Yüksek İdare Mahkemesi Numara 154/1995 Dava No 15/1997 Karar Tarihi 25.06.1997
Numara: 154/1995
Dava No: 15/1997
Taraflar: Ali Dana ve diğeri ile İçişleri Bakanlığı
Konu: Koçan için puan satın alma
Mahkeme: YİM
Karar Tarihi: 25.06.1997

-D.15/97 YİM 154/95

Yüksek İdare Mahkemesi Olarak Oturum Yapan
Yüksek Mahkeme Huzurunda
KKTC Anayasasının 152. Maddesi Hakkında.

Mahkeme Heyeti: Metin A. Hakkı, Nevvar Nolan, Seyit A.Bensen.

Müstedi: 1. Ali Dana, 35-A Müftü Raci Sokak, Lefkoşa
2. Tayfun Denizcilik Şirketi Limited,
c/o Ali Dana, 35A Müftü Raci Sokak Lefkoşa

- ile -

Müstedaaleyh: KKTC İçişleri Bakanlığı, İskân Encümeni
vasıtasıyle, KKTC, Lefkoşa

A r a s ı n d a. -

Müstediler namına: Avukat Ali Dana
Müstedaaleyh namına: Savcı Süleyman Candar.

-----------------

H Ü K Ü M

Metin A. Hakkı: Müstediler 11.8.1995 tarihinde Yüksek Mahkeme Mukayyitliğine dosyaladıkları yukarıda ünvan ve sayısı gösterilen başvuruları ile- özetle, Müstedi 1'in 16.12.1994 tarihinde Müstedaaleyhlere, Girne'de Kordonboyu Caddesi Numara 24 adresinde bulunan dükkâna kesin tasarruf belgesi almak maksadı ile puan satın almak için yaptığı müracaatın reddi hususunda Müstedaaleyhler tarafından takrib-en Mayıs 1995'de alınan ve Müstedilerin bilgisine takriben 12.6.1995 tarihinde gelen kararın ve/veya işlemlerin hükümsüz ve etkisiz olduğuna ve herhangi bir sonuç doğuramayacağına dair Mahkemece karar verilmesi isteminde bulunmuşlardır. Aynı başvuruları i-le Müstediler, Müstedi 2'nin takriben 23.12.1994 tarihli bir yazı ile yukarıda sözü edilen dükkâna kesin tasarruf almak maksadı ile Müstedaaleyhlere yapmış olduğu müracaata bugüne değin, herhalükârda aradan 30 günlük bir süre geçmiş olmasına rağmen, yanıt -vermemelerinin yapılmaması gereken bir ihmal olduğuna dair karar verilmesi isteminde bulunmuşlardır.

Müstedaaleyhler bu başvuruya 8.2.1996 tarihinde bir itirazname dosyalamış ve özetle Müstedilerin yasal anlamda hak sahibi olmadıkları, başvurularında- haksız olduklarını iddia etmişler ve başvurunun masraflarla reddedilmesini talep etmişlerdir.

Başvurunun talimatı 11.10.1996 tarihinde gerçekleştikten sonra, duruşması Mahkemenin 26.3.1997 tarihli oturumunda başlamış duruşma o gün neticelenip hitabe-lerde dinlendikten sonra başvuru karar için bilâmüddet ertelenmiş durumdadır. Başvurunun duruşması esnasında Müstedi 1 şahsen ve Müstedi 2'nin yetkili direktörü olarak şahadet vermiş, bundan başka ne Müstedi tarafı ne de Müstedaaleyhler şifahi şahadet ibr-az etmemişlerdir. Duruşma esnasında Mahkemeye karşılıklı muvafakat çerçevesinde emarelerden oluşan 15 adet emare ibraz edilmiş durumdadır.

Önümüzde ibraz olunan şahadet ve emareleri değerlendirdikten sonra başvurunun kökeninde yatan olguları bulgula-rımız olarak aşağıdaki şekilde özetlemek mümkündür:

Bunu yaparken, Yüksek İdare Mahkemesi önünde, aynı ihtilâf konusu gayrımenkul ile ilgili olarak bu başvuruda Müstedi 1 durumunda olan şahsın, YİM 106/94 sayılı o davada taraf olmayıp ancak duruşmayı- başından sonuna kadar Mahkemede izlediği, bu başvuruya taraf olmayan üçüncü bir şahsın da YİM 106/94 sayılı başvurusu olduğunu ve o başvuruda verilen şahadeti, bu başvuruda, bu Mahkeme tarafından ve başvurunun karara bağlanmasında Müstedilerin bu başvurud-a değerlendirmede serbest olduğu beyanından da yararlanarak bu bulgularımızı yaptığımızı belirtmeyi uygun gördük.

Girne'de Liman içinde, Kordonboyu Caddesi Numara 24'de bulunan dükkân, 1974 öncesi Rum malı olup Barış harekâtı neticesi Anayasa ve yürü-rlükteki mevzuat gereğince mülkiyeti Devlete kalan ve "Pholexenia" diye bilinen gayrımenkulün bir kısmı idi ve zamanında Barış Harekatından sonra Bakanlar Kurulu kararı gereğince idaresi Kıbrıs Türk Turizm İşletmeleri Limited'e bırakılmıştı. Sözü edilen v-e o zaman "Pholexenia" diye bilinen gayrımenkulün tümü 5.12.1974 tarihli yazılı bir kira mukavelesi uyarınca 1.1.1975 ile 31.12.1985 tarihleri arasındaki 10 yıllık müddet için YİM 106/94 sayılı başvurudaki Müstediye, Kıbrıs Türk Turizm İşletmeleri Ltd. tar-afından kiralandı ve o şahıs tarafından bu başvuru konusu 24 numaralı dükkân dahil "Pholexenia"'nın tümü restaurant olarak kullanılmaya başlandı. Kıbrıs Türk Turizm İşletmeleri Limited Şirketi ilgili tarihte söz konusu gayrımenkulü YİM 106/94 sayılı başvu-rudaki Müstediye kiralamaya yetkili idi. YİM 106/94 sayılı başvurudaki Müstedi akabinde "Pholexenia" olarak bilinen gayrımenkulün tümünü tasarrufuna aldı ve o binanın içinde bulunan menkul mallarla ilgili demirbaş listesi tanzim edildi. "Pholexenia" olar-ak bilinen gayrımenkul Girne'de Liman içinde Gümrük binasının hemen karşısında olan zemin katta 4 ayrı kapısı bulunan bir gayrımenkuldür. Gümrüğe en yakın kapısı olan ve 24 numaralı dükkânı oluşturan kısım YİM 106/94 sayılı başvurudaki Müstedinin kirasına- ve tasarrufuna verilmesine ve "Pholexenia"'nın bir parçasını oluşturmasına rağmen iç taraftan diğer kısımla bağlantısı olmadığı anlaşılmaktadır.

