Yüksek İdare Mahkemesi Numara 75/1986 Dava No 24/1989 Karar Tarihi 31.05.1989
Numara: 75/1986
Dava No: 24/1989
Taraflar: Fazıl Ahmet Öztürk ile Bay. Ve Ulaş. Bak. Vd
Konu: Juri kararının iptali istemi
Mahkeme: YİM
Karar Tarihi: 31.05.1989

-D.24/89 YİM 75/86

Yüksek İdare Mahkemesi Olarak Oturum Yapan
Yüksek Mahkemede
Yargıç Celâl Karabacak Huzurunda
Anayasanın 152. Maddesi hakkında

Müstedi: 1. Fazıl Ahmet- Öztürk, Mimar, 28. Tümen Caddesi No.17,
Gazi Mağusa
2. Alparsalan Afşin, İnşaat Mühendisi, Gazi Mağusa
-ile-
Müstedaaleyh: 1. KKTC Bayındırlık ve Ulaştırma Bakanlığı, Lefkoşa
vasıtasıyle KKTC
2. Kıbrıs Türk Mühendis ve Mimar Odal-arı Birliği Genel
Başkanlığı, 1, Şehit İbrahim Ali Sokak, Lefkoşa
3. Kıbrıs Türk Mimarlar Odası Başkanlığı, 1 Şehit İbrahim
Ali Sokak, Lefkoşa
4. Kıbrıs Türk İnşaat Mühendisleri Odası Başkanlığı,
1, Şehit İbrahim Ali Sokak, Lefkoşa
-5. Merhum Dr. Fazıl Küçük'ün Anıttepedeki Mezarının ve
Çevresinin Düzenlenmesi Projesi Yarışması Jürisi,
c/o Sn. Osman Saner, Jüri Başkanı, Mağusa Evkaf
Apartmanları, Saner Mühendislik ve Mimarlık Bürosu,
Gazi Mağusa.
- A r a s ı n d a.

Müstediler namına: Ümit Özdil.
Müstedaaleyh 1 namına: Ali Fevzi Yeşilada.
Müstedaaleyh 2,3,4,5 namına: Hüseyin Celâl.



Yasa Maddesi:
İstemin Özeti: "A. Müstedaa-leyh No:1 ve/veya Müstedaaleyh No:5'in almış olduğu ve Müstedilerin takriben ve/veya 6.3.1986 tarihinde bilgilerine gelmiş olan ve Merhum Dr. Fazıl Küçük'ün Anıttepedeki Mezarının ve Çevresinin Düzenlenmesi Projesi Yarışmasında birinci ödülü yarışmacı Mima-r Harika Sayı, Mimar İsmail Sayı ve İnşaat Mühendisi Fatma Alçıcıoğlu'nun müşterek projesinin kazanmış olduğu hususundaki kararın veya işlemin tamamen hükümsüz ve etkisiz olduğuna ve herhangi bir sonuç doğurmayacağına karar verilmesi;
B. Keza ve/veya alt-ernatif olarak Müstedaaleyh No:1 ve/veya Müstedaaleyh No:5'in yukarıda zikredilmekte olan kararında ismi geçen kişilerin ve/veya Harika Sayı'nın müşterek projesinin kazanmış olduğu birincilik ödülünü mezkûr müstedaaleyhlerin geçersiz sayarak anılan ödülü i-kinclik kazanmış olan müstedilere vermemesi suretiyle meydana gelmiş olan ihmalin tamamen yapılmaması gerektiğine, ve yapılması ihmal olunan bu eylem veya işlemin yapılması gerektiğine, yani Mimar Harika Sayı, Mimar İsmail Sayı ve İnşaat Mühendisi Fatma Al-çıcıoğlu'nun müşterek projesine verilmiş olan birincilik ödülünün geçersiz sayılması ve birincilik ödülünün ondan sonra gelen müstedilere verilmesi gerektiğine karar verilmesi;
C. Müstedaaleyh No:1, 2, 3 ve 4'ün ve/veya onlara bağlı organların 17.3.198-6 tarihinde müştereken ve/veya münferiden almış oldukları ve Müstedaaleyh No:1'in 12/8.125 sayılı ve 26.3.1986 tarihli yazısı ile müstedinin bilgisine gelmiş olan ve müstedaaleyh No:5'in projelerle ilgili tüm değerlendirmelerinin geçersiz olduğunu ve diğer- şeyler meyanında müstedilerin projelerinin 100,000.-TL karşılığında müstedaaleyh No:1 tarafından satın alınmasını öngören kararlarının müstedileri ilgilendirdiği oranda kısmen ve başvuru konusu projenin hangi yöntemle ve nasıl sağlanacağının ileriki bir t-arihte yapılacak bir toplantıda ele alınmasını öngören kararlarının ise tamamen hükümsüz ve etkisiz olduğuna ve herhangi bir sonuç doğurmayacağına karar verilmesi;
D. Keza ve/veya alternatif olarak Müstedaaleyh No:1 ve/veya No:5'in ikincilik ödülünü mü-stedilere verme hususunda almış oldukları karara rağmen yarışma şartnamesinde öngörülmekte olan 400,000TL tutarında ödül miktarını Müstedaaleyhlerin ve/veya Müstedaaleyh No:1'in müstedilere ödemeyi ihmal etmesinin tamamen ihmal olunan bu eylem veya işlemin- yapılması gerektiğine, yani müstedilere ikincilik 400,000.-TL tutarında meblağın ödenme- si gerektiğine karar verilmesi;
E. Muhterem Mahkemenin uygun göreceği herhangi bir karar verilmesi;
F. İşbu başvuru masraflarının müstedaaleyhe tahmil edilmes-i."

OLAY: Merhum Dr. Fazıl Küçük'ün Anıttepe'deki mezarının ve çevresinin düzenlenmesine yönetimce karar verilmiştir. Bu sebeple Bayındırlık ve Ulaştırma Bakanlığı uygulanacak projenin seçimi için gerekli işlemleri yapmak üzere Müstedaaleyh No 2'ye müraca-at etmiştir.
Bilâhare yarışma programı, şartnamesi sözleşme örneğini içeren dosyalar tanzim edilerek satışa arzedilmiştir.
Yapılan işlemler sonucu jüri seçimini yapmış ve sonuçları BRT'den ilân etmiştir. Bu kararların ilânı üzerine bazı şikâyetler ya-pılmıştır. Bunun üzerine toplanan jüri yeni kararlar almış ve ilân etmiştir. Bunun üzerine Müstediler işbu başvuruyu dosyalayarak alınan kararlar ile yapılan ihmallerin Anayasaya, yasalara ve 1980 Mimarlık ve Mühendislik proje yarışması yönetmeliğine aykır-ı olduğunu ileri sürerek yukarıdaki taleplerde bulunmuşlardır.

SONUÇ: Müstedaaleyh 1, 2, 3 ve 4'ün aldıkları ve Müstedaaleyh No 5 jürinin tüm değerlendirmelerini geçersiz sayan ve birinci gelen proje haricindeki diğer projelerin her birinin 100.000TL karş-ılığında idarece satın alınmasını öngören kararlarının Müstedileri ilgilendirdiği oranda kısmen, Merhum Dr. Fazıl Küçük'ün Anıttepede'ki mezarı ve çevre düzenlemesi projesinin hangi yöntemle ve nasıl sağlanacağını, ileriki bir tarihte yapılacak toplantıda- ele alınmasına ilişkin kararın ise tamamen hükümsüz ve etkisiz olduğuna ve herhangi bir sonuç doğrumayacağına karar verilir. Müstedaaleyh No.5'in 21.2.1986 tarihli kararının geçerli olmasına ve birinci ödüle lâyık görülen Harika Sayı, İsmail Sayı ve Fatma- Alçıcıoğlunun kendilerini bu derece yakından ilgilendiren bu başvuruya arzu ettikleri takride taraf olmalarını sağlamak maksadı ile başvuru süresiz ertelenir.

Atıfta Bulunulan Yargısal İçtihatlar:
John Stamatiou v. The Electricity Authority of Cyprus 3 -R.S.C.C.
Pelopidas Sevastides v. The Electricity Authority of Cyprus (1963) 2 CLR,497, s.500.
The Chief Registrar of the Co-operative Societies v. Nicos A. Nicolaides (1965) 3 CLR 164, s.170-171.



