Yüksek İdare Mahkemesi Numara 231/1997 Dava No 16/1999 Karar Tarihi 15.10.1999
Numara: 231/1997
Dava No: 16/1999
Taraflar: Kemal Ömer Güvenli vd ile İç. Ve Köy. Bak. Vd
Konu: Benzin istasyonu kurma izninin iptali istemi
Mahkeme: YİM
Karar Tarihi: 15.10.1999

-D.16/99 YİM: 231/97

Yüksek İdare Mahkemesinde.
Anayasanın 152. Maddesi Hakkında.
Mahkeme Heyeti:Taner Erginel,Gönül Erönen,Seyit A.Bensen.

Davacı: 1. Kemal Ömer Güvenli, Dr. Fazıl Küçük Caddesi (London
- Bakery Karşısı), Lefkoşa
2. Vecahet Güvenli, Dr. Fazıl Küçük Caddesi (London
Bakery Karşısı), Lefkoşa
3. Kıbrıs Türk Benzinciler Birliği Başkanı ve/veya
Yönetim Kurulu Başkanı sıfatıyle İzzet Kombos; İrfan
Nadir Bulvarı No.53, A-şağı Bostancı, Güzelyurt

- ile -

Davalı: 1. İçişleri ve Köyişleri Bakanlığı, Lefkoşa Kaymakamlığı
vasıtasıyle KKTC, Lefkoşa
2. İçişleri ve Köyişleri Bakanlığı vasıtasıyle KKTC,
Lefkoşa
- A r a s ı n d a.

Davacılar namına: Avukat İsmet İzer
Davalılar namına: Kıdemli Savcı Necla Şenol
İlgili Şahıs namına: Avukat Kıvanç M. Rıza.

-------------

A R A K A R A R

T-aner Erginel: Bu davada Mahkemenin hükmünü Sayın Yargıç Seyit A. Bensen okuyacaktır.

Seyit A. Bensen: İşbu dava ile Davacılar:
Davalılar ve/veya Davalı No.1 tarafından takriben 13.11.1997 tarih, B 171/97 dosya No. ve T 198 nolu ve Halsons & Co. Ltd'e Ham-itköy toprağında bulunan Blok D, Pafta/Harita: XXI/23, W.2, Parsel 878 içerisine benzin istasyonu kurma izni ve/veya takriben 25.7.1997 tarihli ön izin veren kararın ve/veya kararların tamamen hükümsüz ve/veya etkisiz ve/veya geçersiz olduğuna ve/veya hiçb-ir sonuç doğurmayacağına dair bir Mahkeme kararı: ve
Davalılar ve/veya Davalı no.1 tarafından takriben 13.11.1997 tarih, B 171/97 dosya No. ve T.198 No'lu ve Halsons & Co. Ltd'e Hamitköy toprağında bulunan Blok D, Pafta/Harita No.XXI/23, W.2, Parsel 878 i-çerisine benzin istasyonu kurma izni ve/veya takriben 25.7.1997 tarihli ön izin veren karar ve/veya kararlar tahtında yapılan işlemlerin ve/veya inşaat ve/veya inşaat ile ilgili tüm işlemlerin tamamen hükümsüz ve/veya etkisiz ve/veya geçersiz olduğuna ve/v-eya hiçbir sonuç doğurmayacağına dair bir Mahkeme kararı talep ettiler.

