Yüksek İdare Mahkemesi Numara 165/1987 Dava No 50/1989 Karar Tarihi 02.11.1989
Numara: 165/1987
Dava No: 50/1989
Taraflar: Menteş Aziz ile İskân Bakanlığı vd
Konu: Koçan iptali istemi
Mahkeme: YİM
Karar Tarihi: 02.11.1989

-D.50/89 YİM 165/87

Yüksek İdare Mahkemesi Olarak Oturum Yapan
Yüksek Mahkemede
Yargıç Celâl Karabacak Huzurunda
Anayasanın 152. Maddesi hakkında

Müstedi: Menteş Aziz, 30,32 Müf-tü Raci Efendi Sokak, Lefkoşa
-ile-
Müstedaaleyh: 1. KKTC İskân Bakanlığı vasıtasıyle KKTC, Lefkoşa
2. Saptama, Değerlendirme ve Tazmin Komisyonu vasıtasıyle
KKTC, Lefkoşa.
- A r a s ı n d a

Müstedi şahsen hazır
Müstedaaleyhler namına: Mustafa Arıkan
İlgili Şahıs şahsen hazır.



Yasa Maddesi: 54/87 sayılı Yasa ile tadil edilen 7/80 sayılı Yabancıdan Satın Alınan Taşınmaz Malların Kaydı Yasası.

İstemin Özeti: Müstedinin 197-4 Barış Harekâtından önce Rum'dan satın alıp tasarruf ve/veya kullanımında bulunan başvuru konusu taşınmazın Müs- tedaaleyh tarafından ilgili şahsa verilmesi hakkındaki karar ve/veya işlemler ile bunun sonucu verilen kesin tasarruf belgesinin hükümsüz ve e-tkisiz olduğuna ve herhangi bir sonuç doğurmayacağına karar verilmesi istemi.

OLAY: Mart 1974'te Rum'a ait başvuru konusu malı, satış bedelinin bir kısmını ödeyerek satın aldığını iddia eden Müstedi Lefkoşa Kaza Mahkemesinde dosyaladığı genel istida ile m-alın adına kaydını talep etmiştir. Ancak Müstedi satışın 20.7.1974'den önce yapıldığını belge veya belgelerle kanıtlayamadığı nedeniyle istida red edilmiştir. Müstedi karardan istinaf etmesine rağmen bilâhare istinaf geri çekildiğinden Kaza Mahkemesinin ka-rarı kesinleşmişti. Bilâhare 54/1987 sayılı Yasa ile istidaları sadece ispat yükümlülüğü açısından reddedilen başvuru sahiplerine yeniden mahkemeye müracaat etme hakkı doğmuştur. Müstedi Lefkoşa Kaza Mahkemesine yeniden müracaat etmesine rağmen, bu arada b-aşvuru konusu malın ilgili şahsa verildiğini öğrenmiş ve işbu başvuruyu dosyalamıştır.

SONUÇ: Müstedinin yakınma konusu yapılan kararın alındığı ve işlemlerin yapıldığı 6.2.1978 ile 20.5.1987 tarihleri arasında meşru menfaati olduğu ve bunun olumsuz yönde- doğrudan doğruya etkilendiği söylenemez. Bu böyle olduğuna göre de Müstedinin mezkûr arsanın ilgili şahsa verilmesine ilişkin olarak alınan kararın ve yapılan işlemlerin yasal olup olmadığını yakınma konusu yapmasına olanak yoktur.
Başvuru reddolunur.
-
Atıfta Bulunulan Yargısal İçtihatlar:
37/80 sayaılı Genel istida.
Yargıtay/Hukuk 57/81 sayılı karar.




