Yüksek İdare Mahkemesi Numara 155/1985 Dava No 61/1989 Karar Tarihi 19.12.1989
Numara: 155/1985
Dava No: 61/1989
Taraflar: Fahri Keskin ile Sap.Değ. Ve Taz.Kom. Vd
Konu: Kesin tasarruf belgesinin iptali istemi
Mahkeme: YİM
Karar Tarihi: 19.12.1989

-D.61/89 YİM 155/85

Yüksek İdare Mahkemesi Olarak Oturm Yapan
Yüksek Mahkemede
Yargıç Celâl Karabacak Huzurunda
Anayasanın 152. Maddesi hakkında

Müstedi: Fahri Keskin, C 38,- Güzelyurt
-ile-
Müstedaaleyh: 1. II no'lu Saptama Değerlendirme ve Tazmin Komisyonu
Başkanlığı, Lefkoşa.
2. İçişleri ve İskân Bakanlığı (İskân Dairesi ve Lefkoşa Tapu
Dairesi Müdürlükleri) vasıtası ile Kuzey Kıbrıs Türk
Cumhuriyeti-ni temsilen KKTC Başsavcısı, Lefkoşa
A r a s ı n d a

Müstedi namına: Menteş Aziz adına İlker Sertbay
Müstedaaleyhler namına: Mehmet Şefik
İlgili Şahıs bizzat hazır-.



Yasa Maddesi: Turunçgil Bahçelerinin Tahsisi için Yönetmelik, Bakanlar Kurulunun 6.3.1975 gün ve 6351 sayılı kararı ile 29.7.1975 gün ve 7030 sayılı kararı, 41/77 sayılı İskân, Topraklandırma ve Eşdeğer Mal Yasasının 38(2) maddesi, 27/82 sayılı İskân,- Topraklandırma ve Eşdeğer Mal (Değişiklik) Yasası ile KKTC Anayasasının 152(2) maddesi.

İstemin Özeti: Müstedinin tahsis ve tasarrufunda bulunan başvuru konusu bahçenin ilgili şahsa eşdeğer mal olarak verilmesi ve adına kesin tasarruf belgesi isdar edilm-esi ile ilgili karar ve/veya işlemin hükümsüz ve etkisiz olduğuna ve herhangi bir sonuç doğurmayacağına karar verilmesi istemi.

OLAY: 1974 Barış Harekâtına katılan Müstediye Güzelyurt 30 dönümden oluşan bir narenciye bahçesi tahsis edilmiştir. Bilâhare e-vlenen ilgilinin eşi de güney göçmeni ve eşdeğer alacaklısıdır. 1977 yılında Müstediden alınan bir kısım bahçe ilgili şahsa verildi. Müstedi Yüksek İdare Mahkemesine yaptığı başvuru sonucu davayı kazanmış ve tüm bahçeyi tasarrufunda bulundurmağa devam etmi-ştir. Bilâhare, 1985 yılında İskân Bakanlığı Müstediye gönderdiği ihbar ile tasarrufunda bulunan bahçelerin beş yıllık tahsis süresinin dolduğunu bildirerek tahliyesini istemiştir. Müstedi tahliye etmediği gibi yazıda belirtilenleri de yerine getirmemiştir-. Bunun üzerine Müstedaaleyh başvuru konusu bahçeyi ilgili şahsın T cetveline işlemiş ve kesin tasarruf belgesi vermiştir. İlgili şahıstan durumu öğrenen Müstedi işbu başvuruyu dosyalamıştır.