Huzurumuzdaki layihalar ve ibraz edilen emare belgelere göre mesele ile ilgili olgular özetle şöyledir. Davacı No.3, 6/61 sayılı Türk Cemaat Meclisi Birlikler ve Dernekler Yasası alt-ında kurulmuş bir birliktir ve bu dava birlik başkanı ve/veya yönetim kurulu başkanı sıfatıyle İzzet Kombos vasıtasıyle ikame edilmektedir. Davacı no.1 ve no.2 ise Lefkoşa Kazasına bağlı Hamitköy'de kurulması tasarlanan ve/veya inşaatı devam eden İlgili Ki-şiye ait benzin istasyonunun hudut komşularıdırlar. Davacı no.1 ve no.2'nin hudut komşusu olan İlgili Kişi, Hamitköy'de Pafta/Harita No.XXI/23.W.2, Parsel No.878 tahtında 2 dönüm 1 evlek 800 Ayakkare alandan ibaret taşınmaz malın kayıtlı mal sahibidir.
İl-gili Kişi, 2.4.1997 tarihinde Davalı no.1 Lefkoşa Kaymakamlığına bir dilekçe vererek kendisine yukarıda referansı verilen taşınmaz mal üzerinde modern bir petrol istasyonu inşa edebilmek için izin verilmesini talep etti ve dilekçesine ilgili malın koçan ve- planını da ekledi. Davalı no.1, yasa gereği, Davacı no.3 hariç, ilgili mercilerin olumlu görüşlerini aldıktan sonra İlgili Kişi'ye 25.7.1997 tarihinde benzin istasyonu kurmayı uygun görerek bir ön izin vermiştir.
25.7.1997 tarihli emare 8 ön izin yazısı -aynen şöyledir:
"İÇİŞLERİ VE KÖYİŞLERİ BAKANLIĞI
LEFKOŞA KAYMAKAMLIĞI

KA.6/77-59

Benzin İstasyonu Kurulması Hk. 25 Temmuz, 1997

Halsons & Co. Ltd.
Şehit Albay Karaoğlanoğlu Caddesi,
Lefkoşa.

İlgi: 2 Nisan, 1997 -tarihli müracaatınız.

Hamitköy toprağında bulunan Blok "D" Pafta/Harita XXI/23 W2, Parsel 878 içerisine Benzin İstasyonu kurmanız Kaymakamlığımızca uygun görülmüştür.
Ekte belirtilen şartlara uygun olarak hazırlanacak inşaat dosyasını bu yazının size ul-aşmasından itibaren 3 (üç) ay içerisinde tanzim edilip Kaymakamlığımıza sunulmaması halinde verilen bu ön izin kendiliğinden sona erecek ve yeniden müracaat etmeniz gerekecektir.
Bilgi edinilmesini saygılarımla rica ederim.


(Ön-der GARDİYANOĞLU)
KAYMAKAM

DAĞITIM (BİLGİ):
İçişleri ve Köyişleri Bakanlığı

HA/ÜÖ.

İlgili Kişiye benzin istasyonu kurmak için ön izin verildiğini öğrenen ve bundan rahatsız ve huzursuz olan Davacı no.1 ve no.2, 31.7.19-97 tarihinde Davalı no.2'ye bir şikâyet dilekçesi gönderdiler. Bu şikâyet dilekçesi yanıtlanmadan Davalı no.1 Lefkoşa Kaymakamlığı, benzin istasyonu kurulmasıyle ilgili kat'i kararını vererek 13.11.1997 tarihinde İlgili Kişiye konu parsel içerisine benzin -istasyonu kurulması ve inşaatı için B.171/97 sayılı dosya tahtında T.198 sayılı inşaat ruhsatı verdi.

Davacılar, İlgili Kişiye benzin istasyonu kurulması ve inşaatı için ruhsat verilmesi üzerine dava konusu karar ve/veya işlemlerin mevzuata aykırı olduğ-unu iddia ederek Davalılar aleyhine işbu davayı dosyalamışlar ve daha önce belirtilen taleplerde bulunmuşlardır.

Davacılar talep takririnde, sair şeyler yanında konu karar ve/veya işlemlerin Fasıl 96, Yollar ve Binalar Düzenleme Yasasına, Benzin İstasyon-ları İçin Kabul Edilen Minimum Standartlar ile diğer ilgili yasa ve mevzuata aykırı olduğunu, Davalıların konuyla ilgili görüşlerine başvurduğu ilgili Dairelerin görüşlerini dikkate almadan mezkur karar ve işlemleri üretmiş olduklarını, konu karar ve/veya -işlemleri Davalıların ve/veya Davalı no.1'in yetkilerini kötüye kullanarak ve/veya ilgili yasa hükümlerine uymayarak yetkilerini aşarak aldıklarını, konu karar ve/veya işlemlerin yasal gerekçelerden yoksun olduklarını, konu karar ve/veya işlemlerin Davacı -no.1 ve no.2'nin ve/veya çevre sakinlerinin can ve mal güvenliğini gözardı eden ve/veya çevre sakinlerinin meşru menfaatlerini hiçe sayan ve/veya çevre sakinlerine vukubulacak herhangi bir tehlikeyi ve/veya zarar-ziyanı düşünmeden ve/veya konut alanlarını -hiçe sayarak üretilmiş olduklarını, yasal dayanaktan yoksun olduğu cihetle konu karar ve/veya işlemlerin geçersiz olduğunu ileri sürdüler.

