Yüksek İdare Mahkemesi Numara 41/1987 Dava No 4/1988 Karar Tarihi 26.01.1988
Numara: 41/1987
Dava No: 4/1988
Taraflar: Hasan E. Hakkı ile Merkezi İhale Komisyonu
Konu: İhale kararının durdurulması istemi
Mahkeme: YİM
Karar Tarihi: 26.01.1988

-D.4/88 YİM 41/87

Yüksek İdare Mahkemesi Olarak Oturum yapan
Yüksek Mahkemede
Yargıç Aziz Altay huzurunda
Anayasanın 152. maddesi hakkında.

Müstedi: Hasan E. Hakkı-, Lefkoşa.
- ile -
Müstedaaleyh: 1. Merkezi İhale Komisyonu ve/veya Başkanı vasıtasıyle KKTC, Lefkoşa.
2. Maliye ve Gümrükler Bakanlığı vasıtasıyle KKTC, Lefkoşa.
- A r a s ı n d a.

Müstedi namına: Ümit Özdil.
Müstedaaleyh namına: Yaşar Boran.



Yasa Maddesi:

İstemin Özeti: Doğu Akdeniz Üniversitesi demir sandalye ihalesinin Hasçelik Ltd. tarafından kazanıldığına ilişkin Merkezi İhale K-omisyonu kararının tamamen hükümsüz ve etkisiz olduğuna ve herhangi bir sonuç doğurmayacağına karar verilmesi istemi.

OLAY: Çelik ofis malzemeleri imal edip satmakta olan Müstedi, gazetede çıkan bir il(n üzerine Merkezi İhale Komisyonuna baş vurarak ihale-ye katılmak istediğini duyurdu ve teklif verdi. Doğu Akdeniz Üniversite- sinin daha önce kendi yaptığı sandalyelerin aynisinin temini için ihaleye gittiğini üniversitenin İdare Amirliğinden öğrenen Müstedi, diğer firmalardan düşük bir teklifle ihaleye kat-ılmasına rağmen kendi teklifi uygun görülmedi. Müstedi daha yüksek teklif veren Hasçelik Ltd.'in tekifini uygun gören Müstedaaleyhin bu kararına karşı işbu başvuruyu dosyaladı.

SONUÇ: Merkezi İhale Komisyonu, daha düşük teklif eden Müstedinin teklifini ne-den uygun görmediğini, kararı alırken nelere dikkat ettiği ile ilgili herhangi bir tutanak tutmuş değildir. Kaldı ki ihaleye katılanlardan numune istenmemesine rağmen daha sonra numune verenlerden alınmış ve hatta sahadetten bazılarından da istendiği öğren-ilmiştir. Komisyon numune isterken ya herhesten isteyecekti veya hiçkimseden numune almayacaktı. Böylelikle numuneler ve fiyatlar teker teker değerlendiril- dikten sonra bir sonuca varılırdı.
Bu nedenlerle başvuru kabul edilir ve Merkezi İhale Komisyonu-- nun 20/87 sayılı kararının tamamen hükümsüz ve etkisiz olduğuna ve herhamgi bir sonuç doğurmayacağına karar verilir.
____________________


H Ü K Ü M

Müstedi bu başvurusu ile müstedaaleyhlerin 9.1.1987 tarihli toplantıda aldığı ve Doğu Akdeniz Üniversi-tesi demir sandalye ihalesinin Hasçelik Ltd. tarafından kazanıldığına ilişkin M.İ.K.20/87 sayılı kararının tamamen hükümsüz ve etkisiz olduğuna ve herhangi bir sonuç doğuramayacağına karar verilmesini istedi. Bu başvurunun olguları özetle şöyledir.

Müst-edi ticaret ile iştigal etmekte ve çelik ofis möblesi imal edip satmaktadır. 26.11.1986 ve 27.11.1986 tarihlerinde müstedaaleyhlerin Halkın Sesi gazetesinde yayınlanan "Teklif Kabulü" başlığı altındaki bir il(ndan başka eşyalar yanında, demir ayaklı ve muş-amba kaplı sandalye için en geç 10.12.1986 günü öğleden evvel saat 9'a kadar teklif kabul edildiği, daha fazla bilgi, numune ve şartların Gazi Magosa'da Doğu Akdeniz Üniversitesi rektöründen temin edilebileceği ve %5 geçiçi teminat göstermeyenlerin teklifl-erinin ise kabul edilmiyeceği duyuruldu.