SONUÇ: Müstedi eşdeğer alacaklısı değildir. Müstedinin eşi de e-şdeğer mal alacaklısı olmasına rağmen başvurunun dosyalandığı tarihte eşdeğer mal alacaklısı değildi ve bu hakkı başvuru dosyalandıktan çok sonra kendisine hibe edilen puanlar ile almıştır. Bu durumda ilgili şahsa verilen bahçeleri o tarihlerde alması olan-aksızdır. Bu taşınmazları eşdeğerde alması olanağından yoksun olan Müstedinin bunların mezkûr tarihlerde ilgili şahsa eşdeğer mal olarak verilmesiyle olumsuz yönde ve doğrudan doğruya etkilenmiş bir meşru menfaati olduğu söylenemez.
Başvuru reddolunur.-





H Ü K Ü M

İşbu başvuru ile Müstedi Fahri Keskin tahsis ve tasarrufunda bulunan Güzelyurt'ta Varaka/harita XIX/24 E.1, Blok N, Parsel 122'deki 15 dönüm 650 ayak kareden ibaret narenciye bahçesi ile Parsel 123'deki 2 dönüm 1 evlek 2000 ayak kareden i-baret narenciye bahçesinin Aytekin Nişancı'nın eşi Aynur Osman Salih'e eşdeğer mal olarak verilmesi ve adına kesin tasarruf belgesi isdar edilmesi ile ilgili karar ve/veya işlemin hü-k-ümsüz ve etkisiz olduğu ve herhangi bir sonuç doğurmayacağı hususunda karar ver-il-mesini Mahkemeden talep etmektedir.

Müstedaaleyhler başvuruya itirazname dosyalamışlardır.

Aynur Osman Salih ilgili şahıs olarak başvuruya katılmakla beraber, herhangi bir itirazname vermemiştir. Duruşmada hazır bulunan İlgili Şahıs, avukat tutamayacağ-ını, Mahkemede bulunan savcının kendisini de savunacağını beyan etmiştir.

Müstedi iddialarını ispat etmek maksadıyle bizzat şahadet vermiştir. Savcılık ise, herhangi bir tanık çağırmamış ve istintakla yetinmiştir. Duruşma esnasında 14 adet belge de emare- 1-14 olarak Mahkemeye sunulmuştur.

Huzurumdaki tüm şahadeti etraflıca tezekkür ettim. İnandığım şahadete göre, olgular özetle şöyledir:

Müstedi, Kıbrıs Barış Harekâtlarına katılmış bir Kuzey göçmenidir. Bu statüsü nedeniyle kendisine 9.12.1975 tarihin-de Güzelyurt İskân ve Rehabilitasyon Dairesi, Tarımsal Rehabilitasyon Şubesi tarafından Güzelyurt'ta, Pafta/Harita XIX/24 E.1'de bazı parsellerden oluşan 30 dönüm narenciye bahçesi tahsis edilmişti.

Müstedi 1976 yılında Fatma Mustafa Mutluson ile evlenmi-ştir. Fatma Mutluson Güneyde taşınmaz mallar terkeden ve bu mallara karşılık eşdeğer mal almak için 1978 yılında emare 11 ve emare 12 ile ilgili makamlara müracaat eden göçmen Mustafa Arif Mutluson ile Aliye Elmas Ali'nin kızlarıdır.

1977 yılında mezkûr -narenciye bahçesinin parsel 122 ve 123'den oluşan toplam 17 dönüm 1 evlek 2650 ayak karelik kısmı Aytekin Nişancı isimli şahsa tahsis edilmiş ve bu kısım İskân ve Rehabilitasyon Dairesi Müdürlüğü'nün 16.2.1978 gün ve 10/26 sayılı yazısı ile Müstediden geri- alınmak istenmiştir. Bunun üzerine, Müstedi 11.4.1978 tarihinde Yüksek İdare Mahkemesinde 34/78 sayılı emare 14 başvuruyu dosyalamıştır. Yim 34/78 sayılı başvuru 26.4.1978 tarihinde sonuçlanmış ve Mahkeme, Müstedinin başvurusunu kabul ederek ilgililerce a-lınan ve tahsisi iptal eden kararın hükümsüz ve etkisiz olduğuna karar vermiştir. Böylece Müstedi 30 dönümlük mezkûr narenciye bahçesinin tümünü tasarrufunda bulundurmağa devam etmiştir.

