Yüksek İdare Mahkemesi Numara 67/1986 Dava No 52/1987 Karar Tarihi 23.11.1987
Numara: 67/1986
Dava No: 52/1987
Taraflar: Atılımcı Halk Partisi ile Ek. Ve Mal. Bak. Vd
Konu: İleri gidemeyecek bir başvurunun Anayasa Mahkemesine havalesi olamaz.
Mahkeme: YİM
Karar Tarihi: 23.11.1987

-D.52/87 YİM 67/86
Yüksek İdare Mahkemesi Olarak Oturum Yapan
Yüksek Mahkemede
Yargıç Celâl Karabacak Huzurunda
Anayasanın 152. maddesi hakkında

Müstedi: Atılımcı Halk Par-tisi, Lefkoşa
- ile -
Müstedaaleyhler: 1. Ekonomi ve Maliye Bakanı vasıtasıyle,
KKTC, Lefkoşa
2. Ekonomi ve Maliye Bakanlığı vasıtasıyle,
KKTC, Lefkoşa
- A r a s ı n d a

Müstedi namına: Ergin Ulunay
Müstedaaleyhler namına: Kıdemli Savcı Yaşar Boran


Yasa Maddesi: Değiştirilmiş şekli ile 10/1975 sayılı Siyasal Partiler Yasası.

İstemin Özeti: Müstedaaleyhin Müstediye gönderdiği ve kendisi-ne devlet bütçesinden mali yardım yapılmasını reddeden kararının hükümsüz ve etkisiz olduğuna ve herhangi bir soonuç doğurmayacağına karar verilmesi istemi.

OLAY: Önceleri Demokratik Halk Partisi, bilahare Atılımcı Halk Partisine dönüşen partiye devlet bü-tçesinden yapılan yardım, 1985 seçimlerinde milletvekili çıkarmadığı için kesildi. Müstedi aradan epey bir zaman geçtikten sonra Müstedaaleyhe başvurarak ödenmeyen paranın ödenmesi talebinde bulundu. Müstedaaleyh Müstedinin bu talebini reddetti. Başvuru bu- karardan yapılmıştır

SONUÇ: Müstedaaleyh tarafından yapılan 1. ön itirazda başvuru konusu yazının yürütsel veya yönetsel mahiyette bir karar olmadığı hususundaki iddianın, Müstedaaleyh No.1 bu konuda verdiği bu red kararının yürütsel faaliyetleri arasına- giren idari bir karat olması kanısında olduğumdan reddine;
2. ön itirazda ileri sürülen meşru menfaatle ilgili iddianın ise eskiden alınan bir kararın tekrarı mahiyetinde olan başvuru konusu kararı olumsuz yönde ve doğrudan doğruya etkilemediğine do-layısı ile başvurunun bu yönden de ileri gidemeyeceğine;
3. ön itirazda ileri sürülen başvurunun zaman aşımı ile ilgili iddianın da zaman aşımına uğradığı ve reddedilmesi gerektiğine;
Sonuç olarak Müstedaaleyhlerin 1. ön itirazlarının reddin-e 2 ve 3. ön itirazlarının ise kabul edilerek başvurunun esasına gidilmeden bu safhada başvurunun reddolunmasına, Müstedinin Anayasaya havale isteminin reddine karar verilir.

Atıfta Bulunulan Bilimsel İçtihatlar:
1- Prof Dr. Hamza Eroğlu, İdare Hukuku, -5. baskı, sayfa 422.
2. Doç Dr. Ragıp Sarıca, İdari Kaza, 1949 baskısı, Cilt 1, sayfa 26-27.
____________________


H Ü K Ü M

İşbu başvuru ile Müstedi, Müstedaaleyh No.1'in gönderdiği ve kendisine Devlet bütçesinden mali yardım verilmesini reddeden 1.4.-1986 gün ve E.M.B. 34/81 sayılı yazıda ifadesini bulan kararın hükümsüz ve etkisiz olduğuna ve herhangi bir sonuç doğurmayacağına dair bir karar talep etmektedir.