Müstedi jonu il(ndan sonra Magosa'da Doğu Akdeniz Üniversitesine giderek laboratuvar sorumlusu, öğretim üyesi ve mimar olan ve konu teklifler ile ilgili şartnameyi, pl(n ve krokiyi hazırlayan Ayhan Köle'yi gördü, -ilgili pl(n ve şartnameyi aldı ve diğer numuneler yanında gösterilen sandalye numunesini de inceledi. Müstedi sandalye numunesinin, üniversitenin Yüksek Tekoloji Enstitüsü adı altına faaliyet gösterdiği 1983 yılında kendi firması tarafından imal edilip tes-lim edilen sandalyelerden olduğunu saptadı ve bunu Ayhan Köle'ye de açıkladı. Mimar Köle numune sandalyenin üniversitedeki sandalyeler içinde en uygun ve uzun ömürlü olduğunu ve aynisinden 490 adet yaptırmak istediklerini söyledi. Müstedi 9.12.1986 tarihin-de demir sandalyeler için, Magosa'ya teslim edilmek üzere, tanesi 6875TL'den teklif verdi ve istenen teminat mektubunu da teklifine ekledi.

Teklif süresinin kapanmasından sonra teklif kutusu açıldı ve verilen 13 tekliften kimin hangi eşya için ne teklif -yaptığını gösteren bir çizelge hazırlandı. Teklifler Merkezi İhale Komisyonu tarafından incelenip karara bağlanmadan önce Doğu Akdeniz Üniversitesinden Ayhan Köle Komisyona davet edildi ve İdare Amiri Mustafa Kemal Ayhan Köle'nin eline mahkemeye emare V ol-arak ibraz edilen çizelgeyi vererek en düşük teklifleri işaretlemesini istedi. Ayhan Köle çizelgeyi inceledikten sonra tüm eşyalar için verilen en düşük teklifleri çizelgede işaretledi. Ayhan Köle'ye göre demir sandalyeler için işaretlediği şartnameye uygu-n en düşük teklif Eser Möble tarafından verilen 5,500TL idi. Daha düşük başka teklifler olmakla beraber şartnameye uygun olmayan bu teklifleri dikkate almadı. Ayhan Köle yapmış olduğu bu tesbitten sonra ihalenin en ucuz teklif verenlere bırakılacağı inancı- ile Komisyondan ayrıldı. Ne varki Komisyon 17.12.1986 tarihli toplantısında, demir sandalyeler hariç, diğer eşyalar için verilen en düşük teklifleri kabul ederek karara bağladı. İl(n tahtasına asılan karardan sandalye ihalesinin karara bağlandığını gören -müstedi, birçok kez telefon ederek bazen de şahsen gidip sandalyelerin ne zaman karara bağlanacağını sordu. Her defasında ihalenin henüz karara bağlanmadığı söylenmekle beraber hiçbir zaman kendisinden teklifi hakkında ek bilgi veya numune vermesi istenmed-i.

Demir sandalyelerin ihalesi karara bağlanmadan önce Ayhan Köle tekrar Merkezi İhale Komisyonuna davet edildi ve İdare Amiri Mustafa Kemal kendisine sandalye çizimi yetersiz buldukları için teklif sahiplerinden numune istediklerini belirterek orada bul-unan 8-10 adet demir sandalyeyi gösterdi ve fiyatlarını sormadan, en uygun bulduğu sandalyeyi seçmesini istedi. Kendisi için süpriz teşkil eden Komisyonun bu istemi karşısında, gösterilen sandalyeler içinden Üniversitedeki numune sandalye gibi düz tablalı -ve şartnameye en yakın ve uygun bulduğu bir sandalyeyi seçen Ayhan Köle, emare V çizelgenin altına "Şartnameye en uygun sandalye bu firmanın örnek sandalyesi seçilmiştir." şeklinde bir not yazarak imzaladı. Ayhan Köle "fiyat soramazsın" dedikleri için terc-ihini fiyat bilmeden yaptığını, kendisine müstedinin aynı sandalyeyi daha düşük fiyata yapmağa hazır olduğu söylenmiş olsaydı müstedinin teklifini tercih edeceğini samimi bir şekilde itiraf etti. Şartnameye uygun bulup seçtiği sandalyenin fiyatının 16,000T-L olduğunu daha sonra öğrenince İdare Amiri Mustafa Kemal'e bunun pahalı olduğunu söyledi ancak Mustaf Kemal yeniden ihaleye çıkmak için yeterli zaman olmadığını söyledi. Komisyon aynı gün Ayhan Köle'nin bu seçimini, başka hiçbir araştırma veya inceleme ya-pmadan, aynen kabul ederek ihaleyi karara bağladı. Böylece sandalye ihalesini, beher sandalye için 16,000TL teklif veren Hasçelik Ltd. kazanmış oldu. Komisyonun 14.1.1987 tarihinde il(n tahtasına asılan kararında "En ucuz teklif yerine bilirkişi raporuna g-öre şartnameye en uygun teklif kabul edilmiştir" şeklinde bir not yazıldı.

