Yüksek İdare Mahkemesi Numara 218,227/1988 Dava No 7/1990 Karar Tarihi 09.03.1990
Numara: 218,227/1988
Dava No: 7/1990
Taraflar: Hasibe Tilki vd ile İç. Köy. Ve Çev. Bak. Vd
Konu: Kamulaştırma kararının iptali istemi
Mahkeme: YİM
Karar Tarihi: 09.03.1990

-D.7/90 Birleştirilmiş
YİM 218/88 ve 227/88

Yüksek İdare Mahkemesi Olarak Oturum Yapan
Yüksek Mahkemede
Yargıç Niyazi F. Korkut huzurunda
Anayasanın 152. maddesi hakkın-da.


YİM 218/88

Müstedi: Hasibe Tilki n/d Hasibe Tilki Mehmet, Lefkoşa.
-ile-
Müstedaaleyh: 1. İçişleri, Köyişleri ve Çevre Bakanlığı vas. KKTC Başsavcılığı,
Lefkoşa.
2. KKTC Bakanlar Kurulu vas. KKTC Başsavcılığı, Lefkoşa.
3. KKTC vasıtası-yle KKTC Başsavcılığı, Lefkoşa.
A r a s ı n d a.

Müstedi namına: Rifat Çomunoğlu
Müstedaaleyhler namına: Ersoy Ölçter


YİM 227/88

Müstedi: Ayşe Tilki, Hamitköy.
--ile-
Müstedaaleyh: 1. İçişleri, Köyişleri ve Çevre Bakanlığı vas. KKTC Başsavcılığı,
Lefkoşa.
2. KKTC Bakanlar Kurulu vasıtasıyle KKTC Başsavcılığı,
Lefkoşa.
3. KKTC vasıtasıyle KKTC Başsavcılığı, Lefkoşa.
- A r a s ı n d a.
Müstedi namına: Rifat Çomunoğlu
Müstedaaleyhler namına: Ersoy Ölçter



Yasa Maddesi: KKTC Anayasasının 41 ve 136(3) maddeleri, 15/1962 sayılı Zorla Mal İktisabı Yasasının 3 ve 14. m-addeleri, Fasıl 224 Taşınmaz Mal (Tasarruf, Kayıt ve Kıymet Takdiri) Yasasının 26(ı) maddesi.

İstemin Özeti: Müstedilere ait taşınmaz malların Müstedaaleyhlerce kamu- laştırılması kararının hükümsüz ve etkisiz olduğuna ve herhangi bir sonuç doğurmayacağ-ına karar verilmesi istemi.

OLAY: Hamitköyde başvuru konusu taşınmaz malların kayıtlı sahibi bulunan her iki başvurudaki Müstedilerin taşınmazlarının içerisine 1963 olaylarından sonra yetkililerce baraka tipi göçmen evi inşaa ettirilerek göçmenler yerleşt-irildi. Konu taşınmazlar için Evkaf Dairesi ile Müstediler arasında satış sözleşmesi yapılmasına karşın ülkedeki koşullar nedeni ile konu malların bölünmesi gerçekleştirilemedi ve sözleşmedeki şartlar yerine getirilmedi. 218/88 sayılı başvurudaki Müstedi L-efkoşa Kaza Mahkemesinde dava açarak tahliye kararı aldı. Tahliye kararından sonra kamulaştırma ihbarı Resmi Gazetede yayınlandı. Bu ilandan sonra Müstediler ayrı ayrı başvurarak kamulaştırma kararının hükümsüz ve etkisiz olduğuna ve herhangi bir sonuç doğ-urmayacağına karar verilmesi talebinde bulundular.

SONUÇ: Kamulaştırmanın amacı özetlenen olgulardan da anlaşılacağı gibi, şehir planlama veya ev projesi için değil, göçmenlerin tahliyesini engellemek içindir. Halbuki 15/62 sayılı Yasanın 3(2) maddesinde -kamulaştırmanın hangi hallerde yapılabileceği sayılmaktadır. Bunlardan hiçbirisi için yapılmayan kamulaştırmanın yetki aşımı ve yürürlükteki mevzuata aykırı olarak alınmış olduğu görülmektedir.
Kamulaştırma ile ilgili kararın hükümsüz ve etkisiz olduğun-a ve herhangi bir sonuç doğurmayacağına karar verilir.


