Yüksek İdare Mahkemesi Numara 211/1988 Dava No 8/1991 Karar Tarihi 13.03.1991
Numara: 211/1988
Dava No: 8/1991
Taraflar: Hasan E. Hakkı ile Merkezi İhale Kom. Vd
Konu: Bir idari karar veya işlem aksi kanıtlanıncaya kadar doğru ve meşru sayılır
Mahkeme: YİM
Karar Tarihi: 13.03.1991

-D.8/91 YİM 211/88

Yüksek İdare Mahkemesi Olarak Oturum Yapan
Yüksek Mahkemede
Yargıç Celâl Karabacak Huzurunda
Anayasanın 152. maddesi hakkında

Müstedi: Hasan E. Hakkı, 6-8 C-umhuriyet Sokak, Lefkoşa.
ile
Müstedaaleyh: 1. Merkezi İhale Komisyonu ve/veya Başkanı vasıtasıyle
KKTC, Lefkoşa.
2. Maliye ve Gümrükler Bakanlığı vasıtasıyle KKTC, Lefkoşa.
- A r a s ı n d a.

Müstedi namına: Ümit Özdil
Müstedaaleyhler namına: Ali Fevzi Yeşilada



Yasa Maddesi: 1986 Devlet İhale Tüzüğünün 8 ve 31. maddeleri.

İstemin Özeti: Müstedinin 40 adet çelik evrak dolabı satın alınması ile- ilgili ihalenin kendisi tarafından kazanılmadığı doğrultusunda Müstedaaleyhler tarafından alınan kararın tamamen hükümsüz ve etkisiz olduğuna ve herhangi bir sonuç doğurmayacağına karar verilmesi istemi.

OLAY: Polis Genel Müdürlüğünün ihtiyacı olan 40 ad-et çelik dolab alımı için Merkezi İhale Komisyonu yerel gazetede ihaleye gitmiştir. Müstedi ile birlikte iki değişik firma da ihaleye katılmış ve teklif vermişlerdir. Merkezi İhale Komisyonu ilan tahtasına astığı bir duyuru ile ihaleyi Hasçelik Ltd.'in kaz-andığını duyurdu. Polis Genel Müdürlüğü Hasçelik Ltd. ile gerekli mukaveleyi yaparak, ihtiyacı olan dolapları aldı ve ilgili müesseseye de parasını ödedi. Bunun üzerine Müstedi işbu başvuruyu dosyalayarak yukarıdaki taleplerde bulundu.

SONUÇ: İhale işlemi-ni şartnamesiz gerçekleştiren Merkezi İhale Komisyonunun önemli bir kusur işlediği ve bu kusurun ihale kararını etkilediği ve yine Merkezi İhale Komisyonu toplantılarının başkan dahil an az dört üye ile yapılması gerektiği halde, sözkonusu kararın başkan h-ariç üç üye ile alındığı dikkate alındığında kararın iptal edilmesi gerekir. Sonuç olarak, ihalenin Müstedi tarafından kazanılmadığına ve Hasçelik tarafından kazanıldığına dair kararın hükümsüz ve etkisiz olduğuna ve herhangi bir sonuç doğurmayacağına kara-r verilir.

Atıfta Bulunulan Yargısal İçtihatlar:
YİM 18/77 sayılı Yüksek İdare Mahkemesi kararı.
YİM 37/90 sayılı Yüksek İdare Mahkemesi kararı.




H Ü K Ü M

İşbu başvuru ile Müstedi Hasan E. Hakkı, Polis Genel Müdürlüğü için 40 adet çelik evrak dolab-ı satın alınması ile ilgili ihalenin Hasçelik Çelik Eşya Sanayi Ltd. tarafından kazanıldığı ve kendisi tarafından kazanılamdığı doğrultusunda Müstedaaleyh No.1 Merkezi İhale Komisyonu ve/veya Müsteda- aleyhler tarafından alınan 30.11.1988 gün ve MİK 1109/8-8 sayılı kararın tamamen hükümsüz ve etkisiz olduğu ve herhangi bir sonuç doğurmayacağı hususunda karar verilmesini Mahkemeden talep etmiştir.

Müstedi başvurusunu ispat için kendisi şahadet vermiş, Müessese Müdürü Özkan Üngör'ü de tanık olarak dinletmişt-ir. Müstedaaleyhler ise, Polis Genel Müdürlüğü Maliye, Refah ve İskân İşleri Amiri Celâl Harun'u tanık çağırmışlardır. Duruşma esnasında 9 adet belge, emare 1-9 olarak Mahkemeye sunulmuştur.