Davalılar ise davaya dosyaladıkları müdafaa ile sair şeyler yanında öncelikle üç ön itiraz öne sürdüler. Davalılar-ın ön itirazları özetle şöyledir.
Başvuruya konu edilen karar ve/veya işlemler Davacıları doğrudan doğruya hedef alan karar ve/veya işlemler değildir. Bu sebeple Davacıların olumsuz yönde ve doğrudan doğruya etkilenen herhangi bir meşru menfaatleri yoktur-. Bu gerçekler ışığında Davacıların ciddi ve haklı bir başvuru sebepleri yoktur.
25.7.1997 tarihinde İlgili Şahıs olan Halsons & Co. Ltd'e K.A.6/77-59 nolu ve Hamitköy toprağında bulunan Blok D, Pafta/Harita No.XXI/23.W.2, Parsel 878 içerisine benzin ista-syonu kurmaları uygun görülerek Davalılar tarafından bir ön izin verilmiştir. Davacılar ön izinle ilgili kararı 25.7.1997 tarihinde ve/veya o tarihlerde öğrendikleri halde 75 gün içerisinde Yüksek İdare Mahkemesine başvurmamışlardır. Dolayısıyle 75 günlük -süreyi geçirdikleri cihetle işbu başvuruyu da dosyalayamazlar.
Davacı no.3'ün işbu başvuruyu dosyalamaya hakkı yoktur. Çünkü Davalı no.1, 7.4.1997 tarihinde Davacı no.3'e bir yazı göndererek İlgili Şahsa benzin istasyonu kurma izni verilip verilmemesiyle -ilgili görüşlerini bildirmesi istenmiştir. Ancak Davacı no.3 bu yazılara herhangi bir görüş belirtmeyip, kayıtsız kalmıştır. Dolayısıyle Davacı no.3'ün işbu davayı dosyalamaya meşru menfaati mevcut değildir.
İşbu davada ismi geçen Halsons & Co.Ltd. dava i-le ilgisi olması nedeniyle İlgili Kişi olarak davaya katılmıştır. İlgili Kişi de davaya karşı müdafaa dosyaladı ve müdafaasında
Davalıların müdafaalarında öne sürdükleri ilk iki ön itiraza benzer iki ön itiraz ileri sürdü.

Duruşmaya başlanıp dava ile il-gili belgeler emare 1-15 olarak Mahkemeye sunulduktan sonra ön itirazların öncelikle ele alınması uygun görüldü. Taraflar ön itirazlarla ilgili olarak herhangi bir tanık çağırmayıp Mahkemeye hitap etmekle yetindiler.

Şimdi de ön itirazları değerlendirme-ğe çalışalım.
Meşru menfaatle ilgili 1. Ön itiraz:
Davalılar adına Mahkemeye hitap eden Savcı, sair şeyler yanında, yasa gereği ilgili mercilerin olumlu görüşlerini aldıktan sonra İlgili Kişiye 25.7.1997 tarihinde Hamitköy toprağında kâin 878 parsel sa-yılı taşınmaz mala benzin istasyonu kurmak için bir ön izin verildiğini, ilgili yasalarda meskûn yerlerde benzin istasyonu açılamayacağına dair yasaklayıcı bir hüküm bulunmadığını, konu parsele hudut komşuları olan Davacı no.1 ve no.2'nin İdarenin almış ol-duğu karardan doğrudan doğruya etkilenen meşru bir menfaatlerinin bulunmadığını, bu nedenle davanın ileri gidemeyeceğini ileri sürdü. Keza, Davacı no.3 Kıbrıs Türk Benzinciler Birliğinin de bu davayı dosyalamaya hakkı olmadığını, çünkü Davacı no.3'ün, Dava-lı no.1'in görüş talep eden müracaatına cevap vermemekle lakayıt kaldığını bu nedenle de Davacı no.3'ün bu davada meşru bir menfaatının olmadığını ileri sürdü.
İlgili Kişi avukatı da Davalıların savlarına katılmıştır.

