Yüksek İdare Mahkemesi Numara 274,283/1991 Dava No 3/1994 Karar Tarihi 26.04.1994
Numara: 274,283/1991
Dava No: 3/1994
Taraflar: Nebahat Menteş vd ile İskan Bakanlığı vd
Konu: Yönetsel kararlar gerekçelerini içermeli ve gerekçeler tutanaklarda ve ibraz edilen belgelerde de görülmelidir.
Mahkeme: YİM
Karar Tarihi: 26.04.1994

-D.3/94 Birleştirilmiş
YİM 274/91 - YİM 283/91

Yüksek İdare Mahkemesi Olarak Oturum Yapan
Yüksek Mahkeme Huzurunda
Mahkeme Heyeti: Nevvar Nolan, Mustafa Özkök, Gönül Erönen.
Ana-yasanın 152. Maddesi hakkında.


YİM 274/91

Müstedi: Nebahat Menteş veya Nebahat Süleyman, Karaoğlanoğlu.
ile
Müstedaaleyh: 1. KKTC İskan Bakanlığı, İskân ve Rehabilitasyon
Dairesi Müdürlüğü vasıtasıyle KKTC, Lefkoşa.
2. KKTC İskân Bakanlığı, E-şdeğer Tazmin Komisyonu
Başkanlığı vasıtasıyle KKTC, Lefkoşa.
A r a s ı n d a.

Müstedi tarafından Av. Göksel Şefik.
Müstedaaleyhler tarafından Savcı Süleyman Candar.-
İlgili şahıs tarafından Av. Aygün Doratlı.



YİM 283/91
Müstedi: Tungay M. Aygın Girne.
Gümrük Müdürlüğü Yeni Liman, Girne.
ile
Müstedaaleyh: 1. İskân Bakanlığı vas. KKTC, Lefkoşa.
2. Saptama, Değerlendirme ve Tazmin Komisyonları
- vas. KKTC, Lefkoşa.
3. Girne Kaza Tapu Amiri vas. KKTC Başsavcılığı, Lefkoşa.
4. Şehircilik ve Planlama Dairesi vas. KKTC.
A r a s ı n d a.

Müstedi tarafından Av. -Güneş Menteş.
Müstedaaleyhler tarafından Savcı Süleyman Canda.
İlgili şahıs tarafından Av. Aygün Doratlı.



H Ü K Ü M

Nevvar Nolan: Karaoğlanoğlu'nda Pafta/Harita XII/11.W.2 Parsel No. 46/1/1+46/2/2 olan arsa 14. kaynak paketinde sıra No. 3221 de 426,75-6 puan karşılığı kaynak olarak ilan edildi. Diğer hak sahipleri yanında 274/1991 sayılı başvurudaki müstedi, 283/1991 sayılı başvurudaki müstedi ve her iki başvuruya da ilgili şahıs olarak eklenen Zalihe Hacı Mevlût konu kaynak için müracaat ettiler. Eşdeğ-er Tazmin Komisyonu 26 Ağustos, 1991 tarihinde konu kaynağın Zalihe Hacı Mevlût'a verilmesi kararını aldı. Komisyonun bu kararına karşı 274/91 ve 283/91 sayılı başvurular dosyalandı. Bu başvurularda 14. kaynak paketinde 3221 sıra numarada kaynak olarak ilâ-n edilen Karaoğlanoğlu'nda, Pafta/harita XII/11.W.2, Parsel numarası 46/1/1+46/2/2 olan arsanın Zalihe Hacı Mevlût'a verilmesi kararının hükümsüz ve etkisiz olduğuna ve herhangi bir sonuç doğuramayacağına karar verilmesi talep edilmektedir.

274/91 ve 283-/91 sayılı başvurular birleştirilerek dinlendiler. Müstediler başvurularında Eşdeğer Tazmin Komisyonunun 41/77 sayılı İskân, Topraklandırma ve Eşdeğer Mal Yasasının 76. maddesini ve bu madde altında yapılan 1983 Eşdeğer Mal Vermede Öncelikler Tüzüğünü dikk-ate almadan veya konu Tüzükte belirlenen öncelik kriterlerini yeterince dikkate almadan konu kaynağı ilgili şahıs Zalihe Hacı Mevlût'a verme kararı aldığını ileri sürmektedirler.

41/77 sayılı Yasanın 76. maddesi aynen şöyledir:

-"76. Eşdeğer mal uygulaması için kaynak olarak tesbit ve ilan edilen bir taşınmaz mala birden fazla talep olması halinde hangi hak sahibine tahsis edileceği hususunda aşağıdaki esaslar dikkate alınır ve bu konudaki yöntemin saptanabilmesi için Bakanlar Ku-rulu tüzük yapabilir.