Huzurumdaki tüm şahadeti etraflıca tezekkür ettim. Öncelikle ih-tilâfsız hususulara değinmeyi uygun buldum. Şahadete göre başvuruda ihtilafsız olgular özetle şöyledir:

Polis Genel Müdürlüğü, 14.11.1988 tarihinde emare 1 İhale İstem Forması ile Merkezi İhale Komisyonu Başkanlığına bir müracaatta bulunarak, Polis Örgüt-ü için gereksinme duyulan 40 adet çekmeceli, rulmanlı, çelik evrak dolabının ihale yoluyla temin edilmesini istemiştir.

Merkezi İhale Komisyonu, bu müracaata 303/88 sıra kayıt numarasını vermiş ve 18.11.1988 tarihinde de konu ile ilgili olarak yerel bası-nda bir duyuru yayımlatmıştır. Birlik Gazetesinde yayımlanan ve Mahkemeye emare 3 olarak ibraz edilen bu duyuru aynen şöyledir:

" TEKLİF KABULÜ
Sıra No.303/88

40 adet 4 çekmeceli evrak dolabı (rulmanlı), temin için teklif kabul edilir.
NOT:
Geçici te-minat %5'tir. Teminatsız teklifler dikkate alınmayacaktır.
Teminat olarak yalnız Banka Teminat Mektubu veya Maliye'ye yatırılacak para karşılığı alınan makbuz geçerli olacaktır. (Hangi şekliyle olursa olsun kat'ı surette çek kabul edilmiyecektir.)
Merkezi -İhale Komisyonu en düşük veya herhangi bir teklifi kabul etmek mecburiyetinde değildir.

Teklifler en geç 23 Kasım 1988 Çarşamba -günü ö.e. saat 9.00'a kadar Mer-k-e-zi İhale Komisyonu teklif kutusuna atılmalıdır.

Bu teklifle ilgili bilgi, numune ve şartlar Polis Genel Müdürlüğünden temin edilebilir.

Merkezi İhale Komisyonu
- Başkanlığı
Ekonomi ve Maliye Bakanlığı"

Çelik eşya imalâtı, ithalatı ve ticareti yapan Müstedi, bu duyuru üzerine 23.11.1988 tarihinde bir teklifte bulunmuştur. Mü-stedinin yanı sıra Asel Engineering Ltd. ile Hasçelik Eşya Sanayii Ltd. isimli müesseseler de, ayni tarihte ihale duyurusundaki konu için teklif vermişlerdir.

23.11.1988 tarihinde Merkezi İhale Komisyonunca açılan ve Mahkemeye emare 4, 5 ve 6 olarak ibra-z edilen bu teklifler sıra ile şöyledir:





" Lekoşa 23 Kasım, 1988

Merkezi İhale Komisyonu Başkanlığı,
Lefkoşa.

POLİS GENEL MÜDÜRLÜĞÜ İÇİN DEMİRBAŞ EŞYA TEKLİFİDİR

40 Adet Y=130 x- G=47 x D=62 cn. (Türkiye Standartları) eb'adında,

4 Çekmeceli, Merkezi Kilitleme Tertibatlı, etalik Gri Renk Fırın Boyalı, Rulmanlı Çelik Evrak Dolabı;

Teslim Tarihi: Lefkoşa'daki Ambarımız
Teslim Süresi: Kesin sipariş tarihinden itibaren 30 iş günü za-rfında.
Teminatımız: Türk Bankası Ltd.'in 22.11.88 tarih ve 5481/88 sayılı
Kefalet Mektubu (Ekte)
Mamül: İlişikte sunulan broşürdeki X işaretli Evrak Dolabı (Türk Malı)

Bilgilerinizi rica eder, saygılar sunarız.

Hürmetlerimizle,

Ha-san E. HAKKI
(İmza)

Not: %20 Artı veya Eksi teslimat kabulümüzdür."


" - 23/11/88

Merkezi İhale Komisyonu Başkanlığı
Lefkoşa

Konu: Çelik Dolap İhalesi Hakkında

İstemiş olduğunuz dört çekmeceli, rulmanlı dolapları alternatifli teklif ediyoruz.


Alternatif (1)
Kıbrıs standartlarına uygun ölçüler
Fiat: 210,000.-Tl/Adet

Alt-ernatif (2)
Türkiye standartlarına uygun ölçüler (Boyutlar daha küçük)
Fiyatı: 172,500.- Tl/Adet
Fiyatlarımız ambar teslim fiatıdır.
Teklif edilen ürünler Türk Malı olup gümrük muafiyet belgesi idarece verilecek.