Yukarıdaki işlemlere paralel olarak, bu başvurudaki Müstedi 2 Şirket, 1975 yılında Devletin o zamanki T-urizm ve Enformasyon Bakanlığına müracaat ederek YİM 106/94 sayılı başvurudaki Müstedinin tasarrufunda bulunan ve "Pholexenia"'nın bir kısmını oluşturan zemin katta Gümrüğe en yakın kapısı olan üniteyi (bu başvuruda 24 Kordonboyu adresindeki dükkânı) Girne- ile Taşucu arasında feribot seferi yapmak ve bilet kesmek amacı ile ofis olarak kullanmak istediğini Devlet namına Turizm ve Enformasyon Bakanlığına bildirmiş ve ilgili Bakanlık da Kıbrıs'la Türkiye arasında turizm trafiğine olumlu yönde katkısı olacağı d-üşüncesi ile bu dükkânın ilgili şirkete kiralanmasını uygun bulup Maliye Bakanlığına bildirmiştir. Bu Bakanlığa bağlı olan Devlet Emlâk ve Malzeme Dairesi de sözü edilen dükkânı 19.11.1976 tarihli bir kira mukavelesi ile 1.7.1975 ile 31.7.1977 tarihleri a-rasındaki müddet için bu başvurudaki Müstedi 2 Şirkete kiralamıştı. Sözü edilen kira mukavelesi emare 2 olarak bu başvuruda taraflarca ibraz edilmiş olup mukavelenin 12. maddesi, taraflardan herhangi birinin diğerine ihbar vermemesi halinde mukavelenin ke-ndiliğinden sene be sene yenileneceğini öngörmektedir ki Müstedaaleyh tarafı takriben 1983 yılında Müstedi tarafına mukavelenin yenilenmeyeceğini ve hem de çifte taahhütlü posta marifeti ile bildirmiş olduğunu iddia etmelerine karşın bu başvuruda Mahkemed-e şahadet veren Müstedi tarafı bu ihbarın hiçbir zaman ne Müstedi 1 ne de Müstedi 2 tarafından alınmadığı doğrultusunda şahadet vermiş ancak Müstedaaleyh tarafı bunu tekzip edici mahiyette hiçbir şifahi şahadet ibraz etme yoluna gitmemiştir. Müstedaaleyhl-er yazının postalandığına dair şahadet dahi Mahkemeye ibraz etmemişlerdir. Bu durumda yasal açıdan Müstedi 2'nin halen ilgili dükkânın kuntretli kiracısı (contractual tenant) olduğunun kabul edilmesi gerekmektedir. Emare 12 kira mukavelesinin 7. maddesi -de bu başvurunun akıbetini yakınen ilgilendirmekte olup, kiracı durumunda olan Müstedi 2'nin ilgili dükkânı Müstedaaleyhlerden izin almaksızın hiç kimseye devredemeyeceğini, paralı veya parasız işgal etmesine müsaade edemeyeceğini öngörmektedir. Böyle bi-r iznin Müstedaaleyhler tarafından Müstedi 2'ye verildiğine dair önümüzde hiçbir şahadet ibraz edilmediğinden böyle bir iznin olmadığının kabul edilmesi yerinde olacaktır.

Tabloyu tamamlamak amacı ile şuna da yer verilmesi yerinde olur ki, 1992 yılın-a kadar "Pholexenia"'nın bir kısmını oluşturan ancak ayrı bir ünite olan ihtilâf konusu tek dükkânın tasarrufu YİM 106/94 sayılı başvurudaki Müstedi ile bu başvurudaki Müstedi 2'nin direktörü Müstedi 1(ki ilgili zamanda bu başvurudaki Müstedi No.1 YİM 106/-94 sayılı başvurudaki Müstedinin avukatı idi) anlaşarak önce YİM 106/94 sayılı başvurudaki Müstedi bilâhare de bu başvurudaki Müstedi 2 tarafından Müstedaaleyhlerin bilgisi dahilinde ve dolayısıyle zımni izni ile tasarruf edilmiştir ve bu tasarruf halen de-vam etmektedir. YİM 106/94 sayılı başvurudaki Müstedi 1992 yılında ihtilâf konusu dükkân dahil tüm "Pholexenia"'nın koçanlarının takriben 1/2 hissesini Devletten aldıktan 2 seneyi mütecaviz bir zaman sonra, 1994 yılında bu başvurudaki Müstedilerin avukatı- Fuat Veziroğlu'nun, İçişleri Bakanlığına yazdığı bir yazı ile YİM 106/94 sayılı başvurudaki Müstedinin ihtilâf konusu dükkânın koçanını mevzuata uymadan veya mevzuat hilâfına temin ettiğini iddia etmesi üzerine, Müstedaaleyhler YİM 106/94 sayılı başvuruda-ki Müstedinin aldığı hisse koçanlarını iptal etme yönüne gitmişler ve YİM 106/94 sayılı başvuruda yakınma konusu yapılan karar veya kararları almışlardır.

Müstedi 2 ile Devlet arasında aktedilen emare 2 kira mukavelesinin 32/75 sayılı Yasa tahtınd-a yapıldığı ihtilâf konusu olmayan bir olgudur. Yine Müstedi 1'in 22.3.1991 tarihinde 250.000 adet mücahit puanı ile 12.11.1991 tarihinde kardeşinden bağış yolu ile 9000 adet eşdeğer puanına sahip olduğu ihtilâf konusu olmayıp, emarelerden sarahaten görül-mektedir.

Başvurunun olgularını bulgularımız olarak yukarıdaki şekilde özetledikten sonra şimdi de yapmamız gereken şey uygulamakla yükümlü olduğumuz mevzuatı bunlara uygulamaktır. Konuya şamil mevzuatı tadil edilmiş şekli ile 41/77 sayılı İskân Top-raklandırma ve Eşdeğer Mal Yasası oluşturmaktadır. Sözü edilen Yasa yürürlüğe girdikten sonra müteaddit defalar tadil edilmiş olup bu başvurunun olgularını yakınen ilgilendiren 6/94 sayılı İskân Topraklandırma ve Eşdeğer Mal (Değişiklik) Yasasıdır. 6/94 -sayılı Yasanın 10. maddesi aynen şöyledir:

"10. Esas yasa, 70'inci maddesinin (3)'üncü
fıkrasının (C) bendi kaldırılmak ve yerine
aşağıdaki yeni (C) bendi konmak suretiyle
değiştirilir:
"C) Bu Yasanın 3'üncü maddes-inin "Hak sahibi"
tefsirinin (a), (b), (c) veya (ç) fıkraları
uyarınca hak sahibi olmayan kişiler,
aşağıdaki koşulları taşımak kaydı ile,
20 Mart 1991 tarihinden önce kira
sözleşmesi veya Bakanl-ıkça verilen kullanım
belgesi tahtında tasarruflarında bulunan
bir konut ve bir küçük işyeri için, 1994
yılı sonuna kadar puan satın almak veya
temin etmek suretiyle kesin tasarruf
belgesi alab-ilirler. İzni aldığı tarihten
başlayarak dört ay içerisinde puan satın
alınarak mal değer belgesi ve/veya puan
belgesi ibraz edilir. Bu madde amaçları
bakımından puan satın alma izni, İskân
En-cümeni kararı ile verilir.
(i) Kendisinin, eşinin veya velâyeti
altındaki çoçuklarının tasarruf veya
mülkiyetinde benzer nitelikte taşınmaz
mal olmaması; ve
(ii) Kendisinin, eşini-n veya velâyeti
altındaki çocuklarının mülkiyetinde
bulunan benzer nitelikte ve taşınmaz
malın, 20 Temmuz 1974 tarihinden sonra
mecburi satış dışında kalan bir yolla
el-den çıkarılmamış olması.
Ancak, yukarıdaki (i) bendindeki ve
bu alt bentdeki koşullar, 20 Temmuz
1974 tarihinden önce kirasında, veya
tasarrufunda konut ve işyeri bulunduran
- kişiler için aranmaz." (underline
supplied).

