Yüksek İdare Mahkemesi Numara 47/1984 Dava No 56/1989 Karar Tarihi 22.11.1989
Numara: 47/1984
Dava No: 56/1989
Taraflar: Ramadan Cemil İşl. Ltd.ile Gelir ve Vergi Dairesi
Konu: Stoktaki mallara yeni tarife uygulanması
Mahkeme: YİM
Karar Tarihi: 22.11.1989

-D.56/89 YİM 47/84

Yüksek İdare Mahkemesi Olarak Oturum Yapan
Yüksek Mahkemede
Yargıç Salih S. Dayıoğlu Huzurunda
Anayasanın 152. Maddesi hakkında

Müstedi: Ramadan Cemil İşl-etmeleri Ltd., Girne
-ile-
Müstedaaleyh: Ekonomi ve Maliye Bakanlığı Gelir ve Vergi Dairesi
vasıtasıyle KKTC, Lefkoşa
A r a s ı n d a

Müstedi namına: Ali Dana tarafından Osman Ertekün
Müste-daaleyh namına: Yaşar Boran



Yasa Maddesi: 6/78 sayılı Gümrük ve İstihsal Vergileri Tarife Yasasının 5(1) maddesi ile 26/78 sayılı Fiyat İstikrar Fonu Yasasının 4. maddesi.

İstemin Özeti: Fiyat istikrar fonunun stoktaki malları için aldığı kararın hüküm-süz ve etkisiz olduğuna ve herhangi bir sonuç doğurmayacağına karar verilmesi istemi.

OLAY: Sair şeyler yanında viski ve sigara ithal eden Müstedi, 26.12.1983 tarihine kadar ithal ettiği sigara ve viskiler için gerekli gümrük işlemlerini yapıp deposuna ko-ymuştur. Bakanlar Kurulunun bazı ithal malları ile ilgili olarak saptadığı yeni tarife yasasına göre ambarındaki stoku sayılan Müstediye uygulanan yeni tarifeye göre, vermesi gereken meblâğ bildirilerek ödemesi talep edildi. Müstedi ile ilgili daire arasın-da teati edilen yazışmalar sonuç vermeyince Müstedi işbu başvuruyu dosyaladı.

SONUÇ: Stokta tutulan mallar için talep edilen istikrar fonu payı, haksız kazancı veya haksız rekabeti önlemek içindir. Bunun yapılmaması halinde Müstedi diğer benzeri mal ithal-atlarına oranla haksız avantaj sağlama olanağına sahip olacaktır. 26/76 sayılı yasanın şart bendinin Anayasaya uygunluğu da A.M.29/85 sayılı davada karara bağlandıktan sonra fona ödenecek miktarlar yeniden saptanabilir.
Sonuç olarak başvuru reddolunur.
-
Atıfta Bulunulan Yargısal İçtihatlar:
A.M.29/85 sayılı Anayasa Mahkemesi kararı.




H Ü K Ü M

-Büyük derecede iht-ilâf konusu olmayan bu başvurudaki olgular aşağıdaki şekilde özetlenebilir:

Müstedi sair şeyler yanında viski ve sigara ithali de dahil ithalât işleri ile iştigal eden bir şirkettir. Müstedi 16.12.1983 tarihine kadar muhtelif tarihlerde sigara ve viski i-thal etmiş ve gerek gümrük vergisini ve gerekse bunlar için öngörülen fiyat istikrar fonuna gerekli ödemeleri yaparak bunları ambarında satışa hazır vaziyette depolamıştı.

Değiştirilmiş şekliyle 6/78 sayılı Gümrük İstihsal Vergileri Tarife Yasasının 5(1)- maddesinin verdiği yetkiye dayanarak, Bakanlar Kurulu bazı ithal malları için alınan gümrük miktarlarını yeniden saptadı ve bunu 26.12.1983 tarihli Resmi Gazetenin Ek III'ünde Amme Enstrümanı 519 altında yayınladı. Gümrük vergisi yeniden saptanan ithal ma-lları arasında sigara ve alkollü içkiler de vardı. İthal edilen sigara için alınan gümrük vergisi sigara başına 0.75TL artırıldı. Aynı şekilde bazı tür alkollü içkiler için de gümrük vergisi galon başına 890TL artırıldı.