K A R A R

İşbu başvuru ile Müstedi No 1 Fazıl Ahmet Özt-ürk ile Müstedi No 2 Alparsalan Afşin Mahkemeden aşağıdaki taleplerde bulunmuşlardır:

"A. Müstedaaleyh No:1 ve/veya Müstedaaleyh No:5'in almış olduğu ve Müstedilerin takriben ve/veya 6.3.1986 tarihinde bilgilerine gelmiş olan ve Merhum Dr. Fazıl Küçük'ün -Anıttepedeki Mezarının ve Çevresinin Düzenlenmesi Projesi Yarışmasında birinci ödülü yarışmacı Mimar Harika Sayı, Mimar İsmail Sayı ve İnşaat Mühendisi Fatma Alçıcıoğlu'nun müşterek projesinin kazanmış olduğu hususundaki kararın veya işlemin tamamen hüküms-üz ve etkisiz olduğuna ve herhangi bir sonuç doğurmayacağına karar verilmesi;

B. Keza ve/veya alternatif olarak Müstedaaleyh No:1 ve/veya Müstedaaleyh No:5'in yukarıda zikredilmekte olan kararında ismi geçen kişilerin ve/veya Harika Sayı'nın müşterek pro-jesinin kazanmış olduğu birincilik ödülünü mezkûr müstedaaleyhlerin geçersiz sayarak anılan ödülü ikinclik kazanmış olan müstedilere vermemesi suretiyle meydana gelmiş olan ihmalin tamamen yapılmaması gerektiğine, ve yapılması ihmal olunan bu eylem veya iş-lemin yapılması gerektiğine, yani Mimar Harika Sayı, Mimar İsmail Sayı ve İnşaat Mühendisi Fatma Alçıcıoğlu'nun müşterek projesine verilmiş olan birincilik ödülünün geçersiz sayılması ve birincilik ödülünün ondan sonra gelen müstedilere verilmesi gerektiği-ne karar verilmesi;

C. Müstedaaleyh No:1, 2, 3 ve 4'ün ve/veya onlara bağlı organların 17.3.1986 tarihinde müştereken ve/veya münferiden almış oldukları ve Müstedaaleyh No:1'in 12/8.125 sayılı ve 26.3.1986 tarihli yazısı ile müstedinin bilgisine gelmiş o-lan ve müstedaaleyh No:5'in projelerle ilgili tüm değerlendirmelerinin geçersiz olduğunu ve diğer şeyler meyanında müstedilerin projelerinin 100,000.-TL karşılığında müstedaaleyh No:1 tarafından satın alınmasını öngören kararlarının müstedileri ilgilendird-iği oranda kısmen ve başvuru konusu projenin hangi yöntemle ve nasıl sağlanacağının ileriki bir tarihte yapılacak bir toplantıda ele alınmasını öngören kararlarının ise tamamen hükümsüz ve etkisiz olduğuna ve herhangi bir sonuç doğurmayaca- ğına karar veri-lmesi;

D. Keza ve/veya alternatif olarak Müstedaaleyh No:1 ve/veya No:5'in ikincilik ödülünü müstedilere verme hususunda almış oldukları karara rağmen yarışma şartnamesinde öngörülmekte olan 400,000TL tutarında ödül miktarını Müstedaaleyhlerin ve/veya Mü-stedaaleyh No:1'in müstedilere ödemeyi ihmal etmesinin tamamen ihmal olunan bu eylem veya işlemin yapılması gerektiğine, yani müstedilere ikincilik 400,000.-TL tutarında meblağın ödenme- si gerektiğine karar verilmesi;

E. Muhterem Mahkemenin uygun görece-ği herhangi bir karar verilmesi;

F. İşbu başvuru masraflarının müstedaaleyhe tahmil edilmesi."

Başvurudaki iddiaları ispat etmek maksadıyle, Müstedi No 1 şahadet vermiştir. Hem Müstedaaleyh N0 1 Bayındırlık ve Ulaştırma Bakanlığı, hem de diğer Müstedaa-leyhler herhangi bir tanık çağırmamışlar ve sadece istintakla yetinmişlerdir. Duruşma esnasında 14 adet belge, emare 1-14 olarak Mahke-meye sunulmuştur.

İhtilâfsız olgular özetle şöyledir:

Merhum Dr. Fazıl Küçük'ün Anıttepe'deki mezarının ve çevresinin- düzenlenmesine Yönetimce karar verilmiştir. Bu sebeple, Bayındırlık ve Ulaştırma Bakanlığı uygulanacak projenin seçimi için gerekli işlemleri yapmak üzere Müstedaaleyh No 2 Kıbrıs Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Genel Başkanlığına müracaat etmiştir-.

Bilâhare Yarışma Programı, Yarışma Şartnamesi ve Mimar/İnşaat Mühendisi/Tescilli Büro ile İşveren arasında Sözleşme örneğini içeren dosyalar tanzim edilmiş ve satışa arzedilmiştir.

Emare 2 Tahsilât Makbuzuna göre, Müstedi No 1 de 2000TL ödeyerek bu d-osyalardan bir tane almıştır. Emare 1 olarak Mahkemeye ibraz edilen mezkûr dosyadaki Yarışma Şartnamesinin ilgili maddeleri şöyledir:

"1. Yarışmaya katılım koşulları:

Yarışmacıların K.K.T.C. vatandaşı olması
K.T.M.M.O.'na kayıtlı olmaso
K.T.M.M.O. üyesi -eşliğinde olmak koşuluyle yerel sanatçı olması
P.İ.D.'den 2000TL karşılığı şartname alarak adres bırakmış olması.

3. Yarışmanın Biçimi:

Yargışma serbest, ulusal ve tek kademelidir.

4. Jüri Üyeleri ve Raportörlerin İsim ve Kimlikleri:

Asli -Jüri Üyeleri:

1. Sn. Osman Saner (Başkan)Mimar Yük. Müh. İ.T.Ü.
2. Sn. Yücem ErönenMimar ARIBA Dip. Arch. (P'th)
3. Sn. İsmail Altanİnş. Yük. Müh. K.T.Ü.
4. Sn. Hüseyin AktanMimar Yük. Müh. K.T.Ü.
5. Sn. Necdet TurgayMimar O.-D.T.Ü.

Yedek Jüri Üyeleri:

1. Sn. İsmail Gökbulutİnşaat Müh. İ.T.Ü.
2. Sn. Sadık ŞahMimar E.Ü.G.S.F.

Danışma Jüri Üyeleri:

1. Sn. Erbil GümanP.İ.D.Müd.(Mimar Yük.Müh)
2. Sn. Aylin ÖrekSanatçı-Ressam D.G.S.A.
3. Sn. D-r. Vehbi Zeki SerterTarihçi
4. Sn. Ahmet Savaş ÖrekŞehir Plânlama Dairesi.
Müd. (Şehir Plâncısı)
O.D.T.Ü. MA Nottingham

Raportörler:
1. Sn. Kutsal ÇizgenMimar İ.T.Ü.
2. Sn. Ahmet F. Havanikİnş.Müh. A.D.M.M.A.

11. Ödüllerin T-utarı ve Nasıl Ödeneceği:

Ödüller:

1. Ödül500,000TL
2. Ödül400,000TL
3. Ödül300,000TL
1. Mansiyon150,000TL
2. Mansiyon150,000TL
3. Mansiyon150,000TL

Yarışma sonunda jüri değerlendirmelerine göre yukarıda- yazılı ödüller en geç bir ay sonunda yarışmacılara net olarak ödenir.

Halkın Sesi Gazetesi Özel Mansiyonları:

1. Özel Mansiyon100,000TL
2. Özel Mansiyon100,000TL
3. Özel Mansiyom100,000TL
4. Özel Mansiyon100,000TL

Not: Yeter-li sayıda katılım olmadığı takdirde özel mansiyonlar diğer ödüllere, ödüller oranında eklenecektir.

12. Yarışma Süresi:

- Yarışma 9.9.1985 tarihinde başlayıp 10 Şubat 1986 tarihinde Pazartesi günü saat 12.00'de sona erecektir. Projeler Bayındırlık ve Ulaştırma Bakanlığına elden imza karşılığı teslim edilecektir. (Süre 5 ay)
-
13. Soru ve Cevaplar:

Yarışmacılar 9 Ekim, 1985 gününe kadar ele geçecek şekilde yarışmaya ait teknik soruları Yarışma Raportörlüğü kanalı ile jüriden sorabilirler. Bu maksatla gönderilecek zarflar üzerine Bayındırlık ve Ulaştırma Bakanlığı Dr. Fazı-l Küçük'ün Anıttepe'deki mezarının ve çevresinin düzenlenmesi Proje Yarışması Raportörlüğü adresi yazılacaktır. Soruların cevaplaarı en geç 28 Ekim 1985 tarihine kadar şartname alıp adres bırakan tüm yarışmacılara taahhütlü olarak postalanacaktır.

14. Jür-inin Toplanacağı Tarih:

Yarışma sonuçları en az günlük iki gazetede duyurulacak ve ayrıca jüri raporu çoğaltılarak tüm yarışmacılara gönderilecektir.

18. Yarışma Sonucunun Duyurulması:

Yarışma sonuçları en az günlük iki gazetede duyurulacak- ve ayrıca jüri raporu çoğaltılarak tüm yarışmacılara gönderiecektir.


