Yüksek İdare Mahkemesi Numara 15/1982 Dava No 2/1983 Karar Tarihi 21.01.1983
Numara: 15/1982
Dava No: 2/1983
Taraflar: Mustafa Nalbantoğlu ile İçişleri Bakanlığı
Konu: Kayıt yenilenmesi istemi – Dernek vasfını paravan olarak kullanmak
Mahkeme: YİM
Karar Tarihi: 21.01.1983

-D.2/83 YİM 15/82

Yüksek İdare Mahkemesi Olarak Oturum Yapan

Yüksek Mahkeme Huzurunda.

Mahkeme Heyeti: Salih S. Dayıoğlu, N. Ergin Salâhi, Aziz Altay.

Anayasanın 118. Maddesi hakkında.

Müstedi: 1-M-ustafa Nalbantoğlu, şahsen ve Dünya Sinema Kulubü
Yönetim Kurulu Başkanı olarak, Lefkoşa.
2-Dünya Sinema Kulübü, Lefkoşa.

ile -

Müstedaaleyh:1- KTFD İçişleri Bakanlığı vasıtasıyle KTFD.
2- KTFD İçişleri Bakanlığı Lefkoşa Kaym-akamlığı
vasıtasıyle KTFD.

A r a s ı n d a.

Müstediler namına: Oktay Feridun tarafından Hüseyin Besimoğlu. Müstedaaleyhler namına: Mustafa Arıkan.



Yasa Maddesi: a) 6/61 sayılı Birlikler ve Dernekler Yasasının 1 ve 5. maddeleri.
b) Fasıl 43 Sinema F-ilmleri Yasası.
c) 43/63 sayılı Yasa ile tadil edilen Fasıl 154 Kıbrıs Ceza Yasasının 177. maddesi.

İstemin Özeti: Dünya Sinema Kulübünün kayıt yenileme isteminin Lefkoşa Kaymakamlığı tarafından reddine ilişkin yazının hükümsüz ve etkisiz olduğuna ve herh-ângi bir sonuç doğurmayacağına karar verilmesi istemi.

OLAY: Müstedi 2 olarak Dünya Sinema Kulübü adı altında kurulan kulübün Müstedi 1 yönetim kurulu başkanıdır. Dernek özellikle üyelerine her türlü film göstermek amacına yönelik faaliyetlerde bulunmak a-macı ile kurulmııştur. Dünya sinemasını her gün ö.s. 2.30 ile 10.30 arasında kiralayan dernek seks filimleri göstermeye başladı. 1981 sonu ve 1982 başında Emniyet Kuvvetlerince yapılan denetlemelerde bazı cezai kovuşturmalar da yapıldı.

Yıllık izin için m-üracaat eden derneğe Lefkoşa Kaymakamlığı izin vermedi. Başvuru bunun üzerinden yapılmıştır.

SONUÇ: Dünya Sinema Kulübü isimli dernek tamamen kazanç amacı güden ve dernek vasfını tamamen bu maksat için paravan olarak kullanan bir kuruluştan başka birşey d-eğildir. Dernek ismi altında gösterilen bu kuruluşun esas amacı, kazanç sağlamak amacı ile halka seks filmi göstermektedir. Bu bakımdan Lefkoşa Kay- makamlığının Müstediye gönderdiği başvuru konusu yazısı hatalı değildir.
Başvuru reddolunur.



HÜKÜM

Sali-h S. Dayıoğlu: Müstedi 1, Müstedi 2'nin Yönetim Kurulu Başkanıdır. Müstedi 1'in önderliğinde 20 kurucu üye bir araya gelip Dünya Sinema Kulübü ismi altında bir dernek kurarak bu derneği 19.11.1981 tarihinde İçişleri ve İskân Bakanlığına bağlı Lefkoşa Kayma-kamlığında 6/1961 sayılı Türk Cemaat Meclisi Birlikler ve Dernekler Yasası altında tescil ettirdiler. Tescilden evvel Kaymakamlığa sunulan Tüzüğün 2. maddesinde Derneğin amaçları Kıbrıs Türk Federe Devletini tanıtacak filimler göstermek, broşür dağıtmak, k-itap ve gazete basmak, yurt dışında K.T.F. Devletini tanıtıcı yayınlar yapmak, film göstermek, temaslar yapmak, üyelerine her türlü film göstermek, kültürel ve eğitici film göstermek ve üyelerine film kiralamak ve/ veya tahsis etmek olarak gösterilmiştir. -Aynı Tüzükte Derneğe üye olacak kişilerin 18 yaşını doldurmaları şart koşulmuştur. Dernek özellikle "üyelerine her türlü film göstermek" amacına yönelik faaliyetlerde bulunmak üzere Dünya Sinemasını her gün olmak üzere ö.s. saat 2.30 ile 10.30 arasında kir-alamış ve şahadete göre bu süre zarfında macera, dram filmleri ve daha ziyade seks filmleri göstermeye başlamıştır.
Dünya sinemasında gösterilen seks filimlerinin sansür kurulundan geçmediği, bu filmlerin sadece dernek üyelerine gösterilmediği, kâr amacı g-ütmeyen bir dernek olması gerekirken kâr amacı güden bir dernek olduğunun ihbar edilmesi üzerine Emniyet Kuvvetleri 1981 sonu ve 1982 başında Dünya sinemasını ve orada faaliyet göstermekte olan Derneğin faaliyetlerini de denetim ve gözetim altında tuttular- ve bazı cezai kavuşturma yapmak üzere bir çok seks filimlerini müsadere ettiler.