Talep ettiği malın bulunduğu yerleşim yerinde ikâmet edene:
Bu Yasanın yürürlüğe girdiği tarihe kadar hak sahibi olduğu halde kendisine konut dışında herhangi bir şekilde tahsis yapılmayana;
Malı bu Yasaya uygun oalrak tasarruf edene-;
Güney bölgesindeki malın cins ve evsafına en çok uygun kişiye;
Talep edilen mal tarımsal arazi ise çifttçilik yapana, işyeri ise buna uygun işle iştigal edene"

41/77 sayılı Yasanın 76. maddesi altında yapılan ve 25 Şubat 1983 tarihli Resmi Gazetede yayı-mlanıp yürürlüğe giren 1983 Eşdeğer Mal Vermede Öncelikler Tüzüğü, 4. maddesinin (d) bendi aynen aşağıda gösterildiği gibidir:

"4. Komisyonlar kendi sorumluluğu alanına giren yerleşim yerleri ile ilgili dilekçeleri tasnif eder. Her mal için istemde bulun-anların listesini hazırlar. Aynı mal için birden fazla kişi istemde bulunduğu takdirde aşağıdaki öncelik kriterleri saptanan sıra dahilinde uygulanarak malın nihai olarak kime verileceği saptanır.

........
........
........
Arsa ve Arsa Nitelikli Arazi İç-in:
Özellikleri bakımından, Güneyde benzer nitelikte taşın-maz malı bulunan
Talep ettiği arsa ile hemhudut olan bir konutta oturan.
Herhangi bir taşınmaz mal almamış olan.
Kuzeyde; konut, arsa veya arsa nitelikli arazisi olmayan.
Evli veya evlilik çağında -çocukları olup, Güneyde birden fazla arsa bırakmış olmak.
Güneyde, önemli sayıda ve değerde arsa veya arsa nitelikli arazisi bulunan."


Yine konu Tüzüğün 4. maddesinde "öncelik kriterlerine göre, herhangi bir taşınmaz malı talep edenler arasında, bir eşit-lik durumu ortaya çıkarsa; (1) T cetveline göre; Kuzey malının Güney malına göre puan değeri oranı (% olara) küçük olan, (2) Mal değer belgesindeki puan değeri büyük olan tercihe dilir" denmektedir.
İlgili mevzuatı yukarıda belirttikten sonra şimdi de kon-u kaynak için müracaat eden her iki başvurudaki müsetdilerin ve ilgili şahsın durumlarını, duruşmada sunulan şahadet ve emareler ışığında, ayrı ayrı inceleyelim.

274/91 sayılı başvruudaki müstedi Nebahat Menteş:
Konu arsa için müracaat eden müstedi müra-caatına Emare 3'de görülen 6359 nuamralı mal değer belgesini de ekledi. 6359 nuamralı mal değer belgesi ile müstedi 1,221,559 eşdeğer puanına sahiptir. Müstedinin bu puanlarının Larnaka'da terkettiği avlusu ile bir konuttan ve yine avlusu ile bir dükkândan- kaynaklandığı Emare 2 T cetveline ekli feragat beyannamesinden görülmektedir. Müstedinin eşinin Larnaka'da terkettiği dokuz arsadan kaynaklanan 4,401,285 eşdeğer puanı vardı. Müstedinin eşi toplam 1,511,239 eşdeğer puanı karşılığı Karaoğlanoğlu'nda bir ko-nut, yine Karaoğlanoğlu'nda bir odadan ibaret bir depo ile Girne'de bir işyeri almıştır. Müstediye 25 Ekim, 1988 tarihinde vefat eden eşinden de miras yolu ile 481,674 eşdeğer puanı intikal ettiği 23531 nuamralı Emare 9 mal değer belgesinden görülmektedir.- Müstedi eşdeğer puanları ile herhnagi bir taşınmaz mal almamıştır. Başvurulara konu Karaoğlanoğlu'ndaki arsa müstedinin ikâmet etmekte olduğu konut ile hemhuduttur.

