Yüksek İdare Mahkemesi Numara 45/1983 Dava No 6/1985 Karar Tarihi 19.02.1985
Numara: 45/1983
Dava No: 6/1985
Taraflar: İsfendiyar R. Açıksöz ile Eğ. Gn. Kl. Ve Sp. Bk.
Konu: Eski eser ticareti iznini yenileme istemi
Mahkeme: YİM
Karar Tarihi: 19.02.1985

-D.6/85YİM 45/83
Yüksek İdare Mahkemesi Olarak Oturum
YapanYüksek Mahkeme Huzurunda
Mahkeme Heyeti: Salih S. Dayıoğlu, N. Ergin Salâhi, Aziz Altay.

Anayasanın 118. Maddesi hakkında.

Müstedi: İsfendiyar Rifat Açıksöz, 13 Mithat Paşa Sok. Güzelyur-t.

- ile -

Müstedaaleyh: Eğitim, Gençlik,Kültür ve Spor Bakanlığı (Eski Eserler ve Müzeler Mü-dürlüğü) vas. KTFD, Lefkoşa.

Arasında.

Müstedi namına: Menteş Aziz.
Müstedaaleyh namına: Mustafa Arıkan.



Yasa Maddesi: 35/75 sayılı Eski Eserler Yasasının 20. maddesi. İstemin
Özeti: Eski eser ticareti izninin yenilenmeyeceği kararının
hükümsüz ve -etkisiz olduğuna ve herhangi bir sonuç doğurmayacağına karar verilmesi istemi.

OLAY: Yasal olarak eski eser ticareti yapan Müstedi, izin süresi dolmadan izninin yenilenmesi için Müstedaaleyhe başvurdu. Müstedaaleyh Müstediye gönderdiği yazıda, izni Bakanl-ıkça onaylanıncaya kadar izinli sayıldığını bildirdi. Müstedi de elindeki eski eserlerin bir kısmını sattı bir kısmını da Müstedaaleyhe teslim etti. Bilahare Müstedaaleyh Müstediye gönderdiği yazıda eski eser ticareti izninin artık yanilenmeyeceğini bildir-di. Başvuru bu karardan yapılmıştır.

SONUÇ: Ruhsatnameyi yenileyip yenilememe Müstedaaleyhin takdirine bırakılmış bir husustur. İdare Hukukunda idarenin belli konularda takdirini kullanabileceğine kuşku yoktur. Ancak takdir yetkisi, keyfi hareket yetkisi -değildir. Henüz bir müracaat yapılma.dan bu gibi müracaatta ileri sürülecek olgu ve görüşlerin incelenmesine fırsat verilmeden ve hiçbir gerekçe gösterilmeden peşin karar almak ön yargı ile hareket etmek olur ki böyle bir hareket de keyfi ve dolayısıyle İd-ari Hukukun kabul edemeyeceği bir hareket olur.

Sonuç olarak ba.şvuru kabul edilir ve Müstedaaleyhin Müstedinin ruhsatnamesinin yenilenmeyeceği ile ilgili kararının hükümsüz ve etkisiz olduğuna ve herhangi bir snnuç doğurmayacağına karar verilir.


HÜKÜM-

Salih S.Dayıoğlu: Bu başvuruda taraflar arasında olgular hususunda cıddı sayılabilecek herhangi bir ihtilaf yoktur. Olgular şu şekilde özetlenebilir:

Müstedi 1969'dan beri yasal olarak eski eser ticareti yapan bir kişidir: 35/75 sayılı Eski Eserler Yasa-sı yürülüğe girdikten sonra müstedi her yıl sözü edilen yasa uyarınca alması gerekli eski eser ticareti yapanlara ait belgeyi aldı. Son olarak kendisine 7.5.1981 tarihinden 8.5.1982 tarihine kadar geçerli olan böyle bir belge verildi.

