Yüksek İdare Mahkemesi Numara 43/1983 Dava No 5/1983 Karar Tarihi 28.02.1983
Numara: 43/1983
Dava No: 5/1983
Taraflar: Hilmi Mehmet ile Ekonomi ve Maliye Bakanlığı
Konu: Yasal olmayan işlemi fark edip durdurmak hata değildir
Mahkeme: YİM
Karar Tarihi: 28.02.1983

-D.5/83 YiM 43/83

Yüksek İdare Mahkemesi Olarak Oturum Yapan

Yüksek Mahkeme Huzurunda.

Anayasanın 118. Maddesi hakkında.

Mahkeme Heyeti: N. Ergin Salâhi, Niyazi F. Korkut, Aziz Altay.

Müstedi: Hilmi Mehmet, İtalya.

ile -

Müste-daaleyh: Ekonomi ve Maliye Bakanlığı (Hazine ve Muhasebe
Dairesi) vasıtasıyle KTFD.

A r a s ı n d a.
Müstedi namına: Şafak Öneri.
Müstedaaleyh namına: Doğan Erozan.



Yasa Maddesi: Yurtdışı Burslar Tü-züğünün 15(1) ve 15(2) maddesi.

İstemin Özeti: Hazine ve Muhasebe Dairesi tarafından yapılan yanlış ödemenin, Müstedinin maaşından kesilmek sureti ile tahsil edilmesi yönündeki Müstedaaleyh kararının hükümsüz ve etkisiz olduğuna ve herhangi bir sonuç doğu-rmayacağına karar verilmesi istemi.

OLAY: Yabancı devlet burslusu olarak yurt dışına giden Müstediye Hazine ve Muhasebe Dairesi tarafından bir miktar ödeme yapıldı. Daha sonra yapılan temaslar neticesi yapılan işlemlerin Müstediye uygulanmayacağı kararına- varılarak maaşından kesilmesi yönüne gidildi. Başvuru Müstedaaleyhin bu kararından yapılmıştır.

SONUÇ: Burs Seçim Encümeninin yabancı devlet burslusu bir kişiye 1980 Kamu Görevlileri Yurtdışı Burslar Tüzüğünün 15(2) maddesine göre herhangi bir ödenek öde-me hususunda karar verme yetkisi yoktur. Burs seçim encümeninin gayri yasal olan ve herhangi bir yasal dayanağı bulunmayan kararının bu kısmı yasaya aykırıdır ve yoklukla malul doğmamış bir işlem durumundadır.
Bu durumda ödemeyi yaptıktan sonra yasal olmad-ığını fark edip işlemi durduran Hazine ve Muhasebe Dairesinin yapmış olduğu işlem hatalı değildir.
Müstedi başvurusunda muvaffak olmadığı cihetle başvuru konusu istemi reddedilir.


Atıfta Bulunulan Yargısal İçtihatlar:

YİM 5/76 sayılı Fikri Direkoğlu ile- KTFD Çalışma, rehabilitasyon
ve Sosyal İşler Bakanlığı arasındaki Yüksek İdare Mahkemesi
kararı.
YİM 201/80 sayılı (D.30/80) Ferhat Bakay ile Hazine ve Muhasebe Dairesi Müdürü arasındaki Yüksek İdare mahkemesi kararı.



- HÜKÜM
N. Ergin Salâhi: Müstedi başvurusunda müstedaaleyh tarafından alınan ve müstedıye Su, Jeoloji ve Maden Dairesinin 4.2.1982 tarih ve ŞHD 11 sayılı yazısı ile takriben 18.2.1982 tarihinde iletilen 29.1.1982 tarih ve HMD 1-04/68 sayılı Hazine ve Muhasebe Dairesi kararı veya bu karar doğrultusunda yapılan işlemin tamamen etkisiz ve hükümsüz olduğu ve herhangi bir sonuç doğuramayacağı hususunda emir verilmesi isteminde bulunmuştur.
Bu başvuruda olgular hususunda taraflar arası-nda ihtilâf yoktur. Olgular kısaca ş.u şekilde özetlenebilir. 1981-82 öğrenim yılı için İtalya hükümeti tarafından Kıbrıs Türk Federe Devleti'ne "Su Kaynaklarının Çalıştırılması ve Korunması" ile ilgili bir burs tahsis edilmişti. Yapılan ilân neticesi müst-edi de müracaat etmiş ve neticede Burs Seçim Komisyonu tarafından konu burs müstediye verilmiştir. Burs Seçim Komisyonu 21 Ağustos 1981 tarihli bir yazı ile durumu müstedinin bağlı bulunduğu Doğal Kaynaklar ve Kooperatifler Bakanlığına ve sair ilgili Bakan-lıklara bildirmiştir. Bu yazının ikinci paragrafında müstediye Bakanlar Kurulunun Ç-150-81 sayılı kararının 2(c) bendinin uygulanacağı da yer almakta idi. Müstedi acil olarak o günlerde ada haricine gideceğinden Maliye Bakanlığına bağlı Hazine ve Muhasebe -Dairesi konunun derinliğine inmeden Ç-150-81 sayılı kararın 2(c) bendi uyarınca işlem yaparak müstediye bir miktar para ödemiş ancak daha sonra yapılan temaslar neticesi bu işlemlerin yanlış yapıldığı ve müstediye uygulanamayacağı kararına vararak ödeme iş-lemlerini durdurmuş ve ödenen parayı da müstediden aylığından kesmek sureti ile tahsil etme yönüne gitmiştir. Müstedi Hazine Muhasebe Dairesinin almış olduğu bu karar veya işlemden yakınıp bu kararın iptal edilmesi isteminde bulunmaktadır.
Müstedi, başvuru-sunu 7/79 sayılı Kamu Görevlileri Yasasının özellikle 77 ve 78 maddelerine ve 79. maddesi uyarınca çıkarılan 1980 Kamu Görevlileri Yurt Dışı Burs Tüzüğünün ilgili maddelerine ve özellikle Ç-150-81 sayılı Bakanlar Kurulunun 2(ç) maddesine istinat ettirmişti-r.