Sözü edilen madde dikkatlice incelendiğinde "Hak sahibi" tefsirinin bu tadilât neticesi genişletildiği görülmektedir. Şöyle ki; tadilâttan önce Yasa altında "Hak sahibi" olabilmek -için Yasanın 3. maddesinin tefsirinde veya herhangi bir paragrafın altında "Hak sahibi" olmak gerekirken bu tadilâtla yeni bir sınıf daha "Hak sahibi" oluştuğu görülmektedir. Bir başka deyişle bu tadilâttan önce "Hak sahibi"'nin olabilmesi ve Eşdeğer mal -alabilmek için Yasanın 3. maddesinin (a) (b) (c) (ç) (d) maddeleri altında "Hak sahibi" olmak gerekirken bu ilgili tadilâtın onların haricinde bir sınıf daha oluşturduğu görülmektedir. Müstedilerin herhangi birinin bu sınıfa girebilmesi için ise tadilâtın- aradığı kriterler şunlardır:

1) Müstedi 1 veya 2'nin 20.3.1991 tarihinden önce
Devletle bir kira sözleşmesi yapması veya ilgili
Bakanlıkça kendine talep ettiği gayrımenkul için
kullanım belgesi verilmesi gerekmektedir.
2) Talep ettiği gayrımenku-l nevi olarak bir konut veya
küçük bir işyeri olması gerekmektedir.
3) 1994 yılı sonuna kadar puan satın almak için Devlete
müracaat etmesi gerekmektedir.
4) Puan satın almak için müracaatının olumlu karşılanması
halinde 4 ay içinde gerekli puanl-arını tedarik etmesi
gerekmektedir.
5) Müstedinin veya eşinin veya velâyeti altındaki
çocuklarının mülkiyetinde benzer nitelikte taşınmaz
malı olmaması gerekmektedir.

Bu kriterler çerçevesinde bu başvurunun olgularına bakıldığında Müstedi 2-'nin bu ana kadar Yasa gereği haiz olması gereken bu evsafların tümüne haiz olduğu görülmektedir. Şöyle ki; bu ihtilâf konusu yerin bir dükkân olduğu dolayısıyle küçük bir işyeri olduğu sarihtir. Halen mülkiyeti Devlete ait olan bu dükkân ile Müstedi 2'n-in 20.3.1991 tarihinden önce halen yürürlükte bulunan bir kira mukavelesi olduğu ve Müstedi 2'nin sözü edilen dükkânı kuntretli kiracı olarak halen tasarrufunda bulundurduğu görülmektedir. Yine Müstedinin veya eşinin veya velâyeti altındaki çocuklarının m-ülkiyetinde benzer nitelikte mal olduğuna dair önümüzde herhangi bir şahadet olmadığı gibi Müstedaaleyh tarafı Mahkemeye böyle bir iddiada da bulunmamıştır. Müstedi 2 puan satın alarak dükkanın mülkiyetini almak için Devlete öngörülen süre içinde müracaat- etmiştir. Bu durumda şayet Müstedi 2, 6/94 sayılı yasanın 10. maddesinin "C" bendi uyarınca 'kişi' ise ihtilâf konusu dükkânın mülkiyetini puan satın almak suretiyle yasal açıdan almaya hak kazanmıştır. "Kişi" sözcüğünün tarifi ise Yasada yer almamaktadı-r. Bu boşluğu doldurmak için Fasıl 1 Tefsir Yasasından Mahkemenin yararlanması doğaldır. Sözü edilen bu Yasanın 2. maddesinde 'kişi'nin muadili olan İngilizce "Person" sözcüğü aynen şöyle tefsir edilmektedir:

"Person" includes any company, par-tnership
association, society, insitution or body of
persons, corporate or unincorporate;"

Bu durumda Müstedi 2'nin 6/94 sayılı Yasa ile tadil edilmiş bulunan 41/77 sayılı esas Yasa altında yukarıdaki kriterlere haiz olması hasebi- ile Devletten puan satın alarak kesin tasarruf belgesini almaya hakkı olduğunun kabul edilmesi gerekmektedir.

Müstedi 2 önümüzde ihtilâf konusu yapılmayan şahadete göre kayıtlı bir şirkettir. Şirketlerin hukuken ne yapıp yapamayacakları gayelerinde -(Memorandum of Association) ve Şirketler Yasasında belirlenmiştir. Şirketler burda yer alan ana gayelerinin haricinde ve yasanın cevaz vermediği sahalarda hukuken faaliyet gösteremezler. Gayrımenkul mal satın alma Müstedi 2'nin esas kuruluş gayelerinin -arasında yer alıp almadığı Mahkemece meçhuldur. Önümüzde bu hususla ilgili herhangi bir şahadet veya emare ibraz edilmiş değildir. Ancak bir karine vardır ki (Presumption) bir ticari şirket, (trading company) işi ile ilgili kira mukavelesi aktedebilir ve- gayrımenkul de satın alabilir. (Bak: Palmer's Company Law, 19th ed. (1949) page 57. Palmer's Company Law, 22nd ed. (1976) page 88 paragraph 9-09). Müstedaaleyh tarafı Mahkemede bu karineyi çürütecek herhangi bir girişimde bulunmamıştır. Bu durumda Mah-kemenin Müstedi 2 Şirketin ihtilâf konusu dükkânın mülkiyetini almasının şirketin gayeleri arasında olduğunu veya en azından bu başvuru maksatları bakımından şirket gayelerine 'ultra vires' olmadığının kabul edilmesi yerinde olacaktır.

Yukarıdakiler -muvacehesinde bir sonuca varmak için emare 11 olarak önümüzde duran İdarenin kararı incelendiğinde bunun Müstedi 1'i ilgilendirdiği oranda herhangi bir hata içermediği Müstedi 1'in mevzuatın öngördüğü kriterlere haiz olmadığı dolayısıyle Müstedi 1'i ilgile-ndirdiği oranda İdarenin kararının Mahkememizce iptal edilmesi talebinin reddolunması gerektiği görüşündeyim.

Müstedi 2'nin Müstedaaleyhlere ihtilâf konusu dükkânın mülkiyetini almak için puan satın almasına izin verilmesi talebine gelince ise; ilk n-azarda Müstedaaleyhlerin buna bir cevap verdiği ancak bu cevabın yeterli olmadığı görülmektedir. Müstedaaleyhler emare 11 olarak önümüzde duran 30.5.1995 tarihli yanıtları ile Müstedilere ihtilâf konusu dükkânın takriben yarı hissesine koçan verildiğini a-ncak bu kararın İdarece iptal edilmesine rağmen yarı hissenin koçanının sahibinin YİM 106/94 sayılı bir başvuruyu Mahkemeye dosyalamış olduğunu ve bunun neticesine göre Müstedi 2'ye puan satın alınmasına izin verip vermeyeceğini söylemektedir. 106/94 sayı-lı davada ihtilâf konusu "issue" sözü edilen dükkânın takriben yarı hissesinin koçanıdır. Diğer yarı hissesinin mülkiyetinin devlete ait olduğu ve hiçbir başvuruda ihtilâf konusu olmadığına göre, Müstedi 2'ye serbest hisse diye vasıflandırabileceğim yarı -hissenin mülkiyetini alabilmesi için mevzuatın öngördüğü süre zarfında Müstedaaleyhler yanıt verebilirdi ve verilmesi de gerekmekte idi. Bunu söylerken bu başvurunun bu safhasında tadil olunmuş şekli ile 41/77 sayılı Yasanın bilhassa 74 A(3) maddesini d-e yorumlamak istemediğimi hisse koçanı verilmesinin mevzuata uygun olup olmadığı hususunda görüş ifade etmediğimi vurgularım. Bu durumda, bu çerçeve içinde ve bu oranda Müstedi 2'nin talebinde haklı olduğu ve Müstedi 2'ye talep ettiği cevabın verilmesi g-erektiği görüşündeyim. Bir başka deyişle Müstedi 2'nin 23.12.1994 tarihli yanıtına Müstedaaleyhlerin, mevzuatın öngördüğü süre zarfında karar alıp cevap vermemesinin yapılmaması gereken bir ihmal olduğuna karar verilmesi gerektiği görüşündeyim.


