Yüksek İdare Mahkemesi Numara 168/1991 Dava No 31/1995 Karar Tarihi 30.11.1995
Numara: 168/1991
Dava No: 31/1995
Taraflar: Ali Yarkın vd ile İskân Bakanlığı vd
Konu: Tahsis iptali -
Mahkeme: YİM
Karar Tarihi: 30.11.1995

-D.31/95 YİM 168/91

Yüksek İdare Mahkemesi Olarak Oturum Yapan
Yüksek Mahkeme Huzurunda.
Mahkeme Heyeti: Metin A. Hakkı, Nevvar Nolan, Seyit A. Bensen.

Müstedi: 1. Ali Yarkın-, 4 Şht. Sadi Güler Sokak, Güzelyurt.
2. Ayhan Elitok, yetkili vekii ve/veya vekâletname tahtında vekili
Ali Yarkın vasıtasıyle, 4 Şht. Sadi Güler Sokak, Güzelyurt.
ile
Müstedaaleyh: 1. İskân Bakanlığı vasıtasıyle, KKTC., Lefkoşa.-
2. Saptama, Değerlendirme ve Tazmin Komisyonu
vasıtasıyle, KKTC., Lefkoşa.
3. İnceleme ve Dağıtım Komisyonu vasıtasıyle,
KKTC., Lefkoşa.
A r a s ı n d a.


Müstedi n-amına: Avukat İ. Hakkı Alpagut.
Müstedaaleyh namına: Kıdemli Savcı Müjgan Irkad.
İlgili Şahıslar namına: Avukat Osman İlter Zeki ve Avukat Tevfik Mut.



H Ü K Ü M

Metin A. Hakkı: Bu başvuruda Mahkemenin hükmünü Sayın Yargıç Seyit A. Bensen okuyacaktır.

-Seyit A. Bensen: Müstedile bu başvurularında;

Müstedaaleyhlerin müteveffa babaları Osman M. Lono'ya ait ve DD.16455 nolu eşdeğer dosyasına dahil Güzelyurt'ta kain A77/A nolu konut (Hereke Sok. No.58) ile mezkûr dosyaya işlenmiş diğer gayrimenkullerin İDK'-nın 6.2.91 tarihli ve R.6/91/2154 sayılı karar ile müteveffanın "T" cetvellerinden ihraç edilmesinin ve İlgili Şahıs Zehra O. Lono adına tahsis edilme kararlarının tamamen hükümsüz ve etkisiz olduğuna ve herhangi bir sonuç doğurmayacağına ve

-2. Başvuru konusu gayrimenkulün DD.16455 nolu eşdeğer dosyasından ihraç edilmesinin ve Zehra O. Lono'ya tahsisinin ve/veya müteveffa Osman M. Lono adına kayıtlı DD.16455 nolu eşdeğer dosyasında yapılan her türlü değişikliğin tümü ile yapılmaması gereken bi-r işlem ve veya ihmal olduğuna
-dair Mahkemenin karar vermesini talep ettiler.

Başvurunun duruşmasında taraflar Emare olarak ibraz ettikleri belgeler dışında başka şahadet çağırmayarak, sadece Mahkemeye hitap etmekle yetindiler. Tarafların Mahkemeye yapmış oldukları müşterek beyan ile- olgular aşağıda gösterildiği gibidir.

İhtilâf konusu olmayan olgulara göre Müstediler 13.10.88 tarihinde vefat eden Osman M. Lono'nun evlâtları ev varisleridirler. Başvuruya ilgili şahıs olarak katılan Zehra O. Lono, müteveffanın eşi, Osman İlter Zeki i-se müteveffa Osman O. Lono Terekesinin Tereke İdare memurudur.