Bilâhare, 25.3.1985 tarihinde İskân Bakanlığı Hukuk İşleri Amiri Mü-stediye taahhütlü bir yazı göndermiştir. Mahkemeye emare 5 olarak ibraz edilen bu yazı aynen şöyledir:





" 6/4-TRİ-1654 23 Mart, 1985

Fahri Keskin
Zümrütköy,

Bakanlığımızın kontrol ve tasarruf-u altındaki Tarımsal Kaynakalrdan Güzelyurt toprağında:

Pafta Parsel Dn. Ev. Ay2 Cinsi
XIX24EI 122 15 - 0650 Narenciye
BL N
" 123 2 1 2000 "

Y-ukarıda pafta, parsel ve dökümü verilen tarımsal kaynaklar 1975 yılında 5 yıllığına size tahsis edilmiş ve tahsis süresi herhalukarda 1980 yılında sona ermiştir.

Hiçbir hakkınızın kalmadığı ve 1981 yılından beri haksız olarak tasarrufunuzda bulundurduğun-uz söz konusu tarımsal kaynakları engeç 25.4.1985 tarihine kadar tahliye ederek Güzelyurt Tarımsal Rehabilitasyon Şube Müdürlüğümüze teslim etmeniz gerekiyor. Aksi takdirde tahliyeniz hususunda yasal işlem başlatılacaktır.

Bilgi edinmenizi ve gereğini sa-ygı ile rica ederim.

Alibey Ahmet
Hukuk İşleri Amiri

Dağıtım:
Tarımsal Rehabilitasyon -Şube Müdürlüğü - Güzelyurt
Merkez Tarımsal Rehabilitasyon Şube Müdürlüğü - Lefkoşa. "

-Hemen ilâve etmeliyim ki, Hukuk İşleri Amiri 27.3.1985 gün ve 6/4-TRİ-1657 sayılı ikinci bir yazı ile mezkûr narenciye bahçesinin parsel 124 ve 115/64'den oluşan geri kalan kısımlarının da 4.4.1985 tarihine değin iade edilmesini Müstediden istemiştir (gör,- emare 6).

Müstedi emare 5 ve 6'ya karşı Yüksek İdare Mahkemesinde herhangi bir başvuru dosyalamadığı gibi, bu yazılarda belirtilen hususları da yerine getirmemiştir.

İlgili makamlar emare 6'da belirtilenleri tahliye ettirmek için Müstedi aleyhine herh-angi bir yasal işlem başlatmayarak Müstedinin mezkûr narenciye bahçesinin bu kısmını tasarrufunda bulundurmasına göz yummakla beraber, parsel 122 ile 123'deki narenciye bahçelerini 20.9.1985 tarihinde Aytekin Nişancı'nın eşi İlgili Şahsın emare 7 T.(2) ve -T3A cetvellerine işlemişler, 3.10.1985 tarihinde de ona bu taşınmaz malların 41 ve 42 numaralı kesin tasarruf belgelerini vermişlerdir.

Aytekin Nişancı'nın mezkûr parsellere girmesi ve bunların kendilerine verildiğini söylemesi üzerine durumu öğrenen Müs-tedi, 19.11.1985 tarihinde işbu başvuruyu dosyalamış ve alınan karar ve yapılan işlemlerin mevzuata aykırı olduğunu, yetki aşımı ve/veya yetkilerin kötüye kullanılması sonucu alındığını, gerekçeden yoksun bulunduğunu, hakkaniyet ve doğal adalet ilkelerine -aykırı olduğunu ve yoklukla malûl olduğunu iddia ederek yukarıda belirtilen taleplerde bulunmuştur.

Müstedi ayni gün dosyaladığı tek taraflı bir istida ile de, başvurunun nihai neticesine değin İlgili Şahsın başvuru konusu narenciye bahçelerine müdahale -etmemesi ve bunları elden çıkarmaması için ara emri istemiştir. İstidayı inceleyen mahkeme, sadece mezkûr narenciye bahçelerinin İlgili Şahıs tarafından elden çıkarılmaması hususunda emir vermiştir. Bu geçici emir, daha sonra tarafların muvafakatiyle ayni -şekilde kesinleşmiştir. Böylece, İlgili Şahıs başvuru konusu narenciye bahçelerini tasarrufunda bulundurmağı sürdürmüştür.