Davacılar avukatı ise Mahkemeye hit-abında Davacıların bu davada meşru menfaatlarının bulunduğunu ve alınan karar neticesi meşru menfaatlerinin etkilendiğini savunmaktadır.

Davacı no.1 ve no.2 mevcut olduğunu iddia ettikleri meşru menfaatlerinin konut alanı olarak nitelendirilen alanlarda -benzin istasyonu kurulmasıyle, Davacıların ve çevre sakinlerinin ve/veya hudut komşularının can ve mal güvenliğini tehlikeye sokacak ve bir tehlike anında tehlikenin önlenmesi için gerekli müdahalelerin yapılmasının imkânsız hale geleceğine dayanmaktadır. -

Davacıların bu davayı dosyalamaya hakları olup olmadığını, başka bir deyişle meşru menfaatları bulunup bulunmadığını incelemek gerekir. Esasen bir davada Davacının meşru bir menfaatı olup olmadığını Mahkeme re'sen incelemekle yükümlüdür. Davacılar bu dav-alarını İdarenin İlgili Kişiye yeni benzin istasyonu kurulması ve inşaatı için ruhsat vermesi üzerine dosyalamışlardır. Davacının başvuruda bulunabilmesi için KKTC Anayasa'sının 152 (2) maddesi kapsamında sahip olduğu meşru bir menfaatının başvuru konusu e-dilen yönetsel karar veya işlem yüzünden olumsuz yönde ve doğrudan doğruya etkilenmiş olması gerekir.

Yukarıdaki olgu ve emarelerden görüleceği gibi İlgili Kişi Hamitköy'de 878 parsel sayılı taşınmazın kayıtlı mal sahibidir. Davacı no.1 ve no.2 ise konu -parselin hemhudut komşularıdırlar. Dava, Hamitköy'de 878 parsel sayılı taşınmaz malın bulunduğu alanda 25.7.1997 tarihinde yeni benzin istasyonu kurmak için bir ön izin verilmesi, daha sonra da İlgili Kişiye 13.11.1997 tarihinde konu parsel üzerine yeni be-nzin istasyonu kurulması ve inşaatı için ruhsat verilmesi işlemlerinin mevzuata aykırı olduğu ileri sürülerek iptali istemiyle açılmıştır.

Benzin İstasyonları İçin Kabul Edilen Minimum Standartlar, 1958 yılında Bayındırlık Dairesi, Planlama ve İnşaat Dai-resi ve Polis bilirkişilerinin tavsiyesi üzerine yapılmış ve zamanın ilgili petrol istasyonları işletmecileri tarafından da kabul edilmiştir. Bu Minimum Standarlar 1959 yılında yeniden gözden geçirilmiştir. Gör: Fina (Cyprus) LTD.v. The Republic of Cyprus,- through the District Officer. 4 RSCC.26-29.

Benzin İstasyonları İçin Kabul Edilen Minimum Standartlar'ın 8. maddesi aynen şöyledir:

"8. Amenity:
Bu konuda katagorileşme mümkün olmamakla beraber
aşağıdaki alanlarda belli sebeplerden ötürü-
kaçınılmalıdır. (İstasyonlardan)
Sadece konut alanları. )
İbadet yerlerine, )
Antik eserlere )
Kamu binası ve bina guruplarına )=Yakın yerler.
Esas eğitim kurumlarına )
Gör-sel değeri özellikle yüksek )
olan alanlar." )

Yukarıdaki 8. madde, diğer yerler yanında, sadece konut alanlarına yakın yerlerde benzin istasyonu kurulmasından kaçınılmasını öngörmektedir.