Duruşmaya başlanıp ilgili belgeler Mahkemeye emare 1-2 olarak ibraz edildikten sonra, Müste-di Avukatı 27/1981 sayılı Yasa ile tadil edilen 10/75 sayılı Siyasal Partiler Yasasının 45. maddesinin (1)(2)(3) ve (6). fıkralarının bu başvurunun karara bağlanmasında etken olduğunu, mezkûr maddenin ise K.K.T.C. Anayasası'nın 1, 7, 8, 70 ve 71. maddeleri-ne aykırı bulunduğunu iddia ederek konunun Yüksek Mahkemeye, Anayasa Mahkemesi olarak havale edilmesini istemiştir.

Ancak, Müstedaaleyhler tarafından Mahkemede bulunan Kd. Savcı, başvuruda 3 ön itirazı olduğunu, bu ön itirazların kabul edilmesi halinde b-aşvurunun ileri gidemiyeceğini, Yüksek İdare Mahkemesine başvurma hakkından yoksun bulunan bir kişinin ise Anayasa Mahkemesine havale isteminde bulunamıyacağını iddia ederek ön itirazların değerlendirilmesinden sonra havale konusunun tezekkür edilmesini is-temiştir.

Sonuçta, Mahkeme ön itirazlarla havale konusunu birlikte dinlemeği uygun görmüştür.

Müstedaaleyhlerin itiraznamede ileri sürdükleri ön itirazlar özetle şöyledir:

1. Başvuru konusu yazı ve/veya karar yasal durumu izah eden, olumlu veya olumsu-z veya olumsuz hiçbir karar ve/veya irade içermeyen nitelikte bir yazı olup Anayasa'nın 152. maddesi anlamında ve kapsamında yürütsel veya yönetsel mahiyette bir karar değildir.

2. Müstedinin Anayasa'nın 152. maddesi anlamında ve kapsamında sahip olduğu m-eşru bir menfaati olmadığı gibi, böyle bir menfaati olumsuz yönde ve doğrudan doğruya etkilenmiş değildir.

3. Başvuru konusu yazı bir karar olarak addedilse bile, bu yeni ve ikinci bir karar niteliğinde olmayıp Temmuz 1985 tarihinde alınmış olan karar ve/-veya yapılmış olan işlemin bir tekrarıdır. Bu gibi başvurular ilk karar ve/veya işlemden itibaren 75 gün içinde yapılmalıdır ki, bu başvuruda Temmuz 1985 tarihinden itibaren 75 günlük süre çoktan geçmiştir.

Bu maksat için taraflar başka şahadet sunmayıp -Mahkemeye hitap etmekle yetinmişlerdir. Müstedaaleyhler hitabeleri esnasında itiraznamede belirtilen iddialarını tekrarlarken; Müstedi Avukatı, Müstedaaleyhlerin iddialarını tamamen reddetmekte, mezkûr yazının bir idari karar olduğunu, yapılan yardımın Tem-muz 1985 tarihinde kesilmesinin bir karar olmayıp idarenin bir fiili olduğunu, esas idari karardan itibaren 75 günlük sürenin geçmediğini, Müstedinin Anayasa'dan kaynaklanan meşru bir menfaatı bulunduğunu, bunun da bu karar ile olumsuz yönde etkilendiğini -savunmuştur.

Lâyihalar ve ibraz edilen emarelere göre, olgular özetle şöyledir:

Müstedi, önceleri Demokratik Halk Partisi ismi altında faaliyet gösteren, bilâhare, 23.3.1986 tarihinde, ismini Atılımcı Halk Partisine dönüştüren bir siyasal partidir.