Fatma Mustafa Mutluson namı diğerle Fatma Keskin'e 6.7.1987 tarihinde annesi 450,196 puan, babası da 31.8.1989 tarihinde 1,327,358 -puan hibe etmiştir (gör, emare 8 ve 13).

Müstedi avukatı hitabesinde, diğer şeyler meyanında, başvuru konusu narenciye bahçelerinin Müstedinin tahsis ve tasarrufunda bulunduğunu, bu tasarrufun 1985 yılına değin sürdüğünü, Müstedinin eşi Fatma Keskin'in d-e bu tahsisten eşit şekilde tasarruf hakkı bulunduğunu, Fatma Keskin'in eşdeğer mal açısından hak sahibi olduğunu, hak sahiplilğinin Aliye Elmas Ali'nin emare 12 müracaatına ekli belgesi ile emare 8 ve 13 mal değer belgelerinden kaynaklandığını, bu nedenle- Müstedinin tahsisinin sona ermesi üzerine mezkûr bahçelerin eşdeğer mal olarak öncelikle onlara verilmesi gerektiğini, halbuki ilgili makamların onlara fırsat ve imkân dahi vermeden bahçeleri İlgili Şahsın T cetvellerine işlediklerini, müteakiben de ona k-esin tasarruf belgelerini ver-diklerini, bunların yasaya aykırı olduğunu belirtmiş ve başvuru gereğince hüküm verilmesini istemiştir.

Savcı ise hitabesinde, diğer şeyler meyanında, 30 dönümlük mezkûr narenciye bahçesinin tahsisinin ilgili mevzuat gereğin-ce 5 yıl süreli olduğunu, bu sürenin 1980 yılı sonunda bittiğini, bazı hallerde tahsis süresi sonunda tasarruf edilen taşınmaz malların değiştirilmiş şekliyle 41/1977 sayılı İskân, Topraklandırma ve Eşdeğer Mal Yasasının 38(2) maddesi gereğince ilgilinin T- Cetvellerine işlenebildiğini, ancak bu başvuruda Müstedi ile eşi Fatma Keskin'in ilgili zamanlarda eşdeğer mal açısından hak sahibi olmadıklarını, bu nedenle T Cetvelleri bulunmadığı gibi, meşru menfaatları da olmadığını, Fatma Keskin'in başvurunun dosyal-anmasından çok sonra hibe yolu ile temin ettiği puanlarının durumu hiç değiştirmediğini, meşru menfaat yokluğunda Müstedinin mezkûr taşınmaz malların İlgili Şahsa verilme yöntemini başvuru konusu yapamıyacağını ve başvurunun reddedilmesi gerektiğini savunm-uştur.

Olgulardan görülebileceği gibi, 30 dönümlük mezkûr narenciye bahçesi Müstediye 9.12.1975 tarihinde verilmişti. Bu tarihlerde turunçgil bahçelerinin tahsis ve işletmelerinde uygulanacak esaslar Bakanlar Kurulu'nun 6.3.1975 gün ve 6351 sayılı kararı- ile onaylanan Turunçgil Bahçelerinin Tahsisi için Yönetmelik'ti. Müstediye yapılan tahsisin de bu mevzuata dayanılarak yapıldığına kuşku yoktur. Mezkûr yönetmeliğin 1. maddesine göre, verime dönük bahçelerin tahsisi önceleri 2 yıl içindi. Ancak, Bakanlar -Kurulu 29.7.1975 gün ve 7030 sayılı kararı ile bu süreyi 5 yıla çıkarmıştır. Bu durumda, Müstediye yapılan mezkûr tahsis de 5 yıl süreli bir tahsis idi. Nitekim, Müstedi de kendisine yapılan bu tahsisin 5 yıllık olduğunu emare 14 dosyada bulunan 11.4.1978 -tarihli yemin varakasının 4. paragrafında beyan ve kabul etmektedir. Belirtilenler ışığında, 9.12.1975 tarihinde Müstediye yapılan 30 dönümlük mezkûr narenciye bahçesinin tahsisi süre sonunda, yani 9.12.1980 tarihinde, sona ermiştir. Buna rağmen, müstedi m-ezkûr narenciye bahçesini tasarrufunda bulundurmaya devam etmiştir.

