Yüksek İdare Mahkemesi Numara 73,95/1985 Dava No 27/1987 Karar Tarihi 23.06.1987
Numara: 73,95/1985
Dava No: 27/1987
Taraflar: Aydın Mustafa Öksüz ile İskan Bak.
Konu: Karar iptali...
Mahkeme: YİM
Karar Tarihi: 23.06.1987

-D.27/87 Birleştirilmiş
YİM 73/85 ve 95/85
Yüksek İdare Mahkemesi Olarak Oturum Yapan
Yüksek- Mahkemede
Yargıç N. Ergin Salahi Huzurunda
Anayasanın 152. Maddesi Hakkında

YİM 73/85

Müstedi: Aydın Mustafa Öksüz, Karaoğlanoğlu
- ile -
Müstedaal-eyh: KKTC İskan Bakanlığı vasıtasıyle KKTC, Lefkoşa
A r a s ı n d a.

Müstedi namına: Av. Mustafa Güryel.
Müstedaleyh naına: Başsavcılık.
İlgili şahıs namına: Av Oktay Fer-idun ve Ortakları.


YİM 95/85

Müstedi: Aydın Mustafa Öksüz, Karaoğlanoğlu
- ile -
Müstedaaleyh: 1. KKTC İskan Bakanlığı vasıtasıyle KKTC, Lefkoşa.
- 2. KKTC Ekonomi ve Maliye Bakanlığı vasıtasıyle
KKTC, Lefkoşa.
A r a s ı n d a.

Müstedi namına: Av. Mustafa Güryel c/o Rifat Çomu-noğlu.
Müstedaaleyh namına: Başsavcılık.
İlgili şahıs namına: Av. Oktay Feridun ve Ortakları.


Yasa Maddesi: 41/77 sayılı İskan, Topraklandırma ve Eşdeğer Mal yasasının 69(1), 80, 82 ve 71(A) maddeleri.
İstemin Özeti: Müstedinin, başvuru konusu arsaların -kendisine verilmesini red- deden Müstedaaleyh kararının hükümsüz ve etkisiz olduğuna ve herhangi bir sonuç doğurmayacağına karar verilmesi istemi.


OLAY: Birleştirilerek dinlenen başvuruda Müstedi, güney göçmeni olarak 1974 Barış Harekatını müteakip Girne--Karaoğlanoğlu'na yerleşmiştir. Başvuru konusu parseller Müstedinin tahsisinde bulunan ve içinde ikamet etmekte olduğu evin batı kısmına hudutturlar ancak aynı yola cepheleri yoktur. Başvuru konusu parseller eşdeğere kaynak olmak üzere alakadar şahıslara D-evlet Emlak ve Malzeme Dairesi tarafından icar edilmiştir. Müstedi yaptığı müracaatına ret cevabı almasını ve başvuru konusu arsaların eşde- ğer alacaklısı olabilecek kişilere icar edimesi isteminin yetki aşımı, yetkiyi kötüye kullanma neticsi alındığına b-inaen kararın hükümsüz ve etkisiz olduğuna ve herhangi bir sonuç doğurmayacağına karar verilmesi iste- minde bulundu.


SONUÇ: Eşdeğere kaynak olarak yapılan icar işlemleri bu gibi taşınmaz malların mülkiyetinin eşdeğerde hak sahibi kişilere verilmesinin b-aşlangıç işlemi olduğu cihetle idari bir karar mahiyetini taşımaktadır. Devletin rezerv olarak elinde bulundurduğu kaynakların birden fazla kişi tarafından eşdeğerde kaynak olarak icar edilmesinin talep edilmesi halinde tüm müracaat edenlerin dikkate alına-rak mümkün mertebe Öncelikler Tüzüğünün ana ilkelerinin uygulaması ve bir karara varılması uygun olacaktır. Ve yine Müstedinin meşru menfaatinin olup olmadığı hususuna gelince, Müstedinin başvuru konusu taşınmaz mallara müracaat ettiği ve keza bunların Müs-tedinin evine hudut olduğu hususları dikkate alındığında Müstedinin meşru menfaatinin olmadığını söylemek olası değildir.
Müstedaaleyh Müstedinin yapmış olduğu müracaatı oldukça adil değerlendirerek talep ettiği arsalardan en uygun olan 2 arsayı Mü-stediye eşdeğere kaynak olmak üzere kiralamak, diğer iki arsayı da Güneyde mal bırakan iki eşdeğer alacaklısına vermekl idarenin kafi araştırma yapmadığı veya takdir yetkisini yanlış kullandığı söylenemez.
Netice olarak yukarıdaki nedenler ile birl-eştirilmiş başvurular reddolu- nur.