283/91 sayılı başvrudaki müstedi Tungay Aygın:
Limasol göçmeni olan müstedi Karaoğlanoğ-lu'nda başvurulara konu arsa ile hemhudut olan bir konutta ikâmet etmektedir. Müstedi Limasol'da tüm hissesine sahip olduğu avlusu ile bir konut ve 5/12 hissesine sahip odluğu avlusu ile yazlık bir sinemahane terketmiştir. Müstedinin terkettiği taşınmaz ma-llar için müstediye 2,521,269 eşdeğer puanı takdir edilmiştir. Müstedi eşdeğerine karşılık bugüne dek sadece ikâmet ettiği konutu almıştır. Müstedi konutu için 559,13 eşdeğer puanı kullandı ve halen müstedinin 1,962,130 eşdeğer puanı vardır.

İlgili şahı-s Zalihe Hacı Mevlût:
Konu arsa için müracaat eden ilgili şahsın 509,000 eşdeğer puanı vardır. İlgili şahıs 509,000 eşdeğer puanını eşinden bağış yolu ile temin etmiştir. İlgili şahsın eşi Kukla göçmenidir ve Kukla köyünde taşınmaz malalr terketmiştir. İl-gili şahsın eşinin terkettiği taşınmaz malalr Emare 30 T cetvelinde görülmektedir; bunlar arasında ½ hissesine sahip odluğu 46 dönüm bağ ve 20 dönüm kadar muz bahçeleri, 1/7 hissesine sahip olduğu 19 dönüm tarla, 47 dönüm kadar arsa nitelikli arazi, avlusu- ile bir hane, avlusu ile bir kahvehane, 90 dönüm kadar bağ ve bir evlek yüzölçümünde bir arsa, 1/14 hissesine sahip olduğu avlusu ile bir hane vardır. İlgili şahsın eşine terkettiği taşınmaz mallar için toplam 2,926,740 eşdeğer puanı takdire dilmiştir. İl-gili şahsın eşi eşdeğer puanları ile 531,420 puan karşılığı Alayköy'de bir konut ve 335,750 puan karşılığı Girne'de bir arsa almıştır. Kendine özel nedenler ile kalan eşdeğe puanlarını satmak sureti ile elden çıkran ilgili şahsın eşi son kalan 509,000 eşde-ğer puanını da 23 Mart, 1988 tarihinde ilgili şahsa bağışlamıştır. İlgili şahıs Alayöy'de ikâmet etmektedir.

Mevuzatı ve konu arsa için müracaat eden müstediler ile ilgili şahsın durumlarını yukrıda belirttikten sorna, belirtilenler ışığında 41/77 sayıl-ı Yasanın 76. maddesi altında yapılan 1983 Eşdeğer Mal vermede Öncelikler Tüzüğünün 4. maddesinin (d) bendinde yer alan öncelik kriterlerinin konu arsanın ilgili şahsa verilmesi kararını alan Eşdeğer Tazmin Komisyonu tarafından ne ölçüde değerlendirildiğin-i saptamaya çalışalım.

1983 Eşdeğer Mal vermede Öncelikler Tüzüğünün 4. maddesinin (d) bendinin 1. paragrafında "özellikleri bakımından Güneyde benzer nitelikte taşınmaz malı bulunan" kriteri yer almaktadır. Müstedilerin ve ilgili şahsın talep ettikleri -Karaoğlanoğlu'nda bir arsadır. İlgili şahsın bağış yolu ile eşinden temine ttiği 509,000 eşdeğer puanının kaynağı eşinin Kukla köyünde terkettiği taşınmaz malalrdır. BU taşınmaz malalr arasında özellikleri bakımından benzer nitelikte olanlar 1/7 hisse ile -8265 puan getiren bir arsa, 1/7 hisse ile 578,874 puan getiren dört parça arsa nitelikli arazi, 1/7 hisse ile 69.541 puan getiren bir hane, 1/7 hisse ile 26,483 puan getiren bir kahvehane ve 1/14 hisse ile 50,460 puan getiren bir hanedir. Talep edilen arsa- ile benzer nitelikte oldukları söylenebilecek bu taşınmaz malalrın ilgili şahsın eşine sağladığı toplam 733,623 eşdeğer puanıdır.

