Yüksek İdare Mahkemesi Numara 32/1982 Dava No 32/1983 Karar Tarihi 30.12.1984
Numara: 32/1982
Dava No: 32/1983
Taraflar: Kemal Rüstem ile Eğitim Kültür Gençlik Bakanlığı
Konu: Piyangolar Yasasının uygulanmasınının iptali istemi
Mahkeme: YİM
Karar Tarihi: 30.12.1984

-D.32/83 YİM 32/82 Yüksek Ýdare Mahkemesi Olarak Oturum Yapan

Yüksek Mahkeme Huzurunda.

Mahkeme Heyeti: Salih S. Dayıoğlu, N. Ergin Salâhi,
Niyazi F. Korkut.

Anayasanın 118. Maddesi hakkında.

Müstedi: Kemal Rüstem, Girne Caddesi, Lefkoşa.

- -ile -

Müstedaaleyh: 1.KTFD Eğitim Kültür ve Gençlik Bakanlığı vasıtasıyle KTFD.
2.KTFD Eğitim ve Gençlik Bakanlığına bağlı Spor Dairesi Müdürlüğü vasıtasıyle KTFD.
Arasında.

Müstedi namına: Oktay Feridun ve İlkay Hikmet.
Müstedaaleyh namına: Akın S-ait.



Yasa Maddesi: 23/81 sayılı Piyangolar (Değişiklik) Yasası ve Fasıl 74 Piyangolar Yasasının 5A ve 5B maddesi ile Anayasanın 118. maddesi.

İstemin Özeti: Yürülüğe giren Piyangolar (Değişiklik) Yasası ile Müstediyi Anayasal ve yasal haklarından mahru-m bırakan Müstedaaleyhin her çeşit eylem ve/veya işlemlerinin hükümsüz ve geçersiz olduğuna ve hiçbir sonuç doğurmayacağına karar verilmesi istemi.

OLAY: T.C. Milli Piyango biletlerinin KTFD sınırları içerisinde dağıtım ve satışını Spor Dairesi Müdürlüğün-e veren 23/81 sayılı Piyangolar (Değişiklik) Yasasının yürürlüğe girmesi ile Müstedi, Başbakana bir yazı yazarak diğer şeyler yanında 1974 den beri başbaiiyi olduğunu ve TC Milli Piyangolar İdaresi ile arasında birtakım yasal bağlantılar bulunduğunu belir-terek yapılan müdahale ve/veya tecavüzün kaldırılmasını istedi. Başbakan Müstediye verdiği yanıtta hükümetin yasalara uygun icraat yapmak zorunda olduğunu belirtti. Müstedi bunu bir karar olarak kabul ederek bu kararın hükümsüz ve etkisiz olduğuna ve herha-ngi bir sonuç doğurmayacağına karar verilmesi için işbu başvuruyu dosyaladı.


SONUÇ: Yasama organınca geçirilen bir Yasanın uygulama alanına konması idari bir işlem değildir. Yapılan bir Yasanın uygulamaya konması hukuk devleti nosyonunun en başta gelen g-ereklerinden
biridir. Yasanın uygulanmamasını düşünmek çağdaş anlayış ile kabili telif değildir.
Başvuru reddolunur.

Atıfta Bulunulan Yargısal İçtihatlar:
1- YİM 189/81 sayılı Yüksek İdare Mahkemesi kararı.