Müstedaaleyh itirazında özetle müstedi tarafından serdedilen olguları kabul etmekle beraber müstediye verilen 10 aylık bursun
yabancı bir devlet tarafından verilen burs olduğunu ve 1980 Kamu Görevlileri Yurt Dışı Burslar Tüzüğünün 15(2) maddesine dayan-dığını iddia etmiştir. Ç-150-81 sayılı Bakarılar Kurulunun 2(ç) bendinin yabancı devlet tarafından verilen burslara uygulanmadığını bu nedenle Burs Encümeni tarafından müstediye gönderilen 21.8.1981 tarihli olup Emare III olarak ibraz edilen Burs Encümeni -Başkanının yazısında yer alan Ç-150-81 sayılı kararın 2(ç) bendine göre işlem yapılması hususundaki paragrafın yanlışlıkla konduğunu ileri sürmüştür. Ayrıca bu yazı neticesinde Hazine ve Muhasebe Dairesinin yanılgıya düşerek bu yönde işlem yaptığını ancak -daha sonra farkına varan Hazine ve Muhasebe Dairesinin Yasaya ters olarak yapılan bu işlemi geri alarak müstediye ödenen parayı geri talep ettiğini iddia etmiştir. Hazine ve Muhasebe Dairesi tarafından yapılan bu geri alma işleminin yasal olduğunu, sehven -veya Yasaya ters olarak yapılan işlemlerin daima geri alınabileceğini ileri sürmüştür.
Davanın duruşması esnasında müstedi başvurusunda ileri sürdüğü olguları destekleyici mahiyette şahadet vermiştir. Müstedaaleyh ise herhangi bir şahit çağırmamıştır. Tara-flar arasında olgular hususunda herhangi bir ihtilâf mevcut değildir. Müstedi avukatı Mahkemeye yaptığı beyanda müstediye verilen bursun mali külfeti İtalyan Hükümeti tarafından karşılanan yabancı bir devlet bursu olduğunu ve 1980 Kamu Görevlileri Yurt Dış-ı Burslar Tüzüğünün 15(1) değil de 15(2) maddesi altında mütalâa edilmesi gerektiğini kabul etmiştir. Müstedi avukatının esas itibarı ile üzerinde durduğu husus burslar konusunda karar alma mercünin Kamu Görevlileri Yurt Dışı Burslar Tüzüğünün ilgili madde-leri uyarınca Burs Seçim Encümenine verildiğini, ödeme hususunda yanlış bir işlem yapılmışsa bu işleme mesnet teşkil eden kararın Emare III karar olduğunu ve bu kararın ancak Burs Komisyonu tarafından geri alınabileceğini, bu karar geri alınmadığı sürece d-e Hazine ve Muhasebe Dairesinin bu karar uyarınca yapmış olduğu işlemi geri alma salâhiyetine sahip olmadığını ileri sürmüştür.
Başvuru konusu karar veya işlem Hazine ve Muhasebe Dairesinin müstediye yapmış olduğu ödemenin yasal olmadığı gerekçesi ile öden-en paranın geri alınması işlemidir. Bu başvuru açısından incelenmesi gereken husus:

1- Müstediye Ç-150-81 sayılı Bakanlar Kurulu kararındaki 2(ç) bendi uyarınca yapılan ödeme işleminin yasal olup olmadığı,
2- Yasal olmaması halinde yapılan ödemenin Hazine- ve Muhasebe Dairesi tarafından geri alınması hususunda bir işlem veya kararın alınıp alınamayacağıdır.
Bu husustaki mevzuata baktığımızda 7/79 sayılı Kamu Görevlileri Yasasının 79. maddesine istinaden çıkarılan 1980 Kamu Görevlileri Yurt Dışı Burslar Tüzü-ğünün 15. maddesi aynen şöyledir:
"15 (1).Devletçe kamu görevlilerine verilecek burslarda, burs miktarı Bakanlar Kurulunca saptanır.