Seyit -A. Bensen: Başvuru konusu, Girne'de Kordon Boyu Caddesinde bulunan 24 numaralı küçük işyeri bir dükkan olup 41/77 sayılı İskân, Topraklandırma ve Eşdeğer Mal Yasası kapsamında yabancı tarafından terkedilen bir taşınmaz maldır. Müstedi 2, Fasıl 113, Şirket-ler Yasası tahtında kurulmuş tüzel kişiliği haiz bir limited şirkettir. (Bundan böyle Müstedi 2 olarak anılacaktır.) Müstedi 1 ise, Müstedi 2 şirketin direktörü ve idarecisidir. 32/75 sayılı 1975 Yabancı Taşınmaz Malları (Kontrol ve Yönetim) Yasasının 4. -maddesine göre söz konusu taşınmaz mal, Maliye Bakanlığının zilyetliğinde sayılır ve Maliye Bakanlığı onun muhafaza, kontrol ve yönetiminden sorumlu olur. Konu küçük işyeri 28.6.1975 tarihli emare 1 yazıda görüldüğü gibi Müstedi 1, Ali Dana'ya teslim edild-i. Daha sonra Müstedi 2 ile Maliye Bakanlığına bağlı Devlet Emlâk ve Malzeme Dairesi arasında 32/75 sayılı Yasa kurallarına uygun olarak akteylenen 19.11.1976 tarihli emare 2 kira mukavelenamesi ile Müstedi 2, konu küçük işyerini 1.7.1975 tarihinden 31.6.1-977 tarihine kadar iki yıllık bir süre için kira ve tasarrufuna aldı. Konu işyerinin tasarrufu, kira mukavelenamesinin aktedilmesinden sonra Müstedi 1 tarafından Müstedi 2'ye devredildi. Emare 2 kira mukavelenamesinin 12. maddesi, taraflardan herhangi biri-nin diğerine ihbar vermemesi halinde mukavelenin kendiliğinden sene be sene yenileneceğini öngörmektedir. Müstedi 2, 1983 tarihinden beri konu işyeri için herhangi bir kira ödememesine rağmen kira mukavelenamesi feshedilmedi. Konu işyeri Müstedi 2 tarafınd-an gemi işletmeciliği maksatları için yazıhane olarak kullanılıyordu. Takriben 1977 senesinde Müstedi 2 sahibi olduğu feribot satıldıktan sonra Müstedi 2'nin yapacak fazla bir işi kalmadığından konu işyeri münhasıran Müstedi 1 tarafından Müstedi 1'in kendi- maksatları için kullanılmaya başlandı ve halen de sadece Müstedi 1'in kullanım ve tasarrufunda bulunmaktadır.

Müstedi 1, 6/94 sayılı İskân Topraklandırma ve Eşdeğer Mal (Değişiklik) Yasası tahtında konu küçük işyerinin kesin tasarruf belgesini alabilme-k için gerekli puan satın alma hakkının kendisine tanınması için Müstedaaleyh İskân Encümenine 16.12.1994 tarihli emare 9 yazı ile müracaatta bulundu. Bilâhare Müstedi 2 de, direktörü ve idarecisi olan Müstedi 1 vasıtasıyle konu küçük işyerinin kesin tasar-ruf belgesini alabilmek için kendisine de ve/veya Müstedi 1 ile müştereken ve/veya münferiden gerekli puan satın alma hakkının tanınması için İskân Encümenine 23.12.1994 tarihli emare 10 yazı ile müracaatta bulundu.

İskân Encümeni, 30.5.1995 tarihli ema-re 11 yazı ile Müstedi 1'in elinde herhangi bir kira sözleşmesi mevcut olmadığı ve/veya Bakanlıkça kendisine verilmiş herhangi bir yazılı kullanım belgesi bulunmadığı nedeni ile 41/77 sayılı İTEM Yasasının 70(3)(C) maddesi uyarınca puan satın almak veya te-min etmek suretiyle konu işyerinin kesin tasarruf belgesini almasına yasal olanak bulunmadığını Müstedi 1'e bildirdi. Müstedi 2'nin 23.12.1994 tarihli emare 10 yazısına ise İskân Encümeni herhangi bir yanıt vermemiştir. 30.5.1995 tarihli emare 11 yazıyı al-an Müstedi 1, ve 23.12.1994 tarihli emare 10 müracaatına red cevabı verildiğini varsayan veya kabul eden Müstedi 2, Yüksek İdare Mahkemesine müştereken başvurarak İskân Encümeninin 30 Mayıs 1995 tarihli kararının ve/veya işlemlerinin hükümsüz ve etkisiz ol-duğuna ve herhangi bir sonuç doğuramayacağına dair karar talep etmektedir. Bu başvuruda Müstedi 2, 23.12.1994 tarihli bir yazısı ile söz konusu dükkâna kesin tasarruf belgesi almak maksadıyle puan satın almak için Müstedaaleyhe yapmış olduğu müracaata bugü-ne değin ve herhalükârda aradan 30 günden fazla bir süre geçmiş olmasına rağmen Müstedaaleyhin cevap vermemekle Müstedi 2'nin müracaatının reddi anlamına gelen kararın iptaline ve/veya yanıt vermemelerinin yapılmaması gereken bir ihmal olduğuna dair karar -verilmesi isteminde bulundu.

17 Mart 1994, tarihinde yürürlüğe giren 6/1994 sayılı İskân, Topraklandırma ve Eşdeğer Mal (Değişiklik) Yasası ile 41/77 sayılı Yasa, 70. maddesinin 3.fıkrasının (C) bendi kaldırılmak ve yerine yeni (C) bendi konmak suretiy-le değiştirildi.

Müstedilerin talebine dayanak teşkil eden değiştirilmiş şekliyle 41/77 sayılı İskân, Topraklandırma ve Eşdeğer Mal Yasasının 70(3) (C) maddesi aynen şöyledir;

"(C) Bu Yasanın 3'üncü maddesinin "hak sahibi" tefsirinin (a),(b),(c) ve-ya (ç)
fıkraları uyarınca hak sahibi olmayan
kişiler, aşağıdaki koşulları taşımak kaydı
ile, 20 Mart 1991 tarihinden önce kira
sözleşmesi veya Bakanlıkça verilen
kullanım belgesi tahtında tasarruflarında
bulunan bir konut ve bir küçük- işyeri
için, 1994 yılı sonuna kadar puan satın
almak veya temin etmek suretiyle kesin
tasarruf belgesi alabilirler. İzin aldığı
tarihten başlayarak dört ay içerisinde
puan satın alınarak mal değer belgesi
ve/veya puan belgesi ibraz edili-r. Bu
madde amaçları bakımından puan satın alma
izni, İskân Encümeninin kararı ile verilir.