KARAR

Salih S. Dayıoğlu: Bütün ilgili- zamanlarda, müstedi, T.C. Milli Piyango Idaresince isdar edilen piyango biletlerinin Kıbrıs Türk Federe Devleti Sınırları içinde genel bayii idi. Zamanın Kıbrıs Türk Federe Yasama Meclisince 2 Ekim 1981 tarihinde kabul edilen 23/81 sayılı Piyangolar (Deği-şiklik) Yasası ile değiştirilen Fasıl 74 Piyangolar Yasasının 5(a) maddesi T.C. Milli Piyango Biletlerinin Kıbrıs Türk Federe Devleti sınırları içinde dağıtım ve satışı bir düzenleme ile Spor Dairesi Müdürlüğüne verildi ve ayni Yasanın 5(b) maddesi de Yasa-nın yürürlüğe girdiği tarihten 3 ay sonra bunların dağıtım ve satışının Spor Dairesi Müdürlüğü dışındakiler tarafından yapılmasını yasakladı ve bunların ihlâli halinde bazı cezai yaptırımlar öngördü. Değişiklik Yasası 19 Ekim 1981 tarihinde yürürlüğe girdi-.
Müstedi, sayın Başbakana yazdığı 26.11.1981 tarihli bir yazı ile özetle, sözü edilen piyango biletlerinin 1974'den beri başbayii bulunduğunu, kendisi ile T.C. Milli Piyangolar İdaresi arasında bir takım yasal bağlantılar olduğunu ve geçirilen 23/81 sayıl-ı Yasanın Anayasaya aykırı olduğunu iddia ederek "bu müdahale ve/veya tecavüzün kaldırılmasını ön gören tedbirlerin ivedilikle alınmasını" istedi. 7.12.81 tarihinde sayýn Başbakan müstediye göndermiş olduğu bir yazı ile özet olarak Yasama Meclisince onayla-nan yasalara uygun bir şekilde hükümetin icraat yapmak zorunda olduğunu bildirdi. Müstedi bu yanıtı idari bir karar olarak nitelendirdi ve verilen bu kararın geçersiz ve hükümsüz olduğuna ve hiçbir sonuç doğuramayacağına karar verilmesi isteminde bulunarak- YİM 189/81 sayılı başvuruda, tadil edilmiş şekli ile Fasıl 74 Piyangolar Yasasının 5A ve 5B maddelerinin Anayasaya aykırı olduğu gerekçesi ile konunun Anayasa Mahkemesine havale edilmesi isteminde bulunuldu. Bu isteme uyan İdare Mahkemesi de konuyu Anayas-a Mahkemesine havle etti. 17.12.1982 tarihinde Anayasa Mahkemesince verilen Kararla değiştirilmiş şekli ile Fasıl 74 Piyangolar Yasasının 5A ve 5B maddelerinin Anayasaya aykırı olmadıklarına karar verildi. Bunun üzerine müstedi sözü edilen 189/81 sayılı ba-şvuruyu geri çekti.
Müstedi 189/81 sayılı başvurusunu çekmezden ve bu başvuruda Anayasa Mahkemesine havale edilen konu hakkında Anayasa Mahkemesi kararını vermezden önce işbu başvuruyu dosyaladı ve esas itibarı ile aşağıdakileri talep etti:



"A.Müstedaa-leyhlerin, Kıbrıs Türk Federe Devleti Resmi Gazetesinin 103 sayılı ve 19.10.1981 tarihli nüshasının Ek I' inde yayınlanan 23/81 sayılı Piyangolar (Değişiklik) Yasası mucibince müstedinin Anayasal ve yasal durum veya menfaatý hilâfına ve bilhassa müstedinin- gerek başbayii sıfatıyle Milli Piyango İdaresi ile sözleşme durumu ve gerekse Kıbrıs'ta örgütlenmiş olması dolayısıyle diğer bir çok bayilere, şahıslara ve halka karşı mükellefiyet ve mesuliyetleri kaale alınmadan zikri geçen değişiklik Yasası ile eklenen- 5A ve 5B maddeleri gereğince ve onlara istinaden 21.1.1982 tarihinden veya o tarihlerden itibaren fiilen uygulamaya geçmiş oldukları ve müstediyi Anayasal ve Yasal haklarından mahrum bırakan her çeşit eylem ve/veya işlem işlerinin hükümsüz ve geçersiz old-uğuna ve hiçbir sonuç doğuramayacağına dair hüküm ve/veya karar ve/veya emir;