Saygıalrımızla,
(İmza)
Asel Eng. Ltd.- "


" 23/11/88

Merkezi İhale Komisyonu Başkanlığına.

Konu: Çelik dosya dolaplar-ı hakkında.
Satın alınması tasaralanan dört çekmeceli "Rulmanlı" Çelik dosya dolabları için Polis Genel Müdürlüğünde görmüş olduğum numune ve ölçülere göre aşağıdaki fiatı belirtiyoruz.

1- Çelik dosya dolabı "Rulmanlı" 0.75-1.00mm saçtanesi 174.000Tl
2-- Çelik dosya dolabı "Rulmanlı" 0.90-1.00mm " " 183,000Tl
3- Çelik dosya dolabı "Rulmanlı" 0.75-1.00mm " " 214,000Tl
(çift renk)
4- Çelik dosya dolabı "Rulmanlı" 0.90.100mm " " 223,000Tl
(çift renk)

Sayg-ılarımızla,
(İmza)
Hasçelik Ltd.
Hasan Hasçelik "

Müstedi, talimat safhasında bu tekliflerin açılması, incelenmesi ve karara bağlanması ile ilgili olarak Müstedaaleylerc-e tutulan tutanakların ibrazını istemiştir. Müstedinin bu talebine karşılık Müstedaaleyhlerce Mahkemeye emare 7 olarak sunulan bu konudaki tutanak ise aynen şöyledir:


23 Kasım 1988Asel
Enginering Ltd.Hasan E.
HakkıHasan
Hasçelik
Evrak dolabı,
4 çek-meceli
Rulmanlı (+%20)
-
a) T. Standardı
Boyutlar
daha küçük.
Tl 172,500
gümrüksüz
b) K. Sandardı
Tl 210,000
a) T. Standardı
Y=130cm G=47cm D062cm
Tl158,850
gümrüksüz
T. Standardı
b) Tl 183,850
gümrüklü
K.- Standardı
saç kalınlığı
a)0.75mm-1.00mm
TL174,000
saç kalınlığı
b)0.90-1.00mm
TL.183,000
saç kalınlığı
c)0.75-1.00mm
TL 214,000
çift renk
saç kalınlığı
d)0.90-1.00mm
TL. 223,000
çift renk

- 38/11/1988
(İmza)
......
- (İmza)
......
- (İmza)
.......


Yapılan araştırma netciesinde:

TC Standartlarının KKTC (yeterli) standartlarından daha küçük olmasından

Çelik dolapların KKTC'ye i-thalinde %35 gümrük vergisi olması ve müteahhit tekliflerin görüleceği gibi gümrüklü fiyatların yüksek olmasından

İstihdam yaratıcı yerli sanayinin korunması açısından tercih edilmiştir.


30-/11/1988


(imza) (imza) (imza)

.... .... .... "



İhale Komisyonu Başkanı, 1.12.1988 tarihinde İhale Komisyonu ilâ-n tahtasında aşağıdaki belgeyi asarak bu ihalenin sonuc-u-nu halka duyurmuştur.


"Adres: Polis Genel Müdürlüğü Lefkoşa:1/12/1988
İhale Tarzı: İlân



MERKEZİ İHALE KOMİSYONU
KARAR NO. M.K 1109/88
TOPLANTI TARİHİ: 30/11/1988


Resmi Maksat için KONU: Rulmanlı evrak dolabı
- FİAT
En En
Düşük Yüksek
İhale edilen mal
veya hizmet
Miktar
İhaleyi
Kazanan
Kabul
Edilen Fiat
TL









174.000

183.000

214.000

223.000
TL









210.000

210.000

-

-
Polis Örgütü Hiz-metlerinde kulla- nılmak üzere:
Çe-lik evrak dolabı 4 çekmeceli, rul-manlı , yerli imali




a)0.75-1.00mm.
saç
b)0.90-1.00mm. saç
c)0.75-1.00mm
saç - çift renk
d)0.90-1.00mm saç - çift renk
(Şartnameye göre)






40





Hasçelik Çelik Eşya
Sanayii
43,İstiklâl
Cad. L/şa.
"

"-

"

"










174.000.-

183,000.-

214.000.-

223.000.-
(imza)
Merkezi İhale Komisyon-u
Başkanı "