26.12.1983 tarihinde Gelir ve Ver-gi Dairesi memurları, müstedinin ambarlarını ziyaret etti ve burada bulunan sigara ve viskilerin miktarını saptadı. 11.1.1984 tarihli Resmi Gazetenin Ek III'ünde Amme Enstrümanı 23 altında yayınlanan Emirname ile sair şeyler yanında ve 26.12.1983 tarihinde- yapılan stok sayımı neticesinde stokta tutulduğu belirlenen sigaralar için istikrar fonuna her sigara için ek 0.75TL ve Amme Enstrümanı 24 altında da alkollü içkilerden galon başına ek 890TL'nın Fiyat İstikrar Fonuna yatırılması öngörüldü. Bunların toplam-ı olan 3,249,624TL'nı Fiyat İstikrar Fonuna yatırması gerektiği müstediye yazılan 15.2.1984 tarihli bir yazı ile bildirildi. Daha sonra yapılan inceleme sonucu yapılan hesaplamalarda bir hata olduğu saptandı ve yukarıdaki rakam 2,972,264,98TL olarak düzelt-ilerek bu miktarın 15.4.1984 tarihine kadar ödenmesi müstedaaleyhçe talep edildi. Bu miktarın zamanında ödenmemesi halinde ilk ay %10 müteakip aylar için %2 gecikme zammı ekleneceği de müstediye duyuruldu. Müstedi bu miktarı ödemedi ve Yasaya uygun bir şek-ilde ona 17.4.1984 tarihli ödeme emri tebliğ edildi ve gecikme zammı ile birlikte toplam 3,269,490,98TL'nın 15 gün içerisinde ödenmesi veya mal bildiriminde bulunması talep edildi. Müstedi ile ilgili daire arasında teati edilen yazışmalar bir semere vermey-ince müstedi 4.6.1984 tarihinde bu başvuruyu dosyaladı ve talep edilen istikrar fonu ile ilgili olarak alınan kararın hükümsüz ve etkisiz olduğuna ve herhangi bir sonuç doğuramayacağına karar verilmesi isteminde bulundu.

Başvurunun duruşmasında müstedi s-avunmasını esas itibarıyle iki nokta üzerinde teksif etti. Bunlar özetle şöyledir:

Bakanlar Kurulunun Amme Enstürmanı 23/84 ve 24/84 sayılı Emirnameleri isdar edildikleri şekilde isdar etmeye yetkisi yoktur. Çünkü 26/78 sayılı Yasada öngörülen amaç emirna-melerle aşılmaktadır. Dolayısıyle yetkisiz olarak (ultra vires) isdar edilen bu emirnameler altında yapılan başvuru konusu talep de hukuken geçerli olamaz.

Amme Enstürmanı 23 ve 24/84 sayılı Emirnameler ultra vires değilse bile talep edilen miktarlar gerç-ekte gümrük vergisidir. İstikrar fonu sadece bir kamuflaj olarak kullanılmaktadır.

Şimdi de müstedinin bu argûmanlarının tezekkür edilmesi gerkir.


Nokta:

26/87 sayılı Fiyat İstikrar Fonu Yasasının 3(2) maddesi Yasa ile güdülen amacın sair hususlar yanı-nda "tüketim maddelerinin tüketiciye istikrarlı bir fiyatla arzını sağlamak" olduğu görülmektedir. Aynı Yasanın 4. maddesi de Yasanın amacının gerçekleşmesini mümkün -kılmak için bir fonun kurulma-sını öngörür. 5. madde ile Yasa koyucu Bakanlar Kuruluna Yasa kapsamına zaman be zaman alınacak tarımsal ürün ve tüketim maddelerinin isdar edeceği bir emirname ile belirlemesine yetki vermektedir. Y-a-sanın 6. maddesi fona yatırılacak miktarı ve bu miktarın belirlenmesinde nelerin dikkate alınacağını düzenlemektedir. Müstedinin bu nokta ile ileri sürdüğü iddia şudur: 26/87 sayılı Yasanın amacı temel gıda maddelerinin halka istikr-a-rlı bir şekilde arzedilmesidir. Sigara ve içki temel gıda maddeleri olmadığına göre Bakanlar Kurulu 5. maddeye istinad ederek bunları Yasanın koruyuculuğuna sokamaz. Bakanlar Kurulu, müstediye göre, Yasanın öngörmediğini, emirname isdar etmek suretiyle, ul-tra vires hareket etmiştir.

-Müstedinin bu görüş ve iddiasıyle hemfikir değilim. Yasanın tefsir maddesinde yer alan "Tüketim maddeleri" sözleri ana gıda maddelerinini içermektedir. "Tüketim maddeleri" sözleri ilgili tarihte yürürlükte olan yasaya göre şöyledir:

"Tüketim maddeleri",- 3. Madde amaçları bakımından, hayat pahalılığında ağırlığı olan temel gıda maddelerini, 6. madde amaçları bakımından ise, ithal edilen tüketim maddelerini anlatır."