Dernek yıllık iznini tazelemek için 5.1.1982 tarihinde Lefkoşa Kaymakamlığına müracaat etti fakat Kaymakamlığın Müstedi No.l'e gönderdiği 7.1.1982 tarihli bir yazı ile derne-ğin (a) 6/61 sayılı Birlikler ve Dernekler Yasasının 1. maddesine aykırı hareket ettiği; (b) Fasıl 43 Sinema Filmleri Yasası ile 43/63 sayılı Yasa ile tadil edilmiş şekli ile Fasıl 154 Kıbrıs Ceza Yasasının 177. maddesine aykırı eylemleri görüldüğünden 6/6-1 sayılı Yasanın 5. maddesine göre işlem yapması gerekeceğini ileri sürerek tasarlanan yasal işleme esas teşkil edecek tahkikatın tamamlanmasına dek kayıt yenileme isteminin bu aşamada yapılamıyacağını bildirdi. Bunun üzerine müstediler işbu başvuruyu dosy-alayarak sözü edilen 7.1.1982 tarihli yazının hükümsüz ve etkisiz olduğuna ve herhangi bir sonuç doğuramayacağına karar verilmesi isteminde bulundular.

Başvurunun duruşmasına başlanmadan önce müstedaaleyhler tarafından bulunan Savcı bir ön itirazda buluna-rak müstedilerin hatalı olarak müstedaaleyhleri başvuruya ithal ettiğini, 6/1961 sayılı Birlikler ve Dernekler Yasası m.6'nın öngördüğü izin makamının Sosyal İşler ve Belediye İşleri Dairesi olduğunu, İçişleri ve İskân Bakanlığına bağlı Lefkoşa Kaymakamlığ-ının böyle bir yanıt vermeye yetkisi olmadığını ve dolayısıyla ortada üzerinde karar verilecek bir yürütsel veya yönetsel karar bulunmadığını iddia etti.

Mahkeme bu sorunun başvurunun duruşmasından sonra ele alınacağına karar verdi ve başvuruyu esas üzeri-nde dinledi.

Müstediler 6/61 sayılı Yasada ilgili makamın Sosyal İşler ve Belediye İşleri Dairesi olarak tarif edilmekle beraber böyle bir dairenin 1974'ten sonra, hukuken ve fiilen mevcut olmadığını ve daha önce sözü edilen dairenin faaliyetleri arasına -giren işlerin bir iç düzenleme ile Başbakanlık tarafından İçişleri ve İskân Bakanlığına verildiğini ve 1974'ten beri de Derneklerin kayıtlarının ve bu kayıtların yenilenmelerinin Kaymakamlıkça yapıldığını ancak Kaymakamlığın ,yenilememe yetkisi olmadığını,- olsa bile 6/61 sayılı Yasanın Kaymakamlığın gerekli araştırmayı yapmadan hatalı bir şekilde yetkisini kullanarak yenilememe kararının hatalı olduğunu ileri sürdü.

Görüleceği gibi müstediler Kaymakamlığın bu konuda yetkisi olmadığını iddia etmemişler aksi-ne onun yetkili olduğunu kabul ederek yetkisini hatalı kullandığını iddia etmişlerdir.
6/61 sayılı Yasa tetkik edildiğinde bu Yasanın 2. maddesi kurulan bir derneğin her yıl 1 Ocaktan itibaren kaydının yenilenmesini, 5. maddesi Anayasasının veya bu Yasanın- veya herhangi başka bir Türk Cemaat Meclisi Yasasının herhangi bir hükmüne aykırı gayesi olan veya faaliyetlerde bulunan herhangi bir derneğin devam edemeyeceğini öngörmektedir. Kanımızca 2. ve 5. maddenin özü ve sözü kaydolunan bir derneğin sene be sene -kaydının yenilenmesini öngörmesi yenilemeye yetkili olan makama, yenileme veya yenilememe hususunda da yetki ve tadir hakkı vermektedir. Şimdi de Lefkoşa Kaymakamlığının yenilememe hususunda aldığı kararda bu takdir hakkını hatalı olarak kullanıp kullanmad-ığına bakılması gerekir.