M-üstediye 1975 Siyasal Partiler Yasası uyarınca Devlet bütçesinden yapılmakta olan yardım, Haziran 1985 Milletvekili Genel Seçiminde KKTC Meclisine milletvekili çıkaramadığı gerekçesiyle, temmuz 1985 tarihinden itibaren ilgililerce kesilmiştir.


Buna karş-ı herhangi bir işlem yapmıyan Müstedi, aradan epey uzun bir zaman geçtikten sonra, 19 Şubat 1986 tarihinde, Müstedaaleyh No.1'e emare 1 yazıyı yazmış ve kendisine devlet yardımının yapılmasını, Temmuz 1985 tarihinden beri ödenmeyen paranın da verilmesini t-alep etmiştir.

Müstedaaleyh No.1, 1 Nisan 1986 gün ve E.M.B. 34/81 sayılı emare 2 yazısıyla Müstediye bir yanıt vermiştir. Bu yazı aynen şöyledir:

"Sayı E.M.B. 34/81 Lefkoşa, 1.4.1986

Demokratik Halk Pa-rtisi Başkanlığı,
Lefkoşa.

İlgi: 19.2.1986 tarihli yazınız.

Konu: Devlet Yardımı yapılması hakkında.

İlgi yazınıza atfen yapılan değerlendirme neticesinde konu ile ilgili 10/1975 sayılı Siyasal Partiler Yasasını tadil eden 27/1981 sayılı Siyasal Partile-r (Değişiklik) Yasasının 2. maddesi aynen şöyledir.

- "Esas Yasa, 45. madde kaldırılmak ve yerine aşağıdaki 45. madde konmak suretiyle değiştirilir: Siyasal Partilere Devlet Bütçesinden aşağıdaki şekilde yardım sağlanır.

1) K.K.T. Cumhuriyetinin en s-on Milletvekili genel seçimine katılan ve geçerli oyların en az yüzde beşini alan ve Mecliste temsil edilen siyasal partilere her yıl ödenmek üzere mali yıl Bütçesinden genel Bütçe Öz Gelirleri (Tahmini Mahalli Gelirler) toplamının Binde üçü oranında ödene-k konur.

2) Bu ödenek (1) Fıkra Kapsamına giren Siyasal Partilere, aldıkları oy oranı esas alınarak her yıl ödenir.

Bu nedenle Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Meclisinde Demokratik Halk Partisi Temsil edilmediği cihetle 27/1981 sayılı Siyasal Partiler -(Değişiklik) Yasasının yukarıda belirtilen hükmü çerçevesinde Partinize Devlet Bütçesinden yardım yapılması yasal açıdan sakınca arzetmektedir.

Bilgilerine saygı ile rica ederim.
(Taşkent ATASAYA-N)
Ekonomi ve Maliye Bakanı
Dağıtım: Bütçe Dairesi Mdr.
AH/SÜ " -


11 Nisan 1986 tarihinde dosyalanan işbu başvuru Müstedaaleyh No.1'in mezkûr yazısına karşı yapılmıştır.

Olgulara bu şekilde değindikten sonra şimdi de ön itirazları aşağıdaki sıraya göre incelemeğe çalışacağım.


1. Ö-n İtiraz

Müstedi Temmuz 1985 tarihine kadar kendisine ödenen ve o tarihte kesilen Devlet yardımının yapılması için emare 1 yazı ile Müstedaaleyh No.1'e müracaatta bulunmuştur. Müstedaaleyh No.1 bu müracaata başvuru konusu yapılan emare 2 yazı ile yanıt v-ermiştir. Bu yanıtı etraflıca tetkik ettim. Mezkûr yanıtta, diğer şeyler meyanında, Müstedi K.K.T.C. Meclisinde temsil edilmediği için 27/1981 sayılı Yasa ile tadil edilen 10/1975 sayılı Siyasal Partiler Yasasının 45. maddesi ışığında ona yardım yapılamıya-cağı bildirilmiştir. Yapılan müracaat ve bu müracaata Müstedaaleyh No.1 tarafından verilen yanıt bir bütün olarak incelendiğinde, bunun bir red kararı mahiyetinde olduğu anlaşılmaktadır. Başka bir deyişle, Müstedaaleyh No.1 mezkûr Yasanın 45. maddesini uyg-ulayarak Müstedinin müracaatını reddetmiştir. Müstedaaleyh No.1 yürütsel veya yönetsel yetki kullanan bir makam olarak yönetsel faaliyetleri arasına giren bu konuda verdiği bu red kararının idari bir karar olduğu kanısındayım. Bu durumda, Müstedaaleyhlerin- 1. ön itirazı kabul edilemez ve reddedilmesi gerekir.