Bu arada, 10.8.1982 tarihinde 27/1982 sayılı Değişiklik Yasası ile 41/1977 sayılı İskân, Topraklandırma ve Eşdeğer Mal Yasası'nın 38(2) maddesi değiştirilmiştir. Değiştirilen maddenin şa-rt bendi aynen şöyledir:

"Ancak, tahsisi iptal edilenlerden tasarruflarında bu yasa kuralları uyarınca hak sahibi olabileceği taşınmaz mallar bulunduranlara, bu mal- lardan hak sahibi olabileceği kadarı öncelikle yeniden tahsis edilir veya eşdeğer mal ola-rak verilir."

Görülebileceği gibi, bu madde tahsisleri sona eren veya erdirilen hak sahiplerine tasarruflarında bulundurdukları taşınmaz mallardan hak sahibi oldukları orandaki miktarların yeniden tahsis edilmesini veya eşdeğer mal olarak verilmesini hük-me bağlamaktadır. Müstedinin de tasarrufunda yasal tahsisten kaynaklanan ve tahsis süresi sona eren 30 dönümlük mezkûr narenciye bahçesi vardı. Müstedi Güney mal varlığı bulunmayan bir Kuzey göçmenidir. Göçmen olan herhangi bir şahsa, diğer koşulların da m-evcut olması halinde, topraklandırmadan norm cetvelindeki norm kadar narenciye bahçesi bırakılabilir. Müstedinin tasarrufunda bulundurduğu 30 dönümlük mezkûr narenciye bahçesinin bir normun üstünde olduğuna kuşku yoktur. Müstedi şahadetinde, diğer şeyler m-eyanında, mezkûr narenciye bahçesinin 15 dönümlük kısmının kendisine bırakıldığını söylemiştir. Norm cetveline göre, narenciye bahçesi bakımından 15 dönüm bir tam norm oluşturmaktadır. Olgulardan görülebileceği gibi, Müstediye daha önce mezkûr narenciye ba-hçesinin bu kısımlarını da tahliye etmesi için emare 6 yazı yazılmıştı. Fakat, bu yazı muhtemelen norm hususu gözden kaçtığı için Müstediye gönderilmştir. Nitekim, daha sonra bu hususun farkına varılmış olacak ki, bu narenciye bahçelerinin tahliyesi için M-üstedi aleyhine herhangi bir yasal işlem başlatılmadığı gibi, bunların başka bir şahsa verilmesi yönüne de gidilmemiştir. Belirtilenlerden, ilgililerin Müstediyi toprak-landırma açısından hak sahibi sayarak ona tasrrufunda bulundurduğu mezkûr narenciye bah-çesinden hak sahibi olduğu miktardaki bu kısmı bıraktıkları anlaşılmaktadır. Narenciye bahçesinin norm üstündeki parsel 122 ile 123'den oluşan kısımları ise, 20.9.1985 ile 30.10.1985 tarihleri arasında ilgili makamlarca eşdeğer mal olarak İlgili Şahsa veri-lmiştir.

Müstedi, eşi Fatma Keskin'in müşterek tasarrufu, eşdeğer puanları ve öncelik hakkı dikkate alınmadan bu bahçelerin eşdeğer mal olarak İlgili Şahsa verilmesinden yakınmaktadır. Müstedaaleyhler ise, Müstedinin bu hususu yakınma konusu yapamıyacağı-nı, çünkü meşru menfaatının bulunmadığını söylemektedirler.