20. Birinci Ödülü Kazanana İşin Nasıl Verileceği:

Ödül kazanan projeler Bayındırlık ve Ulaştırma Bakanlığının malı olacaktır.
Uygulama projesi ve kontrolluk hizmetleri 1. ödülü kazana-n proje sahiplerine yaptırılacaktır.
İdare uygulayacağı projenin sahibi 1980 Mimarlık ve İnşaat Mihendisliği hizmetleri, asgari ücret tarifesi yönetmeliğinin proje ve ihale dosyası düzenleme (ve mesleki kontrolluk) hizmetleri için oranları cetvelinde tayin- edilen esaslara uygun olarak Mimar ve İnşaat Mühendisliği hizmetleri 3. sınıf kabul edilmek üzere öder.
Bu maksatla alınacak temel maliyet, için ihale ile yaptırıl- ması halinde ihale bedeli, aksi halde Bayındırlık ve Ulaştırma Bakanlığı tarafından günün -rayiçlerine göre hesaplanacak proje keşif bedeli esas alınacaktır.

21. Yarışma koşulları kapsamında belirlenmeyen hususların 1979 Mimarlık ve İnşaat Mühendisliği Mesleki Hizmet ve Denetim Tüzüğü madde 20 altında yapılan yönetmenlik ve Mimarlar Odası ile İ-nşaat Mühendisleri Odasınca yürülüğe konulan kurallar içinde yürütülecektir."

Yarışmacılar tarafından yarışma hakkında sorulan teknik sorular ile bunlara Müstedaaleyh No 5 merhum Dr. Fazıl Küçük'ün Anıttepe'deki Mezarının ve Çevresinin Düzenlenmesi Proje-si Yarışması Jürisi tarafından verilen cevaplar emare 3 belgede görülmektedir. Emare 3'de, diğer şeyler meyanında, aşağıdakiler yer almaktadır:

"2. Soru. Mevcut Mezarın yeri değiştirilebilir mi?

Yanıt- Dini vecibeler yerine getirilmek kaydı ile- değiştirilebilir.

3. Soru. Mevcut Mezarın doğrultusu aynen konacak mı yoksa meza- rın yerleştirilmesi bakımından serbest mi?

Yanıt- Dini vecibelere göre meftanın yüzü Kıbleye bakacak şekilde mezarın doğrultusu Kuzeydoğu-Güneybatı istikametind-e olur. Bu istikamet değiştirilemez."

Müstediler 10.2.1986 tarihindei saat 0900 - 0915 arasında projelerini Müstedaaleyh No 1'e teslim etmişlerdir. Ancak, Müstediler bu esnada ne şartname aldıklarını gösteren tahsilât makbuzunu vermişler, ne de adresleri-ni bırakmışlardır. Müstedi No 1, bunları daha sonra, hatırlayamadığı bir tarihte yerine getirdiğini söylemektedir.

Müstedaaleyh No 5, emare 1 Şartnamenin 14. maddesi uyarınca 19.2.1986 tarihinde toplanmış, ancak çalışmalarını mezkûr tarihte tamamla-yamad-ığından, toplantılarını 20.2.1986 ve 21..2.1986 tarihlerinde de sürdür-müştür.

Emare 6'ya ekli Jüri toplantı tutanağına göre, toplantıya Osman Saner, Başkan, Yücem Erönen, Hüseyin Aktan, Necdet Turgay, İsmail Gökbulut, Sadık Şah, Jüri Üyeleri; Erbil Güma-n ile Aylin Örek, Danışman; Kutsal Çizgen ve Ahmet F. Havanik, raportör olarak katılmışlardır.

Yarışmaya istirak eden 8 proje Jüri tarafından incelenip değerlendirilmiş- tir. 22266 rumuzlu projenin emare 4 Jüri Değerlendirme Raporu şöyledir:

"Merhum Dr.- Fazıl Küçük'ün Anıttepedeki Mezarının Tanzmini ve Çevre Düzenlemesi Proje Yarışması Jüri Değerlendirme Raporu:

Rumuz 22266
-


-Çevre Tasarımı:

Projenin çevre tasarımında akılcı ve bilinçli bir yaklaşım izlenmiştir. Ana yapı Anıt Mezarın ön plana çıkarılırken, dolaşım ağının ve idari bloklar (yardımcı binların) arazi verilerinin potansiyeli ile entegre çözümlenerek projenin dilini-n yalınlaştırılması özellikle dikkat çekmiştir. Yalınlıkta işlevlerin tanımlanma endişesinin kaybolmamış olması da ve peyzaj özümlenmesini projenin bütününü destekler ve tamamlar nitelikte olması mimarın çözüme akılcı yaklaşımınının göstergesidir. Jürinin -Ana Yapı Anıt Mezar ve onun yakın çervesi arasında olumladığı diğer bulguda ana yapının plastsizminin doğa entegresinde tören alanı malzeme seçimi, arazi alanı ve elde edilen doku üçlü ilişki sağlamına giderek oluşturulan mekân kavramlarındaki organik çözü-mlemedir. Selvilerden oluşan araka düzlem, Tören alanında yatay düzlem ve yalın plastik ana yapının dokusal etkisi takdir edilmiştir.

Mekân:

Projenin çözümlenmesinde kabul edilen organik yaklaşımla oluşturulan mekanlar, orantıları ve mekan kaliteleri bak-ımından doğru oldukları görülmüştür. Ancak lahidin doğru yönlendirilmemiş olduğu (Kıbleye göre) izlenmiştir. Ana çözüm düşününün mekan kavramlarına yansıtıldığı izlenmiş ve plastisizm ana yapı anıt projede ve onun bağlantısı anıt mezar allesinde vurgulandı-ğı izlenmiştir.
Yardımcı binaların çözümlenmesinin ayni ruh içinde gidişi ve özellikle nöbetçi kulelerinin yer seçiminin akılcılığı olumlanmıştır.

Anıt Mezar:

Anıt mezarın açık mekan olarak alınmasının Dr. Küçük'ün halkla toplum ve insanlığa açık kişiliğ-i ile ilintili simgesel yaklaşım, ayrıca yaşamı boyunca, kendisinin de tutkusu olmuş. Ay-Yıldızın gölgesinde yaşama inancını, mimari plastisizmi yozlaştırmadan, artistik ve simgesel boyutları, bu anlamda abartmadan, ve yan öğelerle (selvilerin renk, dini v-e yerel kültürmüzle bağlamı) besliyerek vermiş olması olumlanmıştır.





Amaç:

Yukarıda değinildiği gibi şartnamede de belirtilen amaç doğrultusunda projede Dr. Fazıl Küçük'ün halkçı, insancıl, açık kişiliği mimarisi ve çevre çözümlemesinde yozlaşmaya dü-şmeden yansıtılabilmiştir.

İşlevsel Uyumluluk:

Yine yarışma şartnamesinde yer alan verilerin işlevsel dağılımı ve görece boyutlandırılması olumlanmıştır.



Konstrüksiyon:

Konstrüktif açıdan, ana yapının strüktürel sisteminin bu formu ve boyutu yapılabi-lir kılması üzerinde kuşkular belirtmiştir. Yarışmacının önerdiği statik raporunun olmayışı ve salt makas çözümünün sunulmuş olması, sistemin stabilitesi üzerinde tartışmalara neden olmaktadır. Ancak strüktürel tasarım ve bunu destekleyici, sistem ve malz-eme seçimi ve ilgili hesaplarında tartışmaya aktarılması ve giderek formun strüktürel potansiyelinin araştırılarak karara bağlanması düşünülmüştür.
Jüri yarışmacı tarafından ana yapıda kullanımı önerilen, malzemenin yaşam süresinin şartnamede dikkati çekil-miş olan uzun ömürlülük, niteliği taşımadığı kanaatindedir.

Bakımı:

Ana Yapı örtüsünde, önerilen yapı malzemelerinin dışında kalan projenin genelinde seçilmiş olan canlı ve cansız malzemelerin bakım ve yaşatımı giderlerinin en aza indirgendiği görüldü.

-Jüri Önerisi:

Jüri mimari değerlerinin, dilinin ve çözümlemedeki başarısından dolayı 1'nci Ödüle değer gösterdiği projeyi bazı tavsiyeleri şart koşarak yapıl- ması kararını alır.
Şartlar maddeler halinde aşağıdaki gibi sıralanmıştı:

-Ana yapı anıt mezarın strüktürel sistemimizin yeniden (mimari plastisizmi bozmamak kaydıyle) ele alınıp çözümünün kuramsal ve kuramı destekleyicci hesap aşamaları ile irdelenmesini ve 14 Mart, 1986 saat 17.00'ye kadar Rapörtörlere aşağıda belirtilmiş dökü-manlarla birlikte vermesi:
-
1. a. Yarışmacının önereceği strüktür sistemin emniyetli bir şekilde çalışabilirliliğini, uygulanabilirliliğini, (yöntem önerileri ile birlikte) bunları destekler yaklaşık hesaplamalar ve kritik detay çözümlemeleri ile vermesi.