-

-H Ü K Ü M

Birleştirilerek dinlenen bu başvurularda taraflar arasında görüş ayrılığı olmayan olgular aşağıdaki gibidir:

YİM 218/88 sayılı başvurudaki Müstedi Lefkoşa'da Hamitköy'de kâin XXI/23, W.2, parsel 823, Blok D referanslı 2 dönüm 1 evlek 200 ayak- kareden oluşan bir tarlanın kayıtlı mal sahibi ve YİM 227/88 sayılı başvurudaki Müstedi de yine Lefkoşa'da Hamitköy'de XXI/23, W.1, parsel 374, Blok D referanslı ve yüzölçümü 1 dönüm 3 evlek 2600 ayak kare olan bir tarlanın kayıtlı sahibidir. 1963 olaylar-ından sonra Müstedilerin yukarıda tafsilatı verilen taşınmaz mallarının içerisine o devredeki yetkililerce göçmenler için baraka tipi evler inşa ettirilerek göçmenler yerleştirildi ve konu evlerde halen göçmenler ikâmet etmektedir. İlgili devrede başvurula-ra konu taşınmaz malların kayıtlı sahibi olan 218/88 sayılı istidadaki Müstedi ve 227/88 sayılı istidadaki Müstedinin eşi ile Evkaf Dairesi arasında 25.1.1971 tarihinde konu taşınmaz malların içerisine göçmen evi yapılan kısımlarının satışı ile ilgili bir -satış sözleşmesi yapılmasına karşın ülkedeki koşullar nedeni ile konu malların bölünmesi gerçekleştirilemedi ve buna bağlı olarak sözleşmedeki satışlar da gerçekleşmedi. Zamanında satış sözleşmesi Tapu Dairesine kaydedilmediği için sözleşmenin aynen ifası- yönüne de gidilmedi. Daha sonra 218/88 sayılı başvurudaki Müstedi, başvuruya konu taşınmaz mal üzerinde yapılan göçmen evlerinde oturanlar aleyhine 1983 yılında Lefkoşa Kaza Mahkemesinde dava açarak, 1988 yılı içerisinde lehine tahliye emri aldı. Mahkeme- tarafından verilen tahliye emirlerinde icra 30.3.1989 tarihine dek durdurulmuş olup konu konutların 1.4.1989 tarihinde tahliye edilmeleri gerekiyordu.

Konu tahliye kararlarının verilmesinden sonra Müstedaaleyhler 11.1.1988 gün ve 104 sayılı Resmi Gazete-nin EK III'ünde 489 sayılı bir Amme Enstrümanı tahtında her iki başvuruya konu taşınmaz malların belirli bir kısmının yeni ev projeleri için, yani göçmen evi yapımı için, kamu amacı yararına kamulaştırıldıklarına ilişkin bir kamulaştırma ihbarı yayınladıla-r.

Bu kamulaştırma ihbarının Resmi Gazetede yayınlanması üzerine Müstediler ayrı ayrı başvuru dosyalıyarak 11.11.1988 gün ve 104 sayılı Resmi Gazetenin Ek III'ünde Amme Enstrümanı 489 tahtında yayınlanan ve başvurulara konu taşınmaz malların Müstedaaleyh-lerce kamulaştırılması ile ilgili kararın hükümsüz ve etkisiz olduğuna ve herhangi bir sonuç doğuramıyacağına ilişkin karar verilmesini istediler.

Müstediler başvurularında, sair şeyler yanında, Müstedaaleyhlerin kamu-laştırma ihbarının mevzuata aykırı o-lduğunu; Müstedaaleyhlerin YİM 218/88 sayılı başvurudaki Müstedinin elde ettiği tahliye emirlerinin icrasını önlemek amacı ile ve yasal dayanaktan yoksun olarak başvurulara konu kamulaştırma işlemlerine giriştiklerini ve bu işlemlerin suiniyetle yapıldığın-ı ileri sürdüler.