Yukarıda iktibası yapılan kararın bir sureti, gereği için Polis Genel Müdürüğüne de gönderilmiştir. Bunun üzerinde, Polis Genel Müdürlüğü İhaleyi kazanan Hasç-elik Çelik Eşya Sanayii Ltd. ile 12.12.1988 tarihinde bir mukavele imzalayarak 132x48x66cm ebadında 0.75-1.00 mm saç kalınlığında, yerli yapısı, 40 adet 4 çekmeceli, rulmanlı çelik dolabı birim fiatı 174.000TL'den olmak üzere satın almıştır. Müteakiben de,- Hasçelik Çelik Eşya Sanayii Ltd.'den sözleşme uyarınca 40 adet çelik dolap Polis Genel Müdürlüğünce teslim alınmış ve bunların tutarı olan 6.960.000TL ilgili müseseseye ödenmiştir.

İhaleyi kazanan Müstedi ise, 8.12.1988 tarihinde bu başvuruyu dosyalayar-ak, alınan kararın Anayasaya ve mevzuata aykırı oluğunu, yetkilerin aşılması ve/veya kötüye kullanılması sonucu alındığını, seçme yetkisinin başkasına dervedildiğini, bu konuda gerekli araştırmanın yapılmadığını, kararın gerekçeden yoksun bulunduğunu, doğa-l adalet ilkelerine uyulmadığını iddia etmiş ve yukarıda belirtilen taleplerde bulunmuştur.

Olgulardan görülebileceği gibi, Merkezi İhale Komisyonunun 30.11.88 gün ve MİK 1109/88 sayılı kararından sonra 40 adet rulmanlı çelik evrak dolabının satın alınma-sına ilişkin Hasçelik Çelik Eşya Sanayii Ltd. ile Polis Genel Müdürlüğü arasında bir sözleşme yapılmıştır. Bilindiği gibi, sözleşmenin feshi ve tazminat istemi özel hukuk alanına giren konulardır ve bu nedenle de sözleşmeler iptal davasının dışında mütalâa- edilmektedir. Ancak yerleşmiş İdare Hukuku ilkelerine göre, sözleşmeden ayrılabilen yönetsel işlemler başvuru konusu yapılabilmektedir. Uygulamada ise, Devlet ihalelerinde Merkezi İhale Komisyonu kararları yapılan sözleşmelerden ayrılabilen yönetsel işlem-ler sayılmakta, dolayısıyle bunlara karşı Yüksek İdare Mahkemesinde başvuru dosyalayabilmektedir (gör, Zaim Necatigil'in Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuri-yetinde Anayasa ve Yönetim Hukuku, sayfa 83). Nitekim bu meselede de Müstedi, 12.12.1988 tarihli şözleşmeyi d-eğil de, bu sözleşmenin yapılmasına yol açan Merkezi İhale Komisyonunun ihalenin Hasçelik Çelik Eşya Sanayii Ltd. tarafından kazanılıp kendisi tarafından kazanılmadığı hususundaki 30.11.1988 gün ve MİK 1109/88 sayılı kararını yakınma konusu yapmıştır.

İd-are Hukuku ilkelerine göre, bir idari karar verya işlem aksi kanıtlanın- caya değin doğru ve meşru sayılır. Bu gibi bir işlem veya kararın hatalı ve gayrı meşru olduğunu kanıtlamak ise, iddiayı yapana düşmektedir (gör, YİM 4/85, Erdoğan Bilâl n/d Erdoğan S-oygür ile Kamu Hizmeti Komisyonu vasıtasıyle KKTC). Müstedi, başvuru konusu yaptığı kararın aşağıda belirtilen sebep ve/veya sebepler nedeniyle hatalı olduğu iddiasındadır. Şimdi de Müstedi tarafından öne sürülen bu iddiaları incelemeğe çalışacağım.

1. Ş-artname konusu:

Müstedi, çelik evrak dolabı ihalesinde şartname hazırlanmadığını ileri sürerek, şartnamesiz yapılan bu ihalenin iptal edilmesi gerektiğini iddia etmiştir. Acaba bu konudaki şahadet nedir?