Kendisinin, eşinin veya velâyeti
altındaki çocuklarının tasarruf veya
mülkiyetinde benzer nitelikte taşınmaz
mal olmaması: ve

Kendisinin, eşin-in veya velâyeti
altındaki çocuklarının mülkiyetinde
bulunan benzer nitelikte ve taşınmaz
malın, 20 Temmuz 1974 tarihinden
sonra mecburi satış dışında kalan
bir yolla elden çıkarılmamış olması.
Ancak, yukarıda (i) alt bendindeki-
ve bu alt bentdeki koşullar, 20 Temmuz
1974 tarihinden önce kirasında veya
tasarrufunda konut veya işyeri
bulunduran kişiler için aranmaz."

Yukarıda alıntısı yapılan maddeden de görülebileceği gibi, hak sahibi olmayan bir- kişi, kendisinin, eşinin veya velâyeti altındaki çocuklarının tasarruf veya mülkiyetinde benzer nitelikte taşınmaz mal olmaması kaydı ile, 20 Mart 1991 tarihinden önce kira sözleşmesi veya Bakanlıkça verilen kullanım belgesi tahtında tasarrufunda bulunan -bir konut ve bir küçük işyeri için, puan satın almak suretiyle kesin tasarruf belgesi alabilir. Başka bir ifade ile Müstedi, hak sahibi olmayan bir kişi olarak 20 Mart 1991 tarihinden önce kira sözleşmesi veya Bakanlıkça verilen kullanım belgesi tahtında t-asarrufunda bulunan bir konut ve bir küçük işyerinin kesin tasarruf belgesini alabilmesi için kendisinin, eşinin veya velâyeti altındaki çocuklarının tasarruf veya mülkiyetinde benzer nitelikte taşınmaz mal olmaması gerekir.

Başvurunun olgularını incele-meden önce, Yasanın 70(3)(C) maddesinde geçen "kişi" sözcüğünü tefsir etmemiz gerekir. 70(3)(C) maddesinde "....hak sahibi olmayan kişiler.... kira sözleşmesi veya Bakanlıkça verilen kullanım belgesi tahtında tasarruflarında bulunan bir konut ve bir küçük -işyeri için ....puan satın almak veya temin etmek suretiyle kesin tasarruf belgesi alabilirler" denmektedir. Görülebileceği gibi bu madde "tüzel kişi"den bahsetmeyip sadece "kişi"den bahsetmektedir. "Kişi" sözcüğünün tefsiri ise, yasanın tefsir bölümünde y-apılmamıştır. Bu böyle olduğuna göre, bunu tefsir edip "tüzel kişi"yi de kapsayıp kapsamadığını kararlaştırmak gerekir. Fasıl 1, Tefsir Yasasında "kişi" (Person) sözcüğünün tefsiri yapılmıştır. Fasıl 1, Tefsir Yasasına göre "kişi" (Person) tüzel herhangi b-ir şirketi de ihtiva etmektedir. Bundan da anlaşılacağı gibi "kişi" (Person) sözcüğü Tefsir Yasasında daha geniş bir anlamda tefsir edilmekte ve diğer şeyler meyanında tüzel bir şirketi de kapsamaktadır. Bununla birlikte Fasıl 1, Tefsir Yasası genel bir ya-sadır. 41/77 sayılı İskân, Topraklandırma ve Eşdeğer Mal Yasası ise isminden de anlaşılacağı üzere KKTC olgusuna has, çok özel bir yasadır. Yasanın amacı ve ruhu eşdeğer mal verme dışında göçmenlerin veya gerçek kişilerin iskân ve rehabilitasyonunu sağlama-ktır. Yasanın bu amaç ve ruhu dikkate alındığında Fasıl 1, Tefsir Yasasında geçen "kişi" (Person) sözcüğünün tefsiri bir tarafa bırakılarak, Yasanın 70(3)(C) maddesinde geçen "kişi" sözcüğünün 41/77 sayılı İTEM Yasasının amaç ve ruhu dikkate alınarak tefs-ir edilmesi gerektiği ortadadır. Bilineceği gibi 1974 Barış Harekâtından sonra Kıbrıs Türk halkının bir bölümü Güney Kıbrıs'tan Kuzey'e göç etmiştir. Yabancılara ait olup 1974 Barış Harekâtı sonrası sahibinin bölgemizi terk etmiş olması sonucu denetim ve t-asarrufu Devlete ait olan malların denetimi ile ilgili konular, 32/75 sayılı 1975 Yabancı Taşınmaz Mallar (Kontrol ve Yönetim) Yasası ile düzenlenmiştir. Bu gibi mallar, 41/77 sayılı İskân, Topraklandırma ve Eşdeğer Mal Yasası kapsamında olup, Göçmenlerin -esenlendirilmesi ve Güney Kıbrıs'ta taşınmaz mal bırakmış olan Kıbrıs'lı Türklere eşdeğer mal vermek bakımından kaynak olarak kullanılmaktadır. Bu amaç 41/77 sayılı İskân, Topraklandırma ve Eşdeğer Mal Yasasının 2. maddesinde belirtilmiştir. Yasanın 2. mad-desi şöyledir:

"2. Bu Yasanın amacı:-
.... Yabancılar tarafından terkedilmiş
bulunan toprak, bahçe, konut, küçük
işyeri, arsa ve benzeri taşınmaz
malların, mülkiyet, tasarruf ve işletme
şeklinin ve işletmelerle ilgili yapının
- verimlilik ve sosyal adalet ilkelerine
uygun olarak düzenlenmesini;

(2)(a) Tarım sektöründe istihdamı öngörülen,
göçmen veya yerleşik durumdaki, çiftçi
tanımına giren topraksız ve az topraklı
hak sahibi ailele-rin yeter gelirli
tarımsal aile işletmeleri haline
getirilmeleri için topraklandırılmalarını
..... ve üretici duruma getirilmelerini,
(b) Şehit, malül gazi, hadise kurbanı
ve göçmen ailelerin,nüfus durum-
- larına göre yeterli ve sağlık
koşullarına uygun birer sosyal
konuta sahip kılınmalarını....,
(c) Küçük esnaf, sanatkâr ve benzeri
meslek sahiplerinin, mesleklerini
yürütebilecekleri, birer küçü-k
işyerine kavuşturulmalarını ...,
(d) Kıbrıs'ın Kuzey Kıbrıs Türk
Cumhuriyeti sınırları dışında veya
içinde olup, askeri nedenlerle
kullanamama durumunda taşınmaz malı
bulunanlara bunlara karşı-lık eşdeğer
miktarda mal verilmesini veya tazmin
edilmelerini,
(e) ... .
(f) Göçmenlerin kendi kendilerine yeterli
hale gelinceye kadar geçecek belirli
bir süre içinde ayni ve nakdi yardımlarla-
desteklenmelerini sağlamaktır."

Yukarıya aktarılan yasa maddelerinden görüleceği üzere yasanın amacı Eşdeğer Mal verme dışında göçmenlerin veya gerçek kişilerin iskân ve rehabilitasyonunu sağlamak yanında, küçük esnaf, sanatkâr ve benzeri- meslek sahiplerinin mesleklerini yürütebilecekleri birer küçük işyerine kavuşturulmalarını sağlamaktır. Eşdeğer mal verme dışında, tüzel kişilerin iskân ve rehabilite edilmeleri yasanın amaç ve ruhuna aykırıdır.