2. a. Uzun ömürlü, deforme- olmıyan ve zaman içinde konstrüktiv arızalar vermiyeceğine ikna olunabilen, mazleme seçimine yönelmesi: Bunun belirtmesi. Formun verdiği, homojen efekti sağlayıcı, bakımı, tamir istemi en az, kalıcı ve doğal etkenlere en dayanıklı malzeme seçiminin özelli-kle irdelenmesi.

-Jüri raporunda da belirtildiği gibi, yanlış yönlendirilmiş olan lahdin doğru, dini yönlendirmeye alınması; Ancak projenin lahid, anıt mezar, tören alanı, selvi araka düzlem ve anıt mezar allesi ilişkileri bir bütün olarak kabul edilip sözkonusu yönlendirme-nin bir bütün olarak hiç bozulmadan yapılması.
-
Jüri, yukarıda verilen değişik önerilerin yarışmacı tarafından sağlanmaması halinde, projenin uygulama hakkını yitireceğini ve bu hakkın kayıtsız, şartsız ikincilik ödülü kazanmış projenin olacağını yarışmacının bilgisine getirir."

22994 rumuzlu projeni-n emare 5 Jüri Değerlendirme Raporu ise şöyledir:

-"Merhum Dr. Faz-ıl Küçük'ün Anıttepedeki Mezarının
- -Tanzimi ve Çevre Düzenlenmesi Proje Yarışması

Jüri Değerlendirme Raporu:

Rumuz 22994
Çevre Tanzimi:

Yapısal elemanların işlevsel dağılımının özellikle araç trafiği ile bağlamı çevrenin tasarımında yalın, okulabilir bir disiplin gerektirmektedir. Jüri bu- tutumu olumlamıştır. Tepenin gere-ksinme duyulan kodlarda traş ed-ilirken otoprakların ve araç trafiğinin esas yapı kompleksinden kod farkıyle koparılmasında gürütlü f-aktörü ve görsel ilişki açısınd-an oldukça takdir edilmekle birlikte bu kod farklarının doğal veriden faydalanılarak arttırılması düşünülmüştür.
Ana Yapı-Tören alanı ve tamamlayı-cı elemanlarını yakınlığı ve aksi-al ilişkisi olumlanmıştır.

Mekân:

Projede, ana yapı ve elemanlarından oluşan ağırlıklı kompleksin belirgin olarak ortaya çıkarılmış olmasına karşın, yardımcı yapı idari blokun- konumu nedeniyle, bunu zayıfla-tacağı endişesi taşınmaktadır. Bu elemanın otoparklardan algılanacak perspektifin dışına taşınması ile belirginleştirme öğesinin yapı kompleksli için zayıflatılmıyacağı görüşü ağır basmıştır.
Genel vaziyet planında oluşturulan doku daha çok kentsel anlamda- kalmış ve- -çevrenin doğal verilerinin projeye katılımı en azda tutulmuştur. Özellikle, halk otoparkının büyüklüğü ve fiziksel bağlamda ana yapıya yakın tutulurke-n, görsel anlamda ilişkinin kop-a-r-tılması endişesinin duyulmamış olması bu savı güçlendirmektedir.

Anıt Mezar:

-Konumu ve boyutlanışı olumlanmıştır. Lahdin, ışınsal strüktür eleman- larının tanımladığı odak noktasına doğru kaydırılması daha doğru bir çözüm olacaktır. Ayrıca anıt mezarın giriş noktasındaki aşırı katı simetrinin (Bayrak Direkleri, Merdiven yan parapet- kütleleri, Meşaleler) projenin yalınlığı ile çeliştiği düşüncesi doğmuştur. Detayda klasik anlamda zincir parapet çözümü yalın brütalizme çelişmektedir. Bu elemanlardan daha plastik elemanlarla kütlesel ve boyut katkılı olarak ele alınması gerekmektedir.- İki boyutluluk, salt yalınlıkla zekice zenginleştirilip yansıtılmıştır.





Amaç ve Şartnameye Uygunluğu:

Dr. Küçük'ün kişiliğine bağdaştırılabilen yaklaşı yalınlık ve ölçekteki mütevaziliktir. Bunların dışında yarışmacı tarafından ya simgesel yada simg-esel herhangi bir tanım jürinin gözlemine sunulmamıştır.

Fizibilite:

İşlevsel ilişkiler yapı kompleksinin ve çervenin bakım ve yaşatımını kolay kılmaktadır. Olumludur."

Yapılan işlemler sonucunda, Jüri, 22266 rumuzlu projeyi birinci ödüle, 22994 rumuzl-u projeyi ikinci ödüle, 01234 rumuzlu projeyi üçüncü ödüle, 12737 rumuzlu projeyi 1. mansiyona, 27368 rumuzlu projeyi 2. mansiyona ve 16162 rumuzlu projeyi 3. mansiyona; 55555 rumuzlu proje ile 831115 rumuzlu projeyi de Halkın Sesi Gazetesi özel mansiyonla-rına oybirliği ile lâyık görmüştür.

Şahadete göre, 22266 rumuzlu olup birinci ödüle lâyık görülen proje, Mimar Harika Sayı, Mimar İsmail Sayı ve İnşaat Mühendisi Fatma Alçıcıoğlu'nun müşterek projesi; ikinci ödüle lâyık görülen 22994 rumuzlu porje de, Mü-stedilerin müşterek projesidir.

Jüri Başkanı 21.2.1986 tarihinde Müstedaaleyh No.1'e emare 6 yazıyı yazarak yapılan faaliyetler ile alınan kararları bildirmiştir.

Jüri kararlarının B.R.T.K. Radyo ve Televizyonu'ndan duyulması veya basından öğrenilmesi -üzerine, bu kararlar aleyhine bazı şikâyetler yapılmıştır. Örneğin; Müstediler 24.2.1986 tarihli emare 7 yazıları ile, birinci ödüle lâyık görülen eserin Şartnamede öngörülen proje teslim saatı sonu olan saat 12.00'den sonra, yani saat 12.30'da verildiğini-, bu nedenle yarışma dışı bırakılması gerektiğini iddia etmişlerdir. Müstedilerin 200TL ödeyip şartname almadıkları, adres bırakmadıkları hususu konu edilmiştir. Yine Müstedi No 1, 3 Mart 1986 tarihli emare 9 yazısı ile, Jüri Üyesi Necdet Turgay'ın işyeri -olarak 5 Polis Sokağı Lefkoşa adresi ile 75209 numaralı telefonu kullandığını, bu telefon ile adresin birinci ödüle lâyık görülen Harika Sayı ile İsmail Sayı'nın iş ilişkisi içinde bulundukları Cyprus Environmental Enterprises Ltd.'e ait olduğu şikâyetini -yapmıştır. Üçüncü ödüle lâyık görülen 01234 rumuzlu projenin Malazgirt Zafer Anıtı projesinin kopyası olduğu ihbar edilmiştir.

Müstedaaleyh No 5, 4.3.1986 tarihinde yeniden toplanarak kararlarına karşı yapılan şikâyetleri incelemiştir. Bu hususta tanzim -edilen toplantı tutanağı emare 10 olarak Mahkemeye sunulmuş olup aynen şöyledir:

"Merhum Dr. Fazıl Küçük'ün Anıt Tepedeki
Mezarının ve Çevresinin Tanzimi Projesi
Yarışması Jüri Toplantı Tutanağı:

Birinci Ödüle uygun görülen 22266 rumuzlu Projenin ithamla-r karşı- sında değerlendirilmesi:

Jüri Müellifler ile jüri üyesi Necdet Turgay'ın Yarışma Yönetmeli- ğine ters düşecek şekilde hiçbir ilişkisi olmadığı ve işbirliğinde bulunmadığı hususunda tamamen tatmin olmuştur.

İkincilik ödülüne uygun görülen 22994 r-umuzlu proje müellifinin Yarışma şartnamesinin 1(d) maddesine uyduğu hususu jüriye sunulan belgelerle jüri üyeleri tatmin edilmiştir.

Üçüncülük ödülüne uygun görülen 01234 rumuzlu projenin Malazgirt Zafer Anıtı Projesinin kopyesi olduğu ihbarı jürice değe-rlendirilmiştir. Jüri oybirliği ile bu projenin kopye olmadığı sadece esinlenildiği kararına varmıştır. Jüri değerlendirmesindeki sıralamanın değiştirilmemesi hususu oylanmıştır. Necdet Turgay'ın menfi oyuna karşılık diğer üyelerin olumlu oyları ile sırala-manın değiştirlmemesine karar verilmiştir.

Bunların dışında kayda değer herhangi bir konu olmadığından 21.2.1986 tarihli kararın aynen geçerliliğini korumaktadır.