Müstedi tanığı Özkan Üngör şahadetinde, diğer- şeyler meyanında, çelik evrak dolabı ihalesi hakkındaki gazete duyurusu üzerine gerekli plân ve şartnameyi almak için Polis Genel Müdürlüğüne gittiğini, orada tanık Celâl Harun'u gördüğünü, Celâl'in kendisine sadece radar ve diğer araç ve gereçler için pl-ân ve şartname hazırlandığını, çelik evrak dolabı ile ilgili olarak şartname bulunmadığını söylediğini, bu nedenle kendisine bu ihale için herhangi bir şartname verilmediğini, daha sonra Müstedi ile beraber gittiği bir başka günde de Celâl Harun'un daha ön-ce söylediği ayni şeyleri yine tekrarladığını belirtmiştir. Müstedi de bu konudaki şahadetinde, Özkan Üngör ile Polis Genel Müdürlüğüne Celâl Harun'u görmeğe gittiğinde Celâl'in "biz yanlız radar, elektronik cihaz gibi araç ve gereç için plân ve Şartname h-azırlarız, çelik dolap için plân ve şartnamemiz yoktur" dediğini ifade ederek Özkan Üngör'ün söylediklerini desteklemiştir.

Diğer yandan Celâl Harun şahadetinde, sair şeyler meyanında, emare 1 İhale Formasını kendisinin imzaladığını, bu formaya şartname -eklemediğini, ancak bu meselede Polis Genel Müdürlüğü Lojistik Şubesince teknik şartname hazırlanmış olduğunu, hatta şartnamenin Lojistik Şube tarafından Merkezi İhale Komisyonuna gönderildiğini Özkan Üngör'ün hakikaten Polis Genel Müdürlüğüne geldiğini, k-endisine orada bulunan yerli yapısı numune dolapları gösterip diğer numuneleri görmesi ve teknik şartnameyi alması için onu Lojistik Şubeye gönderdiğini, ancak Özkân'ın oraya gidip gitmediğini bilmediğini, Müstedi ile ise hiç muhatap olmadığını söylemiştir-.

Yukarıdakilerden anlaşılabileceği gibi, şartname konusunda taraflarca sunulan şahadet birbirinden farklıdır. Müstedi ve tanığı Özkan Üngör, şahadetlerinde özetle, bu ihalede Polis Genel Müdürlüğü tarafından şartname hazırlanmadığı nedeniyle kendilerine- herhangi bir şartname verilemdiğini söylerken; Müstedaaleyhler tanığı Celâl Harun, böyle bir şartnamenin varlığından ve bunun Merkezi İhale Komisyonuna da gönderildiğinden bahsetmektedir. Şimdi de, şartname konusundaki şahadeti değerlendirerek gerekli bul-guları yapmağa çalışacağım.

Merkezi İhale Komisyonuna 14.11.1988 tarihinde Polis Genel Müdürlüğünce gönderilen ve tanık Celâl Harun'un imzasını taşıyan "İhale Forma No:1" başlıklı emare I İhale Forması incelendiğinde, bunun üzerinde "... şartname ilişik-tedir" diye bir ibare bulunduğu görülecektir. Bu belgeden, ilk nazarda, çelik evrak dolabı ihalesi ile ilgili olarak bir şartname hazırlanıp Celâl Harun tarafından Merkezi İhale Komisyonuna gönderildiği sonucu çıkabilir. Ancak, Müstedaaleyhlerce Mahkemeye -sunulan mezkûr İhale İstem Forması ekinde herhangi bir şartname mevcut değildir. Bu husus bir yana, Celâl Harun şahadetinde de kendisinin teknik şartname hazırlamadığını, emare I İhale İstem Formasına da herhangi bir şartname eklemediğini bizzat itiraf etm-iştir. Bu durumda, tanık Celâl Harun'un konu ile ilgili olarak söyledikleri ile emare 1'de yazdıkları arasında çelişki olduğu görülmektedir.
Celâl Harun şahadetinde ayrıca, bu ihaledeki teknik şartnamenin Polis Genel Müdürlüğü Lojistik Şubesi tarafından h-azırlanıp, Merkezi İhale Komisyonuna gönderildiğini söylemektedir. Bu durum karşısında Müstedaaleyhlerin, tanık Celâl Harun'un şartname konusunda söylediklerini teyit ettirmek ve hatta şartnamenin bir suretini de Mahkemeye ibraz ettirmek için Lojistik Şube-nin bir yetkilisini tanık olarak çağırması onlardan beklenen doğal bir hareketti. Buna rağmen, Müstedaaleyhler son derece önemli olan bu konuda destekleyici şahadet sunmamışlar, tüm bunları yapmamalarını ise makûl bir nedene de bağlamamışlardır. Hal böyle- olunca da, Celâl Harun'un son söyledikleri desteksiz olarak ortada kalmıştır. Kaldı ki, eğer Celâl Harun'un söylediği gibi Polis Genel Müdürlüğü tarafından hazırlanmış bir şartname mevcut olsaydı, bu şartname uyarınca müteahhitlerce sunulması gereken emar-e 4, 5 ve 6'daki ihale teklifleri arasında, ihale konusu çelik evrak dolaplarının birim fiatları dışında menşe, ebat, saç kalınlığı, renk ve gümrük konularında birbirlerinden oldukça farklı teklifler bulunmayacaktı. Müstedi, talimat safhasında 27.2.1989 ve- 20.10.1989 tarihlerinde bu ihaledeki şartnamenin ibraz edilmesini Müstedaaleyhlerden ısrarla talep de etmişti. Şayet Celâl Harun'un söylediği gibi Polis Genel Müdürlüğü tarafından böyle bir şartname hazırlanarak Merkezi İhale Komisyonuna gönderilmişse, bi-lhassa Müstedaaleyh No.1 durumundaki Merkezi İhale Komisyonunun bu şartnameyi sunması gerekmez miydi? Halbuki ne Müstedaaleyh No. 1 Merkezi İhale Komisyonu ne de onun sorumlusu bulunan diğer Müstedaaleyh, Müstedinin bu ısrarlı istemine rağmen ilgili şartna-meyi sunmamıştır. Müstedaaleyhler, bunu neden sunmadıklarını da açıklamış değillerdir.