İlgili şahıs Zehra O. Lono, Güney göçmeni olup eşdeğerde hak sahibidir. Zehra O. Lono, Güneyde taşınmaz mal bıraktı. 13.5.87 tarihinde Zehra O. Lono'nun "T" cetvelleri düzenlenip kendisine gö-nderildi. Zehra O. Lono'nun "T" cetvellerinde Kuzeyde müteveffa kocası ile tasarruf etmekte olduğu başvuru konus taşınmaz mallar yer almamıştır. Başvuru konusu konut ve Tarımsal Kaynakların tümü Zehra O. Lono'nun kocası Osman M. Lono'nun "T" cetveline dahi-l edilmemiştir.

Zehra O. Lono, "T" cetvellerini aldıktan sonra Saptama, Deeğrlendirme ve Tazmin Komisyonuna bir itirazda bulundu ve sadece Güneyde terk ettiği taşınmaz malların puanlarına itiraz etti ve yeniden değerlendirilmesini istedi. Zehra o. Lono, -Kuzeyde kocasının tasarrufunda bulunan başvuru konusu taşınmaz mallara hiçbir itirazda bulunmadı. Zehra O. Lono'nun Güney mallarına ilşkin itirazı Saptama, Değerlendirme ve Tazmin Komisyonu tarafından reddedildi. Zehra O. Lono, Komisyonun red kararını süre-si içerisinde başvuru konusu yapmadı ve 14.2.1990 tarihinde feragatname imzalayarak işlemlerini tamamladı ve böylece "T" cetvelleri kesinleşmiş oldu.

Diğer yandan; Zehra O. Lono'nun kocası olan müteveffa Osman O. Lono da Güney göçmeni olup, Güneyde taşın-maz mal bıraktı. Müteveffa Osman M. Lono'ya aile reisi olarak Kuzeyde bir konut ve 5 parsel tarımsal kaynak tahsis edildi. Tahsis edilen mallar 2.12.1987 tarihli "T" cetveline işlendi ve "T" cetveli Osman M. Lono'ya 14.12.1987 tarihli yazı ile birlikte gön-derildi. Osman M. Lono'ya gönderilen "T(2)" cetveli Kuzeyde tasarrufunda bulundurduğu taşınmaz malları, "T(3) A"da Güney ve Kuzey Malların puan durumunun bilançosunu göstermektedir. "T (3) A" cetveline göre Osman M. Lono puan alacaklısıdır. "T (2)" cetveli-ne göre Güzelyurt'ta kain A77/A, Hereke Sok. No:58, parsel No:476 olan konut ile yine Güzelyurt'ta 271,269,275,188 ve 266 nolu 5 parseldeki narenciyenin tümü Osman M. Lono'nun Kuzeyde tasarruf edilen malı olarak "T (2)" ve "T(3) A" cetvellerine işlenmiştir-. Osman M. Lono "T" cetvellerini aldıktan sonra Saptama, Değerlendirme ve Tazmin Komisyonuna gönderdiği 28.12.87 tarihli bir yazı ile itirazda bulundu ve Güneyde bıraktığı taşınmaz mallardan bir kısmının puanının düşük, yine "T" cetveline dahil edilen konu-tun da puanının yüksek olduğunu ileri sürdü ve yeniden değerlendirilmesini, "T" cetveline dahil edilen 275 ve 266 nolu parsellerin ise kendi tahsisinde olmadığı nedeni ile "T" cetvellerinden çıkarılmasını istedi. Kullanım ve tasarrufunda bulunan 6 parsel n-arenciyenin de "T" cetveline konmadığından yakındı. Saptama, Değerlendirme ve Tazmin Komisyonu, Osman M. Lono'nun "T" cetvelini incelerken Osman M. Lono 13.10.1988 tarihinde vefat etti. Osman M. Lono'nun vefatı üzerine takriben 2 yıl sonra eşi Zehra O. Lon-o 14.9.1990 tarihinde İskân Bakanlığına dilekçe vererek müteveffa Osman M. Lono'nun "T (2)" cetevline dahil Kuzeydeki konut ve Tarımsal kaynakların kendi "T" cetveline işlenmesini talep etti. Bu talep üzerine İnceleme ve Dağıtım Komisyonu 6.2.1991 tarihli -kararı ile başvuru konusu konutun tahsisini müteveffa Osman M. Lono'dan "vefat etmiş olması" sebebini gerekçe göstererek iptal etti ve ayni tarihte R-6/91-2154 sayılı kararı ile başvuru konusu konutu mütevaffanın eşi Zehra O. Lono'ya tahsis etti ve bunu Ze-hra O. Lono'ya yazılı olarak bildirdi. Saptama, Değerlendirme ve Tazmin Komisyonu da 27.3.1991 tarihinde müteveffa Osman M. Lono'nun "T cetveline girmiş olan başvuru konusu konut ve Tarımsal kaynakların müteveffa Osman M. Lono'nun "T" cetvelinden çıkarılma-sına ve eşi Zehra O. Lono'nun "T" cetveli dosyalarına işlenmesine; ayrıca müteveffa Osman M. Lono'nun Güney mal varlığı puanlarının yükseltilmesine karar verdi. Bu karar ışığında müteveffa Osman M. Lono ile ilgili 6.5.1991 tarihli ikinci bir "T" cetveli dü-zenlendi. İkinci "T" cetveline göre müteveffanın daha önceki "T" cetvelinde işlem gören tüm Kuzey malları "T" cetvelinden çıkarılmıştır. Müteveffa Osman M. Lono'nun "T" cetvelinde işlem gören ve vefatı üzerine geri alınan başvuru konusu konut ile tarımsal -kaynaklar müteveffanın eşi Zehra O. Lono'nun "T" cetveline işlenmesine çalışırken, terekenin varisleri olan Müstediler işbu başvuruyu dosyaladılar. Bu gelişme karşısında tüm işlemler durduruldu.