33/77 sayılı Akaryakıt (Depolama, Na-kliye ve Satış) Yasası ile yürürlükte tutulan Petrol Tüzüğünün 53. maddesi aynen şöyledir:
"53. The number of pumps to be licensed and the amount of
petroleum Class A to be stored shall be restricted to the number and amount respectively considered reaso-nable with due regard to the following matters:
The requirements of the public.
The requirements of the particular business.
The facilities for supply already existing in the neighbourhood.
The fire risks existing in the premises and their surroundings-.
The amenities of the neighbourhood."


Petrol Tüzüğünün amacı ameliye esnasındaki tehlikelere karşı gerekli önlemleri almaktı-r. Örneğin akaryakıtın depolama, nakliye ve satışında.

Davacı no.1 ve no.2 kurulması tasarlanan ve/veya inşaatı devam eden İlgili Kişiye ait benzin istasyonunun hudut komşularıdırlar. Konu benzin istasyonu, Minimum Standartların kaçınılmasını öngördüğü D-avacı no.1 ve no.2'nin ikamet ettiği konut alanlarına yakın bir yerde kurulmaktadır. Çevre sakinlerini ve çevrede yaşayan Davacı no.1 ve no.2'nin hayatlarını yakından ilgilendiren, fiziksel çevreyi yangın tehlikesine ve hoşnutsuzluğa maruz bırakabileceği s-onucunu doğuran, benzin istasyonu kurulmasıyle en azından çevrede yaşayan bir kişi olarak Davacı no.1 ve no.2'nin menfaatlerini olumsuz yönde ve doğrudan doğruya etkileyeceği ortadadır. Bu açıdan bakıldığında mahalle sakini olan Davacıların ilk nazarda, bu- davada meşru menfaatlarının olmadığını söylemek olası değildir.

Belirtilenler ışığında Davacıların bu davada meşru menfaatlarının bulunmadığı hususunda hem Davalılar hem de İlgili Kişi tarafından yapılan 1. Ön itiraz reddolunur.

2. Zaman aşımı ile ilg-ili 2. Ön itiraz:
KKTC Anayasası'nın 152(3) maddesi tahtında Yüksek İdare Mahkemesine başvurulmak istendiğinde, başvuru şikâyet konusu karar veya işlemin yayınlanması tarihinden, yayınlanmadığı takdirde veya bir ihmal halinde başvuran kişinin bunu öğrendi-ği tarihten başlayarak 75 gün içinde yapılmalıdır. Aksi takdirde başvuru süre aşımına uğramaktadır.

Davalı no.1 Lefkoşa Kaymakamlığının benzin istasyonu kurulmasıyle ilgili 25.7.1997 tarihli emare (8)'deki ön izin kararı aleyhine Anayasanın 152. maddesi -tahtında yapılması istenen herhangi bir müracaat 152. maddenin (3). fıkrasında belirtilen 75 gün içinde yapılması gerekirdi. Davacılar 25.7.1997 tarihli kararı en geç 31.7.1997 tarihinde öğrendikleri halde 75 gün zarfında Yüksek Mahkemeye herhangi bir müra-caat yapmamışlardır. Görüleceği gibi Davacılar Davalı no.1'in ön izin kararını öğrendikten sonra mezkûr süre içinde Anayasa'nın 152.maddesi tahtında herhangi bir müracaat yapmış değillerdir. Bu durumda, Davacılar ön izin verildiği hususunu 31.7.1997 tarihi-nde öğrenmişlerdir. 31.7.1997 tarihinden davanın dosyalandığı 26.12.1997 tarihine değin 75 günlük süre ise çoktan geçmiştir. Dolayısıyle 25.7.1997 tarihli ön izin kararı süre aşımına uğramıştır.

KKTC Anayasasının 152. maddesinin (3). fıkrası ile konulan -hüküm, bir idari karar veya işlemin muayyen bir zaman geçtikten sonra kesinleşmesi gerektiği prensibinin uygulanması maksadı ile konmuştur.