B.Mezkûr Yasanın 5A ve 5B maddeleri uyarınca Esas Yasa olan Fasıl 74 Piyangolar Yasasına getirilmiş olan yasaklama ve/ veya kısıtlamaların yürülüğe konmuş olması suretiyle meyda-na gelen her türlü eylem ve/veya işlemlerin Anayasanın lafzına ve ruhuna ve taşıdığı diğer temel hak ve özgürlüklere aykırı oldğundan geçersiz ve/veya hükümsüz olduğuna ve hiçbir sonuç doğuramayacağına dair hüküm ve/veya karar ve/veya emir;

C.Müstedinin A-nayasa altında temel hak ve özgürlüklerinden olan sözleşme haklarını, çalışma özgürlüğünü, mal varlığını ve diğer temel hak ve menfaatlarını nazarı itibare almadan ve onları Anayasa ve Yasalar gereğince tazmin etmeden kamulaştırma ve/veya devletleştirmek v-eya Milli Piyango İdaresi ile anlaşma yaparak inhisarına almak suretiyle müstedaaleyhler tarafından yapılan her türlü ihmalin ve/veya eylemin ve/veya işlemin yapılmaması gerektiğine dair hüküm ve/veya karar ve/veya emir;

D.Yukarıda C paragrafta sözü edile-n ihmalin gerektirdiği eylem ve/veya işlemlerin yapılması gerektiğine dair hüküm ve/veya karar ve/veya emir."

Görüleceği gibi müstedi yukarıda paragraf (A) altında değiştirilmiş şekli ile Fasıl 74 mâdde 5A ve 5B'nin yürülüğe girmeleri ile müstedaaleyhleri-n "fiilen uygulamaya geçmiş oldukları ve müstediyi Anayasal ve Yasal haklarından mahrum bırakan her çeşit eylem ve/veya işlemlerinin hükümsüz ve geçersiz olduğuna ve hiçbir sonuç doğuramayacağına" dair hüküm ve/veya karar talep etmektedir. Daha ileriye git-meden değiştirilmiş şekli ile Fasıl 74 Madde 5A ve 5B'nin ilgili kısımlarını aynen aktarmakta yarar görürüm.

"5A. (1) Türkiye Cumhuriyeti Milli Piyango İdaresince düzenlenen piyango çekilişleri biletlerinin Kıbrıs Türk Federe Dev-
leti sınırları içinde da-ğıtım ve satışını yapmak veya bayi veya ajanlar aracılığıyla yaptırmak, münhasıran Spor Dairesi tüzel kişiliğinin yetkisindedir. Bu yetki, Genel Yönetim Kurulunun münhasıran bu konuda alacağı kararlar çerçevesinde, doğrudan doğruya Spor Dairesi Müdürlüğünc-e kullanılır ve hiçbir şekilde özel kişi veya kuruluşlara devredilemez. Ajan veya bayi atanması, bu fıkra amaçları bakımından devir sayılmaz.

(2). . . . . . . . . . . . . . .
(3). . . . . . . . . . . . . . .
(4). . . . . . . . . . . . . . .
- (5). . . . . . . . . . . . . . .

5B. (1) Türkiye Cumhuriyeti Milli Piyango İdaresince düzenlenen piyango çekilişleri biletlerinin Kıbrıs Türk Federe Devleti sınırları içinde dağıtım ve satış işlemleri bu Yasanın yürürlüğe girdiği tarihten başlayarak ü-ç aylık sürenin tamamlanması ile Spor Dairesi Müdürlüğü dışında hiçbir kişi veya kuruluş tarafından yürütülemez."

(2). . . . . . . . . . . . . . .