H Ü K Ü M

-İşbu başvuru ile Müstedi Menteş Aziz, 1974 Barış Harekâtı'ndan önce Rum'dan satın alıp tasarruf ve/veya kullanımında bulunan Lefkoşa'da 273 (eskiden C904) kayıt numaralı, Pafta/Harita XXI/30.W.2, Parsel 816'daki taşınmaz malın eşdeğer mal olarak Taşkınkö-ylü Fatma H. Arabacı'ya verilmesi hakkındaki tüm karar ve/veya işlemler ile bunlar sonucu verilen kesin tasarruf belgesinin hükümsüz ve etkisiz olduğu ve herhangi bir sonuç doğurmayacağı hususunda karar verilmesini talep etmiştir.
-
Müstedaaleyhler başvuruya itirazname dosyalamışlardır. Fatma H. Arabacı İlgili şahıs olarak başvuruya katılmakla beraber, herhangi bir itirazname dosyalamamış, Müstedaaleyhlerin itiraznamelerini benimsediğini ve Müsteda- aleyhler adına bulunan Savcının k-endisini de müdafaa edeceğini belirtmiştir.

Müstedi başvurusunu ispat için kendisi şahadet vermiş, Salim Borucu, Mustafa Ertuğrul, Emel Hansoylu'yu da tanık olarak dinletmiştir. Bu şahadet esnasında 24 adet belge, emare 1-24 olarak Mahkemeye sunulmuştur.-

Müstedaaleyhler ve İlgili Şahıs herhangi bir tanık çağırmamışlardır.

Huzurumdaki tüm şahadeti etraflıca tezekkür ettim. İnandığım şahadete göre, olgular özetle şöyledir:

5.11.1985 tarihli emare 6 Mal Değer Belgesine göre, Müstedi Güney mal varlığınd-an kaynaklanan ve müteveffa babasından intikal eden 202,469 puan sahibi bir şahıstır.

İlgili Şahıs, aslen Lârnakalı olup Lârnaka'da bazı taşınmaz malları kalmıştır. Ev ve arsa nitelikli araziden oluşan 1,982,753 puan değerindeki bu malların teferruatı em-are 21'de görülmektedir.

Başvuru konusu taşınmaz mal Lefkoşa'da, Kızılay Mahallesi Marmara Bölgesi'nde, 273 Kayıt Numaralı, pafta/harita XX/30.W.2, Ada C, Parsel 816'da, 1 evlek 2100 ayak kareden ibaret bir arsadır. Bu taşınmaz malın eski kayıt numarası -C904 olup mal Pendaya'lı Solon Ektoros ile Stavros Christoforou Antoniades isimli Kıbrıslı Rumların adında kayıtlı bulunmaktaydı.

Müstedi, mezûr taşınmaz malı 12 Mart 1974 tarihinde mal sahiplerinin vekili Archimandrite Christoforos'tan 2500 K.L.'na satı-n aldığını, satış bedelinin 2000KL'sını ödediğini, ancak ülkedeki koşullar nedeniyle ismine kayıt yaptıramadığı iddiasıyle bunun ismine kaydedilmesi için 9.6.1980 tarihinde 7/80 sayılı Yabancıdan Satın Alınan Taşınmaz Malların Kaydı Yasası altında Lefkoşa -Kaza Mahkemesi'ne 37/80 sayılı Genel İstidayı dosyalamıştı. Bu arada mezkûr Genel İstidada bir de ara emri almıştı.

37/80 sayılı Genel İstida Mahkemece dinlenmiş ve Müstedinin satışın 20.7.1974 tarihinden önce yapılmış olduğu hususunu 7/80 sayılı Yasanı-n 6(b)(i)(ii)(iii)(iv) ve (v) fıkralarında belirtilen belge veya belgelerle kanıtlayamadığı nedeniyle, 3.11.1981 tarihinde red ve iptal edilmiştir.

Müstedi, dosyalamış olduğu Yargıtay/Hukuk 57/81 ile Lefkoşa Kaza Mahkemesi'nin mezkûr kararını istinaf etm-iş, bilâhare, 17.12.1982 tarihinde, bu istinafı geri çekmiştir. Böylece, Lefkoşa Kaza Mahkemesi'nin hükmü kesinleşmiştir.

Müstedi bu taşınmaz malı eşdeğer mal olarak almak için Müstedaaleyh- lere herhangi bir müracaat yapmış değildir.