Bilindiği gibi, Müstedinin böyle bir talepte bulunabilmesi için, herşeyden önce KKTC Anayasası'nın 152(2) maddesi anlamında sahip bulunduğu meşru menfaatının yakınma konusu ettiği karar ve işlem-ler yüzünden olumsuz yönde ve doğrudan doğruya etkilenmiş olması gerekir. Yerleşmiş idare hukuku prensiplerine göre de, meşru menfaat aşağıdaki önemli 3 safhada mevcut olmalıdır. Şöyle ki:


Başvuru konusu kararın alındığı veya işlemin yapıldığı zaman,

Ba-şvurunun dosyalandığı zaman ve

Duruşmanın yapıldığı zaman.


Aksi takdirde, başvuru ileri gidemez ve reddedilmesi gerekir.

Müstedi eşdeğer mal açısından hak sahibi değildir. Nitekim, Müstedi de başvuru konusu malları eşdeğerde almak için eşi Fatma Keski-n'in eşdeğer hakkından yararlanmak istemektedir. Acaba Fatma Keskin eşdeğer mal açısından hak sahibi midir? Hak sahibi ise, hak sahipliliğini ne zaman iktisap etmiştir? Emare 8 ve 13 mal değer belgelerine göre Fatma Keskin'in toplam 1,777,554 puanı vardır.- Bu puanlar, 1,261,577 puan değerindeki başvuru konusu narenciye bahçelerini karşılamaktadır. Ancak, Müstedinin eşi bu puanları 6.7.1987 ve 31.8.1989 tarihinde hibe yolu ile almıştır. Bu tarihler işbu başvurunun dosyalandığı 19.11.1985 tarihinde yıllarca s-onradır. Fatma Keskin'in bu tarihlerden önce şahsen eşdeğer müracaatında bulunduğu hususunda huzurumda ne bir belge ne de en ufak bir şahadet vardır. Aliye Elmas Ali'nin Limasol'da Matigolon köyünde bulunan bazı mallarını 29.12.1973 tarihinde kızı Fatma'ya- verdiğine dair bir beyanname Aliye Elmas Ali'nin 26.5.1978 tarihli emare 12 eşdeğer müracaatı ekinde görülmekte ise de, ilgili makamlar bu beyannameye itibar etmemiş olacaklar ki, beyannamede belirtilen taşınmaz malların puanlarını yine Aliye Elmas Ali'ni-n ismine çıkarmışlardır. Adıgeçen şahısların yapılan bu işleme itiraz ettikleri veya işlem aleyhine Mahkemeye başvurdukları hususunda huzurumda şahadet yoktur. Tüm bu söylenenler ışığında, duruşma esnasında eşdeğer mal açısından hak sahibi olan Fatma Keski-n'in ne başvuru konusu yapılan kararın alındığı ve işlemin yapıldığı tarihlerde, ne de başvurunun dosyalandığı tarihte eşdeğerde hak sahibi olmadığı sonucuna varır ve bu şekilde bulgu yaparım.

Müstedi eşdeğerde hak sahibi olmadığına, eşi Fatma Keskin'de -6.7.1987 tarihine değin eşdeğer mal alacaklısı bulunmadığına göre, Müstedinin veya eşinin 20.9.1985 ile 3.10.1985 tarihinde başvuru konusu narenciye bahçelerini eşdeğer mal olarak alması olanaksızdı. Bu taşınmaz malları eşdeğerde alma olanağındn yoksun ola-n Müstedinin bunların mezkûr tarihlerde İlgili Şahsa eşdeğer mal olarak verilmesiyle olumsuz yönde ve doğrudan doğruya etkilenmiş bir meşru menfaatı olduğu da söylenemez. Bu böyle olduğuna göre, Müstedinin başvuru konusu narenciye bahçelerinin İlgili Şahsa- verilmesine ilişkin olarak müsteda- aleyhlerce alınan karar ve yapılan işlemlerin yasal olup olmadığını yakınma konusu yapmasına olanak yoktur.

Yukarıda belirtilen tüm hususlar ışığında başvuru reddolunur.

Masraflar hususunda herhangi bir emir verilm-ez.


(Celâl Karabacak)
Yargıç

19 Aralık 1989

-




-


727



-


Full & Egal Universal Law Academy