Müstediye verilen ve- süresi bir yıl olan belge hitam bulmazdan önce sözü edilen belgenin yenilenmesi konusunda Eğitim, Gençlik, Kültür ve Spor Bakanlığına bağlı Eski Eserler Dairesi (bundan sonra sadece daire olarak anılacaktır) Müdürü ile müstedi arasında bir görüşme oldu an-cak bu görüşme bir semere vermedi. Temaslar daha sonra da devam etmiş olacak ki 9.6.1982 tarihinde Daire Müdürü tarafından müstediye gönderilen bir yazı ile müstedinin eski eser ticareti izninin Bakanlıkça imzalanıncaya kadar ve kendisine bu konuda olumsuz- bir cevap verilmediği sürece onun yani müstedinin izinli sayıldığı bildirildi. Müstedinin müstedaaleyhe yazmış olduğu 25.8.1982 tarihli yazı ile 8.5.l982 tarihinde hitam bulan eski eser satış izninin hala yenilenmediğini hatırlattı ve ticarethanesinde bul-undurduğu eserleri müzeye "satmak ve gerekli tazminatı" ödedikten sonra bu işten vazgeçmek istediğini bildirdi ve gerekenin yapılmasını rica etti. 9:9.1982 tarihinde Eski Eserler Dairesine mensup görevliler müstedinin ticarethanesindeki eski eserleri tesbi-t ettiler ve bunların 639 adet olduğunu kaydettiler. Bunlar için tesbit olunan bedel müstediye 10-15 gün sonra bildirildiyse de müstedi bu fiatı tatminkâr bulmadı. Müstedi 9.9.1982-20.5.1983 tarihleri arasında fatura mukabilinde ve görünüşte yasalara uygun- bir şekilde Dairece daha önce kaydedilen eserlerden 11 tanesini sattı. 20.5.1983 tarihinde ise müstedi elinde bulunan eserleri müstedaaleyhe teslim etti. 14 Mart 1983 tarihinde Eğitim, Gençlik, Kültür ve Spor Bakanlığı Müsteşarı Daire Müdürlüıüne göndermi-ş olduğu bir genelge ile sair şeyler yanında Bakanlık tarafından geçmişte verilen ve süresi dolacak tüm eski eser ticareti ruhsatlarının yenilenmemesi görüşünü izhar etti ve bundan sonra bu doğrultuda gerekenin yapılmasını talep etti. Daire Müdürü de müste-diye 21 Mart 1983 tarihinde göndermiş olduğu bir yazı ile Müsteşarın sözü edilen yazısına ve kendilerinin müstediye gönderdikleri 9.6.1982 tarihli ya.zıya atıfta bulunduktan sonra 8.5.1983 günü sona erecek olan eski eser ticareti izninin artık yenilenmeyec-eğini bildirdi. Bunun üzerine müstedi dosyalamış olduğu işbu başvuru ile 8.5.1983 tarihinde sona ermiş olan eski eser ticareti izninin yenilenmeyeceği kararının hükümsüz ve etkisiz olduğuna ve herhangi bir sonuç doğurmayacağına karar verilmesi isteminde bu-lundu.




Eski Eser ticareti ile ilgili madde 35/75 sayılı Eski Eserler Yasasının 27. maddesidir. Bu madde aynen şöyledir:

"27. Eski eser ticareti Bakanlığın izni ile yapılır. Eski eser ticareti yapmak isteyenlerin Bakanlıktan b-ir ruhsatname alması şarttır. Ruhsatnameler bir yıl için geçerlidir. Süresi dolan ruhsatnameler yenilenebilir. Bakanlıkça saptanacak esaslara aykırı hareket edenlerin ruhsatnameleri, süresi dolmadan iptal edilir. Bu Yasanın kapsamına giren eski eserlerden -oluşan kolleksiyon yapanlara eski eser ticareti ruhsatnamesi verilmez."
Alıntısı yapılan 27. maddesinin içeriğinden görülebileceği gibi eski eser ticareti ancak ilgili Bakanlığın izni ile yapılır, ve ilgili Bakanlıktan bir ruhsatname alınması koşuluna bağl-ıdır. verilen ruhsatname bir yıl için geçerlidir ancak yıl sonunda yenilenebilir. Böyle bir yenilenmenin nasıl olacağına dair gerek yasarla ve gerekse yasa altında. çıkarılan tüzükte belli bir kural yoktur.
Dairenin müstediye yazdığı EEM 10/82 sayı ve 9.6.-l982 tarihli yazı aynen şöyle idi:

"Sn.İsfendiyar Açıksöz,
Belediye Başkanı,
Güzelyurt.

Dünkü telefon konuşmamızla ilgili olarak; ticaret izniniz Bakanlığımızca imza.lanınca.ya kadar ve size olumsuz bir cevap verilmediği sürece, izinli s-ayıldığınızı, saygılarımla bildiririm.

Hasan Şefik Altay
Müdür"

Verilen ruhsatnamenin süresi sonunda nasıl yenilenebileceği hususunda belirli yöntem mevcut olmadığına göre Daire Müdürü tarafından müstediye gönderilen yukarıdaki yazı müstediye verilen ruh-satnamenin bir nevi yenilenmesi anlamında alınmalıdır. IVitekim ilgi Daire de bunu bu şekilde addettiği yine Daire Müdürü tarafından müstediye yazılan ve dağıtımı Bakanlığa da yapılan EEM 10/83 sayı ve 21.3.1983 tarihli yazıda açıktır. Bu yazının ilgili kı-smı aynen şöyledir:


"Sn.İsfendiyar Açıksöz,
Belediye Başkanı,
Güzelyurt.

İlgi: a)Bakanlığımızın 14 Mart, 1983 gün ve E.110/83/1 sayılı yazısı.

b) 10/82 sayı ve 9 Haziran, 1982 günlü yazınız.
İlgi (a)daki yazı uyarınca-, bu yıl 8 Mayıs 1983 günü


sona erecek olan eski eser ticaret izniniz, artık Bakanlığımızca yenilenmeyecektir."

Bu durumda müstedinin 8.5.1981'den 8.5.1982 tarihine kadar geçerli olan ruhsatnamesinin 8.5.1983 tarihine kadar bir yıl için yerülendiğinin -kabul edilmesi gerekir.

İlgili Bakanlık Müsteşarının Daireye gönderdiği 14.3.1983 tarihli bir tamimle Bakanlığın geçmişte verilen ruhsatnamelerin yenilenmemesi görüşü aktarıldı ve bu görüş doğrultusunda hareket edilmesi istendi. Daire Müdürü de müstediye -yazdığı 21.2.1983 tarihli bir yazı ile Bakanlığın bu yazıya ve ayrıca 9.6.l982 tarihli yazıya atıfta bulıındu ve 8.5.l983 tarihinde sona erecek ruhsatnamenin yenilenmiyeceği duyuruldu.