24/72 sayılı YİM davasında vurgulandığı gibi Anayasanın 152. maddesinin (3). fıkrası tahtında zaman aşımına uğraya-n herhangi bir idari karar veya işlem daha sonra alınan veya yapılan başka nihai bir idari kararın veya işlemin bir unsurunu teşkil ederse, yani ilk karar veya işlem ile daha sonra alınan veya yapılan nihai karar veya işlem bileşik bir idari karar veya işl-em ("composite administrative act") olursa o zaman nihai olan ikinci karar veya işlem aleyhine Mahkemeye yapılan bir müracaatta zaman aşımına uğrayan ilk karar veya işlemin hatalı olup olmadığı incelenebilir.

33/77 sayılı Akaryakıt (Depolama, Nakliye ve -Satış) Yasası'nın 9(1)(d) maddesi tahtında yapılan 1978 Akaryakıt İstasyonlarında Akaryakıtın Muhafaza ve Depolanmasındaki Malzeme ve Yapı Şeklinin Saptanması ve Yerlerin Ruhsatlandırma Yönetme İşleminin Düzenlenmesi Tüzüğünün 4. ve 5. maddeleri aynen şöyl-edir.
"4. İzin makamı izin verilmesi hususunda ön prensip
kararını vermezden önce aşağıdaki mercilerin yazılı görüşünü alır.
Bakanın
İmar ve İskân Bakanlığına bağlı Şehircilik Bölümünün,
Bayındırlık ve Ulaştırma Bakanlığının
K.T. Petrolleri Ltd.Şti'n-in
K.T. Benzinciler Birliğinin
Akaryakıt Karma Komitesinin
İzin makamı izin verilmesi hususunda kat'i kararını
vermezden önce madde (3) uyarınca tanzim edilmiş dosyayı aşağıdaki mercilerin tetkikine sunar ve görüşlerini alır.
Bakanın
Emniyet Genel M-üdürlüğünün
İmar,İskân Bakanlığının
Bayındırlık ve Ulaştırma Bakanlığının
Sağlık Bakanlığının."

Yukarıdaki maddelerden görüleceği üzere Akaryakıt İstasyonları kurulmasıyle ilgili izinler iki aşamada verilir. Birinci aşamada ön prensip kararı, ikinci aş-amada da nihai karar ile verilir.

Önümüzdeki davada Davalı no.1 Lefkoşa Kaymakamlığı'nın yeni akaryakıt istasyonu kurulması ve inşaatı ile ilgili izin verilmesi hususunda 25.7.1997 tarihli ön prensip kararı ile yine Lefkoşa Kaymakamlığının 13.11.1997 tar-ihli kat'i kararı tüm olarak bileşik bir idari karar ("composite administrative act") olduğundan 13.11.1997 tarihli karar aleyhine yapılan müracaatta zaman aşımına uğrayan 25.7.1997 tarihli emare (8) ön prensip kararının hatalı olup olmadığı araştırılabili-r. Dolayısıyle 25.7.1997 tarihli emare (8) karar zaman aşımına uğramasına rağmen 13.11.1997 tarihli kat'i karar aleyhine açılan bu davada müracaat konusu olur.

Yukarıda belirtilen tüm hususlar ışığında davanın zaman aşımına uğradığı hususunda hem Davalıl-arın hem de İlgili Kişi'nin yapmış olduğu 2. Ön İtiraz da reddolunur.

Üçüncü ön itiraza gelince: Davacı no.3 dava karara kaldıktan sonra Davalılar aleyhindeki davasını geri çekmiş ve Davacı no.3'ün davası 26.7.1997 tarihinde Mahkemece iptal edilmiştir. B-u durumda Davacı no.3'ün davası iptal edildiğinden üçüncü ön itirazın incelenmesi gerekmez ve üçüncü ön itiraz iptal edilir.

Sonuç olarak ön itirazlar reddolunur ve duruşmanın devamına emir verilir.

Masraflar Davalılar ve İlgili Kişi aleyhine olacak-tır. Masraflar Mukayyitliğe sunulacak bir masraf listesi ile Mukayyit tarafından tarh ve tesbit edilecektir.




Taner Erginel Gönül Erönen Seyit A.Bensen
Yargıç Yargıç Yargıç

15 Ekim, 1999



4






Full & Egal Universal Law Academy