4 Mart, 1986 İMZA

- Osman Saner, Hüseyin Aktan, İsmail Gökbulut
Necdet Turgay. Yücem Erönen"

Müstedaaleyh No 1, 6.3.1986 tarihinde Halkın Sesi Gazetesi'nde yarışma sonuçları hakkında bir d-uyuru yayınlamıştır. Emare 11 duyuru aynen şöyledir:

"DUYURU

Merhum Dr. Fazıl Küçük'ün Anıttepe'deki
Mezarının Tanzimi ve Çevre Düzenlenmesi
Proje Yarışması Jüri Değerlendirme
Sonuçları

1.ci ödülMimar Harika Sayı
M-imar İsmail Sayı
İnş. Müh. Fatma Alçıcıoğlu

2.ci ödülMimar Fazıl Ahmet Öztürk
İnş. Müh. Alparslan Afşin

3.cü ödülMimar Hasan Emirali
Mimar Mehmet Pehlivanoğlu
İnş. Müh. Soyer Yılmaz

Yardımcılar
Aysın Emir
Hüseyin Mağusalı

1. -MansiyonMimar Ekrem Bodamyalızade
Mimar Türker Aktaş
İnş. Müh. İsmail Ziya
Elektrik Mühendisi Ali Korakan

2. MansiyonMimar Ahmet Ünsal
İnş. Müh. Cemal Okut
Elektrik Mühendisi Yılmaz Öztürk

3. MansiyonMimar Mehmet Akanyeti
Y-ardımcılar
Güner Nuri
Salih Oral
Nurettin Alaçam
Ergün Sonel
Havva Özarın


Halkın Sesi Gazetesi
Özel MansiyonuMimar Senal Sarper
Mimar Osman Sarper
İnş. Müh.Mustafa Tunar
Elektrik Mühendisi
Kadri Fellahoğlu

Halk-ın Sesi Gazetesi
Özel MansiyonMimar Hasan Erhan
İnş.Müh. Aysel Erhan

Yarışma kollegyumu 19 Mart, 1986 tarihinde
ö.s. saat 15.00'de K.T.M.M.O. Birliği Lokalinde
yapılacaktır.

Bayındırlık ve Ulaştırma Bakanlığı

H.S. 122039 - "


Şirketler Mukayyidliği'nden 5.3.1986 tarihinde temin edilen emare belgelerde, 5 Polis Sokak Lefkoşa adresinde sakin Jüri Üyesi Necdet Turgay'ın Cyprus Environmental Enterprises Ltd. Şirketi'nin hisse-dar ve direktörü olduğu, birinci ödüle lâyık görülen müşterek proje müelliflerinden Harika Sayı'nın da bu şirketin sekreteri bulunduğu, Necdet Turgay'ın şirketteki hissesini 28.2.1986 tarihinde Emine Erman isimli bir şahsa devrettiği ve bu konuda Şirketler- Mukayyidliği'ne aşağıya çıkarılan yazının da yazıldığı görülmektedir.

" 28 Şubat, 1986

Şirketler Mukayyidliği,
Lefkoşa.

Hisse devri hakkında

Şirketimiz hissedarları-ndan Necdet Turgay sahip olduğu 1 adet beheri 20,000TL değerinde olan hissesini Şehit Yüksel Ahmet Dereli Sokak No 3 Kızılbaş Lefkoşa adresinde sakin Emine Erman'a devretmiş- tir. Söz konusu devir işlemleri direktörler kurulu tarafından onaylanmış ve hiss-edarlar defterinde gerekli işlemler yapılmıştır. Mukayyitlik kayıtlarında da gereken değişikliğin yapılmasını rica ederim.

Saygılarımızla

Direktör Sekreter
Necdet Turgay - Harika Sayı"


14.3.1986 tarihinde Kıbrıs Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Genel Başkanı, Mimarlar Odası Başkanı, İnşaat Mühendisleri Odası Başkanı, Plânlama ve İnşaat Dairesi Müdürü ve Jüri- Başkanı'nın katıldığı bir toplantı yapılmıştır. Bu toplantı ile ilgili olarak tutulan emare 12 eki olup 17.3.86 tarihini taşıyan tutanak aynen şöyledir:


" TUTANAK

Merhum Dr. Fazıl Küçük'ün Anıttepe'deki Mezarı
ve Çevre Düze-nlemesi proje yarışması hakkında
yapılan toplantı tutanağı.

Toplantıya Katılanlar:

Bektaş Göze:K.T.M.M.O.B. Başkanı
Hüseyin İnan:Mimarlar Odası Başkanı
Mehmet S. Hasan:İnşaat Mühendisleri Odası Başkanı

Erbil Güman:Planlama ve İnşaat Dairesi Müdür-ü
Bayındırlık ve Ulaştırma Bakanlığı
temsilcisi
Osman Saner:Jüri Başkanı

14 Mart 1986 tarihinde idarenin de katıldığı toplantıda aşağıdaki kararlar alınmıştır. Jüri Başkanı toplantıya bilgi vermek için katılmıştır. Merhum Dr. Fazıl Küçük'ün Anıtte-pe'deki mezarı ve çevre düzenlemesi proje yarışmasının jüri tarafından değerlendirilmesi ve sonuçlarının açıklanma-sından sonra Yarışmacılardan Harika Sayı'nın jüri üyelerinden Necdet Turgay ile ortaklığı olduğu Şirketler Mukayyitliğinden temin edilen evra-kla tesbit edilmiştir. Bu durum temin edilen evrakla tesbit edilmiştir. Bu durum karşısında jürinin almış olduğu tüm kararlar zan altında kalmıştır.

Bu nedenle
Jürinin tüm değerlendirmelerinin geçersiz sayılmasına
Birinci gelen proje haricinde diğer proje-lerin herbirinin 100,000TL karşılığında idarece satın alınmasına
Jüri ödentilerinin yapılmasına, Jürinin zan altında tutulmasına neden olan Necdet Turgay'ın durumunun odaları yetkili kurullarınca görüşülüp açıklığa kavuşturulmasına kadar ödentisinin odada- tutulmasına
Merhum Dr. Fazıl Küçük'ün Anıttepe'deki mezarı ve çevre düzenlemesi projesinin hangi yöntemle ve nasıl sağlanacağı ileriki bir tarihte yapılacak bir toplantıda ele alınmasına karar verilmiştir.

Bektaş GözeHüseyin İnan
K.T.M.M.O.B.Mim-aralar Odası
BaşkanıBaşkanı

Mehmet S. HasanErbil Güman
İnşaat Mühendisleri Odası(İdare Temsilcisi)
BaşkanıPlânlama İnşaat
Dairesi Müdürü"

Bu toplantıda alınan kararlar, 17.3.1986 tarihinde Müstedaaleyh No 2 tarafından yazılı olara-k Müstedaaleyh No 1'e de gönderilmiştir.

Alınan bu yeni kararlar ışığında, 400,000TL olan ikinci ödül Müstedilere ödenmemiştir.

Müstedi No 1, mezkûr kararları Müstedaaleyh No 1'den resmen istemiş, Müstedaaleyh No 1 de bunları 26.3.1986 tarihinde emare -14 ile ona iletmiştir.

Bunun üzerine, Müstediler 21.4.1986 tarihinde işbu başvuruyu dosyalamışlar ve alınan mezkûr kararlar ile yapılan ihmallerin Anayasa'ya, yasalara ve bilhassa 1980 Mimarlık ve Mühendislik Proje Yarışması Yönetmeliği'ne aykırı olduğun-u, yetki aşımı veya yetkilerin kötüye kullanılması sonucu alındığını iddia ederek yukarıda belirtilen taleplerde bulunmuşlardır.

Olgulara bu şekilde kısaca değindikten sonra, şimdi de, lâyihalarda mevcut ön itirazları incelemeğe çalışacağım.

Tüm Müsted-aaleyhler 1. ön itiraz olarak başvuru konusu yapılan karar ve/veya işlemin K.K.T.C. Anayasası'nın 152. maddesinin öngördüğü bir organ veya makam tarafından alınmamış olduğu, bu nedenle başvuru konusu yapılamı- yacağını ileri sürmüşler ve başvurunun bu saf-hada reddedilmesini talep etmişlerdir.

Müstedaaleyh No 1, yukarıdaki ön itiraza ilâveten iki ön itiraz daha ileri sürmüştür. Müstedaaleyh No 1'in 2. ön itirazı, mimari bir proje yarışmasının özel hukuk sahasına girdiği, özel hukuk sahasına giren konuları-n ise başvuru konusu yapılamıyacağı; 3. ön itirazı da, mezkûr karar ve/veya işlemin kendisi tarafından alınmamış veya yapılmamış olması nedeniyle, işbu başvuruda taraf olmaması gerektiği hususlarındadır.

Müstediler, Müstedaaleyh No 1'in başvuruda taraf o-lması gerektiğini, diğer Müstedaaleyhlerin de yasa ile kurulmuş yasal kuruluşlar olduklarını, aldıkları karar ve/veya yaptıkları işlemin idari olduğunu, konunun kamu hukuku sahasına girdiğini, bu nedenlerle bunların başvuru konusu yapılabileceğini savunmuş-lar ve ön itirazların reddedilmesini talep etmişlerdir.

ve 2. ön itirazları birlikte incelemeyi uygun buldum.