Müstedaaleyhler ise dosyalamış oldukları itiraznamede, sair şeyler yanında, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Anayasası'nın 41. madddesi ile 15/62 sayılı Zorla Mal İktisabı Yasası'nın 3. maddesine göre kamu yararına kamulaştırma yapma hak v-e yetkisine sahip oldukları ve başvurulara konu kamulaştırma ihbarlarının mevzuata uygun olduğunu savundular.

Başvurunun duruşmasında taraflar herhnagi bir şahadet çağırmayıp sadece Mahkemeye hitap etmekle yetindiler.

Müstediler adına Mahkemeye hitaben- avukatı Anayasa ve 15/62 sayılı Yasanın ilgili maddelerine atıfla yürürlükteki mevzuatın başvurulara konu Amme Enstrümanında belirtilen göçmen evi yapımı içermediğini, 15/62 sayılı yasanın 14'üncü maddesine göre iktisap edilen bir malın sadece iktisap ama-cı için kullanılabileceğini, halbuki başvurulara konu kamulaştırma ile ilgili taşınmaz mallara 1963 olaylarından sonra göçmen evleri yapıldığını ve bu iktisapta belirtildiği gibi yeni göçmen evi yapımının söz konusu olmadığını ve esas amacın YİM 218/88 say-ılı başvurudaki Müstedinin almış olduğu tahliye kararlarının icrasını engellemek olduğunu ve bu nedenlerle başvurulara konu kamulaştırma kararının yoklukla malül olduğunu ileri sürdü. Müstediler avukatı ilâveten, her halukârda Fasıl 224 Madde 26(1) uyarın-ca başvurulara konu taşınmaz malların kamulaştırma kararı uyarınca bölünmelerinin de olanaksız olduğunu savundu.

Müstedaaleyhler tarafından Mahkemeye hitap eden Savcı ise, özetle, başvurulara konu iktisap kararının Anayasa ve yasaya uygun olduğunu ve ida-renin konu taşınmaz mallar üzerine zamanında yapılan göçmen evlerinde oturan göçmenlerin sokağa atılmalarını engellemek üzere başvurulara konu iktisap kararını çıkarttığını savundu.

Özetlenen olgular ile ileri sürülen savlardan görülebileceği gibi bu baş-vuruların sonuçlandırılmaları tamamen ilgili yasanın yorumuna dayanmak-tadır.

Müstediler yürülükteki mevzuatın Müstedaaleyhlerce böyle bir iktisap kararı çıkarmaya yetki vermediğini ileri sürerken Müstedaaleyhler de yürülükteki mevzuata göre böyle bir ik-tisap emri çıkartmaya yetkili olduklarını savunmaktadırlar. Bu nedenle bu başvurularda bir karar verebilmek için konu ile ilgili yürürlükteki mevzuat altındaki yasal durmun incelenmesi gerekir.

Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Anayasası'nın 41. maddesi ayne-n şöyledir:

"Madde 41.

Devlet; beldiyeler, yasasının kendilerine kamulaştırma hakkı tanıdığı kamu tüzel kişileri veya kamu yararı güden kuruluşlar:

Genel bir kamulaştırma yasasında özel olarak gösterilen ve kamu yararına olan bir amaç için; ve

Bu amacı-n, kamulaştırma yapan makamın, kamulaştırma ile ilgili yasa kurallarına uygun olarak verdiği ve kamulaştırma nedenlerini açıkça bildiren bir kararı ile gösterilmesi halinde; ve

Anlaşmazlık çıktığı takdirde, bir hukuk mahkemesince saptanacak tam ve hakkani-yete uygun bir tazminatın hemen veya yasanın belirleyeceği beş yılı aşmayan taksitlerle ödenmesi koşuluyla;

-herhangi bir taşınır veya taşınmaz malı veya bu gibi mal üzerindeki herhangi bir hak veya yararı kamulaştırmaya yetkilidirler.
-
Kamulaştırma bedelinin hesaplanma biçim ve usulleri yasa ile düzenlenir.