Yukarıda belirtilen tüm bu hususları nazarı itibare aldıktan sonra, Müstedaaleyhler tanığı Celâl Harun'un şartname konusundaki şahadetine inanmadım. Diğer yandan, şart-name ile ilgili Müstedi ve tanığı Özkan Üngör'ün söylediklerine inanmamak için herhangi bir neden göremedim. İnandığım bu şahadete dayanarak Polis Genel Müdürlüğünün çelik evrak dolabı ihalesi için şartname hazırlamadığı, bu yüzden de Müstedi ile tanığına -şartname vermediği gibi, Merkezi İhale Komisyonuna da şartname göndermediği sonucuna varır ve bu hususlarda bulgu yaparım.

1986 Devlet İhale Tüzüğünün 31. maddesine göre, ihalenin yapılabilmesi için her şeyden önce İlgili Dairece bir şartname düzenlenmes-i gerekir. Şartname, diğer şeyler meyanında, satın alınacak malın mahiyeti, miktarı, her türlü özellikleri, teferruatı belirtilir (gör, madde 31 ve 32). Adıgeçen Tüzüğün 31(1) ve 8(1) maddesi ise, şartnamenin ilgili dairece İhale Forma No:1'e eklenmesi ger-ektiğini ve şartnamesi eklenmeyen başvuruların Merkezi İhale Komisyonu tarafından dikkate alınmıyacağını hükme bağlamaktadır. Halbuki yukarıda yaptığım bulgulara göre, Polis Genel Müdürlüğü ilgili Tüzük uyarınca Merkezi İhale Komisyonuna şartname göndermek- şöyle dursun, bu konu ile ilgili olarak şartname dahi düzenlememiştir. Bu durumda, Merkezi İhale Komisyonunun 1986 Devlet İhale Tüzüğünün 31(1) ve 8(1) maddelerini gözönünde bulundurarak 40 adet rulmanlı çelik evrak dolabı satın alınması ile ilgili Polis -Genel Müdürlüğünün 14.11.1988 tarihli emare 1 istemini dikkate alıp, işlem yapmaması gerekirdi. Hal böyle iken Merkezi İhale Komisyonu, Devlet İhale Tüzüğünün hükümlerine uymayarak Polis Genel Müdürlüğünün şartnamesiz başvurusunu dikkate almış, ihale işlem-lerine girişmiş ve sonuçta 30.11.1988 gün ve MİK 1109/88 sayılı başvuru konusu kararı da almıştır.