Müstediler, Müstedaaleyhlerin başvuru konusu konut ve tarım-sal kaynaklarla ilgili olarak aldıkları karar ve yaptıkları işlemlerin yasalara aykırı olduğunu ve/veya yetkilerini aştıkları ileri sürerek, bu karar ve işlemlerin iptalini talep etmektedirler.

Özetlenen ihtilâfsız olgular ışığında Müstedaaleyhleri temsi-l eden Kd. Savcı, başvurunun 1. ve 2. paragrafları mucibince karar verilmesine muvafakat ettiklerini beyan ederek başvuruya dosyalmış oldukalrı itiraznameyi bu beyanlarına ters düştüğü oranda geri çekmiştir.

Müteveffa Osman M. Lono'nun Terekesini temsil -eden Tereke İdare Memuru Av. Osman İ. Zeki de Müstedilerin taleplerine katılmıştır.

İlgili şahıs Zehra O. Lono'nun Avukatı ise müteveffa Osman M. Lono'nun "T" cetvelinde işlem görüp iptal edilen tarımsal kaynakların Terekeye iadesinin uygun olacağını be-lirtmekle birlikte İlgili şahıs Zehra O. Lono adına tahsis edilen başvuru konusu konutun tahsisinin iptaline karşı çıkmıştır.

Olgulardan görülebileceği gibi hem müteveffa hem de eşi eşdeğer mal açısından hak sahibidirler. 2.12.87 tarihinde başvuru konusu- konut ve tarımsal kaynaklar Saptama, Değerlendirme ve Tazmin Komisyonu tarafından eşdeğerde hak sahibi olan Müteveffa Osman M. Lono'nun Kuzeyde tasarruf edilen malı olarak "T" cetvellerine işlenmiştir. Osman M. Lono "T" cetvellerini aldıktan sonra Saptam-a, Değerlendirme ve Tazmin Komisyonuna gönderdiği 28.12.87 tarihli yazı ile itirazda bulundu. Saptama, Değerlendirme ve Tazmin Komisyonu Osman M. Lono'nun itirazını incelerken Osman M. Lono 13.10.1988 tarihinde vefat etti. İlgili Şahıs Zehra O. Lono, Osman- M. Lono'nun vefatından tahminen 2 yıl sonra Müstedaaleyhlere başvurması üzerine Müstedaaleyhler 6.2.1991 ve 27.3.1991 tarihli kararları alarak "tahsis sahibinin vefat etmiş olması"nı gerekçe göstererek, başvuru konusu konut ile tarımsal kaynakların tahsis-ini iptal ettiler.