Yukarıya çıkarılan alıntıdan açıklıkla görülebileceği gibi 6. madde amaçları bakımından -tüketim maddeleri ithal edilen tüketim maddelerini de içermektedir. Ayrıca 23/84 ve 24/84 sayılı Amme Enstrümanları 54/83 sayılı Yasa ile değiştirilmiş şekliyle 26/78 sayılı Yasanın 6 ve 7. maddelerine istinaden çıkarıldığı ortadadır. Yasanın 6. maddesi is-e Fona yatırılcak miktarların saptanmasında 21/77 sayılı Mal ve Hizmetler (Düzenleme ve Denetim) Yasasına uygun olarak ve o yasanın gözönünde tutulmasıyle saptanacağını derpiş etmektedir. 21/77 sayılı Yasasının 3(1) maddesi uyarınca Bakanlar Kurulu 21/81 s-ayılı Emirname ile sigara ve alkollü içkileri denetime tabi mal olarak ilân etti. (Göre. -Resmi Gazete Ek III sayı 10 A. 21 tarih 23.2.1981). Bütün bunlar muvacehesinde Bakanlar Kurulu 23/84 ve 24/84 sayılı Amme Enstrümanları ile ilgili Emirnameleri isdar -ederken yasanın verdiği yetkiyi aştığı yani ultra vires olarak sözü edilen Emirnameleri isdar ettiği görüş ve iddiasına itibar edemem.

Nokta:

Müstedinin bu argûmanında herhangi bir hakılık payı göremedim. Müstediden talep edilen miktarlar, bunların taleb-ini mümkün kılan 23/84 ve 24/84 sayılı Amme Enstrümanlarından da açıklıkla görüleceği gibi istikrar Fonu için talep edilmektedir. Bu miktarların gümrük vergisi oranlarında yapılan artışın tıpatıp aynı oluşu onları gümrük vergisi hüviyetine sokmaz. Mahkemey-e yapılan izahattan anladığım kadarıyle stokta tutulan mallar için talep edilen istikrar fonu payı, haksız kazancı veya haksız rekabeti önlemektedir. Bunun yapılmaması halinde örneğin önümdeki meselede olduğu gibi, müstedi diğer benzeri mal ithalâtçılarına- oranla iki hususta haksız avantaj sağlama olasılığına sahip olacaktır:

Ya stoktaki mallarına yeni eklenen gümrük vergisini, ekleyecek ve bu durumda sair ithalâtçılara oranla adaletsiz bir kâr avantajı sağlayacak,

Veya eski fiyattan satış yaparak sair it-halâtçılara karşı adaletsiz rekabette bulunma fırsatına sahip olacaktır.

Bu bir yana 26/78 sayılı Yasanın 7. maddesinin şart bendi son derece açıktır. Bu bend ise aynen şöyledir:

"Ancak, Bakanlar Kurulu Resmi Gazete'de yayınlayacağı bir emirname ile 6. -madde uyarınca alacağı önlemlerle birlikte önceden ithali yapılmış ve stokta tutulan mallar için Fon'a yatırılacak miktarları saptayabilir. Bu miktarlar, Fiyat İstikrar Fonuna konu olan ve yatırılması öngörülecek miktara esas teşkil eden veya edecek malın -karar tarihindeki birim satış fiyatının %100'ünü aşamaz. Fona yapılacak ödemelerin miktar ve şekli bu oran dahilinde emirnamede düzenlenir."

Şart bendinin varlığının isabetli olması bir yana, Anayasa Mahkemesinin A.M. 29/85 (D.2/86) sayılı davasında Ana-ysaya uygunluğu saptanan bu bendin açık hükümlerine göre stokta tutulan mallar için istikrar fonuna ödenecek miktarlar yeniden saptanabilir. Bu durumda ilgili Emirnameler altında talep edilen miktarlara başka anlam vermek olası değildir.

Özellikle A.M. 2-9/85 (D.2/86)'da verilen Karardan sonra bu başvurunun daha ileri gidip duruşmasının yapılmaması gerekirdi. Bu nedenle başvuru masraflarının müstedi tarafından ödenmesinin adil olacağı inancındayım.

Sonuç olarak başvuru reddolunur.

Masraflar müstedi tar-afından ödenecektir.


(Salih S. Dayıoğlu)
Yargıç

22 Kasım 1989

-

-


-688-



-


Full & Egal Universal Law Academy