YİM 18/77 sayılı, Ahmet Hüseyin Soyer ile Amme Hizmeti Komsiyonu arasındaki başvuruda, sayfa 2 ve 3'de şöyle denilmektedir:

-"İdari Hukukta herhangi bir işlemi yapmağa yetkili bir organın yetkileri ve takip edeceği usul genellikle bir yasa, tüzük veya yönetmelikle düzenlenir. ..Takip edilecek usul tüzük, yasa veya yönetmelikle belir-lendiği hallerde, böyle bir organın belirlene-n usullere uyması gerektiği kuşkusuzdur. Yasa, tüzük veya yönetmelikle belirlenen usullere uyulmadığı hallerde yetkili organın verdiği herhangi bir karar İdare Mahkemesi tarafından iptal edilebilir. Usule uyulmayan hallerde verilen bir kararın iptal edileb-ilmesi için ihlal edilen hükmün buyurucu ve kusurun basit bir kusur olmaması ve kusurun işlemin esasına etkili olması gerekir. Usule uymamakla işlenen kusur basit, önemsiz ve işlemin esasını etkilemeyen bir kusur ise verilen karar iptal edilemez... Hangi k-usurların basit, önemsiz ve işlemin easını etkileyici nitelikte oldukları İdare Mahkemelerinin verdikleri kararlarla saptanır."
-
Acab-a- Merkezi İhale Komisyonunun şartname olmadan ihale işlemleri yapması basit, önemsiz ve alınan kararın esasını etkilemiyecek nitelikte midir?

Daha önceleri belirtilenlerden anlaşıldığı gibi, şartanme ihalenin şartlarını gösteren resmi bir belgedir. İhale -hakkında ayrıntılı bilgileri içeren şartnamenin müteahhitler tarafından bilinmesi gerekir. Bu nedenledir ki, şartname mezkûr Tüzük uyarınca bedelsiz olarak verilir. İhale ile satın alınacak mallar hakkında ilgili Dairece şartname hazırlanıp verilmediğinde,- müteahhitler nasıl bir teklif vereceklerini kestiremezler ve bu yüzden de ihaleye katılmakta tereddütlü ve isteksiz davranırlar. Bu durumda, ihaleye pek rağbet olmaz. İhaleye rağbet olmayınca da, tam rekabet ortamının sağlandığı söylenemez. Halbuki, Devle-t İhalelerinde rekabetin sağlanması esastır. Tüm bu belirtilenlere rağmen, yine de az sayıda da olsa bazı müteahhitler ihaleye katılma istek ve cesaretini kendilerinde bulabilirler. Ancak şartnamedeki ayrıntılar bilinmedikçe, bunların da ciddi teklif yapma-ları olanaksızdır. İstenilen malların isim ve adedinin başka teferruat bilmeyen müteahhitler, emare 4, 5 ve 6'da yapıldığı gibi, oldukça muğlâk, şartlı ve alternatifli teklifler sunma yönüne giderler. Merkezi İhale Komisyonu, ihale ile ilgili kararını verm-eden önce muhakkak ki müteahhitlerce sunulan teklifleri incelemek zorundadır. Adıgeçen Komisyon bu inceleme esnasında tekliflerin şartnameye uygun olup olmadığını da araştırmakla yükümlüdür. Merkezi İhale Komisyonunun bunu yapabilmesi için, elbette ki ihal-e konusu ile ilgili şartnamenin kendilerinde bulunması gerekir. Bu böyle olunca da, ortada şartname olmadan Merkezi İhale Komisyonunun teklifleri inceleyip değerlendirebilmesi olanaksız hale gelir. Söylenen bu hususlar şartnamenin ihale için ne kadar yarar-lı, gerekli ve önemli olduğunu ortaya koymaktadır. Nitekim, mezkûr Tüzük de bunu böyle kabul etmiş olmalı ki, şartnamesiz işlemlerin dikkate alınmıyacağını buyurmuştur.

Yukarıda belirtilen tüm hususlar ışığında, 1986 Devlet İhale Tüzüğünün şartname konus-undaki mezkûr hükümlerini gözönünde bulundurmayarak bu ihale işlemini şartnamesiz gerçekleştiren Merkezi İhale Komisyonunun önemli bir kusur işlediği ve bu kusurun alınan 30.11.1988 gün ve MİK 1109/88 sayılı kararın esasını etkileyici nitelikte olduğu sonu-cuna varır, bu hususlarda bulgu yaparım. Yaptığım bu bulgu doğrultusunda da Merkezi İhale Komisyonu tarafından alınan başvuru konusu kararın iptal edilmesi gerekir.

II. Merkezi İhale Komisyonu toplantı yeter sayısı konusu:

Müstedi, başvuru konusu kara-rın alındığı 30.11.1988 tarihli toplantı yeter sayısının bulunmadığını, bu nedenle kararın bu açıdan da geçersiz oldu-ğunu iddia etmiştir.

