Yüksek İdare Mahkemesi Numara 159/1981 Dava No 10/1982 Karar Tarihi 08.03.1982
Numara: 159/1981
Dava No: 10/1982
Taraflar: Mehmet Kahraman ile Sansür Heyeti
Konu: Sansür heyetinin kararının iptali istemi
Mahkeme: YİM
Karar Tarihi: 08.03.1982

-D.10/82 YİM 159/81

Yüksek İdare Mahkemesi Olarak Oturum Yapan.

Yüksek Mahkeme Huzurunda.

Mahkeme Heyeti: Ülfet Emin, Başkan, Niyazi F. Korkut, Aziz Altay.

Mûstedi: Mehmet Kahraman, Halk Sineması, Lefkoşa.

İle -
Müstedaaleyh: S-ansür Heyeti vasıtasıyle KTFD ve/veya Bakanlar Kurulu
Vasıtasıyle KTFD.

Arasında.

Müstedi namına: Mustafa Menteş ve Kemal Aktay.
Müstedaaleyh namına: Doğan Erozan.



Yasa Maddesi: Fasıl 43 Sin-ematografik Filimler Yasasının 5 ve 9. maddeleri.

İstemin Özeti: KTFD Sansür Komitesince verilen kararı istinaf eden Müstediye Sansür Heyetinin verdiği istinafı red kararının, ilgili Yasa ve Tüzüğe aykırı olduğu, yasal dayanaktan ve/veya herhangi bir gere-kçeden yoksun olduğu iddiasına istinaden, red edilmesi istemi.

OLAY: Filim işletmeciliği yapan Müstedi, 6 haftalığına kiraladığı
"Bir Gün Mutlaka" filminin KTFD sınırları dahilinde gösterilmesi için sansür komitesinden izin talep etti. Sansür komitesi mil-li ve siyasi hisleri rencide ettiği gerekçesi ile filmin gösterilmesi talebini reddetti. Müstedi sansür komitesinin kararını Sansür Heyetine istinaf etti. Sansür Heyeti istinafı reddetti. Müstedi bu karar için Mahkemeye başvurdu.


SONUÇ: Müstedi, komite v-eya heyetin, filmin gösterilmesini red - ederken yetkisini aştığı veya kötüye kullandığı hususunda Mahkemeyi tatmin etmiş değildir.
Başvuru reddolunur.



HÜKÜM

Ülfet Emin, Başkan: Müstedi başvurusu ile Güney Film İşletmeciliğınden ıraladığı "Bır Gün Mutl-aka" filminin K.T.F. Devleti sınırları dahilinde gösterilmesine izin vermeyen ve Sansür Heyeti üyelerinin
imzalarını taşıyıp müstediye 30:9.1981 tarihinde tebliğ edilen 30.9.81 tarih ve 35(i) numaralı karar ve/veya işlemin tamamen hükümsüz ve/veya geçersiz- ve/veya etkisiz olup hiçbir sonuç doğuramayacağına emir verilmesi isteminde bulundu.

Müstedi Lefkoşa'da sinema film işletmeciliği yapmaktadır. Müstedi takriben 14.9.1981 tarihinde "Bir Gün Mutlaka" filmini 6 haftalığına kiraladı. Müstedi takriben 16.9.19-81 tarihinde K.T.F.D. Sansür Komitesine başvurarak filmin K.T.F.D. sınırları dahilinde gösterilmesi için Fasıl 43, Sinematografik Filmler Yasası ve Yasa uyarınca çıkarılan Tüzük gereğince izin talep etti. Sansür Komitesi 25.9.1981 tarihinde müstediye gönde-rdiği bir yazıda film Türk toplumunun büyük bir bölümünün milli ve siyasi hislerini rencide edecek materyal ihtiva ettiği cihetle gösterilmesine izin verilmeyeceğini bildirdi. Bunun üzerine Yasa uyarınca müstedi 28.9.1981 tarihli bir yazı ile Sansür Komite-sinin kararını Sansür Heyetine istinaf eyledi. Sansür Heyeti istinafı inceleyip tezekkür ettikten sonra müstediye 30.9.1981 tarihli başvuru konusu olan yazıyı gönderdi ve işbu yazı ile "Sansür Komitesinin 25.9.1981 tarih ve 35 numaralı ve 'Bir Gün Mutlaka'- isimli filmin gösterilmesine izin verilmemesi kararına karşı yapılan istinaf Sansür Heyeti tarafırıdan incelenmiş ve istinafın reddedilmesine karar verilmiştir" diye bildirildi.