Bir yasa veya yasa maddesi yasa koyu-cunun gaye ve niyeti gözönünde bulundurularak tefsir edilir. 41/77 sayılı yasa ise incelendiğinde yasa koyucunun, bu yasanın 70(3)(C) maddesi tahtında hak sahibi olmayan kişilere de tasarruf ve mülkiyetinde benzer nitelikte taşınmaz mal olmaması kaydı ile,- yasanın amacına uygun olarak iskân ve rehabilite edilmeleri ve mesleklerini yürütebilmeleri için tasarruflarında bulunan bir konut ve bir küçük işyerinin kesin tasarruf belgesini vermek niyetinde olduğu görülmektedir. Yasanın 70(3)(C) maddesi, yasa koyucu-nun sözü edilen niyeti gözönünde bulundurularak tefsir edildiğinde "kişi" sözcüğünün "gerçek kişileri" kapsadığı ve "tüzel kişileri" kapsamadığı anlaşılmaktadır.

Yine 41/77 sayılı İTEM Yasası tüm olarak tetkik edildiğinde görülecektir ki bazı maddelerde- "tüzel kişi" murat edilmek istendiğinde "tüzel kişi" tabiri kullanılmakta, sadece "kişi" kastedilmek istendiğinde de "kişi" sözcüğü kullanılmaktadır. Örneğin hak sahibi olmayanlara bir konut ve bir küçük işyeri kiralama hakkı veren 6/94 ve 52/95 sayılı Ya-salar ile tadil edilen 41/77 sayılı İTEM Yasasının 40 A(1) maddesinde hem "gerçek" hem de "tüzel kişi" lerden bahsedilmektedir. Buna kıyasen Yasanın 70(3)(C) maddesinde sadece "kişi"den bahsedilmesi kanun koyucunun niyet ve gayesinin "tüzel kişileri" bu ma-ddenin kapsamı dışında bırakmak olduğunu gösterir.

Yukarıda izah edildiği gibi Yasanın 70(3)(C) maddesinde geçen "kişi" sözcüğü gerçek kişileri kapsamakta "tüzel kişileri" ise kapsamamaktadır. Kanaatimce "tüzel kişi" mezkûr maddenin kapsamına girmemekt-edir.

Konuyu bir başka açıdan incelemeye çalışalım. Yasanın 70(3)(C) maddesi dikkatlice okunduğunda ve özellikle maddenin (i) ve (ii) bendlerinde geçen "kendisinin, eşinin veya velâyeti altındaki çocuklarının tasarruf veya mülkiyetinde benzer nitelikte -taşınmaz mal olmaması" söz dizisinin dar anlamda kullanıldığı ve kullanılan kelimelerin sadece "gerçek kişileri" kastettiği açıklıkla vurgulanmaktadır. Yasa koyucunun amacı "gerçek kişiler" yanında "tüzel kişileri" de faydalandırmak olmuş olsaydı, 40 A(1)- maddesinde olduğu gibi, Yasada tüzel kişileri de kapsayacak şekilde bir düzenleme yapabilirdi. Yasal düzenleme yokluğunda maddede geçen "kişi" sözcüğünün "tüzel kişileri" de kapsadığı şekilde tefsir edilmesine olanak yoktur. Yasanın 70(3)(C) maddesi, küçü-k meslek sahiplerinin, mesleklerini yürütebilecekleri birer küçük işyerine kavuşturulmalarını sağlamak amacı taşıyan Yasanın 2(2)(c) maddesi ile birlikte bir bütün olarak okunduğunda "kişi" sözcüğünden dar manada "gerçek kişilerin" kastedildiği ve "tüzel k-işileri" kapsamadığı görüş ve kanaatindeyim.

Müstedi 2'nin tüzel kişiliği haiz bir limited şirket olduğu kabul edilen bir olgudur. Müstedi 2, gerçek bir kişi değil de tüzel bir kişi olduğuna göre, Yasanın 70(3)(C) maddesinden faydalanmasına olanak yoktu-r. Bu durumda Müstedi 2'nin 41/77 sayılı Yasanın 70(3)(C) maddesi uyarınca puan satın almak veya temin etmek suretiyle konu işyerinin kesin tasarruf belgesini almasına da yasal olanak bulunmamaktadır.

Yine Yasanın 70(3)(C) maddesinde "hak sahibi olmayan- bir kişi, 20 Mart 1991 tarihinden önce kira sözleşmesi veya Bakanlıkça verilen kullanım belgesi tahtında tasarrufunda bulunan bir konut ve bir küçük işyeri için puan satın almak suretiyle kesin tasarruf belgesi alabilir." denmektedir.

41/77 sayılı İskân-, Topraklandırma ve Eşdeğer Mal Yasasının tefsir bölümünde "tasarruf" sözcüğünün tefsiri yer almaktadır. Bu tefsirde ""tasarruf", taşınmaz mallarda bu Yasa ve Yabancı Taşınmaz Mallar (Kontrol ve Yönetim) Yasası uyarınca yapılmış tahsis ve/veya aktedilen ki-ra mukavelesi veya Bakanlıkça verilmiş yazılı kullanım belgesi tahtındaki kullanımı anlatır." denmektedir.

Yasa maddesinde geçen "tasarrufunda bulunan" söz dizisi ve tefsir maddesinde geçen "kullanım" sözcüğü halen fiili tasarrufunda bulunan veya halen -fiili kullanımında olan anlamlarında kullanılmışlardır. Konu işyeri elden çıkarılmış veya fiili tasarrufu yitirilmiş veya fiili kullanımı sona ermiş ise o zaman Yasa maddesine göre bir kişi halen fiili yasal tasarruf veya kullanımında olmayan bir küçük işy-eri için kesin tasarruf belgesi alma talebinde bulunamaz. Bu başvurudaki olgulara baktığımız zaman konu işyeri Müstedi 1 tarafından Müstedi 2'nin fiili tasarruf ve kullanımından alınmıştır. Başka bir ifade ile konu işyerinin fiili tasarruf ve kullanımı Müs-tedi 2'de değil de Müstedi 1'dedir. Yani Müstedi
2 konu işyerinin tasarruf ve kullanımını kaybetmiştir. Bu hususları teyit eden Müstedi 1'in 16 Aralık 1994 tarihli emare 9 yazısının 1. paragrafının son 5 satırına bakmak yeterlidir. Emare 9 konu yazı aynen -şöyledir:
"ADVOCATE-ALİ DANA
(Barrister-at-Law)
35 A,Müftü Raci Efendi Str.,
Lefkoşa.
Via Mersin 10-TURKEY

İskân Encümeni Başkanlığı,
İskân Bakanl-ığı,
Lefkoşa.

16 Aralık,1994

1975 senesinde "Delphinus" isimli
bir feribotun sahibi idim. Bu feribot
yine tamamen sahibi olduğum Tayfun
Denizcilik Şirketi'nin adında kayıtlı idi.
- Mezkûr feribot Girne ile Taşucu arasında
çalışıyordu ve bu maksatla Girne'de Kordon
Boyu Caddesinde No.24'deki dükkanın bize
kiralanması için müracaatta bulunduk ve
ilgili Bakanlıklar arasında gerekli
yazışmalar -teati edildikten sonra bu dükkân
bize kiralandı ve Maliye Bakanlığı, o
zamanki, Kaza Sorumlusu Mehmet Rıza'nın,
ilişikte fotokopisini takdim ettiğim
28.6.1975 tarihli yazısında da belirtildiği
gibi bu dükkan bana t-eslim edildi. Konu
dükkânı başlangıçta hem gemi işletmeciliği
hem de kendi maksatlarım için kullanmakta
idim. Takriben 1977 senesinde feribotu
sattıktan sonra konu dükkanı bugüne kadar
münhasıran kendi maksatlarım i-çin kullanmaya
devam ettim ve halen de tasarrufumda
bulundurmaktayım.

