Yüksek İdare Mahkemesi Numara 81,133/1986 Dava No 26/1987 Karar Tarihi 12.06.1987
Numara: 81,133/1986
Dava No: 26/1987
Taraflar: Ekrem Ersöz ile İs. Ve Reh. Dairesi Müd.
Konu: Geri alma kararının iptali istemi
Mahkeme: YİM
Karar Tarihi: 12.06.1987

-
D.26/87 Birleştirilmiş
YİM 81/86 ve YİM 133/86
Yüksek İdare Mahkemesi Olarak Oturum Yapan
Yüksek Mah-kemede
Yargıç N. Ergin Salahi Huzurunda
Anayasanın 152. Maddesi hakkında

YİM 81/86
Müstedi: Ekrem Ersöz, Alayköy
- ile -
Müstedaaleyh: İskan Bakanlığ-ı, İskan ve Rehabilitasyon Dairesi Müdürlüğü
vasıtasıyle KKTC, Lefkoşa
A r a s ı n d a.

Müstedi namına: Vehit Nekibzade
Müstedaaleyh namına: Ali Fev-zi Yeşilada
İlgili şahıs namına: Hakkı Alpagut.


YİM 133/86

Müstedi: Ekrem Ersöz, Alaköy
- ile -
Müstedaaleyh: 1. KKTC İskan Bakanlığı vasıtasıyle KKTC-, Lefkoşa
2. Saptama, Değerlendirme ve Tazmin Komisyonu vasıtasıyle
KKTC, Lefkoşa
3. KKTC Bakanlar Kurulu vasıtasıyle KKTC, Lefkoşa
4. Tapu ve Kadastro Dai-resi vasıtasıyle KKTC, Lefkoşa
A r a s ı n d a.


Müstedi namına: Vehit Nekibzade
Müstedaaleyh namına: Ali Fevzi Yeşilada
İlgili şahıs namına: Hakkı Alpagut


Yasa M-addesi: 41/77 sayılı İskan, Topraklandırma ve Eşdeğer Mal Yasasının 27/82 sayılı Yasa ile tadile edilen 38(2) maddesi ile 69(1), 70, 70(1), 70(2), 70(3), 71(A) ve 72. maddeleri.

İstemin Özeti: YİM 81/86 nolu başvuruya konu olan ve Müstedinin tasarru- fund-a bulunan bahçelerden bir kısmının geri alındığını bildiren Hukuk İşleri Amirinin yazdığı yazıdaki karar ve işlemler ile YİM 133/86 sayılı başvuruda alakadar şahsa kesin tasarruf belgesi verilmesine dair olan karar ve işlemlerin yoklukla malul derecede sa-kat olduğuna karar verilmesi istemi.

OLAY: Güney göçmeni olan Müstedi ve eşi, Güneyde eşdeğer mal sahibidirler. Müstediye, Alayköyde ev, Güzelyurt'ta bahçe tahsis edilmiştir. Hukuk İşleri Amiri Müstediye yazdığı bir yazı ile elinde bulunan bahçelerden bi-r parselin kendisine bırakıldığını geriye kalanın da adından iptal edildiğini bildirdi ve konu bahçeleri tahliye etmesini istedi. Müstedi bahse konu bahçeleri tahliye etmedi. Müstedaaleyh de bu duruma göz yumdu. Müstedaaleyh bilahare bahçeleri, eşdeğer ala-caklısı olan ve güney puanları kesinleşen alakadar şahsın "T" cetveline işlemiş ve ona kesin tasarruf belgesi verme yönüne gitmiştir.
Birleştirilerek dinlenen her iki başvuruda Müstedi 81/86 sayılı başvu- ruda 75 gün geçirilmiş olmasına rağmen bu işl-emlerin yoklukla malul olduğunu, YİM 13/86 sayılı başvurudaki 75 günlük hak düşürücü sürenin geçirilmediğini alınan karar veya yapılan işlemlerin sakat olduğunu ve keza yoklukla malul olduğunu ileri sürdü.