Değiştirilmiş şekliyle 41/77 sayılı İskân, Topraklandırma ve Eşdeğer Mal Yasasının 69(1) maddesi eşdeğerde hak sahibi kişilerin yasal tasarruflarında bulundurdukları malların "T" cetvellerine işlenmesini ve bu işlemleri müteakip Yasan-ın 80 ve 82. maddeleri dikkate alınarak "T" cetveli sahiplerine taşınmaz mal koçanı verilmesini öngörmektedir.

Konu Yasanın 69(1), 70(2) ve 71(1) maddelerine göre Saptama, Değerlendirme ve Tazmin Komisyonu, müteveffa Osman M. Lono'nun "T" cetvelini hazır-lamak; bu "T" cetveline puanları ile kuzeyde tasarruf etmekte olduğu malları işlemek; tespit edilen puanlara karşı ona itiraz fırsatı tanımak ve yapılan itirazın sonucuna göre taşınmaz mal koçanı vermek zorunda idi. Nitekim, Saptama, Değerlendirme ve Tazmi-n Komisyonu, 2.12.1987 tarhli "T" cetvelini hazırlayıp 14.12.1987 tarihinde Osman M. Lono'ya vermiştir. Osman M. Lono 28.12.1987 tarihinde "T" cetvelinin içeriğine ve puanlarına itiraz etmiş ve itirazın neticesini beklerken 13.10.1988 tarihinde vefat etmiş-tir. 28.12.1987 tarihli itirazının zamanında karara bağlanmamış olmasında ve ilgili eşdeğer işlemlerinin zamanında yapılmamış olmasında Osman M. Lono'nun herhangi bir kusuru yoktur. Osman M. Lono'nun ölümü mülkiyete yönelik işlemleri durdurmaz. Müstedaaley-hler, Osman M. Lono'nun vefat etmiş olamsını gerkeçe göstermek suretiyle başvuru konusu taşınmaz malların tahsislerini iptal edip "T" cetvellerinden çıkarmışlar, müteakiben de başvuru konusu konut İlgili Şahıs Zehara O. Lono adına tahsis edilmiştir. Konu t-arımsal kaynakları da yine ayni İlgili Şahsın dosyasına işlenmesine karar vermişlerdir. 41/77 sayılı yasanın 70(3) ve 71(4)(5)(6). maddeleri mevcut tahsislerin nasıl geri alınabileceği yöntemini belirtmiştir. Tüm bu yasal düzenlemeleri devre dışı bırakarak- ve bu yasa yokmuş gibi yasaya aykırı hareket etmek mümkün değildir.

Osman M. Lono, eşdeğerde hak sahibi olduğuna göre ölümünden sonra onun eşdeğerine ilişkin hakları, doğal olarak aynen terekesine intikal etmiştir ve ayni işlemlerin tereke adına yapılma-sı gerekir. Bunun aksinin düşünülmesi bir kişinin ölümü ile ölümüne kadar ilgili komisyonların ihmal sonucu yasal tasarrufundaki bir mala taşınmaz mal koçanı almaması, varislerini bu mallardan mahrum etmek anlamına gelir ki yasanın amacı bu değildir.

Müs-tedaaleyhler yasa kurallarını hiç dikkate almadan ve müteveffanın vefat etmiş olmasını gerekçe göstermek suretiyle başvuru konusu tahsislerin iptali ve "T" cetvellerinden çıkarma yoluna gitmekle hatalı hareket etmişlerdir.

Yukarıda belirtilenler ışığında- Müstedaaleyhlerin başvuru konusu kararları almak ve konu işlemleri yapmakla 41/77 sayılı yasaya aykırı hareket edip yetkilerini aştıklarına ve kötüye kullandıklarına kuşku yoktur. Yasaya aykırı karar ve işlemlerin ise iptal edilmeleri gerekmektedir.