K.K.T.C. Anayasası'nın 152(1) maddesi aynen şöyledir:

"Yüksek İdare Mahkemesi, yürütsel veya yönetsel bir yetki kullanan her- hangi bir organ, -makam veya kişinin bir kararının, işleminin veya ihmalinin, bu Anayasanın veya herhangi bir yasanın veya bunlara uygun olarak çıkarılan mevzuatın kurallarına aykırı olduğu veya bunların sözkonusu organ veya makam veya kişiye verilen yetkiyi aşmak veya kötü-ye kullanmak suretiyle yapıldığı şikâyeti ile kendisine yapılan başvuru hakkında, kesin karar vermek münhasır yargı yetkisine sahiptir."

Yukarıdaki maddeye göre, Yüksek İdare Mahkemesi, yürütsel veya yönetsel bir yetki kullanan herhangi bir organ, makam- veya kişinin bir kararını, işlemini veya ihmalini denetleme yetkisine sahiptir. Yürütsel veya yönetsel yetki kullanan organ, makam veya kişinin kimler olduğu Anayasa'da tarif edilmiş değildir.

Kıbrıs Cumhuriyeti Yüksek Anayasa Mahkemesi, John Stamatiou -v. The Electricity Authority of Cyprus, 3 R.S.C.C. 44 davasında, K.K.T.C. Anayasası' nın 152(1) maddesine tekabül eden Kıbrıs Cumhuriyeti Anayasası'nın 146(1) maddesinin öngördüğü "icrai veya idari bir yetki kullanan herhangi bir organ, makam veya şahsın" -tefsiri ile ilgili olarak sayfa 45-46'da şöyle demiştir:

"The question for decision is whether the Respondent has acted in the matter in question as an "organ, authority or person, exercising any executive or administrative authority" in the sense of pa-ragraph 1 of Article 146 of the Constitution.

The Respondent is a statutory public corporation established by section 3 of the Electricity Development Law, CAP.171, the general functions of which are set out in section 12 of that Law. The principal funct-ion is to generate electricity and to maintain and work an electricity undertaking.

Whether the general and predominant character of the Respondent might precisely be, it is only relevant for the purposes of this case to consider whether, in relation to- the particular function which is the subject-matter of this recourse, the Respondent was acting in the capacity or an "organ, authority or person, exercising any executive or administrative authority" in the sense of paragraph 1 of Article 146."

Pelopid-as Sevastides v. The Electricity Authority of Cyprus, (1963) 2 C.L.R. 497, sayfa 500'de şunlar belirtilmiştir.

"In determining- whether or not a decision, act or omission of a public corporation, such as the respondent, is "a decision, an act or omission of any organ, authority or person, exercising any executive or administrative authority", in the sense of paragraph 1 of Article- 146 of the Constitution, due regard must be had not only to its nature and character but also, primarily, to the powers vested in, and duties imposed on, such public corporation and its functions generally, as well as to the particular nature of the decis-ion, act or omission concerned."

Yargıç N. Münir, The Chief Registrar of the Co-operative Societies v. Nicos A Nicolaides, (19-65) 3 C.L.R. 164, sayfa 170-171'de şöyle demiştir:

"In the opinion of the Court it is primarily the nature and character of a particular act or decision which determines whether or not such act or decision comes within the scope of paragraph 1 of Article- 146 of the Constitution, such an issue is one which must be decided on the merits and in the circumstances of each particular case and having due regard to such relevant factors as the office and status of the organ, authority, person or body performing s-uch act or taking such decision, as well as to the circumstances and content in which such act was performed or decision taken. As pointed out by the learned Judge in his Ruling ......... the 'Same organ my be acting either in the domain of private law or -in the domain of public law, depending on the nature of its action'. Ultimately, what is important and decisive factor in this respect is the nature and character of the particular function which is the subject-matter of a recourse."

-Yüksek Mahkememiz de, 4/1972 sayılı M. Nazım Adil ile Müftülük arasındaki içtihat kararında, sayfa 5'de aşağıdakileri belirtmiştir:

"... görülebileceği gibi bir organ, makam veya şahsın aldığı bir karar Anayasanın 146. maddesinin şumulüne girip girmemes-i hususu incelenirken o organın, makamın veya şahsın genel veya esas statü-sünden veya mahiyetinden ziyade bu maksat için, o organın, makamın veya şahsın ilgili kararı alırken "icrai veya idari bir yetki" kullanıp kullanmadığı hususuna bakılmalıdır. Başka -bir deyimle, önemli olan husus ilgili organ, makam veya şahsın genel veya esas statüsü veya mahiyeti değil de o organ, makam veya şahsın aldığı bahis konusu kararın amme hukuku sahasına girip girmediği hususudur. Şayet mezkûr karar amme hukuku sahasına gir-erse o kararı alan organ, makam veya şahsın genel veya esas statüsü ne olursa olsun kanaatımızca o organ, makam veya şahsın o kararı alırken "icrai veya idari bir yetki kullanmış olduğundan o karar Anayasanın 146. maddesinin şumulune girmektedir."

Yukarı-da belirtilenler ışığında, önce başvuru konusu yapılan kararları alan ve/veya işlemleri yapan organ, makam veya kişilerin statülerini, müteakiben de, bu kararlar ve/veya işlemlerin özelliklerini incelemeğe çalışacağım.

Müstedilerin başvuru ile yakınma ko-nusu yaptıkları, esas itibarıyle, 14.3.1986 ve 21.2.1986 tarihlerinde alınan kararlar ve/veya yapılan işlemlerdir.

14.3.1986 tarihinde yapılan toplantıda alınan kararlar incelendiğinde, bunların Müstedaaleyh No 1, 2, 3 ve 4 tarafından müştereken alındığı- görülecektir.

Müstedaaleyh No 1 Bayındırlık ve Ulaştırma Bakanlığı'dır. Bilindiği gibi, bakanlıklar Anayasa'nın 152(1) maddesindeki "organ veya makam" deyimi kapsamında mütalâa edilmektedir.

Müstedaaleyh No 2 Kıbrıs Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birl-iği Genel Başkanlığı, Müstedaaleyh No 3 Kıbrıs Türk Mimarlar Odası Başkanlığı, Müstedaaleyh No 4 de Kıbrıs Türk İnşaat Mühendisleri Odası Başkanlığı'dır.

K.T.F.D. Anayasası'nın 94. maddesi ile K.K.T.C. Anayasası'nın 129. maddesi meslek kuruluşları hakkın-dadır. Bu maddeler, diğer şeyler meyanında, meslek kuruluşlarının kamu kurumu niteliğinde kuruluşlar olduklarını ve yasa ile kurulacaklarını hükme bağlamaktadır. Nitekim, 21.4.1976 tarihinde 12/1976 sayılı Kıbrıs Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliğinin K-uruluş Yasası çıkarılmış, böylece, Kıbrıs Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği, Kıbrıs Türk İnşaat Mühendisleri Odası, Kıbrıs Türk Mimarlar Odası ve diğer Odalar kurul- muştur.

Müstedaaleyh No 2, 3 ve 4 mezkûr yasa ile kurulmuş olan bu kuruluşla- rın o-rganları veya makamlarıdır.

12/1976 sayılı Kıbrıs Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliğinin Kuruluş Yasası incelendiğinde, Odalar ile Birliğin amaçları arasında mensuplarının hak ve çıkarlarını gözetmek, sağlamak ve geliştirmek olduğu (madde 3), kendi me-nsupları tarafından ve kendi üyeleri arasından seçilmiş organları (madde 4,5,6,7,8,12,13,14) ve Devlet'ten ayrı özerk bütçeleri (madde 6(3), 7(5) ) bulunduğu görülecektir. Bunlar, ilk nazarda, Kıbrıs Türk İnşaat Mühendisleri Odası ile Kıbrıs Türk Mimarlar -Odası ve Kıbrıs Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği'nin merkezi yönetimin, diğer bir deyişle, Devlet'in birer organı olmadığını göstermektedir. Öte yandan, mezkûr Yasa Odaları kamu yararına uygulama yapan kuruluşlar olduğunu (madde 3), hem Odaların hem -de Birliğin amaçlarına uygun yasalarda belirtilen bir kısım eylemlerde bulunduğunu (madde 3(1)(h), 3(2)(f), mesleki faaliyette bulunabilmek için ilgili Odaya üye olma zorunluluğunun olduğunu (madde 19(1), 20), projelerin Odalarca vize edilmeden uygulanamay-acağını (madde 19(2) ), Birliğin üyeler üzerinde disiplin ve ceza uygulama yetkisi olduğunu (madde 15), Bakanlar Kurulu'nun onayladığı tüzükler yapma yetkisinin bulunduğunu (madde 18, 19(5) ) hükme bağlamıştır. Bunlar ise, kamu kudretinden çıkan kudret ve -salâhiyetler olup mezkûr kuruluşlara Anayasa'nın belirttiği kamu kurumu niteliğini kazandırmaktadır.