(2).Yabancı ülke ve örgütlerde sağlanan burslardaki miktar, bursu veren ülke veya örgütce belirlenir ve bu burslardan y-ararlanmakta olan kamu görevlilerine maaşları dışında Devletce herhangi bir ödenek ödenmez."

Bu durumda yukarıda değinildiği gibi müstediye verilen burs yabancı bir devlet bursu olduğuna göre konu Tüzüğün 15(2) maddesi uyarınca Devlet tarafından müstediye- herhangi bir ödenek ödenemeyeceği açıklıkla görülmektedir. Ancak başvurunun duruşmasında Ç-150-81 sayılı Bakanlar Kurulu kararının konu Tüzüğe dayanmadığı ve ayrı bir mevzuat olduğu ve müstediye yapılan ödemenin ayrı mevzuat altında Burs Encümeni tarafınd-an yapılmasına karar verildiği ileri sürülmüştür. Ç-150-81 sayılı Bakanlar Kurulu kararı şöyledir:

"STAJ VE HİZMETİÇİ EĞİTİM İÇİN YURT DIŞINA GÖNDERİLEN PERSONELE ÖDENECEK İAŞE VE
İBATE TAHSİSATI:
Bakanlar Kurulu, 23.12.1980 tarihi ve Ç-895--80 sayılı Bakanlar Kurulu kararının iptaline ve K.T.F.D. tarafından Staj ve Hizmetiçi Eğitim için Yurt Dışına gönderilen ve gönderilecek olan personele aşağıdaki kıstaslar çerçevesinde iaşe ve ibate tahsisatı ödenmesini onayladı.
1.Staj ve Hizmetiçi Eğit-im süresi 3 aya kadar olması halinde;

(a) İaşe ve İbatesi karşılanmadığı hallerde maaşına ilave olarak dış görev ödeneğinin (i) sütununda gösterilen tahsisatların; Türkiye'de staj ve Hizmetiçi Eğitim görecekler için %40' ı Yabancı ülkelerde Staj ve Hizmet-içi Eğitim görecekler için /50'si kadar günlük tahsisat.

(b) İaşe veya İbatesinin karşılanması halinde maaşına ilâveten dış görev ödeneğinin (i) sütununda gösterilen tahsisatların %25'i kadar günlük tahsisat.

(c) Hem iaşesinin ve hem ibatesinin karşılama-sı halinde ise maaşına ilâveten dış görev ödeneğinin (i) sütununda gösterilen tahsisatların %10'u kadar günlük tahsisat.

2. Staj ve Hizmetiçi Eğitim süresinin 3 ayı geçmesi halinde;

İaşe ve İbatesi karşılanmadığı hallerde maaşına ilâve olarak dış görev ö-deneğinin (i) sütununda gösterilen tahsisatların; Türkiye'de Staj ve Hizmetiçi Eğitime gönderilecekler için %20'si, Yabancı ülkelerde Staj ve Hizmetiçi Eğitime gönderilecekler için %30'u kadar günlük tahsisat.

İaşe ve İbatesinin karşılanması halinde maaşı-na ilaveten dış görev ödeneğinin (i) sütununda gösterilen tahsisatların % 15' i kadar günlük tahsisat.


Hem iaşesinin ve hem ibatesinin karşılanması halinde ise maaşına ilâveten dış görev ödeneğinin (i) sütununda gösterilen tahsisatların 66'sı kadar gü-nlük tahsisat."