Atıfta Bulunulan Bilimsel İçtihatlar:
1- Necati, On Administrative Law, s.172.


H Ü K Ü M

Müstedi, bu başvuru ile Karaoğlanoğlunda Pafta/Harita No. XII.E.1-E2 de Parsel No. 179/2/1/7 ve 179/2/1/8 üzerindeki arsala-rın kendisine verilmesini reddeden veya verilmesinin mümkün olmadığını içeren İskan Bakanlığının İİR.0.52.000 sayı ve 9.4.1985 tarihli yazının içerdiği kararın yetki aşımı veya yetkiyi kötüye kullanma neticesi alındığı nedenine bağlı olarak bu kararın hükü-msüz ve etkisiz olduğuna ve herhangi bir sonuç doğuramayacağına karar verilmesi isteminde bulunmuştur.

95/85 sayılı başvuru aynı Pafta ve Parselde görülen 179/2/1/8 sayılı arsa- nın güney mal alacaklısı bulunan ve alakadar şahıs durumunda bulunan Altan İ-. Muslu'ya Eşdeğerde icar edilip verilmesine ve ayni pafta ve Haritada görülen 179/2/1/7 Parsel numaralı arasının Eşdeğerde hak sahibi olan güney mal alacak- lısı durumunda bulunan Vasfi Tuğun'a Eşdeğerde kaynak olarak Devlet Emlak ve Malzeme Dairesi taraf-ından icar edilmesine karşı dosyalanmıştır.

Başvurudaki olgular üzerinde taraflar arasında ihtilaf yoktur. Birleştiri- lerek ele alınan 73/85 ve 95/85 sayılı başvurularda müstedi kendisi şahadet vere- rek güney mal varlığı, kuzeyde tasarrufunda bulunan e-v ve çevre arazi, Eşde- ğere konu yerlerin kendisine verilmesi için yapmış olduğu müracaat ile aldığı yanıt hususunda izahat vermiştir. Şahit 2 olarak çağrılan 3. Saptama, Değerlen- dirme ve Tazmin Komisyonu Başkanı Hüseyin Ahmet ise icar usulü ile yapılan- işlemler ve özellikle bu meseledeki olgular üzerinde şahadet vermiştir. Esas iti- barı ile başvuru, tarafların yapmış olduğu hukuki argümanlara dayanmaktadır. Çağırılan şahitlerin şahadetlerini değerlendirdiğimde bunların mahkemeye doğ- ruyu aktardıkları -kanaatindeyim.

Bu başvurudaki olgular şu şekilde özetlenebilir: Müstedi aslen Piskobu yeni ismi ile Yalova göçmeni olup 1974 Barış Harekatını müteakip Yalova'daki emlakini terk ederek ailesi ile birlikte kuzeye göçmüş ve 1975 yılı içerisinde Girne-Karaoğ-lanoğlu bölgesinde Emare 13 olarak sunulan planda görülen 247/1/3 numaralı Parsel içerisindeki eve iskan ettirilmiştir. 95/85 sayılı başvuru konusunu taşkil eden parseller müstedinin tahsisinde bulunan ve içinde ikamet etmekte olduğu evin batı kısmına hudu-tturlar ancak aynı yola cepheleri yoktur. Müstedinin evinin kuzeyinde buluna 247/1/2 numaralı Parsel ise, şahadetten anlaşılacağı kadarıyle müstedinin evi ile birlikte mütalaa edilerek bu evin bir bahçesi olarak kullanılmaktadır. Bu Parselin kuzeyinde ise -247/1/1 numaralı büyücek bir Parsel bulunmaktadır. İbraz edilen Emarelerden görüldüğü kada- rıyle 20.12.1984 tarihinde müstedinin güney mal varlığı değerlendirilmiş, "T" Cetvelleri tanzim edilmiş, neticede 1.445.683 puan sahibi olduğu tesbit edilmiş- tir.- Kuzeyde tasarruf ettiği ve kendisine verildiğinde kısmen bitirilmiş tamire muhtaç olduğu anlaşılan eve yaptığı masraflar da dikkate alınarak ikamet ettiği eve biçilen 107.914 puan tenzil edildikten sonra kendisine 1.337.769 puanlık bir mal değer belgesi v-erilmiştir. Müstedinin birçok girişimlerine rağmen kendisine kuzeyde başka bir mal verilmemesi üzerine 19.6.1984 tarihinde İskan Bakanlığına bir müracaat yaparak 95/85 sayılı başvuru konusu arsa ile evinin kuzeyinde bulunan 247/1/1 numaralı Parselin kendis-ine verilmesi için müra- caatta bulunmuştur. Konuyu değerlendiren İskan Bakanlığı ile ilgili Saptama, Değerlendirme ve Tazmin Komisyonu müstedinin tasarrufunda bulunan ve içerisinde ikamet etmiş olduğu 247/1/3 numaralı parsel ile birlikte mütalaa edilen 2-47/1/2 numaralı Parsel ile buna ilaveten aynı yol üzerinde bulunan 247/1/1 numaralı Parselin de müstediye icar usulü ile verilmesine karar vermiştir. Ancak ayrı yola cephesi bulunan ve müstedinin tasarufunda bulunan ev ve arsaların batı kısmındaki 95/85 sa-yılı başvurunun konusunu teşkil eden Parsellerin müstediye verilmeyerek, sırası ile 179/2/1/7 sayılı Parseli Vasfi Tuğun'a 179/2/1/8 sayılı Parseli de Altan İ. Muslu'ya, onların müracaatları dikkate alınarak aynı icar yön- tem ve usulleri ile Eşdeğere kayn-ak olarak icar edilmesi yönüne gidilmiştir.