Müstedinin başvurusu Sansür Heyetinin kararının ilgili Yasa ve Tüzüğe aykırı- olduğu, ilgili kararın yasal dayanaktari ve/veya herhangi bir gerekçeden yoksun olduğu ve/veya yetki gasbı ve/veya yetki tecavüzü ve/veya yetkinin kötüye kullanılması yolu ile istihsal edildiği iddiasına dayanmaktadır. Diğer taraftan müstedaaleyh başvuru -konusu kârarın Yasa veya Tüzüğe aykırı olmadığı veya yetki gasbı ve/veya yetki tecavüzü ve/veya yetkilerini kötüye kullanma yolu ile istihsal edilmediğini ileri sürdü.
Başvurunun duruşması esnasında gerek müstedi gerek müstedaaleyh tarafından filmin konusu-nun ve amacının ne olduğu hususunda Mahkemede şahadet verildi. Müstedi tarafından çağrılan şahitler filmin baştan sona kadar gerçekleri yansıttığını ve eğitici nitelikte olduğunu, filmin Türk milletinin milli ve siyasi hislerini rencide edecek nitelikte ol-madığını söylediler. Diğer taraftan müstedaaleyh adına şahadet veren Sansür Heyeti üyesi filmin Türk ulusunun milli his ve siyasi hislerini rencide edici materyal içerdiğini, Türk milletini, Türk kanun yetkililerini, kanun uygulayıcılarını küçük düşürücü o-lduğunu söyledi. Mahkeme huzurunda film hakkında verilen şahadete göre filmin ilk sahnesinde bir toplantı yeri gösterilmekte, bu toplantı yerinde kalabalık bulunmakta, kalabalığın arka tarafında iki kişi görülmekte, bu iki kişi aralarında birşeyler konuşma-kta ve birisi bir tabanca çıkarıp ötekine vermektedir. Bu tabanca verildikten hemen sonra filmde bir çatışma gösteriliyor, bir afişleme görülüyor ve bunun hemen arakasında silâhların patlama sesi işitiliyor. Filmin daha ileriki bir sahnesinde bir yandan iş-çi emeğini gösteren sahneler bulunmakta ve onun hemen arkasından tamamen aksine yeme içme eylence sahneleri gösterilmektedir. Başka bir sahnesinde polis kuvvetleri yaralıyı sorguya çekerken tabanca ile tehdit edilmeler, polis kuvvetleri ifadesini almak ist-ediği kişilere küfür ve hakaret etmekte olduğu gösterilmektedir. Başka bir sahnede ise hapishanede bir arama yapılıyor ve arama yapılırken yataklar yere atılıyor, herşey alt üst ediliyor. Türkiye'nin bağımsız devlet olmadığı anlamına gelen "Bağımsız Türkiy-e" afişleri gösterilmektedir.
Fasıl 43 Sinematografik Filmler Yasasının 5. Maddesi uyarınca hiçbir kimse bir Sansür Komitesi tarafından veya bu Yasanın 9. maddesi uyarınca yapılan bir istinaf üzerine Sansür Heyeti tarafından önceden onaylanmamış bulunan h-erhangi bir sinematografik film veya onun bir kısmını sunamaz veya gösteremez veya sunulmasına veya gösterilmesine müsaade edemez. Yasanın 9. maddesine göre her kim Sansür Komitesinin herhangi bir kararından ötürü mağdur olursa söz konusu kararın kendisine- bildirildiği tarihten başlayarak 21 gün içinde Sansür Heyetine istinaf edebilir. Sansür Heyetinin vereceği karar kesindir. Yasanın 13. maddesine göre Bakanlar Kurulu yasa amaçlarını yerine getirmek üzere Tüzük yapabilir. Yasa uyarınca bir Tüzük yapılmıştı-r. Tûzüğün 6A(a) maddesine göre Sansür Heyeti veya Sansür Komitesi tasvip için sunulan bir filmi veya afişi Türk ulusunun dini, milli veya siyasi hislerini rencide edebilecek materyal ihtiva etmesi halinde filmin gösterilmesini reddetmeye yetki sahibidir.