Yukarıda alıntısı yapılan kararın ilgili Tüzüğün 15(1) maddesi altında burs verilenlere yapılacak ödenekleri kapsamak amacı ile çıkarıldığı ve bu maddeye dayandırıldığı bu kararda sarahatla görülmektedir. Ancak bu kararın ilk paragrafında -"K.T.F.D. tarafından Staj ve Hizmetiçi Eğitim için Yurt Dışına görıderilen ve gönderilecek olan" söz dizisi kullanılmaktadır. Bu söz dizisinden açıklıkla görülebileceği gibi bu kararda ancak mali yükümlülüğün K.T.F.D. tarafından karşılanacak Staj ve Hizmet-içi Eğitimde ödenecek parayı kapsadığı görülmektedir. Kanaatımızca konu karar ilgili Tüzüğün belirli maddesine istinaden çıkarıldığı görülmemekle beraber bu Tüzükten ayrı olarak mütalâa edilip soyutlandırılamaz. Durum böyle olmakla beraber bir an için ayrı- mütalâa edilmiş olsa dahi sadece K.T.F.D. tarafından verilen staj ve benzeri yurt dışı eğitimlerini kapsadığı cihetle bu kararın da müstediye uygulanamayacağı açıklıkla görülmektedir. Bu durumda bu kararın müstediye uygulanma olanağı yoktur.
Karar verilme-si gereken 2. hususa gelince; mali konularda ödeme işlemlerini uygulamakla görevli Maliye Bakanlığı olup, Bakanlık namına ödemeleri yürüten Hazine ve Muhasebe Dairesidir: Emare III'ün 1. paragrafında müstediye Burs Seçim Encümeni tarafından konu burs veril-irken bu Emarenin 2. paragrafında Ç-150-81 sayılı Bakanlar Kurulu kararının 2(ç) bendinin uygulanması öngörülmüştü. O günlerde müstedi acil olarak ada haricine çıkacağından verilen emarelerden görüldüğü kadarıyle bu yazıyı elden Hazine ve Muhasebe Dairesin-e götürmüş ve Ç-150-81 sayılı kararname uyarınca işlem yapılmasını sağlayarak belirli bir miktar para kendisine ödenmiştir. Daha sonra Ç-150-81 sayılı kararnamenin 2(ç) bendinin, müstedinin almış olduğu burs yabancı bir devlet bursu olduğu cihetle kendisin-e uygulanamayacağı açıklık kazandığından ve aynı zamanda Burs Seçim Encümeni başkanlığı ile yapılan temaslar neticesinde bu paragrafın sehven konduğu anlaşıldığından yapılan ödemeler durdurulmuştur ve ödenmiş olan para da geri talep edilmiştir.
Müstedi avu-katı Burs Seçim Encümeninin Emare III olarak ibraz edilen kararının 2. paragrafını teşkil eden ve müstediye Ç-150-81 sayılı Bakanlar Kurulu Kararının uygulanmasını öngören kararın ancak Burs Seçim Encümeni tarafından geri alınabileceği ve geri alınmadığı s-ürece de Hazine ve Muhasebe Dairesi tarafından yapılan ödemelerin geri alınamayacağı ve işlemlerin durdurulamayacağını ileri sürmüŞtür.

YİM 5/76 sayılı Fevzi Direkoğlu ile Kıbrıs Türk Federe Devleti
Çalışma Rehabilitasyon ve Sosyal İşler Bakanlığı davasın-da sayfa 9'da şöyle denmektedir:

"Madde 5: Açıktan açığa yasaya aykırı veya tamamıyle görev ve yetki dışı tasarruflar hükümsüzlükle malul olduklarından bunlar hiçbir zaman sıhhat iktisap edemeyeceklerinden her vakit
ortadan kaldırılabilir."

-Yukarıda alıntısı yapılan karardan sonra Ferhat Baka ile Kıbrıs Türk Federe Devleti vasıtası ile Hazine ve Muhasebe Müdürü aleyhine açılan YIM 201/80 sayılı davada ve müteakıp birçok davalarda da bu görüş benimsenerek tekrarlanmıştır. Önümüzdeki meselede B-urs Seçim Encümeninin müstediyi bursa lâyık görerek seçme yetkisinin var olduğu açıktır. Ancak yabancı bir devlet tarafından verilen burs için böyle bir kişiye 1980 Kamu Görevlileri Yurt Dışı Burslar Tüzüğünün 15(2) maddesine göre herhangi bir ödenek ödeme- hususunda karar verme yetkisi yoktur. Ayrıca yukarıda söylediğimiz nedenlere binaen Ç-150-81 sayılı kararın 2(ç) bendinin de müstediye ayni nedenlerle uygulanamayacağı açıktır.
Yukarıda değindiğimiz gibi Burs Seçim Encümeninin gayri yasal olan ve herhangi- bir yasal dayanağı bulunmayan kararının bu kısmı yasaya açıktan açığa aykırı olduğu cihetle herhangi bir hak kazandırmadığı gibi yoklukla malûl olduğundan doğmamış bir işlem durumundadır ve kararı alan organ tarafından geri alınmamış olsa dahi işleme konm-ayıp uygulanmaması gerekir. Bu durumda ilkin ödeme işlemini yapan ve daha sonra bunun yasal olmadığının farkına varıp işlemi durduran ve yapmış olduğu ödemeyi geri talep eden Hazine ve Muhasebe Dairesinin yapmış olduğu işlem hatalı değildir.

Netice olarak- müstedi başvurusunda muvaffak olmadığı cihetle başvuru konusu istemi reddedilir. Masraflar hususunda herhangi bir emir verilmez.


(N. Ergin Salâhi) (Niyazi F. Korkut) (Aziz Altay)
Yargıç Yargıç - Yargıç


28 Şubat 1983


Full & Egal Universal Law Academy