İlkin 95/85 sayılı başvurunun konusunu teşkil eden, Karaoğlanoğlu'nda Pafta/Harita XII.11.E.1-E.2'de görülen Parsel 17972/1/7'nin Vasfi Tuğun'a ve aynı Pafta ve haritadaki 179/2/1/8 numaralı Parselin de Altan -İ Muslu'ya Eşde- ğere kaynak olarak icar edilmesini öngören 21.3.1985 tarihli kararı incelemeyi uygun buldum.

Devletin tasarruf ve zilyetliğinde bulunan ve mülkiyeti Eşdeğer mal alacaklısı hak sahibi kişilere verilmesi muhtemel taşınmaz malların icar edi-lmesi, ilk nazarda idari bir karar mahiyetinde olamayacağı iddia edilebilir. Ne var ki bu gibi icar işlemleri basit birer icar akti olmayıp bu taşınmaz malların Eşdeğere kaynak olarak icarını müteakip bunların tasarrufu verildikten sonra bu gibi malları ic-ar eden kişilerin "T" cetvellerine işlemek suretiyle neticede Kesin Tasar- ruf Belgelerinin konu malları icar eden kişilere verildiği görülmektedir. Bu durumda bu gibi işlemleri basit bir icar akti olarak değerlendirmemek ve bunları idari yargı sahası dışı-nda mütalaa etmemek gerekir. Kanımızca Eşdeğerde kaynak olarak yapılan icar işlemleri bu gibi taşınmaz malların mülkiyetinin eşdeğerde hak sahibi kişilere verilmesinin başlangıç işlemi olduğu cihetle idari bir karar mahiyetini taşımaktadır. Esasen önümdeki- meselede taraflar konuyu bu yönden değerlendirdikleri cihetle böyle bir icar işleminin idari karar olmadığı yolunda iddia ileri sürmemişlerdir.

İcar yolu ile başlatılan Eşdeğer mal verme işlemlerinin tam anlamı ile yasal olup olmadığı hususuna gelince: -Mahkeme önüne gelen başvurulardan müşahade ettiğim kadarı ile çok uzun bir süreden beri yaygın olarak uygulama sahasına konan bir yöntem olduğu açıklıkla görülmektedir. 41/77 sayılı yasanın 69(1) maddesi Eşdeğerde hak sahibi kişilerin yasal tasarrufunda bu-lundurdukları malları onların "T" Cetvellerine işlenmesini ve bu işlemleri müteakip yasanın 80 ve 82. maddeleri dikkate alınarak "Kesin Tasarruf Belgesi" verilmesini öngör- mektedir. Bu yöntem dışında Eşdeğerde mal verme 41/77 sayılı yasanın 71(a) maddesi -uyarınca tanzim edilerek ilan edilen 'Kaynak Paketleri'ne müracaat etmekle mümkün olur. Eşdeğerde kaynak olan ve kişilerin yasal tasarrufunda bulunmayan rezerv taşınmaz malların Eşdeğerde hak sahibi kişilere Eşdeğere kayanak olarak icar edilip onların "T" -Cetvellerine işlenebileceği veya "T" Cetvellerinin, bu hususu kapsamak için yeniden düzenlenip düzenlenemiyeceği, diğer bir deyişle bu yöntemin Eşdeğerde Kesin Tasarruf Belgesi verilmesinin 1. şıkkının içerisinde mütalaa edilip edilemiyeceğini söylemekle m-ünkün olabilir. Taraflar bu yöntemin yasal olmadığı hususunda iddia yapmış değillerdir. Taraf- lar idari işlemin yasal geçerliliğini iddia etmemiş olsalar dahi, bazı uygun durum- larda Mahkemenin alınan karar ve yapılan işlemlerin yasal olup olmadığını res-en inceleme yetkisi vardır.