SONUÇ: Müstedinin güney mal varlığının tespit edi-lmesi "T" cetvelinin hazır- lanması ve duruma göre puanları yetmediği takdirde yasanın 70(3) madde- sinin uygulanması gerekirdi. "T" cetveli çıkmadan ve şayet puanları yet- miyorsa tercih hakkını kullanmasına fırsat vermeden belirli tarımsal kay- nakların -geri alınması yasaya aykırıdır. YİM 81/86'da yapılan değerlendir- me ve serdedilen görüşler bu başvuru için de geçerlidir. Burada da aşvuru konusu malların ne tahsisine ne de icar yolu ile tasarrufuna sahip bulunan alakadar şahsın "T" cetveline işlemek sur-eti ile kesin tasarruf belgesi verilmesi yasaya aykırıdır.
Neticede başvuru konusu taşınmaz malların Müstediden geri alınması karar veya işleminin hükümsüz ve etkisiz olduğuna ve herhangi bir sonuç doğurmayacağına karar verilir.
____________________
-

H Ü K Ü M

Müstedi ve hanımı güney göçmeni statüsünde ve eşdeğerde hak sahibi kişilerdir. Müstedi Alayköy'de ikamet ettirilmiş ve kendisine 1976 yılında Güzelyurt'ta pafta/Harita XIX.31.W.1.Bl.M'deki parsel 195, 186, 187, 189/1 ve 189/2'de görülen naren-ciye bahçeleri tahsis edilmişti. 9.9.1985 tarihli bir yazı ile müstedaaleyhe bağlı Hukuk İşleri Amirliği müstediye Emare IV yazıyı göndere- rek bunlardan 189/2 no'lu parselin kendisine bırakıldığını geriye kalan diğer parsellerdeki narenciye bahçelerinin i-se en geç 23.9.1985 tarihine kadar tahliye- sini, tahliye edilmemesi halinde aleyhine yasal işlem başlatılacağını bildirmişlerdi. Bu yazının içerdiği karar veya işlemler karşısında müstedi 75 gün zarfında her- hangi bir başvuru dosyalamamış ancak müstedaal-eyhler de bu bahçelerin tahli- yesi için herhangi bir yasal işlem başlatmamişlar ve konu bahçelerin müstedinin tasarruf ve bakımında kalmasına göz yummuşlardır. Müstedinin ve hanımının emare II'de görülen eşdeğer müracaatları henüz değerlendirilmemiş ve re-smi olarak güney puanlarının ne kadar olduğu belli değildir. Ayrıca müstedi müca- hitlikte hak sahibi olduğunu iddia etmektedir. Durum bu şekilde devam ederken müstedaaleyhler, konu narenciye bahçelerini, bu bahçelerle tahsis veya tasarruf yönünden bir ilg-isi bulunmayan ancak güney göçmeni olup eşdeğer puanları kesinleştirilen ve eşdeğer alacaklısı durumunda bulunan alakadar şahsın "T" cetvellerine işlenmiş ve bilahare konu malların kesin tasarruf belgesini ona vermek yönüne gitmişlerdir. Birleştirilerek el-e alınan YİM 81/86 sayılı başvuru emare IV'de görülen karar veya işlemlere, YİM 133/86 ise konu malların alakadar şahsa kesin tasarruf belgesinin verilmesine dair karar ve işlemlere karşı dosyalanmıştır. Müstedi YİM 81/86 sayılı başvuruda 75 gün geçirilmiş- olmasına rağmen bu işlemlerin yoklukla malul olduğunu, YİM 133/86 sayılı başvurudaki 75 günlük hak düşürücü sürenin geçirilmediğini alınan karar veya yapılan işlemlerin sakat olduğunu keza bu işlemlerin yoklukla malul derecede sakat olduğunu ileri sürmüşt-ür.

Bu meselede olgular üzerinde ihtilaf yoktur ve taraflar şahit çağırma yönüne gitmemişler ve ortak olguları özetleyerek mahkemeye beyan etmişler ve esas itibarıyle hukuki argümanlar üzerinde durmuşlardır.


Müstedi avukatı özetle emare IV karar veya -işlemler aleyhine 35 gün zarfında bir başvuru dosyalamadıklarını ancak bu karar veya işlemin İskan Bakanlığı Hukuk İşleri Amirliği tarafından alınıp müstediye gönderildiğini, saniyen bu kararın İskan Dairesi veya İskan Bakanlığı tarafından alınmış ve Hukuk- İşleri Amirliği vasıtasıyle müstediye gönderilmiş olsa dahi bu gibi meselelerde özellikle 41/77 sayılı İskan, Topraklandırma ve Eşdeğer Mal Yasası- nın 27/82 sayılı yasa ile tadil edılen 38(2) maddesinde yer alan ve 'ancak' ile başlayan kısmı dikkate alın-dığında ve bu paragrafla birlikte yasanın 69(1) ve 70. maddelerindeki işlemlerin Saptama, Değerlendirme ve Tazmin Komisyonu tarafından yürütülmesi gerektiği gözönünde bulunduğunda emare IV'ün içerdiği karar veya işlemin sakat olduğu gibi yetki gasbı netice-sinde alındığı ve yoklukla malul bir derecede sakat olduğunu ileri sürmüştür. YİM 133/86 sayılı başvuruda ise konu mallar alakadar şahsa tahsis edilmediği, icar edilmediği veya yasal tasarrufunda bulunmadığı cihetle konu malların onun "T" cetveline işlenme-si ve neticede ona kesin tasarruf belgesi verilmesi işlem ve kararlarının da sakat işlemler olduğu ileri sürülmüştür.