Müstediye göre numune sandalye için kullanılan hammaddelerin türü ve kalitesi tektir ve yapılan çok titiz maliyet hesaplanmasına göre ilgili tarihte 4750TL'ye mal olan bu sandalye- için kendisi 6875TL teklif vermiştir. Şartna- meyi hazırlayan Ayhan Köle ise keşif raporunda sandalyenin birim fiyatının 20.000TL olarak göstermekle beraber bunun bir tahminden ibaret olduğunu, teklifler açıldıktan sonra fiyatların anlaşıldığını ve sonucu-n da buna göre belirlendiğini söylemiştir.

Merkezi İhale Komisyonu Başkanı Hüda Reis, teklif edilen sandalye fiyalarında büyük farklılıklar görüldüğünden şartnameyi hazırlayan Ayhan Köle'nin bir değerlendirme yapıp hangi teklifin uygun olduğu hususunda g-örüşlerini almayı uygun bulduğunu ve bu amaçla Komisyonun çalışma odasında bulunan numune sandalyelerin Ayhan Köle'ye gösterildiğini, numunelerin incelenmesinden sonra Hasçelik Ltd. tarafından sunulan numune sandalyeyi uygun bulan Ayhan Köle'nin emare V c-etvelin altında görülen notu yazarak imzaladığını ve aynı gün Komisyonun oybirliği ile, numuneleri incelemeden ve fiyatları da araştırmadan, sadece Ayhan Köle'nin tavsiyesi doğrultusunda karar alındığını teyit etti. Hüda Reis'e göre Merkezi İhale Komisyonu- teklif sahiplerinden numune göndermelerini istememiş ancak teklif veren kuruluşlardan bazıları numune gönderdikleri için kabul edilmiştir. Ne varki teklif veren Demtaş Ltd. direktörü olan Halil İbrahim Erdim teklifi ile beraber numune vermediğini, ancak d-aha sonra ihalenin sonucunu Komisyondan araştırırken kendisinden numune istendiği için bir numune verdiğini söylemiştir. Bu safhada belirtmek gerekir ki, sandalye ihalesi karara bağlandıktan sonra numuneler sahiplerine iade edildiğinden, ihaleyi kazanan sa-ndalye numunesi emare olarak ibraz edilmedi ve mahkeme de bu numuneyi inceleme olanağını bulamadı.

Gazete il(nında %5 geçici teminat vermeyenlerin tekliflerinin dikkate alınmıyacağı belirtildiği halde böyle bir teminat vermiyen Hasçelik Ltd.'in teklifi d-ikkate alınmış ve ihale de kendisine verilmiştir. Merkezi İhale Komisyonu Başkanının şahadetinden anlaşılacağı üzere, karar defteri olarak nitelendirilen deftere sadece ihaleyi kimin kazandığını gösteren bir karar sureti yapıştırılmakta, bunun dışında deft-erde başka herhangi bir tutanak bulunmamaktadır.