Necati, On Administrative Law, S.172'de şöyle denmektedir:

"It seems that on a recourse for annulment where the validity of an ad- ministrative measure is challenged, it is open to the court to annual such action on any ground- of law, even if not raised by the parties, if in the opinion of the court such course is properly called for. This is a necesary corollary of the nature of competence of an administrative court on a re- course for annulment."

Önümdeki meselede Eşdeğere -kaynak olarak icar edilen taşınmaz mallar alakadar kişilerin "T" Cetvellerine işlenerek bunlara kesin tasarruf belgesi verilmesinin, en azından ilk nazarda, Yasanın 69(1) maddesi uyarınca mümkün olabileceği ve bu hususta tarafların argüman ileri sürmedikle-rini dikkate aldığımda, resen bu hususun harfiyen yasaya uygun olup olmadığının derinliğine incelemeyi uygun bulmuyorum.

Müstedi, başvuruda esas itibarı ile, kendisinin de ayni yöntemle bu mal- ların ona verilmesi için müracaat ettiğini, bu arsaların hal-en oturmakta olduğu eve hudut olduğunu ve alakadar şahıslara karşı konum ve puan mikarı bakımından önceliği bulunduğu dikkate alındığında onlardan daha haklı durumda olduğunu ve bu nedenlerle kendisine konu arsaların verilmemesi yönündeki kararın ilgili me-rci ve komisyonların takdir yetkilerini yanlış kullan- dıkları, konuyu kafi derecede araştırmadan bu karara vardıkları cihetle sakat idari bir işlem olduğunu ileri sürmüştür.

Müstedaaleyh ise, müstedinin bu taşınmaz mallar üzerinde meşru menfaatı bulunma-dığını, keza müstedaaleyhlerin keyfi araştırma yapıp takdir yetkilerini doğru olarak kullandıklarını ileri sürmüştür.

Müstedinin meşru menfaatının mevcut olmadığı hususuna gelince: Alakadar şahıslara konu mallar Eşdeğerde icar edilmiş olduğuna ancak bu t-aşınmaz mallara müstedinin de müracaat ettiği keza bunların müstedinin evine hudut olduğu hususları dikkate alındığında müstedinin meşru menfaatının mevcut olmadığını söylemek olası değildir kanaatındayım.

Kafi araştırma yapılmadığı ve idari takdir yetki-sinin yanlış kullanıldığı hususunda gelince: Müstedinin yapmış olduğu müracaatı, müstedaaleyhlerin oldukça adil değerlendirdiğini, evinin bitişiğindeki 247/1/2 numaralı arsanın kendisine verildiği, ilaveten ayni yol üzerinde ve bu arsanın üzerinde ve bu ar-sanın kuzeyinde bulunan Parsel No.247/1/1'in de kendisine ayni yöntemle Eşdeğerde kaynak olarak icar edildiği görülmektedir. 95/85 sayılı başvuru konusunu teşkil eden ve alakadar şahıslara verilen arsaların ise yola olan cephe- leri aynı yol üzerinde değil-dir. Kanaatimce idare, müstedinin müracaatını doğru olarak değerlendirerek talep ettiği arsalardan en uygun olan 2 tanesini ona Eşde- ğerde kaynak olarak icar edip vermek ve aynı yol üzerinde cephesi bulunmayan iki arsayı da güneyde mal bırakan ve Eşdeğer -mal alacaklısı durumunda olan alakadar şahıslara verilmesi yoluna gitmekle idarenin, kafi araştırma yapmadığı ve takdir yetkisini yanlış kullandığı söylenemez.

Sırası gelmişken bir hususa daha değinmeyi uygun buluyorum. Bu gibi icar yöntemleri ile Eşdeğe-rde hak sahibi kişilere taşınmaz mal verilemsinin tam anlamı ile ve harfiyen yasaya uygun olup olmadığını bu başvuruda incelememiş olmama rağmen, bu gibi durumlarda Devletin rezerv olarak elinde bulundurduğu kaynakların birden fazla kişi tarafından Eşdeğer-de kaynak olarak icar edilmesinin talep edilmesi halinde müracaat edenlerin dikkate alınarak en azından Yasanın esas ilkelerine mümkün ertebe Öncelikler Tüzüğünün ana ilkeleri dikkate alınarak bir karara varılmasının daha adil ve uygun olacağına işa- ret e-tmek isterim

Netice olarak yukarıdaki nedenler ile birleştirilmiş 73/85 ve 95/85 sayılı başvurular reddolunur.

Masraflar hususunda herhangi bir emir verilmez.


- (N. Ergin Salahi)
Yargıç

23 Haziran 1987



Full & Egal Universal Law Academy