Müstedaaleyhler tarafından bulunan savcı ise iddialarında özetle; YİM 81/86 sayılı başvruuda 75 günlük hak düşürücü sürenin geçirildiğin-i, emare IV yazının içerdiği karar veya işlemler sakat olsa bile yoklukla malul derecede sakat olmadıklarını ve bu nedenle bu başvurunun ileriye gidemiyeceğini ileri sürmüştür. Ayrıca müstedinin YİM 81/86 sayılı başvurusunda muvaffak olma- ması halinde ala-kadar şahsın idari yönden sakat bir karar veya işlem neticesinde kesin tasarruf belgesi almış olması müstedinin bu mallar üzerinde meşru menfaatı bulunmadığı cihetle YİM 133/86 sayılı başvurusunda da muvaffak olmasının söz konusu olamayacağını ileri sürmüş-tür. Müstedaaleyhler tarafından bulunan savcı bu iddialarına ilaveten müstediye konu malların topraklandırma ve rehabilite amacı ile verildiğini halbuki müstedinin 1976 yılından beri Alayköyde ikamet ettirildiğini ve konu malların bulunduğu bölgede ikamet -etmediğini, bu nedenle de başlangıçtan beri müstediye bu mallar haksız olarak verildiği cihetle geri alınabileceğini ve 41/77 sayılı yasanın 38(2) maddesinin 'ancak' ile başlayan kısmının müstediye uygulanamayacağını ileri sürmüştür.

Bu meselede esas iti-barıyle karar verilmesi gereken husus 27/82 sayılı yasa ile değiştirilen 41/77 sayılı yasanın 38(2) maddesinin son paragrafında yer alan ve 'ancak'la başlayan deyime verilecek anlam ve bu bent ışığında tahsisi iptal edilen ve eşdeğerde hak sahibi olan kişi-ler açısından bu bendin ne mana ifade edeceğidir. İlgili yasa maddesi şöyledir:



"38 (2) Esas Yasanın yürürlüğe girdiği tarihten önce ve Esas Yasa yürürlüğe girdikten sonra Yasa kurallarına uyulmadan yapılan konut, küçük işyeri, tesis, dükkan, sınai, ti-cari, turistik ve tarımsal işlet- meler, arsa ve arazi tahsisleri; iptal edilmiştir. Yasa kurallarına uyulma- dan veya idari hatalar sonucu yapılmış bulunan tahsisler muktesp hak konusu olamaz.

Yasa kuralları uyarınca ellerinde hak sahibi olamıyacakları -taşın- maz mal bulunduranlar, kendilerine Bakanlıkça yapılacak taahhütlü teb- ligatta belirtilen ve 30 günü aşmayan bir süre içinde sözkonusu taşınmaz malı fiilen tahliye etmekle yükümlüdürler.

Ancak, tahsisi iptal edilenlerden tasarrufunda bu yasa kural-ları uyarınca hak sahibi olabileceği taşınmaz mallar bulunduranlara, bu mal- lardan hak sahibi olabileceği kadarı öncelikle yeniden tahsis edilir veya eşdeğer mal olarak verilir."

Kanımca bu bent 41/77 sayılı yasanın 38(2) fıkrasına bir istisna teşkil etm-ekte, tahsisleri sona eren veya erdirilen hak sahiplerinin özellikle eşdeğerde hak sahibi olan kişilerin tahsisi iptal edilip de tasarrufunda bulundurdukları taşınmaz malların kendilerine hak sahibi oldukları orandaki miktarının yeniden tahsis edilmesi vey-a eşdeğerde mal olarak verilmesini öngörmektedir. Bu meselede konu mallar yeniden ne alakadar şahsa ve ne de müstediye tahsis yapılmadığı cihetle tahsis üzerinde durmak lüzumunu hissetmiyorum. Eşdeğer mal olarak verilmesi hususuna gelince; bir kişinin sair- hak sahipleri bir yana eşdeğer açısından hak sahibi olup olmadıkları ve ne oranda hak sahibi olduklarının sap- tanması için tatbik edilecek usuller yasanın ilgili maddeleri dikkate alındığında şu şekilde özetlenebilir:

İlkin yasanın 55. maddesine uygun -olarak Ek 1, Ek 2, Ek 3 ve Ek 4 cetvellerinde gösterilen örneklere uygun olarak müracaat yapılır. Bu müracaatlar
madde 56 hükümleri uyarınca tevsik edilir. Madde 62 uyarınca ilgili kuralara ulaştırılan dosyalar madde 63 ve 64 kuralları ve ilgili tüzükler- dikkate alınarak değerlendirilir. Madde 65 uyarınca ilave edilen veya madde 66 uyarınca yapılacak itirazlar neticelendirildikten sonra böyle bir kişinin madde 69(1) tahtında güney mal varlığını gösteren, güney ve güneydeki terkettiği ve kuzeyde tasarrufun-da buludurduğu taşınmaz malların "T" cetvellerine işlenmesi gerekmektedir. Puanların eşit olması halinde 70(1) hükümleri, güney puanlarının fazla olması halinde 70(2) hükümleri, kuzeyde tasarrufunda bulundurduğu malların güney mallarından fazla olması ve b-unları karşılayamaması halinde ise 70(3) hükümlerinin uygulanması gerekir. Bu işlemler tamalandıktan sonra yasanın 71(A) ve 72. maddesi hükümleri uyarınca kesin tasarruf belgesi verilmesi yönüne gidilir.

Güney mal varlığı bulunmayan sair statüdeki hak sa-hipleri için 41/77 sayılı Yasanın 38(2) maddesi uyarınca ilgili mercilerce yeniden gözden geçirme ve tahsis söz konusudur.Ancak güney mal varlığı bulunan kişiler açısından, yukarıda özetlenen yasa kuralları ve yöntemlerin takip edilmesi gerekir. Bu durumda- ilgili Yasa maddeleri incelendiğinde esas karar mercii Saptama, Değer- lendirme ve Tazmin Komisyonlarıdır.

Yasal durumu göz önünde bulundurarak önümüzdeki meslenin olguları ışığında ileri sürülen iddiaları değerlendirmek gerekir.

Müstedi güneyde mal b-ırakan ancak henüz kesin olarak güney mal var- lığı değerlendirilmeyen eşdeğerde hak sahibi kişidir ve halen tasarrufunda yasal tahsisten kaynaklanan başvuru konusu bahçeleri tutmaktadır. Yasanın 38(2) maddesinin 'ancak'la başlayan şart bendi dikkate alınd-ığında bu kişilerin tahsisinin sona ermiş veya erdirilmiş olması eşdeğer mal alacaklısı statüsünde bulunan müstedi açısından büyük bir önem arzetmektedir. Kanaatımızca bu şah- sın süratle güney mal varlıklarının değerlendirilmesi ve halen tasarrufunda bul-- lundurduğu konu malların "T" cetvellerine işlenmesi ve duruma göre puanları yetmediği takdirde yasanın 70(3) hükümlerinin uygulanması gerekir. Bu takip edilmesi gereken yasal yöntem dışında onun "T" cetvellerine konu malları işlemeden ve şayet puanları ye-tmiyorsa öngörülen tercih haklarını kullanmasına fırsat vermeden belirli tarımsal kaynakların geri alınması yasaya açıktan açığa aykırıdır.

YİM 81/86'nın konusunu teşkil eden karar veya işlem İskan Bakanlığına bağlı Hukuk İşleri Amirliğince gönderilmiş v-e tahsis süreleri sona ermiş şahıslara gönderilen formal ve rutin bir ihbar durumundadır. Bunun saniyen bir karar içerdiğini kabul etsem dahi bu kararın bu meselede yetkili olan Saptama, Değer- lendirme ve Tazmin Komisyonu tarafından alındığı ve Hukuk İşle-ri Amirliği tarafından müstediye gönderildiği iddia edilmemiştir. Bunun aksine bu işlemin Hukuk İşleri Amirliğince yapıldığı görülmektedir. Bu durumda bu karar veya işlemin yetkisiz bir merci tarafından alındığı cihetle yoklukla malul derecede sakat olduğu- kararına varırım. Yine müstedaaleyhleri temsilen bulunan savcı konu malların müstedilere topraklandırma amacı ile verildiği ve müstedinin Alayköy'de ikamet ettiği ve bu nedenle başlangıçtan yapılan tahsisin sakat olduğu ve müstedinin yasanın 38(2) maddesi-nin şart bendinden faydalanamaya- cağını ileri sürmüştür. Bu husus itirazda ileri sürülmediği gibi şahadetle de desteklenmemiştir. Başvuru konusu yazıda da böyle bir gerekçeye yer verilmemkle bu yazıya mesnet teşkil edebilecek kararda da yer aldığı iddia d-ahi edilmemektedir. Bu durumda ileri sürülen bu iddiaya itibar etmek olası değildir.

