, Geçici Kurallar Başlığı altında 2. maddesinin ilgili kısmı ise aynen şöyledir:
"2. Bu Yasanın 4. maddesinde yazılı kişilere nitelikleri itibarıyle uygulanmaya başladığı tarihte 45 yaşını ge-çmiş bulunan sigortalılardan, 60 yaşını doldurmakla beraber 61. Maddede yazılı şartları yerine getirmemiş olmaktan dolayı, bu Yasada başkaca özel kurallarla düzenlenmemiş surette Yaşlılık Sigortasından aylık bağlanmasına hak kazanmaya ve:

(1)Bu Yasaya gö-re sigortalılıklarının başladığı tarihten önceki 10 yıl içinde Kıbrıs Türk Yönetimi veya Kıbrıs Türk Federe Devleti İdaresinin geçerli olduğu yer ve bölgelerde 4. madde kapsamı niteliğinde en az 2000 gün çalıştıklarını Sosyal Sigortalar İdare Meclisince ge-çerli kabul edilecek belgeler ile tevsik eden,

(2)Bu Yasaya göre sigortalılık süresince her yıl için en az ortalama 200 günlük sigorta primleri ve Devlet karşılıkları ödenmiş olan,

(3) en az S yıl bu Yasa kapsamında sigortalı bulunan, sigortalılara sigo-rtacılık süresi 15 yılı doldurmuş olanlar gibi 62. ve 63. maddelerdeki esaslara ve usullere göre yaşlılık aylığı bağlanır."

Yasanın 162. maddesi uyarınca da müstedi ile ilgili kuralları 1.6.1977 tarihinden itibaren uygulanmaya girmiştir.
Bu durumda 4. mad-de kapsamında olup Geçici Kuralların 4. maddesinde bahsedilen nitelikte olan bir kişi eski çalışma sürelerinin tevsikine ait çalışma belgesi ile sigortalı olmak için başvurabilir.
Müstedi de Yasanın geçici 2. maddesi uyarınca müstedaaleyhlere 9.6.1982 tari-hli Emare IV bir iş yeri ve iş çalışma bildirgesi ve Emare V Çalışma Belgesi vererek 30.6.1978 tarihinden itibaren sigortalı olmak istedi.

Müstedaaleyhler ise Emare XI olan yanıtı ile müstedinin dilekçesini Yasanın 5(1) maddesi altında değerlendirerek müs-tedinin sigortalı sayılamayacağını ancak eşi Derviş Bekâr işini 1.6.1982'den itibaren müstediye devretiği cihetle şimdiki durumda Yasanın 4(4) maddesine göre 1.6.82'den itibaren tescilinin yapıldığını müstediye bildirdi.

Müstedinin konusunun betekrar ince-lenmesine ilişkin başvurusna da olumsuz yanıt verilerek ayrıca ilk sigoratlı olduğu tarihten önceki 10 yıl içinde 200 gün çalışma süresi olmadığının bildirilmesi üzerinde de bu başvuru dosyalandı.
Müstedinin Emare IV İşyeri, İş ve Çalışma Bildirgesinde işi- çiftçi, çoban olarak gerilemekte ve Emare V çalışma belgesinde ise 1963 yılından beri ve halen çiftçi, çoban olarak çalıştığı belirtilerek bu beyan iki tanık ve muhtar tarafından da tasdik edilmektedir. ıYtüstedi tarafından çağırılan tanıklar ile müstedaa-leyhler tarafından şahadete çağırılan muhtar da bu beyanın doğruluğunu Mahkemede de yinelemiştir. Gerek emarelerde gerekse şahadette müstedinin eşinin yanında çalıştığına ve eşinin işten durması ile onun işyerini devraldığına ilişkin bir şahadet mevcut değ-ildir. Aksine müstedinin 1963 yılından beri kendi adına çalıştığına ilişkin şahadet mevcuttur.

Müstedaaleyhlerin müstedinin eşine ait işyerini 1.6.1982'de devraldığına ilişkin hatalı bir değerlendirme ile müstediyi 1.6.1982'den itibaren tescil ettiği ve y-ine bu hatalı değerlendirme sonucu da Yasanın öngördüğü şekilde 2000 iş günü olmadığı kanaatına vardığı görülmektedir. Müstedaaleyhler Emare IV ve V olan belgelere göre müstediyi yasanın 4(4) maddesi kapsamında mütalâa ederek dilekçesinde belirttildiği gib-i değerlendirmeleri ve keza çalışma belgesindeki olguları da kabul etmeleri gerekirdi.. Bu şekilde hareket etmemekle de müstedaaleyhler hatalı hareket etmişlerdir.

Sonuç olarak başvuru kabul edilir ve müstedaaleyhler tarafından alınan ve müstediye 1.6.82 -tarihinden itibaren sigortalı olabileceğini bildiren 27.6.83 tarihli karar ile yine müstedaaleyhler tarafından alınan ve müstedinin 1963 yılından beri ve halen çiftçi ve çoban olarak çalıştığını gösteren çalışma belgesinin geçersiz olduğunu bildiren 22.6.8-3 tarihli kararın hükümsüz ve etkisiz olduğuna ve herhangi bir sonuç doğuramayacağına karar verilir.




(Salih S. Dayıoğlu) (N. Ergin Salâhi) (Niyazi F. Korkut) Yargıç Yargıç Yargıç

19 Nisan 1984





- 314 -



Full & Egal Universal Law Academy