3. Ön İtiraz

Yönetimin sadece icrai (executory) idari kararlarının Anayasa'nın 152(1) maddesi tahtında başvuru konusu yapılabileceği Yönetim Hukukunun yerleşmiş prensiblerindedir. Kaideten, yönetim-in bir meselede daha önce verdiği bir kararını tekrarlayan (comfirmatory) diğer bir kararı icrai karar mahiyetinde değildir. Ancak, bu prensibin bir istisnası vardır. Eğer yönetim daha önce vermiş olduğu kararını tekrarlayan diğer kararını meselede yapıla-n yeni bir soruşturma

(new inquiry) neticesi vermiş ise, ikinci karar icrai bir mahiyet almakta, dolayısıyle, yeni icrai bir karar olarak Yüksek İdare Mahkemesinde iptal davasına konu yapılabilmektedir. Belli bir meselede yeni bir soruşturma yapılıp yap-ılmadığı, dolayısıyle, verilen kararın yeni bir karar olup olmadığı olgusaldır ve başvurudan başvuruya değişmektedir. (Gör: Zaim Nejari, Cyprus Administrative Law 119-120).

Olgulardan da görülebileceği gibi, Müstedaaleyh No.1 Haziran 1985 seçimlerinde K.-K.T.C. Meclisine milletvekili gönderip orada temsil edilemeyen Müstediye Devlet bütçesinden yapılmakta olan ve aylık eşit taksitlerle ödenen yardımı Temmuz 1985 tarihinden itibaren kesmiştir. Bu, yöntemin 27/1981 sayılı Yasa ile tadil edilen 10/1975 sayılı- Siyasal Partiler Yasasının 45. maddesini Müstediye uygulamak suretiyle yapmış olduğu bir işlem ve/veya almış olduğu bir karardır; idari fiil değildir.

Müstedaaleyh No.1'in bu idari karar ve/veya işlemi ile başvuru konusu yapılan emare 2 karar karşılaştı-rılmıştır. Her iki kararda da kararı alan makam Devletin bütçe ve mali işlerini yürüten Maliye Bakanlığıdır. Kararların ikisi de Müstediyi ilgilendirmektedir. Gerek birinci karar, gerekse ikinci karar Haziran 1985 Milletvekili genel Seçimlerinde K.K.T.C. M-eclisine milletvekili çıkaramayıp adıgeçen Mecliste temsil edilememe nedeniyle verilmekte olan Devlet yardımının Yasanın 45. maddesi uyarınca kesilmesi hakkındadır. Belirtilenler ışığında, emare 2 karar, Temmuz 1985 ayında yapılan işlem ve/veya alınan kara-rı tekrarlamaktadır.

İkinci kararın yeni bir soruşturma neticesi alındığı hususunda huzurumda herhnagi bir şahadet yoktur. Kaldı kı, birinci karardan sonra Müstedaaleyh No.1'e yazılan emare 1 yazıda ileri sürülen hususlar soruşturma yapılmasını gerektire-n yeni olgusal unsurlar içermemekte, sadece bilinen yasal maddelere değinmektedir. Bu durumda, Temmuz 1985 tarihli önceki karar ve/veya işlemi tekrarlayan 1.4.1986 tarihli emare 2 karar yeni bir soruşturma neticesi de alınmamıştır. Dolayısıyle, icrai bir k-arar değildir.

