Yüksek İdare Mahkemesi Numara 7/1990 Dava No 13/1993 Karar Tarihi 21.06.1993
Numara: 7/1990
Dava No: 13/1993
Taraflar: Mustafa Kemal ile Eşd. Mal Sap. Değ. Ve Taz. Kom..
Konu: İdare yanlış kararlarını zımnen de olsa geri alabilir.
Mahkeme: YİM
Karar Tarihi: 21.06.1993

-D.13/93 YİM 7/90

Yüksek İdare Mahkemesi Olarak Oturum Yapan
Yüksek Mahkeme Huzurunda.
Mahkeme Heeyti: N. Ergin Salâhi, Metin A. Hakkı, Nevvar Nolan.
Anayasanın 152. Maddesi Hak-kında.

Müstedi: Mustafa Kemal namıdiğerle Mustafa Kemal Coni'nin yetkili
vekili Mahmut Özçınar vasıtasıyle, Güzelyurt.
ile
Müstedaaleyh: 1. Eşdeğer Mal Saptama, Değerlendirme ve Tazmin
Komisyonu Başkanlığı vasıtasıyle KKTC. ve/veya
KK-TC Başsavcısı, Lefkoşa.
2. İskân Bakanlığı ve/veya İnceleme ve Dağıtım Komisyonu
vasıtasıyle KKTC ve/veya KKTC Başsavcısı, Lefkoşa.
3. Tapu ve Kadastro Dairesi ve/veya Lefkoşa Kaza Tapu
Amiri, vasıtasıyle KKTC ve/veya KKTC Başsavcısı, Lefk-oşa.
A r a s ı n d a.

Müstedi namına: Mustafa Asena.
Müstedaaleyhler namına: Mustafa Arıkan.
İlgili Şahıs namına: Oktay Bayramoğlu.



K A R A R

N. Ergin -Salâhi: Bu başvruuda Mahkemenin kararını Sayın yargıç Metin A. Hakkı okuyacaktır.

Metin A. Hakkı: Müsetdi 11.1.1990 tarihinde Yüksek İdare Mahkemesi oalrak oturum yapan Yüksek Mahkemeye dosyaladığı başvurusu ile Müstedaaleyhler aleyhine aynen aşağıdaki t-aleplerde bulunmuştur:

"a) Müstedaaleyh no.1 tarafından alınmış olup takriben 27.12.1989 tarihinde Müstedinin bilgisine gelen ve Müsetdinin DD.16562 no'lu dosyasında işlem göern Şht. Yavuz Sokollu Sok. K.466 no'lu işyerinin İskân Bakanlığının (4) 65/77-1- sayı ve 23.3.1988 tarihli kararı ilea dından iptal edilip dosyasından çıkarılmasını öngören kararı tamamen hükümsüz ve/veya etkisiz olduğuna ve/veya herhangi bir sonuç doğurmayacağına Mahkeme kararı;

b) 15.1.75 tarihinde Kaza İdare Amirliği tarafından Mü-stediye tahsis edilen Güzelyurt Yavuz Sokollu Sokak K446 nolu işyerini, Müstedinin amaca uygun olarak kullanmaması ve/veya başkasının kullanımına devrettiği gerekçesine atfen, inceleme ve Dağıtım Komisyonunun (4) 65/77-1 sayı ve 23.3.88 tarihli önerisi ve -ayni tarihli Bakanlık onayı ile Müsetdiye ait mezkur işyerinin tahsisinin iptalii öngörüp, Resmi Gazetenin 22.12.1989 tarih ve 126'ncı sayısında Ek III sayı 578 altında yayınlanan kararın tamamen hükümsüz ve/veya etkisiz olduğuna ve/veya herhangi bir sonuç- doğurmayacağına dair bir Mahkeme kararı;

c) Müsetdaaleyh no.3 tarafından tanzim edilen ve/veya tanzim edilmesini öngörüp Müsetdinin bilgisine takriben 26.12.1989 tarihinde gelen ve Müstedi adına İTEM 7 forması altında 21908 numara ile 13.12.1989 tarihli -ve 237.391 puan miktarı ihtiva eden Mal Değer Belgesinin tanzimini öngören kararın ve/veya kararların taammen hükümsüz ve/veya etkisiz olduğuna ve/veya herhangibir sonuç doğurmayaca-ğına dair bir Mahkeme kararı."