İlgili Şahıs Fatm-a Hasan Arabacı, 23.1.1986 tarihinde vekili Ali Özakalın vasıtasıyle mezkûr taşınmaz malın kendisine kiralanmasını talep etmiştir. Yapılan bu müracaat ilgililerce uygun görülmüş ve konu arsa 6.2.1987 tarihinde bir yıllığına İlgili Şahsa kiralanmıştır. Bilâ-hare, 20.4.1987 tarihinde, 218,743 puan değerindeki bu taşınmaz mal D.B.İ.T. yöntemi ile İlgili Şahsın T.(2) ve T 3A Cetvellerine işlenmiş, 20.5.1987 tarihinde de ona malın 273 numaralı emare 9 Kesin Tasarruf Belgesi verilmiştir.

30.7.1987 tarihinde 54/1-987 sayılı Yabancıdan Satın Alınan Taşınmaz Malların Kaydı (Değişiklik) Yasası geçirilmiştir. Değişiklik Yasası'nda, diğer şeyler meyanında, daha önce başvuruları sadece ispat yükümlülüğü açısından reddedilmiş olan başvuru sahiplerine Yasa'nın yürürlüğe gi-rdiği tarihten başlayarak doksan gün içerisinde yeniden Mahkemeye başvuruda bulunma hakkı tanınmıştır. Bunun üzerine, Müstedi 13.8.1987 tarihinde Lefkoşa Kaza Mahkemesi'nde mezkûr taşınmaz malın ismine kaydedilmesi için yeniden müra- caatta bulunmuştur. He-men ilâve edeyim ki 51/87 sayılı olup Mahkemeye emare 24 olarak sunulan bu Genel İstida henüz neticelenmiş değildir.

Mezkûr arsanın eşdeğer mal olarak İlgili Şahsa verildiğini öğrenen Müstedi, 30.9.1987 tarihinde işbu başvuruyu dosyalayarak alınan karar -ve yapılan işlemlerin yasalara aykırı olduğunu iddia etmiş ve yukarıda belirtilen taleplerde bulunmuştur.

Müstedi hitabesinde, diğer şeyler meyanında, bu başvuruda meşru menfaatı bulunduğunu, bunun eşdeğerde hak sahibi olmasından ve 12.3.1974 tarihli ema-re 1 satış sözleşmesinden kaynaklandığını, 54/1987 sayılı yasa ile tadil edilen 7/1980 sayılı Yabancıdan Satın Alınan Taşınmaz Malların Kaydı Yasası'na konu teşkil eden mezkûr arsa ile ilgili olarak dosyalamış olduğu 51/87 sayılı Genel İstida sonuçlanmadan- bu taşınmaz malın eşdeğere kaynak yapılamıyacağını, eşdeğer kaynak olsa bile bunun İlgili Şahsa verilme yönteminin hatalı olduğunu, arsanın kaynak paketine konmak suretiyle dağıtılması gerektiğini, kaynak paketine konması halinde de bu taşınmaz malın tasa-rrufunun kendisinde bulunması nedeniyle bunu almada önceliği olduğunu ve istidada talep edildiği gibi karar verilmesi gerektiğini iddia etmiştir.

Müstedaaleyhler ise hitabelerinde, diğer şeyler meyanında, Müstedinin meşru menfaatı bulunmadığını, Barış Ha-rekâtı'ndan sonra mezkûr arsanın tasarrufunun Devlete geçtiğini, 7/1980 sayılı Yasa tahtında yapmış olduğu ilk müracaatında başarılı olmadığı cihetle arsanın tasarruf ve mülkiyetinin Devlette kalmağa devam ettiğini, eşdeğere kaynak olan bu arsayı almak içi-n Müstedinin herhangi bir müracaat yapmadığını, İlgili Şahsın müracaatı üzerine Müsteda- aleyhler 41/1977 sayılı İskân, Topraklandırma ve Eşdeğer Mal Yasası'nın 40A, 41 ve 69(1) maddelerindeki mekanizmayı çalıştırarak mezkûr arsayı İlgili Şahsa verdiğini, -bunun yasal olduğunu, arsanın kaynak paketine konması halinde bile bu taşınmaz mal üzerinde yasal tasarrufu bulunmayan ve puanları arsanın puanlarını karşılamayan Müstedinin bunu alma olanağının da bulunmadığını ve başvurunun reddedilmesi gerektiğini belir-tmiştir.