K.K.T.C. Anayasası'nın 152. maddesi tahtında Yüksek İdare Mahkeme- sine başvurulmak istendiğinde, başvuru şikâyet konusu karar veya işlemin yayınlanması tarihinden, yayınlanmadığı takdirde ve bir ihmal halinde başvuran kişinin bunu öğrendi-ği tarihten başlayarak 75 gün içinde yapılmalıdır. Aksi takdirde, başvuru süre aşımına uğramaktadır. Yönetim Hukuku ilkelerine göre de, yönetim yapılan bir müracaat üzerine eski kararını değiştirir ve yeni bir karar alınırsa, dava süresi yeni karard-an başlar. Şayet yönetim eski kararını

değiştirmeyip sadece onu tekrarlarsa, ikinci karar icrai bir karar olmadığından, 75 günlük süre eski karardan başlar (Gör YİM 68/78 Kıvanç M. Riza ve Zaim Necatigil, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyetinde Yönet-im Hukuku ve Anayasa Yargısı, sayfa 37).

Başvuru konusu yapılan 1 Nisan 1985 tarihli emare 2 karardan başvuru- nun dosyalandığı 11 Nisan 1986 tarihine değin 75 gün geçmediği aşikârdır. Ancak, daha önce belirttiğim gibi, emare 2 karar icrai mahiyette idar-i bir karar değildir. Bu durumda, 75 günlük sürenin 1 Nisan 1986 tarihinden değil de, ilk karar veya işlemin yayınlanmasından veya öğrenilmesinden itibaren hesaplan- ması gerekecektir. Bu karar ve/veya işlemin yayınlandığı hususunda huzurumda hiçbir şahade-t yoktur. O halde, Müstedinin bunu öğrendiği tarihi tespit etmek gerekecektir. Müstedi bunu ne zaman öğrenmiştir? Müstedi emare 1 yazısında devlet tarafından yapılan mali yardımın Temmuz 1985 tarihinde kesildiğini kabul etmektedir. Değiştirilmiş şekliyle -10/1975 sayılı Siyasal Partiler Yasasının 45(4) maddesine göre, yardım ödemeleri her ay eşit taksitlerle yapılmaktadır. Bunun ayın başında mı, yoksa sonunda mı yapıldığı bilinmemekle beraber, Temmuz 1985 ayı taksidinin en geç 31 Temmuz 1985 tarihine kadar -ödenmesi gerekirdi. Bu durumda, Müstedi Devlet yardımının kesildiği hususunu 31 Temmuz 1985 tarihinde öğrenmiştir, kanısındayım. 31 Temmuz 1985 tarihinden başvuru tarihine değin 75 günlük süre ise çoktan geçmiştir. Dolayısıyle, başvuru süre aşımına uğramış-tır ve reddedil- mesi gerekir.


2. Ön İtiraz

Anayasanın 152(2) maddesine göre, iptal için Yüksek İdare Mahkemesinde dava, sahip bulunduğu meşru bir menfaatı söz konusu idari karar veya işlem veya ihmal yüzünden olumsuz yönde ve doğrudan doğruya etkilene-n kişi tarafından açılabilir.

Meşru menfaat hususunda Prof. Dr. Hamza Eroğlu, İdare Hukuku isimli eserinin 5. baskısında, sayfa 422'de şöyle demektedir:

"b) Davacının iptal davası açabilmesi için herşeyden önce dava açmakta menfaatı olmalıdır. İkincisi -bu menfaat meşru bir menfaat olmalı, üçüncüsü bu menfaat şahsi olmalı, dördüncüsü bu menfaat aktüel, halen mevcut bir menfaat olmalıdır.

aa) İptal davası için Davacının açmakta menfaatı olmalıdır.