Müstedi aynı tarihte mezkûr Mahkemeye dos-yaladığı Ex Parte bir istida ile de: éGüzelyurt'ta, Şht. Yavuz Sokollu Sokak K446 numaralı ve/veya Güzelyurt'ta Lala Mustafa Paşa mahallesinde Yavuz sokak koçan no. A 541, Blok A, parsel no.45, pafta XIX Harita no. 32.6.1.3 111 referanslı taşınmaz mal ve/-veya iş yeri ile ilgili olarak Müstedaaleyhlerin herhangi bir işlem yapmalarının ve/veya kesin tasarruf ve/veya taşınmaz mal koçanı ve/veya tahsis vermelerinin ve/veya başkasının T cetveline işlemelerinin ve/veya herhangi bir şekilde kiraya vermelerinin ve-/veya düzeltme ve/veya değişiklik yapmalarının mennine" matuf bir de ara emri tedarik etmiş ve mezkûr ara eri "returnable" oalrak Mahkemece 18.1.90 tarihine tayin edilmişti. 18.1.90 tarihinde Müstedinin avukatı ile Müstedaaleyhleri temsil eden Savcı Mahkem-eye gelip ara emrinin yürürlükte kalamsı koşulu ile durumu tetkik için ara emrinin 6.2.90 tarihine tehirini sağlamışlar, 6.2.90 tarihinde ise Müstedaaleyhleri temsil eden Savcı, Müstedi avukatı ile birlikte Mahkemeye gelip ara emri ve başvuru ile yakın ilg-isi olduğu görülen ve bilâhare bu başvuruya dahil edilen İlgili Şahsa, ilgili emir ve lâyihaların tebliğine imkân tanımak için ara emri yürülükte kalmak koşulu ile ara emrinin 23.2.90 tarihine tehirini sağlamışlardır. 23.2.90 tarihinde ise Mahkeme, Müstedi-nin müracaatı, Müstedaaleyhleri temsil eden savcının ve İlgili Şahsın avukatının da onayı ile mezkûr ara emrini kesinleştirmiştir. Kesinleşen ara emri Müstedaaleyhlerin tümüne 19.3.90 tarihinde tebliğ edilmiştir. Bunlara paralel olarak İlgili Şahıs, avukat-ı vasıtası ile 13..3.90 tarihinde başvuruya bir isbatı vücut varakası ve 26.10.90 tarihinde ise esas başvuruya bir itirazname dosyalamıştır. İlgili Şahıs sözkonusu itiraznamesinde özetle Müsetdinin başvurusunda yakınma konusu yaptığı iptal karar veya karar-larının mevzuata uygun olarak yapıldığını öne sürerek başvurnun iptale dilmesi gerektiği tezini savunmuştur. Müstedaaleyhler ise 1.11.90 tarihinde, 26.10.90 tarihinde İlgili Şahıs avukatı tarafından dosyalanan ,tirazı kendilerinin de aynen benimsediğini ya-zılı olarak Mahkemeye beyan edip, tekrarı önlemek için ayrı bir itirazname dosyalanmayacağını da belirtmişlerdir.
Başvurunun talimatı tüm tarafların temsilcileri huzurunda 20.12.90 tarihinde yapılarak başvruusu durşma olarak tayine dilmiştir. Başvurunun du-ruşması müteaddit defalar tarafların müşterek onayı ile Mahkeme harici ve sulh yolu ile başvruunun hallolmasına imkân tanımak için tehir edilmiş, keza 28.9.92 tarihinde Eşdeğer Tazmin Komisyonu Başkanı ve İskân Bakanlığı Müsteşarı Mehmet Salih Sucuoğlu, g-ayrıresmi olarak Mahkemeye celp edilmiş ve başvurunun Mahkeme harici hallolması için Müstedaaleyhlere bir imkân tanınmış olmasına rağmen malesef bu gerçekleşmemiş ve başvurunun duruşması 4.3.93 tarihinde yapılmıştır. O gün taraflar karşılıklı mutabakat çer-çevesindee dosyada duran ceman 14 adet emareyi Mahkemeye ibraz etmişler ve olgular ile mutabık olduklarını belirttikten sonra sadece Mahkemeye hitap etmekle yettinmişlerdir. Tabloyu tamamlamak için şunu da ilâve etmek yerinde olur ki Savcılık, duruşma günü- İlgili Şahsın itirazını benimsedikleri doğrultusunda önceden Mahkemeye yapılan beyanı geri almış ve duruşma günü bitaraf bir vaziyette Mahkemede bulunmuştur.