Kaymakamlık sözü edilen yazının (b) kısmında müstedilerin Fasıl 43, Sinema Filmleri Yasası ile 43/63 sayılı Yasa ile tadil edilmiş şekli ile Fasıl 154, Kıbrıs Ceza Yasasının 177. maddesine aykırı hareket ettiklerinden bahsetmekted-ir. Kanımızca verilen bu gerekçe hatalıdır. Çünkü 6/61 sayılı Yasanın 5. maddesi aynen şöyledir:

"Anayasanın veya bu Kanunun herhangi başka bir Türk Cemaat Kanununun herhangi bir hükmüne aykırı gayesi olan veya faaliyetlerde bulunan herhangi bir Birlik, D-ernek ve sair teşekkül kurulamaz veya devam edemez."


Görülüyor ki Derneğin devam edememezliği o derneğin Anayasaya, veya 6/61 sayılı Yasaya veya zamanın T.C. Meclisi tarafından çıkarılan bir yasaya aykırı hareket etmesine bağlıdır. Halbuki Kaymakamlığın- ileri sürdüğü gerekçe yukarıda sayılan yasalara değil de Fasıl 43 Sinema Filmleri Yasasına ve Fasıl 154 Ceza Yasasına aykırı hareket edildiğidir. Bu durumda 6/61 sayılı Yasanın 5. maddesi ile Kaymakamlığın yazısında (b) altında ileri sürdüğü gerekçe bir u-yum içinde değildir. Geriye 6/61 sayılı Birlikler ve Dernekler Yasasının l. maddesine müstedilerin aykırı hareket edip etmedikleri kalır.

6/61 sayılı yasanın 1. maddesinin ilgili kısmı aynen şöyledir:

"Üyelikleri münhasıran Türk Cemaatı mensuplarına ait -olup kazanç paylaşmadan başka bir maksatla kurulan her nevi birlik, dernek ve sair teşekküller bu kanuna tabidir."
Mahkeme huzurunda verilen ve inandığımız şahadete göre Dünya Sinema Kulübü isimli dernek tamamen kazariç amacı güden ve dernek vasfını bu mak-sat için paravan olarak kullanan bir kuruluştan başka birşey değildir. Önümüzde verilen ve inandığımız şahadete göre film gösterilerinin büyük bir kısmını teşkil eden seks filmi gösterilerine sadece üyeler katılmakla kalınmayıp, misafir ismi altında film g-österilerine bir çok yurttaş ve yabancının katılmasına olanak sağlamakta idi. Halbuki derneğin iç Tüzüğü dahi misafirden herhangi bir şekilde bahsetmemektedir. Aşikârdır ki Dernek ismi altında gösterilen bu kuruluşun gayesi sadece kazanç sağlamak amacı ile- halka seks filmi göstermekten ibarettir. Film gösterilerine katılmak için gişe önüne gelenleri 1-2 dakika zarfında Yönetim Kurulundan habersiz veya daha sonra Yönetim Kurulunun tasvibini almaya gerek duymadan üye yapıp onlardan ayrıca peşin olarak bir yıl-lık üye aidatı da alınması müstedilerin esas amacının ne oldizğunu inkâr edilmez bir şekilde ortaya koyar niteliktedir. Bu bakımdan Lefkoşa Kaymakamlığının müstediye gönderdiği başvuru konusu yazının (a) paragrafında yer alan gerekçe yerindedir ve takdir h-akkinın hatalı olarak kullanıldığı iddiası varit olamaz.

Yukarıda söylenenler ışığında Başsavcılık tarafından ileri sürülen ön itiraz üzerinde bir karar vermemiz gerekmemektedir. Ancak savcının ileri sürdüğü iddialarda, ilk nazarda, bir gerçek payı olabil-eceği cihetle ve ileride doğması muhtemel komplikasyonları önlemek amacı ile ilgililerin konuya eğilerek mevcut olabilecek yasal boşluğun ivedilikle giderilmesi yoluna gidilmesinin yerinde olacağına önemle işaret etmek isteriz.

Sonuç olarak başvuru reddol-unur.


(Salih S. Dayıoğlu) (N. Ergin Salâhi) (Aziz Altay)
Yargıç Yargıç Yargıç

21 Ocak 1983


- 140 -



Full & Egal Universal Law Academy