Olgulardan görülebileceği gibi, başvuru konusu arsa KKTC sınırları içinde kalmış, tapusu Solon Ektoros ile Stavros Christoforou Antoniades isimli Kıbrıslı 2 Rumun adında olan bir taşınmaz maldır.

Müstedi mezkûr arsayı 12.3.1974 tarihinde mal s-ahiplerinden sözleşme ile satın aldığını söylemektedir. Emare 1 satış sözleşmesinde de bunun böyle olduğu görülür. Ancak, bu konuda karar vermeğe yetkili ve görevli Mahkeme Lefkoşa Kaza Mahkemesi olup Yüksek İdare Mahkemesi değildir. Bir an için mezkûr ars-anın mal sahipleri tarafından 12.3.1974 tarihinde Müstediye satılmış olduğunu farzedelim. Mevzuatımıza göre, taşınmaz bir malın mülkiyeti satış sözleşmesi ile alıcıya geçmemektedir. Mülkiyetin alıcıya geçebilmesi için, satıcının taşınmaz malı Tapu Dairesi'-nde alıcıya devretmesi gerekir. Bu böyle olduğuna göre, arsanın mülkiyeti 12.3.1974 tarihli satış sözleşmesiyle Müstediye geçmemiştir. Müstedi de, kayıtlı mal sahiplerinin 20.7.1974 tarihine değin arsayı Tapu Dairesi'nde kendisine devretmediklerini söylem-ekte ve arsanın mülkiyeini almak için uğraş vermektedir. Belirtilenler ışığında, mezkûr arsanın mülkiyeti 12.3.1974 tarihli sözleşmeden sonra da ve özellikle 20.7.1974 Barış Harekâtında adıgeçen Rumlarda kalmıştır.

Pendaya köyünden olan mal sahibi Kıbrı-slı Rumların Barış Harekâtı sonucu KKTC sınırları içinde kalan Pendaya'da (yeni ismi ile Yeşilyurt'ta) kaldıkları veya KKTC topraklarında ikâmet ettikleri hususunda huzurumda şahadet yoktur. Böyle bir şahadet olmadığına göre, bu Rumların da, diğer Rumlar g-ibi, KKTC'nin kontrol ve yönetimindeki bölge dışında ikâmet ettikleri ve mezkûr taşınmaz malı terkettikleri sonucuna varır ve bu şekilde bulgu yaparım.

Müstedi mezkûr satış sözleşmesinin 5. maddesi uyarınca arsanın tasarruf ve kullanımını aldığı ve tasar-rufun kendisinde olduğu iddiasındadır. Tasarrufun kendisinde olduğunu iddia eden Müstedinin bunu Mahkemeyi tatmin edecek şekilde ispat etmesi gerekir. İkametgâhlarda tasarrufun kimde olduğu rahatlıkla görülebilir. Ancak, başvuru konusu taşınmaz mal bir ars-adır. Arsalarda ise tasarrufun kimde olduğu açıkca belli değildir. Bu nedenle, tasarruf için tasarrufu ispata yarayan davranış örneklerinin (örneğin arsaya inşaat yapma, arsanın etrafını telleme, kuyu açma, ağaç dikme v.s.) kanıtlanması gerekir. Halbuki, M-üstedi mezkûr arsanın tasarrufunda olduğunu ispata yarayacak herhangi bir davranış örneği göstermemiş, sadece tasarrufun kendisinde olduğunu söylemekle yetinmiştir. Bu bir yana, Müstedinin tasarruf hususunda söyledikleri İlgili Şahsın emare 8 T.(2) ve T. 3-A Cetvelleri ile de çelişki halindedir. Belirtilenler ışığında, mezkûr arsanın Müstedinin tasarrufunda olduğu hususunda söylediklerine itibar etmiyorum. Bir an için mezkûr arsanın her türlü tasarrufunun 12.3.1974 tarihli sözleşme ile Müstediye verildiği ve- Müstedinin de bunu o tarihten itibaren tasarruf etmeğe başladığı kabul edilse dahi, 20.7.1974 tarihinde yürürlüğe giren 32/1975 sayılı 1975 Yabancı Taşınmaz Malları (Kontrol ve Yönetim) yasası gereğince bu taşınmaz malın tasarruf ve zilyetliği 20.7.1974 B-arış Harekâtı'ndan itibaren Devletimize geçmiştir. Yüksek Mahkeme'nin bu konuda Yargıtay/Hukuk 32/83 sayılı bir de içtihat kararı vardır.