Başvurunun duruşması esansında müstedaaleyhleri temsil eden Başsavcı Yardımcısı başvurunun;
(a) Başvuru kon-usunun Anayasanın 118. Maddesinin öngördüğü bir
"karar veya işlem" olmadğını ve
(b) Müstedinin doğrudan doğruya olumsuz yönde etkilenmediği cihetle meşru menfaattan yoksun bulunduğu
ön itirazlarında bulundu ve ilkin bu hususların bir karara bağlanmasını ta-lep etti. Mahkeme bu talebi uygun veya yerinde buldu.
İlkin þu hususu açıklıkla belirtmekte fayda vardır. Müstedinin yukarıda (A) altındaki talebi nedir: Müstedaaleyhlerin hangi yürütsel veya yönetsel işlem veya eylemlerinden yakınmaktadır? Bu talep altınd-a müstedaaleyhlerce yapılan belirli bir eylem veya eylemlerden söz edilmemektedir. Müstedinin yakınması yukarıda alıntısı yapılan ilgili maddelerin yürürlüğe girmesi ile müstedaaleyhlerin bu maddeleri fiilen uygulamalarıdır.
Başvuru konusu yapılan bir kara-rın veya işlemin veya eylemin belirli ve spesifik olması gerekir. Belirli ve spesifik olmayan genel mahiyetteki işlemler kanımca başvuru konusu edilemez. Diğer husus ise müstedinin başvurusunda (A) paragrafı altında talep ettiðğ istem Anayasanın 118. madde-si altında bir işlem değildir. Kanımca ortada başvuru konusu yapılacak bir işlem yoktur. Yasama organınca geçirilen bir yasanın uygulanma alanına konması ve çalıştırılması idari bir işlem olamaz. Yasama organınca yapılan bir yasanın uygulama
alanına konmas-ı ve çalıştırılması hukuk devleti nosyonunun en başta gelen gereklerinden biridir. Yetkili Mahkeme tarafından Anayasaya aykırı olduğu saptanmadığı sürece bir yasanın uygulanmamasını düşünmek çağdaþ hukuk anlayışı ile kabil-i telif değildir. Müstedinin (A) -paragrafı altında istemlerine cevaz verilmesi halinde Anayasanın 118. maddesinin öngördüğü düzenden tamamen ayrılmak manasını intaç ettirecektir. Anayasanın 118. maddesi Yüksek İdare Mahkemesine başvurma ön koşullarından birisinin yakınma konusunun, diğer -şeyler meyanında, "yürütsel veya yönetsel bir yetki kullanan herhangi bir organ makam veya kişinin bir kararının işleminin veya ihmalinin" var olmasını öngörür. Halbuki işbu başvurunun talepleri dikkatlice incelendiğinde ortada yürütsel veya yönetsel herha-ngi bir organın aldığı belirli bir karar veya eylemden yakınılmamaktadır. Müstedinin tüm talepleri dikkatlice incelendiğinde esas yakınmasının doğrudan doğruya değiştirilmiş şekliyle Yasanın 5A(1) ve 5B(1) maddeleri olduğu görülmektedir. Anayasanın 118. ma-ddesi Yüksek İdare Mahkemesine başvurma hakkını" yürütsel veya yönetsel yetki kullanan bir organın karar veya eylemi" ile sınırlandırmıştır. Yasama Meclisinin her konuda yürütsel veya yönetsel bir organ olmadığı açıktır. Keza Yasama organınca yasa yapma am-eliyesi de Anayasanın 118. maddesinin öngördüğü anlamdâ bir "karar" değildir. Yüksek İdare Mahkemesine yapılan başvurularda yakınma konusunu ancak yürütsel veya yönetsel yetki kullanan bir organın yasalara uymaması veya bu gibi yasalarda verilen yetkinin k-ullanılmaması veya aşılmasını veya kötüye kullanılması teşkil edebilir. Yoksa Anayasaya uygun bir şekilde geçirilen bir yasaya doğru bir şekilde riayetin sonuçlarının doğrudan doğruya baþvuru konusu yapýlmasýna imkân yoktur.