274/91 sayılı başvurudaki müstedi Lârnaka'da avludu ile bir konut ve avlusu ile bir dükkân terketmiştir. Yüksek İdare Mahke-mesi tarafından YİM 126/90 (D.12/91) sayılı başvruuda da ifade edildiği gibi terkedilen konutun bir arsa üzerinde inşa edildiği dikkate alındığında konutun özellikleri bakımından arsa ile benzer nitelikte olduğunun kabul edilmesi gerekir. Konut arsa ile fa-zlasını içermektedir. Aynı değerlendirme terkedilen avlusu ile dükkân için de geçerlidir. Yukarıda ilgili şahsın eşinin Kukla köyünde terkettiği taşınmaz mallar arasında bulunan iki hane ile bir kahvehane de tarafımızdan kaynak arsa ile benzer nitelikte g-örülüp değerlendirilmiştir. Müstedinin terkettiği yukarıda belirtilen taşınmaz malalrdan 1,22,559 eşdeğer puanı vardır. Müstedinin bu puanlara ek oalrak vefat eden kocasından miras yolu ile intikal eden 481,674 eşdeğer puanı daha vardır. Müstediye vefat ed-en kocasından intikal eden eşdeğer puanları da kocasının larnaka'da terkettiği dokuz parça arsadan kaynaklanmaktadır.
283/91 sayılı başvurudaki müsetdinin Limasol'da terketiği taşınmaz mallar tüm hissesine sahip odluğu avlusu iel bir konut ve 5/12 hissesi-ne sahip odluğu avlusu ile yazlık bir sinemahanedir. Gerek konut gerekse sinemahane yukarıda ifade edildiği gibi arsa ile benzer niteliktedir. Müstediye terkettiği taşınmaz malları için 2,521, 269 eşdeğer puanı takdir edilmiştir.

Belirtilenlerden "özelli-kleri bakımından Güneyde benzer nitelikte taşınmaz malı bulunan" öncelik kriteri altında ilgili şahsın müsetdilere karşı bir üstünlüğü olmadığı aksine müstedilerin ilgili şahsa karşı üstünlükleri olduğu açıkça görülmektedir. Bu kirterleri geçmeden bir konu-ya daha değinmeyi yararlı görmekteyiz. İlgili şahsın eşine Kukla köyünde terkettiği tüm taşınmaz mallar için 2,926,740 eşdeğer puanı takdir edilmiştir. Bu taşınmaz mallar arasında talep edilen arsa ile özellikleri bakımından benzer nitelikte olanlar için t-akdir edilen ise 733,623 puandır. İlgili şahsın eşi Alayköy'de bir konut ve Girne'de bir arsa için toplam 867,170 puan kullanmıştır. Bu durumda Karaoğlanoğlu'nda talep edilen arsa ile benzer nitelikte olan Kukla köyündeki taşınmaz mallar için takdir edilen- puanlar tümü ile kullanılmıştır. Bir başka ifade ile Alayköy'deki konutla Girne'deki arsanın alınması ile Kukla köyünde terkedilen taşınmaz mallar arasında bunlar ile benzer nitelikte onların karşılığı alınmıştır. Güneyde terkettiği taşınmaz mallar arasın-da arsası da bulunan bir kişi terkettiği arsanın puan değerini karşılayan arsa aldıktan sonra, kaynak olarak ilan edilen bir arsaya müracaat ettiği takdirde Güneyde terkettiği taşınmaz mallar arasında arsa da vardı dieyrek, salt bu nedenle, bu kişiye öncel-ik tanımakla isabet olmadığı görüşündeyiz. Bu görüşümüzü 1983 Eşdeğer Mal Vermede Öncelikler Tüzüğünün 5. maddesinin aşağıda aynen verilen paragrafının da desteklediği kanısındayız.

"5. ..........
Diğer yandan; herhangi bir hak sahibine eşdeğeri-ne karşılık olarak kuzeyde verilecek mallar ile güneyde terkettiği mallar arasında; yer, nitelik, kıymet, cins, miktar v.b. özellikler itibrarıyle gerekli dengenin kurulmasında, mümkün olabilecek özen gösterilmelidir."

Konu Tüzüğün 4. maddesinin (d) 2. p-aragrafında "talep ettiği arsa ile hemhudut olan bir konutta oturan" kriteri yer almaktadır. Kaynak oalrak ilan edilen konu arsa Karaoğlanoğlu'ndadır. İlgili şahıs Alayköy'de ikâmet ederken her iki müstedi de Karaoğlanoğlu'nda konu arsa ile hemhudut olan k-onutlarda ikâmet etmektedirler. Bu kriter altında ilgili şahsın müstedilere karşı değil, her iki müstedinin de ilgili şahsa karşı önceliği olduğu çok açık bir şekilde ortadadır. Konu tüzüğün 4. maddesinin (d) bendinin 2. paragrafı 26 Eylül, 1991 tarihli Re-smi gazetede yayınlanıp ayni atrihte yürülüğe giren Eşdeğer Mal Vermede Öncelikler (Değişiklik) Tüzüğünün 2. maddesi ile yürürlükten kaldırılmış olmakla beraber Eşdeğer Tazmin Komisyonunun konu arsayı ilgili şahsa verme kararını aldığı 26 Ağustos 1991 tari-hinde yürürlükte idi.