Daha sonra 41/1977 sayılı İskân, Topraklandırma ve Eşdeğer Mal Yasası yayımlanmış ve 1.10.1977 tarihinde de yürürlüğ-e konmuştur. Bu Yasa, 32/1975 sayılı Yabancı Taşınmaz Malları (Kontrol ve Yönetim) Yasası ile 33/1975 sayılı Yabancı Malların Tahsis ve Değerlendirilmesi Yasası'na bakılmaksızın, KKTC denetim ve yönetimindeki bölge dışında ikamet eden tabancı kişiler veya -nerede olduğu bilinmeyen yabancılar tarafından terkedilmiş bulunan toprak, bahçe, konut, küçük iş yeri, arsa ve benzeri taşınmaz malları Yasada belirtilen hak sahiplerine dağıtmayı öngörmektedir. Başvuru konusu arsa da KKTC denetim ve yönetimindeki bölge d-ışında ikâmet eden Solon Ektoros ile Stavros Christorrorou Antoniades isimli yabancılara ait olduğuna ve bunlar tarafından terkedilmiş bulunduğuna göre 41/1977 sayılı Yasa anlamında ve kapsamında dağıtımı öngörülen bir kaynaktı.

28.3.1980 tarihinde 7/198-0 sayılı Yabancıdan Satın Alınan Taşınmaz Malların Kaydı Yasası geçirilerek 20..7.1974 Barış Harekâtından önce Kıbrıslı Türklerin ve Yasanın yabancı saymadığı diğer devlet uyruklularının yabancılardan Yasada belirtilen koşullara göre sözleşme ile satın alm-ış oldukları ve ülkedeki koşular nedeniyle kaydını yaptıramadıkları taşınmaz malları adlarına kaydettirme olanağı da tanınmıştır. Olgulardan görülebileceği gibi, Müstedi 9.6.1980 tarihinde bu Yasa altında yapmış olduğu istidayı ispat edememiş ve müracaatı -bu nedenle 3.11.1981 tarihinde Mahkemece reddedilmiştir. Müstedi Mahkemenin bu red kararının hatalı olduğunu iddia ederek kararı istinaf etmişse de, 17.12.1982 tarihinde istinafı da geri çekmiştir. Böylece, mahkemenin red kararı kesinleşmiştir. Müstedi mez-kûr arsa üzerinde sözleşmeden doğan hakkını 7/1980 sayılı Yasa tahtında ispat edemediğine göre, bu Yasa altında da mülkiyet hakkı iktisap edememiştir.

Kanaatimce, başvuru konusu arsa yukarıdaki tarihten sonra 41/1977 sayılı İskân, Topraklandırma ve Eşdeğ-er Mal Yasası altında kaynak olmağa devam etmiştir. Bu böyle olduğuna göre, Müstedaaleyhlerin bu taşınmaz mal üzerinde tasarrufta bulunmağa yetkisi vardı. Nitekim, bu taşınmaz mal 6.2.1987 tarihinde İlgili Şahsa kiralanmış, 20.4.1987 tarihinde İlgili Şahsı-n T cetvellerine işlenmiş, 20.5.1987 tarihinde de eşdeğer mal olarak İlgili Şahsa verilmiştir.