Netice itibarıyle ihtilâf konusu olmayan olgular aşağıdaki şekilde Mahkemeye özetlenmiştir:

-Tapu referansları yukarıda verilen başvuru konusu gayrımenkul, Güzelyurt'ta bir iş yeridir ve söz konusu iş yeri önce 1975 senesinde Müstediye tahsis edilmiş ve bilâhare de 6.10.87 tarihli Müstedinin emare 5, T cetveline işlenmişti ve Müstedinin tasarrufun-da idi. Müstedi rahatsız olması nedeni ile ilgili tarihlerde sık sık yurtdışına tedaviye giderdi ve bu münasebetle de ihtilâf konusu gayrımenkulün kullanımını İlgili Şahsa bırakmıştı. Daha sonra Müstedaaleyhler -Müstedinin gıyabında ona hiç bir bilgi vermeden,- hiç bir söz hakkı tanı-m-a-dan, 23.3.88 tarihinde aldıkları kararı 22.12.89 tarihli Resmi Gazetenin 126 sayılı nüshasının Ek III'ünde sayfa 1504 de 578 sayılı yayımı ile neşrolunan aynen şöyle bir ilânda bulunmuşlardır:

"Sayı: 578

TAHSİSİN İPTAL KARARI

15..1.1975 tarihinde Kaza i-dare Amirliği tarafından Mustafa Kemal Coni'ye tahsis edilen Güzelyurt Yavuz Sokollu Sokak K446 nolu işyerine ilişkin tahsis:

Tahsis alan şahsın söz konusu işyerini amaca uygun olarak kullanmaması ve/veya başkasının kullanımına devretmess-i gerekçesine atfen İnceleme ve Dağıtım Komisyonunun (4) 65/77-1 sayı ve 23.3.88 tarihli önerisi ve ayni tarihli Bakanlık onayı ile iptal edilmiştir."

Ancak mezkûr karar 22.12.89 tarihli Resmi Gazetede yayımlanmadan 24.4.88 tarihinde emare 8 kira mukavele-si ile ihtilâf konusu yeri İdare, 1.5.89 ile 30.4.90 tarihleri arasıdnaki devreyi kapsayan 1 yıllık süre ile İlgili Şahsa, İlgili Şahıs içinde otururken kiralamağa teşebbüs etmişler ve bu eylemlerini 3 defa daha tekrarlamışlardır. Burada "kiralamağa teşebb-üs ettiler" söz dizisi bilinçli olarak kullanılmıştır, çünkü emare 8'in ilk yaprağında kira miktarı oalrak aynen şu ibarler mevcuttur.

"Kira Miktarı: Aylığı 30,000Tl olmak üzere yıllığı 36,000TL eder."

Sözü edilen rakamların birbiri ile tenakuz teşkil e-ttiği ortadadır. Şöyle ki aylığı 30,000TL ise ve bu rakam doğru ise söz konusu gayrımenkulün yıllığının 360,000TL olması gerekir. Dolayısıyle yıllık kira bedelini gösteren rakamda bir hata vardır. Alternatif olarak yıllık rakamı 36,000TL olarak doğru olduğ-unu kabul edersek aylık kira miktarı olarak görülen 30.000TL rakamında bir hata vardır. Yıllık kira miktarı olarak 36.000TL doğru rakam ise aylık kira miktarının 3000TL olması gerekir. Olgular ile ilgili olarak taraflar Mahkemeye şahadet ibraz etmediğinden- ötürü söz konusu gayrımenkulün ilgili tarihler arasındaki kira miktarı ile ilgili olarak sadece Emare 8'e dayanrak doğru bir bulgu yapacak durumda değiliz. A fotiori, bu tenakuzu izah edecek, tarafların üzerinde mutabık olduğu bir izahat da Mahkemeye veri-lmemiştir. İşin daha da 'garip' tarafı Müstedaaleyhler yürürlükte bir ara emri varken ve bu kendilerine usule uygun olarak tebliğ edilmişken 22.6.90 tarihinde 1.5.90 ile 30.4.91 tarihleri arasında geçerli olmak üzere yıllık 540 bin TL mukabili başvuru kon-usu gayrımenkulü İlgili Şahsa kiralamak için onunla kira sözleşmesi yapmışlar (ki hukuken buna ne değer verilir hususuna bu safhada girmemeyi uygun bulduk); yine9.7.91 tarihinde 1.5.91 ile 30.4.92 tarihleri arasında geçerli olmak üzere yıllık 766 bin TL mu-kabili başvuru konusu gayrımenkulü İlgili Şahsa kiralamak amacı ile kira sözleşmesi yapmışlar ve 25.9.92 tarihinde 1.5.92 ile 30..93 tarihleri arasında geçerli olmak üzere yıllık 1 milyon 134 bin TL mukabili başvuru konusu gayrımenkulü İlgili Şahsa kiralam-ak için yeniden İlgili Şahıs ile kira sözleşmesi yapmışlardır. Müstedaaleryhlerin bu işlemlerinin hukuken ne değer taşıdığı hususu bir yana, bu eylemlerini tasvip etmediğimizi ve hoşgörü ile karşıladığımızı bu safhada belirtmekle yetineceğiz ve başvuruyu e-sas gayesinden saptırmamak için de bu safhada bunun üzerinde durmayacağız. Ancak ileride usule uygun olarak ve bir müeyyide talebi ile bu konu Mahkememiz önüne taraflardan birş tarafından intikal ettirilecek olursa, mevzuatta öngörülen müeyyideleri ve yetk-ilerimizi bu hatayı işleyen şahıslar aleyhine çekinmeden kullanacağımızı da belirtiriz. Zira Mahkeme emirlerine bilinçli olarak uyulmaması ilk nazarda bir suç da teşkil eder. Bu durumda ilgililerin kusurlarıyla orantılı olarak hapsilik cezası dahil cezalan-dırılamları da söz konusudur. Bu gibi 'contempt of court proceedings'lerde 'contempt'teşkil eden eylemi yapanın bir üst makam veya idareden aldığı emri icra etmiş (the defence of obeying superior orders) olması da bir müdafaa teşkil etmez. (Bak: Constantio-ns Ioannides v The Republic of Cyprus and others, CLR (1971), part 3 page 8).