-Verilen şahadetten Sansür Komitesinin başvuru konusu filmin gösterilmesini Türk toplumunun büyük bir bölümünün milli ve siyasi hislerirıi rencide edecek materyal ihtiva ettiği nedeni ile reddettiği görülmektedir. Sansür Heyetine yapılan istinaf da reddedil-miştir. Yasa ve Tüzük esaslıca incelendiğinde gerek Sansür Komitesinin gerekse Sansür Heyetinin KTFD sınırları dahilinde gösterilmek istenen filmlerin gösterilmesi için izin verilip verilmeyeceği hususunda takdir yetkisi verilmektedir. Bu nedenle Sansür Ko-mitesinin filmin gösterilmemesi için verilen kararın ve Sansür Heyetinin, Sansür Komitesinin kararına karşı yapılan istinafın reddi ile ilgili verilen kararın yetkisiı verildiği söylenemez. Gerek Sansür Komitesinin gerekse Sansür- Heyetinin ilgi Yasa ve Tü-zük uyarınca böyle bir karar vermeye yetkileri vardır. Bu durumda Sansür Komitesinin ve Sansür Heyetinin Yasa ve Tüzük uyarınca sahip oldukları yetkileri aşıp aşmadıklarını ve/veya kötüye kullanıp kullanmadıklarını incelemek gerekir. Filmin bazı esas sahne-lerinin neleri içerdiğini daha önce belirtmiştik. Mûstedi başvurunun duruşması esnasında filmde gösterilen tüm sahnelerin bir gerçek olduğunu ve bu nedenle filmin eğitici bir yönü olduğunu, filmin esas amacının düzen değişikilğini sağlamak olduğunu ancak b-u düzen değişikliğinin silâh zoru ile değil de başka yasal yollarla sağlanmasını öngördüğünü iddia etmektedir. Diğer taraftan müstedaaleyh ise filmde gösterilen sahneler gerçek olsa dahi Türk milletinin kanun kuvvetlerini küçük düşürdüğünü, düzen değişikli-ğinin yasal yollardan değil de silâh zoru ile yapılmaic istendiğini iddia etti. Öyle anlaşılıyor ki filmin esas amacının ne olduğunu kesinlikle saptamak müşküldür. Bu filmi seyreden kişiye göre değişebilir. Bazı kişilere göre filmin bütün sahneleri gerçek -olduğu nedeni ile eğitici addolunabilir, bazı kişilere göre ise filmin bazı sahneleri gerçek olsa dahi Türk milletini ve Türk milletinin kanun kuvvetlerini de küçük düşürücü nitelikte olduğu nedeni ile Türk ulusunun milli ve siyasi hislerini rencide ettiği- addolunabilir. Filmde her iki görüşü destekleyici nitelikte sahneler bulunmaktadır. Bu hususta kesin karar vermek ilgili komite veya heyetin yetkisi dahilindedir. İlgili komite veya heyet takdir yetkisini kullanırken nazarı itibara alması gereken bütün fa-ktörleri nazarı itibara almış ise veya nazarı itibara almaması gereken bütün faktörleri nazarı itibara almamış ise mahkeme, komite veya heyetin takdir yetkisine müdahale ıetmek yetkisine sahip değildir. Bizzat mahkeme komite veya heyet görevini yapmış olsa- ve kendisi takdir yetkisini kullanmış olsa, bu takdir yetkisini kullanırken komite veya heyetin takdir yetkisini kullandığı şekilde kullanmayacak olsa dahi, sadece bu sebepten mahkemenin komite veya heyetin tâkdir yetkisini değiştirmeye yetkisi yoktur. Ma-hkemenin komite veya heyetin takdir yetkisini kullanarak almış olduğu herhangi bir kararın hükümsüz veya geçersiz olduğuna karar verilebilmesi için ilgili komite veya heyetin ilgili kararı almastnda ya yasal yetki olmaması veya yasal yetkisini kullanırken -yetkisini aşmış olması veya yetkisini kötüye kullanmış olması gerekir. Komite veya Heyetin yasal yetkisini aştığı ve/veya kötüye kullarıdığı hususunda mahkemeyi tatmin etmek yükümlülüğü müstediye düşer. Müstedi komite veya heyetin yetkisini aştığı veya köt-üye kullandığı hususunda mahkemeyi tatmin etmiş değildir. Bu nedenle başvurunun reddolunması gerekir.

Sonuç olarak başvuru reddolunur.


(Ülfet Emin) (Niyazi F. Korkut) (Aziz Altay)
Başkan Yargıç - Yargıç

8 Mart 1982





- 40 -



Full & Egal Universal Law Academy