Mahkeme huzurundaki şahadetten ve sair olgulardan görüleceği gibi Komisyon 7 ayrı eşya için verilen teklifleri 17.12.1986 tarihinde yaptığı toplantıda inceledi ve en düşük teklifleri, sandalyeler hariç, ka-bul ederek karara bağladı. Sandalyeler konusunda karar alınmasına yol açan nedenlerin neler olduğunu gösteren herhangi bir toplantı tutanağı mevcut değildir. Bu toplantıdan sonra gazete il(nında teklif vereceklerden numune istenmediği halde bazı teklif sah-ipleri Komisyona sandalye numunesi vermiştir. Hüda Reis Komisyonun numune istemediğini, bazı teklif sahipleri numune vermeyi uygun gördüğü için bu numuneleri aldıklarını söylemiştir. Halbuki teklif verenlerden biri olan Halil İbrahim Erdim ise Komisyondaki- görevlilerden birinin isteği üzerine numune verdiğini iddia etmiştir. Sandalye ihalesi karara bağlanmadan önce birçok kez sonucu soran müstediden numune istenmemiştir. Numune, ister Komisyonun isteği, ister teklif sahipleri böyle istedikleri için verilmiş- olsun, kanımca durumu değiştirmez. Gazete il(nında teklif sahiplerinden numune vermeleri istenmediğine göre hiçbir şekilde numune kabul edilmemesi gerekirdi. Ama sonradan, şu veya bu nedenle numune kabul edilmesine gidildikten sonra istisnasız tüm teklif -verenlerden numune istenmeli idi ve üniversitenin de numunesinin Komisyona gönderilmesi sağlanmalı idi. Bu suretle teklifler incelenirken hangi sandalyenin şartnameye en uygun olduğuna karar verilirken, tüm teklif verenlerin sandalye numuneleri ile ünivers-itenin numune sandalyesi Komisyon üyelerinin önünde olur ve bu numuneler teker teker incelenip özellikleri, farklılıkları ve fiyatları değerlendirildikten sonra bir sonuca varılırdı. Halbuki bu meselede bu yapılmamış, teklif verenlerden sadece bir kısmının- verdiği numuneler Ayhan Köle'ye gösterilerek ve fiyatlar da gizli tutularak bir tercih yapması istenmiştir. Ayhan Köle de gösterilen numuneler içinden imal(t açısından şartnameye en uygun bulduğunu fiyatını bilmeden seçmiştir. Böylece tüm teklif sahipleri-ne fırsat eşitliği tanınmadan bir seçim yapılmıştır. Müsteda- aleyh de sadece bir kısım teklif sahibinden numune almasının önemli bir hata olmadığını, sandalyelerin üniversitede gösterilen numuneye göre yapılacağı, tekliflerin de buna göre verildiği ve Ayh-an Köle'nin de şartnameyi hazırlayan, krokileri çizen ve üniversitedeki numuneyi çok iyi bilen bir kişi olduğu dikkate alındığında, Ayhan Köle'nin seçimini yaparken üniversitedeki numuneleri gözönünde bulundurmuş olduğunun kabul edilmesi gerektiğini iddia -etmiştir. Bu görüşe katılmak olası değildir. Ayhan Köle'nin fiyat bilmeden, sadece kendisine gösterilen sandalyelere bakarak bir seçim yaptığı açıktır. Nitekim Ayhan Köle şahadetinde, seçmiş olduğu sandalyenin fiyatının 16.000TL olduğunu sonradan öğrenince-, bunun pahalı olduğunu ve müstedinin aynı sandalyeyi 6875TL'ye yapmak için teklifte bulunduğunu bilseydi onun teklifini kabul edeceğini samimi bir şekilde itiraf etmiştir.

Komisyonun, tüm teklif verenelere fırsat eşitliği tanımadan, Ayhan Köle'nin bazı -teklif sahiplerinin verdiği numune sandalyelerin içinden sadece imal(t açısından şartnameye uygunluğu hususunda yaptığı seçimi şartnameye en uygun teklif olarak kabul etmekle ve başka bir inceleme yapmadan, imal(t, kalite ve fiyat bakımından herhangi bir a-raştırmaya ve değerlendirmeye gidilmeden ihaleyi karara bağlamakla hata ettiğine kuşku yoktur.