İptal davasının konusunu teşkil eden kararın, davac-ının bir menfaatını ihlâl etmiş olması lâzımdir. Hiç kimsenin menfaatini ihlâl etmeyen bir karara karşı iptal davası açılamaz. Meselâ ................................................. eskiden alınan bir karara yeni birşey ilâve etmeyen kararlar kimsenin me-nfaatini ihlâl etmiyeceğinden, iptal davası konusu olamaz- lar."

Aynı konuda Doçent Ragıp Sarıca İdari Kaza 1949 baskısı, Cilt 1, sayfa 26-27'de özetle şöyle demektedir.


"I. Bir kere iptal davası açabilmek için davacının dava açmakta menfaatı olmalıdır-. Bunun için de iptal davasının mevzuunu teşkil eden kararın, davacının bir menfaatını ihlâl etmiş olması lâzımdır.

Bu itibarla:
............................................................................................
............................-...............................................................
...........................................................................................

D. Eskiden ittihaz edilmiş bir karara yeni birşey ilave etmeyen, yani eski bir kararı teyit etme-kle iktifa eden bir karara karşı da iptal davası açılamaz. Zira, ortada ihlal edilen bir menfaat varsa bu birinci kararın sebebiyet verdiği bir neticedir. İptal davası açılacaksa ilk karara tevcih olunmak gerekecektir."


Şimdi de yukarıdakiler ışığında b-aşvuruda meşru menfaat olup olmadığı hususunu incelemeğe çalışalım.

Müstedinin başvuru konusu yaptığı emare 2 kararın Müstedaaleyh No.1'in Temmuz 1985 tarihinde almış olduğu kararı ve/veya yapmış olduğu işlemi tekrarlayan bir karar olduğuna yukarıda deği-nmiştim. Eskiden alınan bir kararı teyit etmekle iktifa eden bu karar ise Müstedinin menfaatını olumsuz yönde ve doğrudan doğruya etkileyemez ve etkilememiştir de. Bu durumda, Müstedinin işbu başvuruyu dosyalamakta meşru menfaati yoktur ve başvuru bu yönde-n de ileri gidemez ve reddedilmesi gerekmektedir.

Şimdi de havale konusunu incelemeğe çalışacağım.

Yukarıda belirtilen sebepler dolayısıyle, işbu başvuru ileri gitmeyip red- dolunacaktır. İleri gidemeyecek olan bir başvuruda Müstedinin uyuşmazlıktan ba-hsederek Anayasa Mahkemesine havale istemesi de olası değildir. (Gör; YİM 2/82 Mehmet Turgut v. K.T.F.D. ve A.M. 2/82 Kemal Rüsten ve K.T.F.D.). Bu durumda Müstedinin havale isteminin reddedilmesi gerekmektedir.

Şunu da belirtmek yerinde olur ki, başvuru- ileri gidebilecek durumda olmuş olsaydı, etken olduğu Müstedaaleyhler adına Mahkemede bulunan Kd. Savcı tarafından da kabul edilen 27/1981 sayılı Yasa ile değiştirilmiş 10/1975 sayılı Siyasal Partiler Yasasının 45. maddesinin (1)(2)(3) ve (6). fıkralarını-n K.K.T.C. Anayasası'nın 1, 7, 8, 70 ve 71. maddelerine aykırı olup olmadığı hususunu Yüksek Mahkemeye, Anayasa Mahkemesi olarak, sunacak ve konu hakkında bir karar verilinceye kadar başvuruyu süresiz erteleyecektim.

Sonuç olarak:

1. Müstedaaleyhlerin 1-. ön itirzları reddolunur.

2. 2 ve 3. ön itirazlar ise kabul edilerek başvurunun esasına gidilmeden bu safhada başvuru reddolunur.

3. Müstedinin havale istemi reddolunur.

4. Masraflar Müstedi tarafından ödenecektir.


- (Celal Karabacak)
Yargıç

23 Kasım 1987



Full & Egal Universal Law Academy