Olgulardan görülebileceği gibi, başvuru konusu yapılan MİK 1109/88 sayılı karar, Merkezi İhale Komisyonunun 30.11.1-988 tarihli toplantısında alınmıştır. Müstedaaleyhlerce ibraz edilen Merkezi İhale Komisyonunun 30.11.1988 tarihli emare 7 toplantı tutanağı incelendiğinde, bu toplantıya kimlerin katıldığı ve toplantı yeter sayısının bulunup bulunmadığı hususunda herhangi- bir kayıt olmadığı görülecektir. Bununla beraber, emare 7 toplantı tutanağı altında üç imza vardır. Bu imzalardan mezkûr toplantıya Merkezi İhale Komisyonunun sadece üç üyesinin katıldığı makul olarak istihraç edilebilir. Huzurumda bunun aksini gösteren h-erhangi bir şahadet olmadığı gibi, Müstedaaleyhler bunun böyle olmadığını da iddia etmiş değillerdir. Belirtilenler ışığında, Merkezi İhale Komisyonunun MİK 1109/88 sayılı başvuru konusu kararın alındığı 30.11.1988 tarihli toplantısına sadece üç üye katıld-ığı sonucuna varır ve bu hususta bulgu yaparım. Emare 7 ile 8 mukayese edildiğinde ise, toplantıya katılan üç üye arasında Merkezi İhale Komisyonu Başkanının bulunmadığı ortaya çıkmaktadır.

Devlet İhale Tüzüğünün 5. maddesi uyarınca, Merkezi İhale Komisy-onu aşağıda gösterildiği şekilde beş üyeden oluşmaktadır:

(a) Devlet Emlâk ve Malzeme Dairesi Müdürü(Başkan)
(b) Maliye İşleriyle İlgili Bakanlık Temsilcisi(Üye)
(c) Sanayi İşleriyle İlgili Bakanlık Temsilcisi(Üye)
(d) Bayındırlık İşleriyle İlgil-i Bakanlık Temsilcisi(Üye)
(e) Tarım İşleriyle İlgili Bakanlık Temsilcisi(Üye)

Ayni Tüzüğün 7(4) maddesi ise, Merkezi İhale Komisyonu toplantılarının Başkan dahil en az dört üye ile yapılmasını öngörmektedir. Halbuki yukarıda değindiğim gibi, başvuru -nedeni olan MİK 1109/88 sayılı kararın alındığı 30.11.1988 tarihli bu toplantıya Başkan hariç sadece üç üye katılmış bulunmak- taydı. Bu durumda da, Merkezi İhale Komisyonunun mezkûr kararın alındığı toplantısının toplantı yeter sayısı ile yapılmamış olduğ-u sonucu ortaya çıkar. Toplantı yeter sayısı ile toplanmayan Merkezi İhale Komisyonunun bu toplantıda aldığı mezkûr kararın ise yasal ve geçerli olduğu söylenemez (gör, YİM 37/90 Alper Abbasoğlu ile Kamu Hizmeti Komisyonu vasıtasıyle KKTC ile Zaim Necatigi-l'in Administrative Law. 1974 baskısı, sayfa 203). Bu toplantıda bulunmayan Merkezi İhale Komisyonu Başkanının daha sonra, 1.12.1988 tarihinde, ilân tahtasına asılan emare 8 karar suretini imzalamış olması hususunun yukarıdaki durumu değiştiremiyeceği kanı-sındayım. Bu durumda, Merkezi İhale Komisyonunun 30.11.1988 gün ve MİK 1109/88 sayılı kararının, bu nedenle de iptal edilmesi gerekir.

Yukarıda I. ve II. ana başlık altında belirtilenler ışığında, Müstedinin diğer iddialarını da incelemeyi gereksiz added-erim.

Sonuç olarak, yukarıda belirtilen sebep ve/veya sebepler ışığında, Müstedaaleyh No 1 Merkezi İhale Komisyonu tarafından 30.11.1988 tarihinde alınan ve 40 adet rulmanlı çelik evrak dolabı satın alınması ile ilgili ihalenin Hasçelik Çelik Eşya Sanayi-i Ltd tarafından kazanıldığı ve Müstedi tarafından kazanılmadığına ilişkin MİK 1109/88 sayılı kararının tamamen hükümsüz ve etkisiz olduğuna ve herhangi bir sonuç doğurmayacağına karar verilir.

Usulüne uygun bir istida üzerine, Mukayyidliğin takdir edece-ği başvuru masrafları, Müstedaaleyhlerce ödenecektir.


(Celâl Karabacak)
Yargıç

13 Mart 1991





-


-403-



-


Full & Egal Universal Law Academy