Yine önümüzdeki beyanlara istinadenve bunu teyid eden emare 9 koçana istinaden öyle görülüyor ki Müstedi, 17.8.89 tarihinde ihtilâf konusu yerin koçanının 237.391/1,113,527 his-sesinin koçanını temin etmiş ve aynı tarihte aynı gayrimenkulün 263.051/1.113.527 hissesini de eşi olduğu görülen pembe Mustafa adına koçan çıkmıştır. Yani bu rakamları basitleştirecek olursak Müstedi ve karısı 17.8.89 tarihinden sonra, ilgili malın takrib-en yarı hissesinin kayıtlı mal sahibidir. Geri kalan takriben yarı hisse de, Anayasa hükümleri mucib,nce, ilgili malın 1974 Barış harekatı öncesi Rum malı olmuş olamsı ve mal sahibinin Kuzey Kıbrısı terketmiş bulunması nedeniyle halen Devletin mülkiyetind-edir. Şunu da ilâve etmek yerinde olur ki Müstedi, söz konusu gayrımenkuldeki hisselerini almak için şaahsının ve karısının Güneyde terkettiği mal avrlığınna karşılık kendine İdarece verilen ceman 500,442 puanını da bu maksat için kullanmıştır.

Resmi Ga-zetede 22.12.89 tarihinde yayınlanan iptal kararı, Müstedi ile eşinin ilgili malın yaklaşık olarak yarı hissesinin koçanını aldıktan takriben 4 ay sonra yayınlanmış, iptal kararına matuf karar da Müstediye şahsen 27.12.89 tarihinde tebliğ edilmiştir. Emare- 12 olarak önümüzde duran ve Müsetdiye 27.12.1989 tarihinde tebliğ edilen karar ise aynen şöyledir:

"EŞDEĞER MAL SAPTAMA, DEĞERLENDİRME VE TAZMİN
KOMİSYONU BAŞKANLIĞI
LEFKOŞA

-Sayı DD.16562 Lefkoşa 27.12.1989

Sayın: Mustafa Kemal Coni
Kocatepe Sok. D.157
Güzelyurt.

DD.166562 nolu dosyanızda işlem gören Şht. Yavuz Sokollu Sok.- K.446 nolu işyeriniz İskân Bakanlığının (4) 65/77-1 sayı ve 23.3.1988 tarihli kararı ile adınızdan iptal edilmiş ve dosyanızdan çıkarılmıştır.
Bilgilerinizi rica ederim.

Fevzi Çakmak
I-II. Nolu Saptama Değerlendirme ve Tazmin
Komisyonu Başkan Yardımcısı"

Tabloyu tamamlamak için olgular ile ilgili birkaç hususua daha değinmemiz yerinde olur; şöyle ki ilgili malın Müstedi ve eşine ver-ilen hissesini gösteren koçan tüm tarafların ve bilhassa Savcının beyanına göre halen muteberdir, usule uygun olarak iptal edilmiş değildir. Olgular ile ilgili bulgularımıza son vermeden şunu da belirtmek yerinde olur ki başvruunun duruşması hitam bulmadan- Müstedi, başvurusundaki talebinin (c) paragrafında ısrar etmediğini ve bu talebi geri aldığını Mahkemeye beyan etmiştir.