12/1976 sayılı mezkûr Yasa'nın 18. maddesi uyarınca 1979 Mimarlık ve İnşaat Mühendisliği Ortak Mesleki Hizmet ve Denetim Tüzüğü yapılmış, Tüzüğün 20. mad-desinin verdiği yetkiye dayanılarak da, 1980 Mimarlık ve Mühendislik Proje Yarışmaları Yönetmeliği çıkarılmıştır.

1980 Mimarlık ve Mühendislik Proje Yarışmaları Yönetmeliği'nin 2. maddesi şöyledir:

"2. Bu Yönetmelik, mimarlık ve mühendislik yarışmalar-ında izlenecek yol, görev, yetki ve sorumlulukları belirlemek amacıyle düzenlenmiştir. Bu yönetmelik hükümleri aynı zamanda Mimarlar Odası ile İnşaat Mühendisleri Odası üyeleri arasından belirli bir yarışma için jüri adaylarının nasıl seçilebileceğini hang-i esaslar altında jüri üyeliği yapabileceklerini, kollogyumların ne şekilde düzenleneceğini, tüm kamu ve özel sektörün çıkaracakları mimarlık ve mühendislik hizmetleri ile ilgili proje yarışmalarının hangi koşullarla uygulanacaklarını belirtmeğe yöneliktir-."

Müstedilerce başvuru konusu yapılan 21.2.1986 tarihli kararlar ve/veya işlemler, mezkûr Yönetmeliğin 15, 21 ve 24. maddeleri uyarınca teşkil edilen Müstedaaleyh No 5 Merhum Dr. Fazıl Küçük'ün Anıttepe'deki Mezarının ve Çevresinin Düzenlenmesi Projesi -Yarışması Jürisi tarafından alınmış ve/veya yapılmıştır.

Müstedaaleyh No 1, 2, 3, 4 ve 5'in genel statü ve mahiyetlerine bu şekilde kısaca değindikten sonra, şimdi de, mezkûr kararlar ve/veya işlemlerin özelliklerini, başka bir deyişle, bunların kamu huk-uku sahasına girip girmediklerini araştırmak gerekmektedir. Bunu da yapabilmek için, karar ve/veya işlemin mahiyetine bakılır. Karar ve/veya işlemin esas amacı kamuyu ilgilendiren bir konuyu etkilemek midir, değil midir? Alınan karar ve/veya yapılan işlemi-n esas amacı kamuyu ilgilendiren bir konuyu etkilemek ise, o zaman karar ve/veya işlem kamu hukuku sahasına girer. Özel kişileri ilgilendiren bir konuyu etkilemek esas amacı ile alınan karar ve/veya yapılan işlem de, özel hukuk sahasına dahil olur.

Müste-daaleyhlerce alınan mezkûr kararlar ve/veya yapılan işlemler incelendiğinde, bunların Merhum Dr. Fazıl Küçük'ün Anıttepe'deki mezarının ve çevresinin düzenlenmesi ile ilgili proje yarışması hakkında olduğu görülecektir.

Emare 1 dosyada bulunan Yarışma Pr-ogramında, bu yarışmanın konu ve amacı şöyle açıklanmaktadır:

"Yaşamı boyunca Kıbrıs Türk Halkının varoluş mücadelesinin her aşamasında aktif görevler alan, Enosisi bertaraf etme davasında öncülük eden Merhum Dr. Fazıl Küçük'ün anısını sonsuza dek yaşatm-ak gayesiyle anıtsal bir eserin oluşturulması öngörülmüştür.

Bu anıt, Merhum Dr. Fazıl Küçük'ün yaşamı boyunca sürdürdüğü mücadelesini, üstün liderlik niteliğini, doktorluk sevgisini ve becerisini, güçlü gazetecilik anlayışını ve halkla bütünleşen kişili-ğini yansıtabilmektedir. Anıt, estetik ve sanat yönüyle de sonsuza dek yaşama gücü taşımalıdır. Yarışmanın amacı Merhumun anısını yaşatacak, güzel sanatları teşvik edecek, sanatçılara yeteneklerini gösterme olanağı sağlayacak, günün mimarlık, sanat, mühend-islik ve teknolojik olanaklardan estetik bütünlük yaratacak bir eser oluşturmaktadır.

Yarışmanın yapılacağı yer Hamitköy yakınında halen Dr. Fazıl Küçük'ün gömülü bulunduğu kamulaştırılmış arazidir."

Görülebileceği gibi, bu proje yarışması alelâde bir -yarışma değildir. Bu yarışma, Kıbrıs Türk Toplumunun Lideri Merhum Dr. Fazıl Küçük'ün anısını sonsuza dek yaşatmak gayesiyle yaptırılacak anıtsal bir eserin seçimi içindir. İnşaat devlet parası ile ve kamu arazisi üzerine yaptırılacaktır. Lidere lâyık, gün-ün mimarlık, mühendislik, teknolojik ve sanat anlayışına uygun, belirlenen maliyet yönünden en ekonomik, ülke için en iyi eserin bulunması genel olarak toplumumuzu ilgilendirmektedir. Kamuyu yakından ilgilendiren bu proje yarışmasını etkilemek esas amacıyl-a Müstedaaleyhler tarafından alınan mezkûr kararlar ve/veya yapılan işlemlerin kamu hukuku sahasına girdiği görüşündeyim.

Başvuru konusu yapılan mezkûr kararlar ve/veya işlemler kamu hukuku sahasına girdiğine göre, bu kararları alan ve/veya bu işlemleri- yapan adıgeçen Müstedaaleyhlerin yukarıda belirtilen genel veya esas statü ve mahiyetlerinin ne olduğuna bakılmaksızın, Müstedaaleyhler bu kararları alırken ve/veya bu işlemleri yaparken "yürütsel veya yönetsel yetki" kullanmışlardır. Bu durumda, mezkûr k-ararlar ve/veya işlemler Anayasa'nın 152(1) maddesinin aradığı şartlara uymakta, başka bir deyişle, Yüksek İdare Mahkemesi'nde başvuru konusu yapılabilmektedirler.

Yukarıda belirtilen hususlar ışığında, tüm Müstedaaleyhler tarafından ileri sürülen 1. ön -itiraz ile Müstedaaleyh No 1 tarafından ileri sürülen 2. ön itiraz ileri gidemez ve reddolunur.

Müstedaaleyh No 1'in işbu başvuruda taraf olmaması gerektiği hususun- daki 3. ön itiraza gelince:

Başvuru belirli bir yönetsel karar veya işleme yöneliktir -ve bu gibi bir karar veya işlemi konu alır. Kararı alan ve/veya işlemi yapan organ veya makam veya kişi başvuruya müstedaaleyh olarak konmakta ve karar ve/veya işlemin geçerliliği hususunda Yüksek İdare Mahkemesi'nde işitilmektedir.

Olgulara göre, Bayınd-ırlık ve Ulaştırma Bakanlığı da başvuru konusu yapılan 14.3.1986 tarihli kararları alanlar arasındadır. Bu durumda, onun da müstedaaleyh olarak başvuruya taraf yapılması gerekmekteydi. Nitekim Müstediler de, pek haklı olarak, Bayındırlık ve Ulaştırma Baka-nlığı'nı Müstedaaleyh No 1 olarak başvuruda taraf yapmışlardır.

Belirtilenler ışığında, Müstedaaleyh No 1'in bu konudaki 3. ön itirazı da reddolunur.

Şimdi de, başvurunun esasını incelemeğe başlayacağım.

Olgulardan görülebileceği gibi, Merhum Dr. Faz-ıl Küçük'ün Anıt-tepe'deki Mezarının ve Çevresinin Düzenlenmesi Projesi Yarışması Jürisi, kararlarını, 21.2.1986 tarihinde vermiştir. Ancak, 14.3.1986 tarihinde Müstedaaleyh No 1, 2, 3 ve 4 toplanarak Müstedaaleyh No 5 Jürinin kararlarını daha önce belirti-ldiği şekilde iptal etmiş ve/veya değerlendirmiştir. İşte başvurunun (C) parağrafındaki talep, Müstedaaleyh No 1, 2, 3 ve 4'ün mezkûr kararlarının Müstedileri ilgilendirdiği oranda iptali hakkındadır.

Müstediler, diğer şeyler meyanında, mezkûr Jürinin ka-rarlarının kesin olduğunu, bu kararların sadece Jüri tarafından geri alınabileceğini veya Yüksek İdare Mahkemesi'nce iptal edilebileceğini, buna rağmen Müstedaaleyh No 1, 2, 3 ve 4'ün bu kararları aldıklarını, bu kararları almağa herhangi bir yasa ve/veya -mevzuat tahtında yetkileri mevcut olmadığını, yetkisizce ve/veya yetkilerin aşılarak ve/veya kötüye kullanılarak alınan bu kararların iptal edilmesi gerektiğini iddia etmişlerdir.