Kamulaştırılmış herhangi bir taşınmaz mal veya bu gibi bir mal üzerindeki herhangi bir hak veya yarar, sadece bu kamulaştırma amacı için kullanılabilir. Bu amaç, kamulaştırma tarihi-nden başlayarak üç yıl içinde gerçekleşmediği takdirde, kamulaştırmayı yapan makam, bu üç yıllık sürenin sonunda kamulaştırılan malı, kamulaştırma bedeline eski sahibine geri vermeyi önerir. Bu öneriyi alan kişi kabul veya ret cevabını bu öneriyi aldığı ta-rihten başlayarak üç ay içinde bildirir; kabul ettiğini bildirdiği takdirde, kabul -tarihinden başlayarak- yine üç ay içinde, kamulaştırma bedelini geri vermesi üzerine, kamulaştırılan mal hemen kendisine geri verilir.

Yukarıdaki (1). fıkra kuralları, herhangi bir verginin veya para cezasının tahsili, herhangi bir hükmün yerine getirilmesi, sözleşmeden doğan -bir yükün yerine getirilmesi veya can veya malın tehlikeden korunması amacı ile konmuş bir yasanın kurallarını etkilemez.

Devlet:

Genel bir el koyma yasasında özel olarak gösterilen kamu yararına bir amaç için; ve

Bu amacın, el koymayı yapan makamın gen-el el -koyma yasasının kural-l-a-rına uygun olarak vediği el koyma nedenlerini açıkça bildiren bir kararı ile gösterilmesi ha-l-inde; ve

Üç yılı geçmeyen bir süre için; ve

(ç) Anlaşmazlık çıktığı takdirde bir hukuk mahkemesince saptanacak tam ve hakkaniyete uygun bir tazminatın hemen veya yasanın belirleyeceği beş yılı aşmayan taksitlerle ödenmesi koşuluyla,

herhangi bir taşınır- veya taşınmaz mala el koyma yetkisine sahiptir.

İlgili kişi, bu madde kuralları ile ilgili olarak mahkemeye başvurma hakkına sahiptir ve böyle bir başvurma kamulaştırma işlemini durdurur.

Mahkemenin bu fıkra kurallarına göre vereceği her karar istinaf -edilebilir."

Kamulaştırma ile ilgili olarak 15/62 sayılı -Yasanın 3. maddesinde ise bu- gibi hallerde zorla mal iktisap edilebileceği sıralanmaktadır.

Yasanın 3. maddesi aynen şöyledir:

"Madde 3. (1) Anayasanın ve bu kanunun hükümlerine tabi olmak şartıyle herhangi bir mal, âmme menfaati yararına olan bir maksat için zorla iktisap edilebi-lir.

(2) Amme menfaati yararına olan maksatları, aşağıda göste-rilenlerle ilgili maksatları içine alır:

Cumhuriyetin müdafaa ve emniyeti;

Amme selâmeti veya âmme nizamı veya âmme sağlığı veya âmme ahlâkı;

Uluslararası mükellefiyetlerin yerine g-etirilmesi;

Hayat için zaruri olan veya halkın refah vey-a b-edii ihtiyaçlarını sağlayan erzak ve hizmetlerin temini veya idamesi veya inkişafı;

Zirai ıslah;

Ziraat ve-ya endüstri veya ticaret veya tu-rizmin ilerletilmesi veya inkişafı;

-Mad-enciliğin veya başka benzer her hangi bir endüstrinin ilerletilmesi veya inkişafı;

Arkeolo-jik kazılar veya herhangi bir e-s-k-i eserin veya antikanın korunması veya geliştirilmesi veya bunların civarının inkişaf ettirilmesi;

Şehir ve memleket plânlaması veya ev projeleri;

Kara, su ve hava münakalâtının temini veya idamesi veya inkişafı;

Toprak koruma veya, ormanlar ve sular ve- suların tevzii da-hil olmak üzere, tabii kaynak-l-a-rın korunması veya inkişafı;

Malın, âmme menfaati yararına daha iyi kullanılması ve inkişafı;

-Bedii ihtiyaç yerlerinin t-emini veya idamesi veya inkişafı;

Cumhuriyet tarafından âmme binalarının veya bayındırlık işlerinin temini veya idamesi inkişafı;

-Kooperatifçiliğin- gayelerinin tahakkuku veya ilerletilmesi;

Bir Cemaat Meclisinin yetkisi dahilindeki herhangi bir eğitim, din, hayır veya spor müessesesi, teşekkülü veya tesisinin gayelerinin tahakkuku veya ilerletil---mesi;

-(r) Bir belediye, amme hükmi şahsı veya âmme menfaati yararına bir teşekkülün, bir kanunla hususi olarak gösterilen gayelerinin tahakkuku veya ilerletilmesi;
-
(s) Mezarlıkların temini veya idamesi veya inki-ş-afı."