Gerçekte müstedi "Yasanın 5A v-e 5B maddeleri uygulanmakla ben işimden oldum. Bu maddeleri ortadan kaldırın veya bunların uygulanmamasını sağlayın" demektedir. Tekrarlamak pahasına da olsa Yüksek İdare Mahkemesine yetki veren Anayasanın 118. Maddesi böyle bir isteme cevaz veremez. Bunun- aksini düşünmek Yüksek İdare Mahkemesini Anayasa Mahkemesi yerine koymak olur.

Müstedi, talebinin C ve D paragrafları ile müstedaaleyhler tarafından yapılan bir ihmalden yakınmaktadır. Müstediye göre müstedaaleyhler kendisini (müstediyi) tazmin etmemekle- bir ihmalde bulunmuşlardır. Tadil edilmiş şekliyle Fasıl 74 herhangi bir tazminat öngörmemektedir. Bu durumda Yasayı uygulamakla görevli müstedaaleyhlerin de müstediye tazminat ödemekte gösterdiği bir ihmalden söz edilmesi olası değildir. Ortada bir ihmal- varsa -ki bu hususta herhangi bir şey söyleyemem olsa olsa tazminat öngörmeyen bir yasayı yapmakla Yasama Organı bir ihmalde bulunmuştur. Yasama Organı ise müstedaaleyhler olmadığına göre müstedaaleyhlerin herhangi bir ihmali söz konusu olamaz.

Başvurda -yer alan taleplere hangi yönden bakılırsa bakılsın böyle bir taleple Yüksek İdare Mahkemesine başvurulamayacağı açıktır.

Bu durumda müstedaaleyhlerin birinci ön itirazı yerindedir ve kabul edilerek bu safhada başvurunun reddolunması gerektiği görüşündeyi-m. Birinci ön itirazı bu şekilde sonuçlandırdıktan sonra ikinci ön itirazı karara bağlamayı gereksiz bulurum.

N. Ergin Salâhi: Sayın yargıç Salih S. Dayıoğlu tarafından okunan hükümde söylenenlerle ve varılan sonuçla hemfikirim.

Niyazi F. Korkut: Müsted-aaleyhler adına dosyalanan itiraznamede yer alan birinci ön itirazda Anayasanın 118. maddesi altında bir başvuruda bulunabilmek için yürütsel veya yönetsel yetki kullanan herhangi bir organ, makam veya kişinin işleminin ve ihmalinin var olması gerektiği, h-albuki bu başvuru bakımından ortada Yasama Organının yasa ile tecelli etmiş bu kararının söz konusu olduğu ve bu kararın da Anayasanın 118. maddesi altında başvuru konusu yapılamayacağı ileri sürüldü.

Müstedinin başvurusunda yer alan istemlerini incelediğ-imizde ise müstedinin müstedaaleyhlerin eylem ve/veya işlemleri ile bazı ihmallerini konu ettiği ve müstedaaleyhlerin herhangi bir kararının hükümsüz ya da etkisiz olduğuna ilişkin herhangi bir savı ya da istemi olmadığı sarahaten görülmektedir. Ortada baş-vuruya konu edilen bir karar var olmadýðýna göre de müstedaaleyhlerin bu ön itirazý üzerinden müstedinin başvurusunun iptal edilemeyeceği görüşündeyim. Başvuruda ileri sürüldüğü gibi ortada şikâyet konusu yapılabilecek bir işlem ve/veya eylem ya da bir ihm-alin var olup olmadığını, başvurunun duruşması yapılmadan, bu aşamada bir ön itiraza dayanarak bir karara bağlamanın da doğru olmadığı ve bu nedenlerle müstedaaleyhlerin birinci ön itirazın reddedilmesi gerektiği görüşündeyim.

Salih S. Dayıoğlu: Sonuç ola-rak ön itiraz oy çokluğu ile kabul edilir ve başvuru reddolunur.


(Salih S. Dayıoğlu) (N. Ergin Salâhi)(Niyazi F. Korkut) Yargıç Yargıç Yargıç

30 Aralık 1983





- 272 -



Full & Egal Universal Law Academy