Eşdeğerciyim ve 259.000 (250.000
Mücahitlik ve 9.000 kardeşten bağış)
puan sahibiyim. Şimdiye kadar bana
eş değerime karşılık herhang-i bir mal
verilmiş değildir.
İskân Encümeninin 4/94 numaralı
duyurusunda belirtildiği gibi 6/94 sayılı
İTEM Değişiklik Yasası tahtında yukarıda
sözü edilen dükkâna (küçük işyerine)
Kesin Tasarruf Belgesi ala-bilmem için
gerekli puanları satın alma hakkının
bana tanınmasını rica eder, saygılarımı
sunarım.
-

(Ali Dana)



Ekteki fotokopiler:
1. 28 Haziran 1975 tarihli Maliye
Bakanlığı Girne Kaza Daires-i yazısı,
2. Ali Dana adına Mal Değer Belgesi,
3. Ali Dana adına Mücahitlik Puan
Belgesi."

Müstedi 2'nin direktörü ve idarecisi tarafından Müstedi 2 adına yazılan 23 Aralık 1994 tarihli emare 10 yazının içeriği de aynen şöyledir:

"İskân Enc-ümeni Başkanlığı,
İskân Bakanlığı
Lefkoşa. 23 Aralık, 1994

Konu: Girne Kordon Boyu Caddesinde
No:24'deki dükkan.

Yukarıdaki konu ile ilgili olarak size
göndermiş olduğum 16 Aralık 1994 tarihli
mektubuma atıfta bulunur ve 19.11.1-976
tarihli bir kira sözleşmesi ile sahibi
bulunduğum Tayfun Denizcilik Şirketine
kiralanan konu dükkan adı geçen Şirketimin
de benimle müştereken ve/veya münferiden
talip olduğunu ve bu maksat için puan
satın almasına izin vermenizi rica
ettiğini s-aygılarımla bildiririm.

Ali Dana
Tayfun Denizcilik Şirketi adına"


Müstedi 2'nin direktörü ve idarecisi olan Müstedi 1, hem şahsen ve hem de Müstedi 2 için Mahkemede şahadet vermiştir. Müstedi 1,- şahadetinde yukarıda emare 9 yazıda belirtilenleri açık bir şekilde teyit etmekte ve sair şeyler meyanında özetle, Müstedi 2'nin direktörü ve eşi Gülden Ali Dana ile birlikte hissedarı olduğunu, şirketin tüm işlerini eşinin rızası ile kendisinin yürüttüğü-nü, konu dükkânı, kendisine teslim edildiği 28.6.1975 tarihinden beri bugüne kadar kesintisiz tasarrufunda bulundurduğunu, konu dükkânda başlangıçta Müstedi 2'nin işleri ile birlikte kendi şahsi işlerini de yürütmekte olduğunu, Müstedi 2 Tayfun Denizcilik -şirketinin sahip olduğu geminin bir kaç sene sonra satılması nedeniyle şirketin yapacak fazla bir işi kalmadığını ve o tarihten sonra dükkânı tamamen kendi şahsi işleri için kullanmaya devam ettiğini, daha sonra sahibi bulunduğu Güntur Gümrüksüz Eşya Satış-ı işleri ve bu işlerle ilgili olarak konu dükkânı antrepo olarak kullandığını, birkaç yıl sonra Antrepoyu G.Mağusa'ya naklettikten sonra konu dükkânı yeğeni Mehmet İleri ile işbirliği halinde butik ve turistik eşya dükkânı olarak çalıştırdığını, bir süre d-e o şekilde çalıştırdıktan sonra konu dükkânı bir Snack Bar olarak çalıştırmak kararına vardıklarını ve Snack Bar çalıştırabilmek için Girne Belediyesine müracaat edip gerekli izni aldığını şahadetinde belirtmiştir.

Müstedi 1'in şahadetinden açıkça gör-üleceği üzere ve emare 9 yazıda da belirtildiği gibi konu işyeri münhasıran Müstedi 1 tarafından tasarruf edilip kullanılmaktadır. Müstedi 2'nin ise konu işyeri ile bir ilişkisi kalmadığı açıkça anlaşılmaktadır. Bu durumda artık işyerinin fiili tasarruf ve- kullanımının hala daha Müstedi 2 şirkette olduğunu söylemeğe imkân olmadığına göre konu işyerini, fiili tasarruf ve kullanımında bulundurmayan Müstedi 2'nin işyeri üzerinde meşru menfaatı olduğu da söylenemez. Bu durumda meşru menfaatı olmayan Müstedi 2'n-in Yasanın 70(3)(C) maddesi uyarınca müracaatta bulunarak konu işyerinin kesin tasarruf belgesini almağa hak ve yetkisi yoktur. Konu işyeri üzerinde meşru menfaatı kalmayan Müstedi 2 şirketin işbu başvuruyu dosyalamaya meşru menfaatı da kalmamıştır.

Ana-yasanın 76. maddesi uyarınca kişilerin yetkili makamlara yaptıkları dilekçelere, en geç otuz gün içinde, yazılı olarak yanıt verilmesi gerekmektedir. Bu süre içerisinde yanıt almayan kişi, dilek ve şikâyeti konusunda yetkili Mahkemeye başvurabilir. Ancak b-öyle bir kişi şikâyetinin esası hakkında Yüksek İdare Mahkemesine başvurmuş ise, bu meselede olduğu gibi, Mahkeme konunun esası üzerinde karar vereceğinden şikayetçinin, dilekçeye cevap verilmediğinden yakınması söz konusu olamaz. Çünkü bu bakımdan meşru m-enfaatı kalmamış sayılır. Gör: YİM 71/84 (D.16/86).

Önümüzdeki başvuruda Müstedi 2, 23.12.1994 tarihli dilekçesine yanıt almadığından yakınmaktadır. Yukarıda belirtilen gerekçeler ışığında Müstedi 2'nin bu meselede meşru menfaatı kalmadığına ilişkin görü-şümü ve kararımı yukarıda vermiştim. Konunun esası üzerinden karar verildiğinden, Müstedi 2'nin dilekçeye yanıt verilmediğinden yakınması söz konusu olmaması gerektiği görüş ve kanaatindeyim.

Müstedi 1 ise konu işyeri için elinde Bakanlıkça verilen bir k-ullanım belgesi olduğu halde işyerinin kesin tasarruf belgesini alabilmek için kendisine gerekli puan satın alma izninin reddedilmesinden yakınmaktadır.

Müstedi 1'in müracaatına mesnet teşkil eden ve Mahkemeye emare 1 olarak ibraz edilen yazının içeriği- aynen şöyledir:

"Hazine Malları Dairesi 28.6.75

İlgi: 7.6.75 tarih ve 90/75 sayılı yazı.

Girne Limanında Halil's Restaurant'ın
yanındaki dükkân Tayfun Denizcilik Şirketi
İdare Meclisi Başkanı Ali Dana'ya teslim
edilmiştir.