Müstedinin meşru menfaatı olmadığı iddiasına gelince: Müstedinin yasal bir tahsisten kaynaklanan konu mal üzerindeki tasarrufu devam ettiğine ve tasarrufunda bulundurduğ-u bu malların onun "T" cetvellerine işlenmesi gerektiğine göre müstedinin meşru menfaatının bulunmadığını söylemek de olası değildir.

YİM 133/86'ya gelince; YİM 81/86 için yapılan değerlendirme ve serde- dilen görüşler bu başvuru için de geçerlidir. Keza- başvuru konusu mallar üzerinde müstedinin yasal bir tahsisten kaynaklanan tasarrufu devam ettiğine göre yukarıda özetlenen yasal durum dikkate alınarak yasanın öngördüğü yöntemler takip edilerek eşdeğer alacaklısı durumunda bulunan müstedinin "T" cetvelle-rine işlenmesi ve şayet puanları karşılamıyorsa haklarından fazla tuttuk- larının Yasanın 70(3) maddesi dikkate alınarak elinden yasaya uygun olarak alınması yönüne gidilebilir. Halbuki bu yöntem takip edilmemiş müstedinin puanları daha kesinleşmeden takip- edilmesi gereken yasal yöntemler takip edil- meden tamamen keyfi olarak, tasarrufunda bulundurduğu malların bir kısmı müstediye bırakılmış geriye kalanları ise bu mallarla hiçbir ilgisi bulunmayan ve bu malların ne tahsisine ve ne de icar yolu ile tasarru-funa sahip bulunan alakadar şahsın "T" cetvellerine işlenmek suretiyle ona kesin tasarrruf belgesi verilmesi yönüne gidilmiştir. Bu işlem kanaatimce yasaya tamamen terstir. Bu nedenlerle YİM 133/86 sayılı başvurunun da kabul edilmesi gerekir.

Son olarak,- ellerinde kesinleşmiş puanı bulunan eşdeğer mal alacaklısı kişilerin daha fazla mağdur edilmelerini önlemek için Kuzeyde hakkından fazla taşınmaz mal tutan ve pek muhtemelen Kırmızı "T" cetveli alacak kişilerin süratle saptanması ve yasanın 70(3) maddesin-ce yapılacak geri alma işlemlerinin çabuklaştırılması gereğine ayrıca işaret etmek isterim.

YİM 81/86'daki başvuruda müstediye yapılan tahsislerin süresi bittiği için bu sürelerin bittiğinin bildirlmesi bir formalite olup yasaya da ters olduğu söylenemez-. Ancak bu bildiride yer alan ve yasanın 38(2) fıkrasının şart bendi dikkate alınmadan konu malların müstediden geri alınması yönünde alınan karar ve yapılan işlemlerin yoklukla malul derecede sakat olduğu kararına varılır.


Netice olarak Güzelyurt'ta pa-fta/Harita XIX.31.W.1.Bl.M'deki Parsel 185, 186, 187 ve 189/1'de görülen 12 dönüm narenciye bahçesinden oluşan taşınmaz malların müstediden geri alınması karar veya işleminin hükümsüz ve etkisiz olduğuna ve herhangi bir sonuç doğuramayacağına karar verilir-.

Ayrıca YİM 133/86'da ayni paftadaki parsellerin Güzelyurtlu Erdoğan Emir Ahmet isimli şahsın "T" etvellerine işlenmesine ilişkin karar veya işlemle- rin ve bunu müteakiben bu şahsa verilen 153, 154, 155, 156 numaralı kesin tasarruf belgelerine mesnet t-eşkil eden karar ve işlemler ile kesin tasarruf belgelerinin hükümsüz ve etkisiz olduğuna ve herhangi bir sonuç doğuramaya- cağına karar verilir.


(N. Ergin Sa-lahi)
Yargıç

12 Haziran 1987



Full & Egal Universal Law Academy