Müstedi alınan bu karar ve yapılan işlemlerin yasalara aykırı olduğu iddiasıyle bunların iptalini istemektedir. Müstedinin böyle bir talepte bulunabilmesi için-, herşeyden önce KKTC Anayasaı'nın 152(2) maddesi anlamında sahip bulunduğu meşru menfaatının yakınma konusu ettiği karar ve işlemler yüzünden olumsuz yönde ve doğrudan doğruya etkilenmiş olması gerekir. 7/1980 sayılı Yabancıdan Satın Alınan Taşınmaz Malla-rın Kaydı Yasasını değiştiren ve 30.7.1987 tarihinde yürürlüğe giren 54/1984 sayılı Değişiklik Yasası Müstediye satış sözleşmesinden dolayı mezkûr arsanın ismine kaydı için yeniden mütscaatta bulunma hakkı tanınmış ve Müstedi de bu hakkını kullanarak 13.8.-1987 tarihinde Lefkoşa Kaza Mahkemesi'nde 51/87 sayılı Genel istidayı dosyalamıştır. Bu, ilk nazarda, Müstedinin başvuruyu dosyaladığı 30.9.1987 tarihinde meşru menfaatı olduğunu gösterir nitelikte ise de; yerleşmiş idare hukuku prensiplerine göre, meşru m-enfaatın sadece kararın veya işlemin başvuru konusu yapıldığı tarihte değil, ayni zamanda kararın alındığı veya işlemin yapıldığı tarihte de mevcut olması gerekir. Acaba, Müstedaaleyhlerce alınan başvuru konusu karar ve yapılan işlemler esnasında Müstedini-n meşru menfaatı mevcut muydu? Olgulardan görülebileceği gibi, başvuru konusu karar ve işlemler 6.2.1987 ile 20.5.1987 tarihleri (her 2 tarih dahil) arasında alınmış veya yapılmıştır. İlgili zamanlarda Müstedinin mezkûr arsa üzerinde 7/1980 sayılı Yasa alt-ında satış sözleşmesinden ileri gelen herhangi bir hakkı kalmamıştır. Bununla beraber, Müstedi 41/1977 sayılı İskân, Topraklandırma ve Eşdeğer Mal Yasası altında bir eşdeğer mal alacaklısıdır. Ancak, Müstedinin eşdeğer mal alacaklısı olması hususu kendiliğ-inden mezkûr arsanın Müstediye verileceği anlamına gelmemektedir. Daha önceki bulgularıma göre, bu arsa Müstedinin tasarrufunda değildi. Bu nedenle, arsanın Müstedinin T Cetvellerine işlenmek suretiyle eşdeğer mal olarak ona verilmesine yasal olanak yoktu.- Müstedi, 7/1980 sayılı Yasa altındaki ilk müracaatında başarısız olduktan sonra ve yakınma konusu yaptığı kararın alınması ve işlemlerin yapılmasına değin bu arsayı eşdeğer mal olarak almak için Müstedaaleyhlere hiçbir müracaatta da bulunmamıştır. Müstedi-nin iddia ettiği gibi, arsa Müstedaaleyhlerce kaynak paketine konmuş olsaydı, 202,469 puanı bulunan Müstedinin 218,743 puan değerindeki mezkûr taşınmaz malı yine de eşdeğer mal olarak alma olanağı olmayacaktı. Müstedinin kaynak paketinde bu arsayı almak iç-in puanları yetmediği bir yana, bu puanların Güney'de benzer nitelikte taşınmaz mallardan kaynakalndığı, dolayısıyle, arsa üzerinde Müstedinin İlgili Şahsa nazarna önceliği bulunduğu hususu da ispat edilmemiştir. Belirtilen tüm hususlar dikkate alındığında-, Müstedinin yakınma konusu yapılan kararın alındığı ve işlemlerin yapıldığı 6.2.1987 ile 20.5.1987 tarihleri arasında meşru menfaatı olduğu ve bunun olumsuz yönde ve doğrudan doğruya etkilendiği söylenemez. Bu böyle olduğuna göre, Müstedinin mezkûr arsanı-n İlgili Şahsa verilmesine ilişkin olarak Müstedaaleyhlerce alınan karar ve yapılan işlemlerin yasal olup olmadığını yakınma konusu yapmasına olanak yoktur.

Yukarıda belirtilen tüm hususlar ışığında başvuru reddolunur.

Masraflar için herhangi bir emir -verilmez.


(Celâl Karabacak)
Yargıç

2 Kasım 1989

-


-652-



-


Full & Egal Universal Law Academy