Müstedaaleyh No 1, 2, 3 ve 4 ise, mezkûr kararları 1979 Mimarlık ve İnşaat- Mühendisliği Ortak Meseleki Hizmet ve Denetim Tüzüğü'nün 19(2) maddesinin verdiği yetkilere dayanarak aldıklarını, yetki aşımı veya yetkilerin kötüye kullanılmasının söz konusu olmadığını savunmuşlardır.

1980 Mimarlık ve Mühendislik Proje Yarışmaları Yö-netmeliği'nin 30. maddesi aynen şöyledir:

"30. Ödül (derece ve mansiyon) kazananlarla, satın alınanlar jürice kimliklerinin belirlenmesi yoluyla onurlandırılan yarışmacılar tutanağa geçtikten sonra, bu yarışmacıların kimlik zarfları açılır ve isimleri bi-r tutanak ile saptanır. Zarflar açıldığında, ödül alan yarışmacı- larda yarışmaya girme hakkı olmayan çıkarsa aldığı ödül geçersiz sayılır. Bu ödül ondan sonra gelen yarışmacıya verilir. Aynı yarışmada ayni kişi veya ayni kişi ile birlikte yarışmaya katıla-nlar birden çok ödül alamazlar. Jüri tutanağı üyelerce imzalandıktan sonra iki kopyası jüri başkanı eliyle yarışmayı çıkaran kuruma verilir. Jüri kararlarına itiraz edilemez. verilen karar kesindir."

Bu maddeden de görülebileceği gibi, yarışmacılar arsın-da yarışmaya girme hakkı olmayanları saptayıp ona göre işlem yapma jürinin yetkisinde olup jüri kararlarına itiraz edilemez ve verilen kararlar kesindir. Bir kararın itiraz edilemez olması demek, bu karar aleyhine ayni makama veya hiyerarşik mercilere müra-caat edilemez demektir. Kesin karar ise, artık idari başvuru yolu kalmayan veya baştan böyle bir yol bulunmamış olan karar anlamındadır.

Yukrıdakiler ışığında, Müstedaaleyh No 5 Jürinin 2.2.1986 tarihli kararlarını iptal ve/veya değiştirilebilecek başka -bir idari organ veya makam yoktur.

Bununla beraber, Müstedaaleyh No 1, 2, 3 ve 4 mezkûr Jürinin kararlarını iptal etmiş ve/veya değiştirmiştir. Adıgeçen Müstedaaleyhler bu yetkiyi 1979 Mimarlık ve İnşaat Mühendisliği Ortak Mesleki Hizmet ve Denetim Tüzüğ-ü'nün 19(2) maddesinden aldıkları iddiasındadırlar.

Mezkûr Tüzüğünün 19. maddesi aynen şöyledir:

"19(1) Müellif ayni zamanda işin sahibi veya işin ailesine ait olduğu kanıtlanması halinde, sözleşme ve ücretlerin ödenmesi ile ilgili koşullar aranmaksızı-n, proje vize edilir.

(2) Yukarıda sayılanların dışında kalan özel durumlarda, bu uygulama düzeninin uygulanması sırasında karşılaşılacak sorunlar, ilgili odaların alacakları ortak kararla çözümlenir."

Bu madde bir bütün olarak incelendiğinde, ma-ddenin (2). fıkrasının bu başvuru ile yakından veya uzaktan herhangi bir ilgisi olmadığı görülecektir. Dolayısıyle, adıgeçen Tüzüğün 19(2) maddesi Müstedaaleyh No 1, 2, 3 ve 4'e Müstedaaleyh No 5 Jürinin kararlarını iptal etmeğe ve/veya değiştirmeğe herhan-gi bir yetki vermemektedir.

Bir an için mezkûr maddenin böyle bir yetki verdiğini farzedelim. Madde, ilgili odaların alacaklıları ortak kararlardan bahsetmektedir. Acaba, 14.3.1986 tarihinde alınan bu kararlar ilgili odalar tarafından mı alınmıştır? Mezk-ûr kararları içeren tutanak incelendiğinde, bu kararların sadece Kıbrıs Türk İnşaat Mühendisleri Odası ile Kıbrıs Türk Mimarlar Odası tarafından alınmadığı; Kıbrıs Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Genel Başkanlığı ile Bayındırlık ve Ulaştırma Bakanlı-ğı'nın da kararların alınmasına iştirak ettikleri görülecektir. Bu durumda, mezkûr kararları alan Müstedaaleyh No 1, 2, 3 ve 4 1979 Mimarlık ve İnşaat Mühendisliği Ortak Mesleki Hizmet ve Denetim Tüzüğünün 19(2) maddesinin öngördüğü organ veya makam da değ-ildirler.

Yukarıda belirtilen tüm hususlar ışığında, Müstedaaleyh No 1, 2, 3 ve 4'ün Müstedaaleyh No 5 Merhum Dr. Fazıl Küçük'ün Anıttepe'deki Mezarının ve Çevresinin Düzenlenmesi Projesi Yarışması Jürinin kararlarını iptal etmeğe ve/veya değiştirmeğe ye-tkileri yoktu ve bu konuda aldıkları kararlar yetki aşımı ile alınmıştır. Yetki aşımı ile alınan kararların ise, iptal edilmeleri gerekmektedir.

Sonuç olarak, Müstedaaleyh No 1, 2, 3 ve 4'ün 14.3.1986 tarihinde aldıkları ve Müstedaaleyh No 5 Jürinin tüm -değerlendirmelerini geçersiz sayan ve birinci gelen proje haricindeki diğer projelerin her birinin 100.000TL karşılığında idarece satın alınmasını öngören kararların Müstedileri ilgilendirdiği oranda kısmen, Merhum Dr. Fazıl Küçük'ün Anıttepe'deki mezarı -ve çevre düzenlemesi projesinin hangi yöntemle ve nasıl sağalanacağının ileriki bir tarihte yapılacak toplantıda ele alınmasına ilişkin kararın ise tamamen hükümsüz ve etksiz olduğuna ve herhangi bir sonuç doğurmayacağına karar verilir.

Müstedaaleyh No 1-, 2, 3 ve 4'ün 14.3.1986 tarihli kararları yukarıda belirtildiği şekilde Mahkeme tarafından iptal edildiğine göre, haliyle, Müstedaaleyh No 5 Merhum Dr. Fazıl Küçük'ün Anıttepe'deki Mezarının ve Çevresinin Düzenlenmesi Projesi Yarışması Jürisinin 21.2.1986- tarihli olup yarışmacı Mimar Harika Sayı, Mimar İsmail Sayı ve İnşaat Mühendisi Fatma Alçıcıoğlu'nun müşterek projesini 500.00TL'lik birinci ödüle lâyık gören kararı ile Müstedilerin projelerini 400.000TL'lık ikinci ödüle lâyık gören kararı da geçerli olu-r.

Mezkûr Jürinin yarışmacı Harika Sayı, İsmail Sayı ve Fatma Alçıcı-oğlu'nun müşterek projelerini birinci ödüle lâyık gören kararının iptali ve 500.00TL'lik birinci ödülün kendilerine verilmesi Müstedilerin başvurudaki diğer talepleri arasındadır. Ancak-, bu talepleri incelemeğe başlamadan önce bir hususa değinmek istiyorum. Müstediler bu taleplerinde de başarılı oldukları takdirde, Jürinin şimdi hayatiyet kazanan bu konudaki kararları Mahkemece iptal edilecek ve adıgeçen şahıslar birinci ödülün kendileri-ne sağladığı yarardan yoksun kalacaklardır. Kendilerini bu denli ilgilendiren bir konuda onlara da söz hakkı vermek doğal adalet ilkeleri gereğidir. Halbuki, adıgeçen şahıslar henüz bu başvuruda ilgili taraf değildirler. Bu safhada, onların da bu konuda ba-şvuruya ilgili taraf olarak katılıp hak ve çıkarlarını korumalarına olanak tanımak maksadıyle başvuru süresiz ertelenir.

Başvuru ve arzu ettikleri takdirde başvuruya katılıp hak ve çıkarlarını koruyabilecekleri hususunda 7 günlük bir ihbarın Yusuf Aziz S-okak No 5 Küçük Kaymaklı adresinde bulunan Harika Sayı ile İsmail Sayı'ya ve Girne Caddesi 182/2 Lefkoşa adresinde bulunan Fatma Alçıcıoğlu'na tebliğ edilmesine, adıgeçenlerin başvuruya katılmaları halinde itiraznamelerini 10 gün zarfında dosyalamalarına, -itiraza cevap süresinin 4 gün ile sınırlandırılmasına, lâyihaların tamamlanmasını müteakip gerekeli işlemler için başvurunun Mukkay- yitlikçe Mahkeme huzuruna getirilmesine emir ve direktif verilir.


(Celâl Karabacak)
- Yargıç

31 Mayıs 1989










-




-


492



-


Full & Egal Universal Law Academy