İlg-ili Şahıs Zehra O. Lono'nun durumuna gelince; 13.5.1987 tarihli "T" cetvelleri düzenlenip İlgili Şahıs Zehra O. Lono'ya gönderildi. "T" cetvelinde Kuzeyde tasarrufunda bulundurduğu herhangi bir mal gösterilmedi. İlgili Şahıs Zehra O. Lono "T" cetvellerini -aldıktan sonra Saptama, Değerlendirme ve Tazmin Komisyonuna itirazda bulundu ve Güneyde bıraktığı taşınmaz mallardan bir kısmının puanı düşük olduğunu ileri sürdü ve yeniden değerlendirilmesini istedi. İlgili Şahıs Kuzeyde kocası Osman M. Lono'nun tasarruf-unda bulundurduğu başvuru konusu konut ve Tarımsal Kaynaklarla ilgili hiçbir itirazda bulunmadı.

Zehra O. Lono'nun Güney mallarına ilişkin itirazını inceleyen Saptama, Değerlendirme ve Tazmin Komisyon İlgili Şahsın itirazını reddetti. İlgili Şahıs, Komis-yonun ret kararını süresi içinde başvuru konusu yapmadı ve 14.2.1990 tarihinde feragatnamesini imzalayarak işlemlerini tamamladı ve böylece "T" cetvelleri kesinleşmiş oldu.

Saptama, Değerlendirme ve Tazmin Komisyonu tarafından düzenlenen "T" cetvellerind-e ise İlgili Şahıs Zehra O. Lono'nun Kuzeyde tasarrufunda bulundurduğu taşınmaz mallar gösterilmemiştir. 13.5.1987 tarihli "T" cetvellerini alan İlgili Şahıs Zehra O. Lono Güney puanlarının değerlendirilmesi ile ilgili itirazda bulunduğu halde Kuzeyde koca-sı Osman M. Lono'nun tahsis ve tasarrufunda bulunan malların "T" cetveline dahil edilmemesine karşı yasanın öngördüğü 15 günlük süre içinde herhangi bir itirazda bulunmamıştır. Güney puanlarının değerlendirilmesi ile ilgili itirazı yaparken başvuru konusu -malların tümünü kocasının tasarruf ve kullanımında olduğunu bildiği halde herhangi bir itirazda bulunmamakla İlgili Şahıs Zehra O. Lono konu mallarla ilgili haklarını yitirmiş oldu. Yine İlgili Şahıs konu malların "T" cetveline dahil edilmediğini itirazna-meyi yaptığı veya feragatnameyi imzalamış olduğu en geç 14.2.1990 tarihinde bilgisine geldiği halde 75 günlük hak düşürücü süre içerisinde başvuruda da bulunmamıştır. Bu durumda İlgili Şahıs Zehra O. Lono konu malların "T" cetveline işlenmesini talep edeme-zdi. Ancak İlgili Şahıs Zehra O. Lono eşdeğerde mal almak için 41/77 sayılı Yasanın 71A maddesi uyarınca tanzim edilerek ilân edilen "Kaynak Paketleri'ne müracaat edebilirdi. Bu yöntem dışında başka türlü mal alamazdı. Bu nedenle İnceleme ve Dağıtım Komisy-onu ile Saptama, Değerlendirme ve Tazmin Komisyonu tarafından yapılan işlemler yanlış ve hatalıdır.

İlgili Şahıs Zehra O. Lono'nun Avukatı değiştirilmiş şekli ile 41/77 sayılı İskân, Topraklandırma ve Eşdeğer Mal Yasasının 40. maddesi altında İlgili Şahs-ın başvuru konusu mallardan biri olan konutta müteveffa eşi ile müşterek tasarruf hakkı bulunduğunu, bu hakkı dikkate alınarak ve yasanın ruhuna uygun olarak, ölenin eşini korumak için, başvuru konusu konutun İlgili Şahıs adına İnceleme ve Dağıtım Komisyon-u tarafından tahsis yapıldığını, yapılan tahsis işleminin yasaya uygun olduğunu ileri sürmüştür.