Yukarıda alıntısı yapılan Madde 3(2)(i) altında şehir ve memleket planlaması veya ev projeleri için Müstedaaleyhlerin kamulaştırma yapmaya yetkileri olmasına karşın özetlenen olgulardan görülebileceği ve Savcının da teslim ettiği gibi idarenin başv-urulara konu kamulaştırmadan amacı, yasada- belirtildiği gibi, herh-a-n-gi bir şehir planlaması ya da ev projesi için olmayıp kamulaştırılmak istenen taşınmaz mallar üzerine 1963 hadiselerinden sonra yasal dayanaktan yoksun olarak inşa edilen göçmen evlerinde oturanların Mahkeme emri ile tahliye edilmelerini önlemek olduğu açı-klıkla görülmektedir.

Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Anayasaı'nın 136(3) maddesi uyarınca Yasama ve Yürütme organları ile Devlet Yönetimi makamları Mahkeme kararlarına uymak zorunda olup bu kararları hiç bir surette değiştiremez ve yerine get-irilme-s-i-ni geciktiremezken, bu meselede, savcının da teslim ettiği ve özetlenen olgulardan da görülebileeği gibi, İdare, Mahkeme tarafından verilen tahliye kararlarının icrasını du-rdurmak a-macı ile başvurulara konu kamulaştırma kararını almıştır. Göçmenleri esenlendirmek de İdarenin bir görevi olmakla beraber bu görevini yasalara uygun şekilde yerine getirmesi gerekir. Halbuki İdar-enin almış olduğu kam-ulaştırma kararı yukaıda atıfta bulunulan ilgili yasanın lafzına ve ruhuna ters olduğu gibi Anayasanın 136(3) maddesine de ters düşmektedir. Başvurulara konu iktisap emirnamesinden görülebileceği gibi içeri- ğinde yeni ev projelerinden bahsederken esas amc-ın konu taşınmaz mallar üzerindeki evlerde oturanların atılımlarını engellemek olduğu da sarihtir ve bu ne-d-enle 15/62 sayılı Yasanın 14. madd-esine de terstir çünkü iktisap e-dilen bir malın yalnız iktisap maksadı için kullanılabilmesi gerekmektedir. Halbuki İdarenin iktisap ihbarında belritildiği gibi yeni ev yapım projesi olduğuna ilişkin bir savı da yoktur.

Müstediler başvuru konusu taşınmaz malların kamulaştırma kararı uy-arınca Fasıl 224 Madde 26(i) altında bölünmelerinin de olanaksız olduğunu ileri sürmesine karşın, önümde herhangi bir şahadet olmadığı cihetle bu hususta bir karara varmam olankasızdır.

Bütün bu nedenlerle başvurulara konu kamulaştırma yetki aşımı ile yü-rürlükteki mevzuata aykırı olarak alınmış olup başvurularda istendiği gibi Müstediler leyhine karar verilmesi gerekir.

Sonuç olarak birleştirilerek dinlenen başvur-ular kabul e-dilerek başvu---rulara konu mallarla ilgili olarak 11.11.1988 tarihinde Resmi Gazete S-a-yı No. 104 EK III'de Amme Enstrümanı 489 tahtında yayınlanan kamulaştırma ile ilgili kararın hükümsüz ve etkisiz olduğuna ve herhangi bir sonuç doğuramıyacağına karar verilir.

Masraflarla ilgili herhangi bir verilmez.


(Niyazi F. Korkut)
- Yargıç

9 Mart 1990



--

-


59



-


Full & Egal Universal Law Academy