İlgili şahıs 509,000 eşdeğer puanını yukarıda da ifade ettiğimiz gibi bağış yolu eşinden temin etmiştir. İlgili şahsın eşi toplam 867,170 puan karşılığı Alayköy'de bir konut ve Girne'de bir arsa aldıktan sonra 509,000 eşdeğer puanı -dışında puanlarını satmış, kalan 509,000 eşdeğer puanını da ilgili şahsa bağışlamıştır. 274/91 sayılı başvurudaki müstedinin Larnaka'da terkettiği yukarıda belirtilen taşınmaz malalrdan 1,221,559 ve buna ek oalrak vefat eden eşinden miras yolu ile kendisi-ne intikal 481,674 eşdeğer puanı vardır. Bu müstedi herhangi bir taşınmaz mal almamıştır. 283/91 sayılı başvurudaki müstedinin Limasol'da terkettiği yukarıda belirtilen taşınmaz mallardan 2,521,269 eşdeğer puanı vardı. Aile reisi olan Limasol göçmeni bu mü-stedi Karaoğlanoğlu'nda aldığı konut için 559,139 eşdeğer puanı kulalndıktan sonra kalan 1,962,130 eşdeğer puanı ile kaynak paketlerine müracaat etmiş olmasına rağmen bugüne dek başka herhangi bir taşınmaz mal alamamıştır ve halen 1,962,130 eşdeğer puanına- sahiptir.

belirtilenlerden rahatlıkla anlaşılabileceği gibi gerek 274/91 gerekse 283/91 sayılı başvurulardaki müsetdilerin her ikisinin de konu arsa üzerinde ilgili şahsa karşı öncelikleri olduğu ortadadır. Eşdeğer Tazmin Komisyonunun konu arsanın kime -verileceğini saptarken müstedilere karşı ilgili şahsı tercih etmesinin nedeni görmek, anlamak mümkün değildir. Eşdeğer Tazmin Komisyonunun ilgili kararı diye ibraz edilen Emare 12 belgede de konu arsanın tapu referansları verildikten sonra karar başlığı al-tında sadece "Zalihe H. Mevlut'a" ifadesi yer almaktadır. herhangi bir egrekçe içermeyen bu kararın yukarıda da değindiğimiz gibi gerekçesini görmek, anlamak mümkün değildir. Yönetsel yargı denetiminde olan yönetsel kararların gerekçeletinin kararda veya t-utanaklarda görülmesi gerekir. Karar alınırken gerek ilgili olguların doğru değerlendirilip değerlendirilmediğinin gerekse yürülükteki mevzuatın doğru uygulanıp uygulanmadığının saptanabilmesi, yargı denetiminin yapılabilmesi için yönetsel kararlar gerekçe-lerini içermelidirler veya gerekçeleri tutanaklardan, ibraz edilen belgelerden görülmektedir. Yönetsel bir kararın gerekçe içermemesi, gerekçesinin tutanaklardan, belgelerden görülmemesi, kararın yönetsel yargı yerince iptal edilesine bir endendir. Konu ka-rarın gerekçe içermediği, gerekçesinin görülmediği bir yana Eşdeğer Tazmin omisyonunun Karaoğlanoğlu'naki konu arsayı ilgili şahsa verme kararı alırken 41/77 sayılı Yasanın 76. amddesi altında yapılan 1983 Eşdeğer Mal Vermede Öncelikler Tüzüğünün 4. maddes-inin (d) bendini dikkate almadığı veya yeterince dikkate almadığı açıkça görülmektedir.

Sonuç oalrak, yuakrıda belirtilenler ışığında, her iki başvurunun da kabulüne ve Eşdeğer Tazmin Komisyonunun 14. kaynak paketinde 3221 sıra nuamrada kaynak olarak ila-n edilen Karaoğlanoğlu'nda pafta/harita XII/11.W.2, parsel nuamrası 46/1/1446/2/2 olan arsanın Zalihe Hacı mevlut'a verilmesi kararının hükümsüz ve tkisiz olduğuna ve herhangi bir sonuç doğrumayacağına karar verilir.

Masraflar ile ilgili herhnagi bir emi-r verilmez.


(Nevvar Nolan) (Mustafa Özkök) (Gönül Erönen)
Yargıç Yargıç Yargıç

26 Nisan, 1994



-




-


8



-


Full & Egal Universal Law Academy