-
Mehmet Rıza
Kaza Sorumlusu"

41/77 sayılı İskân, Topraklandırma ve Eşdeğer Mal Yasasının tefsir bölümünde "tasarruf" sözcüğünün tefsiri yer almaktadır. Burada ""Tasar-ruf", Taşınmaz mallarda bu Yasa ve Yabancı Taşınmaz mallar (Kontrol ve Yönetim) Yasası uyarınca yapılmış tahsis ve/veya aktedilen kira mukavelesi veya Bakanlıkça verilmiş yazılı kullanım belgesi tahtındaki kullanımı anlatır." denmektedir. Hazine Malları Da-iresi, Kaza Sorumlusunun 28.6.1975 tarihli emare 1 yazısı incelendiğinde bunun konu işyerinin kime teslim edildiğine ilişkin bir yazı olduğu ve 41/77 sayılı Yasada yer alan "Bakanlıkça verilmiş yazılı kullanım belgesi" olmadığı görülmektedir. Bu nedenle el-inde "Bakanlıkça verilmiş yazılı kullanım belgesi" olmayan Müstedi 1'in konu işyeri için, 41/77 sayılı İTEM Yasasının 70(3)(C) maddesi uyarınca puan satın almak veya temin etmek suretiyle kesin tasarruf belgesi almasına yasal olanak bulunmamaktadır.

Yuk-arıda belirtilenler ışığında İskân Encümeninin, Bakanlıkça Müstedi 1'e verilmiş herhangi bir yazılı kullanım belgesi bulunmadığı nedeni ile konu işyeri için puan satın almak veya temin etmek suretiyle Kesin Tasarruf Belgesi almasına yasal olanak bulunmadığ-ı kararını alırken, hatalı olmadığı, 41/77 sayılı İskân, Topraklandırma ve Eşdeğer Mal Yasasının 70(3)(C) maddesini doğru yorumladığı görülmektedir. İlaveten Müstedi 1, 19.11.1976 tarihli emare 2, kira mukavelenamesinin imzalanmasından sonra konu işyerinin- tasarruf ve kullanımını Müstedi 2 şirkete devir ve teslim etmiştir. Böylece Müstedi 1 konu işyerinin fiili tasarrufunu yitirmiştir. Bilâhare Müstedi 1'in konu işyerinin fiili tasarrufunu, kiralayan Bakanlığın yazılı iznini almaksızın yeniden Müstedi 2'den- ele geçirmesi veya geri alması yasal durumu değiştirmemektedir. Müstedi 2 şirket ile, Maliye Bakanlığına bağlı Devlet Emlâk ve Malzeme Dairesi arasında aktedilen 19.11.1976 tarihli emare 2, kira mukavelesinin 7. maddesinde "kiracı, kiralayanın yazılı izni-ni almaksızın kiralanan tesisi kısmen veya tamamen başka bir şahsa kiralayamaz, ücretli veya ücretsiz başkasının işgaline terk edemez veya böyle bir işgale izin veremez" denmektedir. Bu maddeye göre Müstedi 1, kiralayan Bakanlığın yazılı iznini almaksızın -konu işyerini tasarrufuna alamaz; almış olsa bile, böyle bir tasarruf Bakanlığın saygı göstermesi gereken bir tasarruf olamaz. Müstedi 1, kiralayan Bakanlığın yazılı iznini aldığına ilişkin herhangi bir şahadet ibraz etmediği gibi, Mahkemeye yazılı başka b-ir belge de sunmuş değildir. Müstedi 1'in konu işyerini tasarrufu, daha önce belirtildiği gibi 7.6.1975 tarihli emare 1 yazıya da dayanmamaktadır. Bu durumda Müstedi 1, herhangi bir kira mukavelenamesi veya Bakanlıkça verilmiş bir kullanım belgesi olmaksız-ın konu işyerinde mütecaviz olarak bulunmaktadır. Konu işyerinde mütecaviz olan Müstedi 1'in konu işyeri üzerinde etkilenecek meşru bir menfaatının var olduğu söylenemez.

Savcılık, Mahkemeye hitabında Müstedi 1'in eşdeğerci olmasına rağmen, konu küçük i-şyeri ile ilgili olarak Müstedi 1 ile Bakanlık arasında aktedilmiş herhangi bir kira mukavelesi mevcut olmadığından Müstedi 1'in 41/77 sayılı İTEM Yasasının 74 A maddesinden faydalanmasına imkân olmadığını ileri sürdü.

3 Mart 1989 tarihinde yürürlüğe gi-ren 12/89 sayılı İskân, Topraklandırma ve Eşdeğer Mal (Değişiklik) Yasasının 18. maddesi ile 41/77 sayılı Yasa, 74. maddesinden hemen sonra 74 A maddesi eklenmek suretiyle değiştirildi. Başka Bakanlık ve Kuruluşların kontrol ve yönetiminden alınarak İskân -Bakanlığına intikal eden mallarla ilgili 74 A (1)(a) maddesinin ilgili kısmı şöyledir.

"74 A.(1)(a) Bu yasada aksine kural bulunup
bulunmadığına bakılmaksızın başka
Bakanlık veya Kuruluşların kontrol ve
yönetim-inden alınarak Bakanlığa intikâl
eden taşınmazlardan eşdeğercinin
tasarrufunda böyle bir Bakanlık veya
Kuruluşla imzaladığı kira mukavelesi
tahtında bir konut veya bir küçük
işyeri varsa ve e-şdeğer mal puanları
konut veya bir küçük işyerinin puan
değerini karşılamaya yeterli değilse,
böyle bir hak sahibi eksildiği kadar
eşdeğer mal puanı satın alma veya temin
etmek suretiyle tasa-rrufundaki konut
veya bir küçük işyerinin Kesin Tasarruf
Belgesini alabilir."

Bu madde başka Bakanlık ve Kuruluşların kontrol ve yönetiminden alınarak İskân Bakanlığına intikâl eden taşınmaz malları doğrudan alma hakkını bu -mallara böyle bir Bakanlık veya Kuruluşla imzaladığı bir kira mukavelesi tahtında kira ve tasarruf eden eşdeğerden hak sahiplerine tanımıştır.

İbraz edilen şahadet ve emare 6 ve 7'den Müstedi 1, 250000 mücahit puanı ve 9000 eşdeğer puanına sahip olup eş-değer mal açısından hak sahibidir. Müstedi 1, eşdeğer mal açısından hak sahibi olmasına rağmen konu işyeri ile ilgili olarak başka Bakanlık veya Kuruluşla imzaladığı herhangi bir kira mukavelesini Mahkemeye ibraz etmiş değildir.

41/77 sayılı Yasanın 74 -A maddesi başka Bakanlığın kontrol ve yönetiminden alınarak İskân Bakanlığına intikâl eden taşınmaz mallardan konu işyerini başka Bakanlık ile akteylediği herhangi bir kira mukavelesi mevcut olmayan Müstedi 1'e puan satın almak veya temin etmek suretiyle k-onu işyerinin kesin tasarruf belgesini alma hakkı vermemektedir. Daha önce de belirttiğim gibi Müstedi 1, herhangi bir kira mukavelesi veya Bakanlıkça verilmiş yazılı bir kullanım belgesi olmaksızın konu işyerinde mütecaviz olarak bulunmaktadır. Herhangi b-ir kira mukavelesi olmaksızın konu işyerinde mütecaviz olan Müstedi 1'in Yasanın 74 A maddesi altında hak talep etmeğe hakkı yoktur.

Yukarıda belirtilen tüm sebepler ışığında, başvurunun masrafsız olarak reddedilmesi gerektiği görüşündeyim.



Ne-vvar Nolan: Sayın Yargıç Seyit A. Bensen'in okuduğu karara katılırım.


Mahkeme: Metin A. Hakkı'nın karşı oyu ve oyçokluğu ile başvuru reddedilir. Masraflarla ilgili olarak oybirliği ile herhangi bir emir verilmez.



Metin A. Hakkı Nevvar Nolan - Seyit A. Bensen
Yargıç Yargıç Yargıç


25 Haziran 1997



26






Full & Egal Universal Law Academy