Genel Bütçe'ye dahil bakanlık, bakanlıklara bağlı daireler, bağımsız daire ve kuruluşlar ile bakanlıklara bağlı döner sermayeli kuruluşların her türlü mal ve h-izmet alımları ve satımları, kiralama ve kiraya verme işlemleri, onarım ve inşaat işleri gibi çok önemli görevler Komisyonun görev kapsamına girmektedir. Komisyonun bu öenmli görevlerini büyük bir titizlikle ve her şaibeden uzak bir şekilde yerine getirmes-i gerekir. Bu nedenle Komisyon çalışmalarını, şaibe altında kalmamak için, yasa ve tüzüğe sıkı sıkıya bağlı kalarak yürütmesinin önemi ortadadır. Bu meselede ihaleyi karara bağlarken Komisyonun yasa ve tüzüğe sadık kalarak görevini yaptığı söylenemez. Komi-syon hiç kuşkusuz teklifleri incelerken, uzmanlık isteyen işlerde bilirkişinin görüş ve tavsiyelerine başvurabilir ve bu görüş ve tavsiyeler ışığında verilen teklifleri kendi takdir süzgecinden geçirip gerekli değerlendirmeyi yapar. Devlet İhale Tüzüğüne g-öre Komisyonun, en düşük veya en yüksek fiyat, fiyatlar arasındaki münasebet ve fiyatların keşif bedeli veya geçer fiyat ile ilgisi, numunenin evsaf ve şartlara uygunluğu, teklif yapan müstedinin taahhüdüne sadakat durmu, teklif sahibinin teklifi ile berab-er sunması gerekli olan teminatın mevcut olup olmadığı gibi hususları dikkate alması gerekir. Merkezi İhale Komisyonunun kabul edilen daha yüksek veya daha düşük teklifin kabul gerekçesini karar tutanağında açıkça belitmesi ve bu konuda Bakanlığa bilgi ver-mesi gerekir.

Bu meselede ihale kutusunun hangi tarihte, kimin huzurunda açıldığı, Ayhan Köle'nin görüş ve tavsiyelerine niçin başvurulduğu, 17.12.1986 tarihinde yapılan toplantıda Komisyon, diğer eşyalar için verilen en düşük teklifleri kabul edip karar-a bağlarken, demir sandalye için verilen en düşük teklifi niçin ve hangi nedenlerden dolayı kabul etmediği, tekliflerin hangi toplantıda yeniden görüşülmek üzere ertelendiği, Ayhan Köle'nin niçin tekrar Komisyona davet edilmesine ihtiyaç duyulduğu, en düşü-k veya daha düşük teklifler varken neden en yüksek teklifin kabul edildiği hususlarında hiçbir tutanak tutmamıştır. Üniversitede gösterilen numuneye uygun bir sandalye için müstedinin vermiş olduğu 6875TL teklif yerine Hasçelik Ltd.'in ayni sandalye için v-ermiş olduğu 16.000TL teklifi Komisyonun niçin kabul ettiğini anlamak mümkün değildir. Özellikle, çok beğendiği için yeniden yaptırılmak istenen numune sandalyenin müstedi tarafından im(l edildiği dikkate alındığında müstediye verilmiyerek çok daha yüksek -bir teklif veren başka bir firmaya verilmesinin nedenleri, tüm ayrıntıları ile, karar defterinde yer almalı idi. Ne var ki karar defterinde, en uygun teklif olduğu dışında, herhangi bir gerekçe veya ayrıntı bulunmamaktadır. Çok daha düşük teklifler olduğu -halde ihalenin gerçekten en yüksek fiyatı teklif edene neden verildiği, tutanaklara geçirilmediği için, bir bilmece olarak kalmıştır. Öte yandan gazete il(nında geçici teminat göstermiyenlerin tekliflerinin kabul edilmeyeceği koşuluna rağmen geçici teminat- göstermeyen Hasçelik Ltd.'in teklifini Komisyonun niçin dikkate aldığına dair karar defterinde hiçbir gerekçe gösterilmemiştir.

Yukarıda belirtilenler ışığında müstedi başvurusunda haklı olup başvuru- daki istemleri doğrulutsuunda karar verilmesi gereki-r.

Sonuç olarak müstedaaleyhlerin 9.1.1987 tarihli toplantıda aldığı ve Doğu Akdeniz Üniversitesine bağlı yurtlarda kullanılmak üzere ihale yolu ile satın alınacak olan 490 adet çift kuşaklı demir sandalye ihalesinin Hasçelik Ltd. tarafından kazanıldığın-a ilişkin Merkezi İhale Komisyonu'nun MİK 20/87 sayılı kararının tamamen hükümsüz ve etkisiz olduğuna ve herhangi bir sonuç doğura- mıyacağına karar verilir.

Müstedaaleyhler başvuru masraflarını ödeyecektir.


(Aziz Altay)
- Yargıç

26 Ocak 1988






22






Full & Egal Universal Law Academy