Değiştirilmiş şekli ile 41/77 sayılı Yasanın 40. maddesi aynen şöyledir;

"40. 18. madde kurallarına tabi olmak kaydıyle eşdeğer mal verme dışında, hak sahip-lerine tahsis edilen konut, işyeri, tarımsal tesisler ve benzeri taşınmaz mallar, tahsis amaçları dışında kullanılamaz ve 20 yıl geçmeden devredilemez, kiraya verilemez, satılamaz ve üçüncü şahıslar lehine ayni haklar konulamaz.

Bu şekilde tahsis edilen -taşınmaz mallardan, hak sahibi aile reisi ile birlikte aile nüfusunu oluşturan tüm aile fertleri eşit şekilde tasarruf hakkına hazidirler. Ancak, karı ve kocanın boşanmaları halinde, bu haklar ilgili Mahkeme kararı ile yeniden düzenlenir. Esas durumda doğa-bilecek değişiklikler iskân işlerinden sorumlu Bakanlığa ilgililerce intikâl ettirilir.

Bu taşınmaz mallara ait hakların devirlerine ilişkin usul, zaman ve diğer hususlar, Bakanlar Kurulunca hazırlanacak Tüzükle saptanır.

Mülkiyet devri işlemlerinin ta-mamlanmasına kadar, tahsis hakkı verilen aile fertlerinden herhangi birinin hayatta kalmaması veya sürekli olarak Kıbrıs Türk Federe Devletini terketmesi halinde, bu aileye verilen taşınmaz mallar Devletin kullanımına geçer.

Ancak şehit ve hadise kurbanı-nın en yakını tanımına girenler için böyle bir işlem yapılamaz."

Görüleceği gibi 40. madde eşdeğer mal verme dışında yapılan tahsislere şamildir ve gerek İlgili Şahıs Zehra M. Lono, gerekse kocası eşderğer mal açısından hak sahibi olduklarına göre 40. ma-dde kurallarından yararlanmalarına olanak yoktur.

Yukarıda belirtilenlerden de anlaşılacağı gibi başvuru konusu malların "T" cetveline dahil edilmemesi nedeniyle süresi içerisinde itiraz etmeyen Zehra M. Lono'nun konu malları eşdeğerine karşılık alma hak-kını yitirdiği gibi 41/77 sayılı İskân, Topraklandırma ve Eşdeğer Mal Yasasının 40. maddesinden de yararlanmasına yasal olanak yoktur.

Yukarıda belirtilen tüm hususlar ışığında müteveffa Osman M. Lono adına tanzim edilen DD 16455 nolu eşdeğer dosyasında -yapılan her türlü değişikliğin tümüyle yapılmaması gereken bir işlem olduğuna ve Müstedaaleyhlerin müteveffa Osman M. Lono'ya ait ve DD 16455 nolu eşdeğer dosyasına dahil Güzelyurt'ta kain Hereke Sok. 58 nolu konut ile mezkûr dosyaya işlenmiş diğer gayri m-enkullerin İ.D.K.'nin 6.2.1991 tarih ve R-6/91-2154 sayılı kararı ile müteveffanın "T" cetvellerinden ihraç edilmesinin ve İlgili Şahıs Zehra O. Lono adına tahsis edilme kararlarının tamamen hükümsüz ve etkisiz olduğuna ve herhangi bir sonuç doğuramayacağı-na hüküm verilir.

Meselenin tüm ahval ve şeraitini nazarı itibara alarak masraflar hususunda herhangi bir emir verilmez.


(Metin A. Hakkı) (Nevvar Nolan) (Seyit A. Bensen)
Yargıç - Yargıç Yrgıç

30 Kasım 1995




















-


1



-


Full & Egal Universal Law Academy