Yukarıdaki olgulara uyulmakla yükümlü olduğumuz mevzuatı uygula- maya gelince bu başvuru konusu ihtilâfın olgularına sebebiyet vere-n idarenin hareketlerinin söz konusu mevzuata tamemen ayykırı olduğu ortadadır. idare bir yandan Müstediye başvuru konusu gayrimenkulü tahsis edip akabinde Müstedinin gıyabında, kendine hiçbir ihbar verilmeden ve söz hakkı dahi tanınmadan tabii adalet kura-lalrı ile bağdaşmayan bir şekilde (The Rules of Natural Justice) tahsis kararını iptal etme yönüne gitmiş, akabinde ise ilgili alın yaklaşık yarı hissesini oluşturan ilgili gayrimenkuldeki mülkiyeti Müstedi ve eşine koçan edilmiştir. Daha sonra Müsetdinin -idarece kendine verilen kıçanı hiçe sayarak ve İdareye tebliğ edilen ara emri hilâfına ara emrini de hiçe sayarak, gayrımenkulün tümünü ve Devletin hissesinden daha fazlasını İlgili Şahsa kiralamaya teşebbüs etmiştir. Bunun doğal sonucu olarak 2 vatandaş y-ani Müstedi ile İlgili Şahıs, idarenin ilgili mevzuata aykırı hareketleri netciesi birbirine düşüp masraf ve zarar ziyana düçar olmuşlar ve Mahkemelerde davalaşmışlardır. Müsetdaaleyhlerin bu başvurudaki hareketleri hiçbir yasa kuralı ile müdafaa edilemez.-

İdari Hukuk açısından Müstedaaleyhlerin bu başvurusdaki hareketleri ancak şöyle izah edilebilir:

Müstedinin tahsisi, idarece iptal edilmeye teşebbüs edildikten sonra kendine yine idarece koçan verilmesi, idarenin tahsisi iptal kararını zımnen geri ald-ığı anlamına gelir. Bu sonuca yasal dayank Ernst Forsthoff'un The Administrative Act, isimli kitabının 21. sayfasında "implied adminisrtative acts" diye bahsedilen prensipte bulunabilir. Yine aynı yazar, aynı eserinin 56. sayfasında aynen şöyle demektedir:-

"The legal duty of administrative authorities to cancel administrative acts is generally recognized and accepted with rspect to acts which are illegal and adverse. Under certain circumstances the authority may even be obliged to take additional action ..-."

Netice oalrak Forsthoff'dan esinlenerek ve idarenin yanlış kararlarını zımmmen de olsa geri alabielceği hususunu göz önünde bulundurarak, bu başvruda, başvuru konusu tahsisin iptal akrarı yürürlükte iken, iptal kararını alan aynı idare tarafından Müst-ediye aynı malda tahsisten öte, mülkiyet ve koçan verilmesi gareketi ile idarenin şikayet konusu iptal kararını geri aldığı sonucuna varmak kaçınılmazdır. Bununla beraber herhangi bir yanlış anlaşılmaya mahal vermemek için Müstediye başvurusunun a ve b par-agrafları mucibince talep ettiği kararı vermeyi uygun gördük.

Netice oalrak bu başvuruda Müstedinin başvruusunda haklı olduğu sonucundan başka bir sonuca varma kanımıza imkânsızıdr ve bu nedenle Müstedi lehine başvruusunun a ve b aragraflarında talep et-tiği gibi karar verilmesi uygun, adil ve kaçınılmazdır.

Sonuç oalrak başvurunun a ve b paragraflarındaki Müstedaaleyhlerin karar ve işlemlerinin tamamen hükümsüz ve etkisiz olduğuna ve herhangi bir sonuç doğuramaycağına karar verilir.

Müstedi başvurusu-ndaki c talebini geri aldığı cihetle c paragrafındaki talebi iptal edilir.

Müstedinin tüm ahval ve şeraitini göz önünde bulundurduktan sonra Müstedaaleyhlerin, Müstedinin masraflarını da ödemesi emrolunur. Bunun miktarını 10 güne kadar Müstedi avukatının- tanzim edip, Yüksek Mahkeme Mukayyitliğine dosyalaması emrolunan bir masraf listesine istinaden Başmukayyit Yardımcısının tespit etmesi emrolunur.


(N. Ergin Salâhi) (Metin A. Hakkı) (Nevvar Nolan)
Yargıç - Yargıç Yargıç

21 Haziran 1993

-




-


-8-



-


Full & Egal Universal Law Academy