Normal olarak bir ruhsatname süreli olduğu ve yenilenmesine cevaz veri-ldiği zaman ilgili mevzuata aksine bir hüküm yoksa yenilenme işlemi yenilenmeyi isteyen kişinin başvurusu ile mümkün olmaktadır. 35/75 sayılı yasanın 27. maddesi de yenilenmenin otomatik olacağıııa dair herhangi bir hüküm içermediğine göre ruhsatna.menin y-enilenmesini istediği takdirde, ruhsatname sahibinin bir başvuruda bulunması gerekir. Önümüzdeki meselede 8.5.1983 tarihinde son bulacak ruhsatnamenin yenilenmesi için müstedinin herhangi bir başvuruda bulunduğıına dair bir iddiası yoktur. Ne var ki 8.5.19-83 tarihinde son bulacak ruhsatnamenin yenilenmesi için müracaat yapmağa -daha önce yaptığı gibi- fırsat bulmadan ruhsatnamenin yenilenmiyeceğine dair başvuru konusu kararı içeren yazıyı aldı. Bu karar ışığında zaten neticesi bilinen bir konuda ondan ruhsa-tnamenin yenilenmesi için müracaat etmesini beklemek abes olur.
35/75 sayılı yasanın 27. maddesi yukarıya çıkarılmıştı. Bundan da görülebileceği gibi ruhsatnameyi yenileyip yenilememe müstedaaleyhin takdirine bırakılmış bir husustur. İdari hukuk alanında i-darenin belli konularda takdirini kullanabileceğine kuşku yoktur. Ancak bu gibi durumlarda kullanılan takdir yetkisi keyfi hareket yetkisi değildir. Bu konuda Prof. Dr. A. Þeref Gözübüyük'ün Yönetsel Yargı 4. Baskı, sayfa 2Q2 ve 203'de şunlar yer almaktadı-r:

"Neden olarak kullanılan "kavram" belirlemek, konu neden ilişkisini açıklığa kavuşturma yönönde gereklidir. Yöntem bunu yapmadığı takdirde, Danıştay yargı denetimini yaparken, neden ve konu ilişkisini incelemek, eğer yönetimce bu alanda bir sakatlık ya-pılmış ise, işlem iptal etmek zorundadır. Takdir yetkisi, keyfi hareket yetkisi değildir. Takdir yetkisini kullanırken, kullanılışın gereği ve gerekçesinin gösterilmesi gerekir. Kısaca belirtmek gerekirse, takdir yetkisi de ancak hukuka uygun olarak kullan-ılabilir."

Müstedinin ruhsatnamesinin yenilenmemesi için gösterilen neden Bakanlığın F. I l Q/82/1 sayı ve 14.3.1983 tarihli genelgesidir. İçeriği yukarıya alınan bu yazı geçmişte verilen bütün ruhsatnamelerin yenilenmemesi doğrultusundadır. Böyle bir gör-üşe varılırken gereği ve gerekçeleri açıklanmamıştır. Bu durumda bu yazıda ifadesini bulan karar ve buna istinaden müstedinin bilgisine getirilen karar da tamemen keyfi bir karardır. Keyfi bir kararın idari hukukta yeri olmadığına göre bunun iptal edilmesi- gerekir. Bir kararın ancak bir müracaat sonucu alınabileceği durumlarda, henüz bir müracaat dahi yapılmadan, bu gibi müracaatta ileri sürülebilecek olgu ve görüşlerin incelenmesine fırsa.t verilmeden ve hiçbir gerekçe gösterilmeden olumsuz ve peÞin bir ka-rar almak ön yargı ile hareket etmek olur ki böyle bir hareket de keyfi ve dolayısıyle İdari Hukukun kabul edemeyeceği bir hareket olur.

Yukarıda söylenenler ışığında, müstedinin ruhsatnamesinin yenilenip yenilenmemesi hususunda ona bu konuda bir müracaat- etme hakkı ve görüşlerini ilgili merciye iletme fırsatı verilmelidir. İlgili merci müstedi tarafından yapılacak müracaatı incelerken kuşkusuz konuya ilişkin tüm olguları dikkate almak ve idari hukuk çerçevesi içerisinde bir karara varmak serbestisine sahi-ptir.
Sonuç olarak başvuru kabul edilir ve müstedinin bilgisine 21.3.1983 tarihli yazı ile getirilen ve ruhsatnamenin yenilenemeyeceği biçiminde ifadesini bulan kararın, yuka.rıda söylenenlere tabi olarak, hükümsüz ve etkisiz olduğuna ve herhangi bir sonuç- doğuramayacağına karar verilir.


(Salih S. Dayıoğlu)(N. Ergin Salâhi)(Aziz Altay)
Yargıç Yargıç Yargıç

19 Şubat 1985





- 36 -



Full & Egal Universal Law Academy