Yüksek İdare Mahkemesi Numara 105/2016 Dava No 16/2018 Karar Tarihi 01.06.2018
Numara: 105/2016
Dava No: 16/2018
Taraflar: Saadettin Türkkal ile Sosyal Sigortalar Dairesi ve diğeri arasında
Konu: Kooperatiflerin hukuki statüsü
Mahkeme: YİM
Karar Tarihi: 01.06.2018

-D.16/2018 YİM: 105/2016


Yüksek İdare Mahkemesinde
Anayasa'nın 152. Maddesi Hakkında


Mahkeme Heyeti: Mehmet Türker, Tanju Öncül, Beril Çağdal.


Davacı: Saadettin Türkkal, Çanakkale Sokak, No:10, Alayköy
-

- ile -


Davalı: No.1- Sosyal Sigortalar Dairesi vasıtasıyla KKTC,
Lefkoşa
No.2- Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı vasıtasıyla
KKTC, Lefkoşa

A r -a s ı n d a.


Davacı namına: Avukat Hasan Esendağlı
Davalılar namına: Kıdemli Savcı Sarper Altıncık



-------------

K A R A R



Mehmet Türker: Davacı, Davalılar aleyhine ikame ettiği bu dava i-le aşağıdaki taleplerde bulunmuştur:


"A- Davalıların ve/veya Davalı No:1'in davacının
Davalı No:1'den almakta olduğu emeklilik maaşı
ve/veya yaşlılık aylığının Nisan 2016 itibarıyla
durdurulmasını ve/veya ödenmemesini- öngören
karar ve/veya kararları ve/veya işlem ve/veya
işlemlerinin etkisiz ve hükümsüz olduğuna
ve/veya hiçbir sonuç doğuramayacağına ilişkin
bir mahkeme emri ve/veya hükmü,

B- Bu dava masrafları."

- Davalılar tarafından dosyalanan Müdafaa Takririnde, Davacının Talep Takririndeki iddiaları reddedilerek, alınan kararın hukuka uygun olduğu ve Davacının davasının iptal edilmesi gerektiği ileri sürülmüştür.

Davanın duruşmasında, tarafların mutabak-atla 10 adet evrakın emare olarak kaydedilmesini talep etmesi üzerine, 10 adet belge Emare 1 - 10 olarak kaydedilmiştir.

Duruşma maksatları için taraflar herhangi bir tanık celbetmemişler, müşterek olguların beyanından sonra dava ile ilgili hukuki a-rgümanlarını Mahkemeye beyan etmişlerdir.

Mesele ile ilgili müşterek olgular şöyledir:

1. Davacı, Karma Hayvan Yemi Harup Ürünü ve LP Gaz Üretim ve Pazarlama Kooperatifi (Binboğa-Yem) Ltd.de işçi olarak çalışmaktadır.

2. Davacı, Kasım 2015'ten- itibaren yasal koşulları
sağlayarak, Davalı nezdinde yaşlılık aylığı almaya başladı. Yaşlılık aylığı bu davaya esas zamanlarda 2660 TL idi.

3. Kıbrıs Türk Kooperatif Merkez Bankası Limited, Fasıl 114 Kooperatif Şirketler Yasası tahtında kurulmuş ve -
faaliyet gösteren bir kooperatif şirkettir. Hissedarları
Emare 5 belgede görülen köy kooperatifleridir ve bu köy kooperatiflerinin arasında, bugün faaliyette olmayan bazı kooperatifler de bulunmaktadır.

4. Davacının çalışmakta olduğu Karma Hayvan Ye-mi Harup Ürünü ve LP Gaz Üretim ve Pazarlama Kooperatifi (Binboğa-Yem) Ltd. de Fasıl 114 tahtında kurulmuş ve faaliyet gösteren bir kooperatif şirkettir. Hissedarları Emare 3 Ana Sözleşmeden görüldüğü gibi, Kıbrıs Türk Kooperatif Merkez Bankası Ltd. ve Süt- Ürünleri Üretim ve Pazarlama Kooperatifi yani Koop-Süt Limited'dir. Bu çerçevede yine büyük hissedarı da Kıbrıs Türk Kooperatif Merkez Bankası Limited'dir.

5. Kıbrıs Türk Kooperatif Merkez Bankası Ltd.e Fasıl 114 Kooperatif Şirketler Yasası'nın deği-ştirilmiş şekli ile, 40.maddesi tahtında Kooperatif Şirketler Mukayyidi tarafından 7 tane idare memuru atanmaktadır. Bu davaya esas zamanlarda
ve halen Banka 7 idare memuru tarafından idare edilmektedir
ve en son Mart 2016'da Fasıl 114'ün 40.maddesi 1.fıkr-ası (b) bendi tahtında idare memurlarının görevi, Bakanlar Kurulu kararı ile uzatılmıştır.

6. Davacının yaşlılık aylığı, çalıştığı kooperatifin Emeklilik Yasası'nın 28.maddesi kapsamında olduğu gerekçesi ile Nisan 2016 itibarı ile, dava konusu karar-la durdurulmuştur.

7. Davacının çalışmakta olduğu Binboğa Kooperatifinde, kuruluşunu müteakiben 28.4.2005 tarihinde ilk genel kurul yapılarak yönetim kurulu oluşturulmuştur. Daha sonra,
13.3.2009 tarihinde ikinci bir genel kurul yapılarak
yönetim ku-rulu yeniden belirlenmiştir. Haziran 2009
tarihinde ise Kooperatif Şirketler Mukayyidi, ilgili Kooperatife idare memuru atamıştır. O tarihten sonra
Şirketler Mukayyidi tarafından Kooperatife idare memuru atamaya devam edilmiş ve en son Mart 2016 tarihinde- Kooperatife idare memurları atanmıştır. Ancak 10.8.2017 tarihinde adı geçen Kooperatif şirket genel kurulunu gerçekleştirmiş ve yönetim kurulu seçimle belirlenerek
idare memurlarının görevi sona ermiştir.


TARAFLARIN ARGÜMANLARI

1. Davacının Argümanlar-ı
Davacı Avukatı, Davalıların, Davacının istihdam edildiği
Karma Hayvan Yemi Harup Ürünü ve LP Gaz Üretim ve Pazarlama Kooperatifi (Binboğa-Yem) Ltd.i 98/2007 sayılı Değişiklik Yasası ile tadil edilen 41/1977 sayılı Emeklilik Yasası'nın 28. maddesind-e belirtilen "Devletin yönetiminde veya denetiminde faaliyet gösteren kurum ve kuruluşlar" kapsamında kabul ederek, Davacının Sosyal Sigortadan aldığı emeklilik ve/veya yaşlılık aylığını durdurmasının hukuka aykırı olduğunu, çünkü kooperatif şirketlerin Fa-sıl 114 Kooperatif Şirketler Yasası altında kurulan özel hukuk tüzel kişileri olduğunu, komite üyelerini yani yönetim kurullarını yasaya ve tüzüğe uygun olarak genel kurul yaparak kendi üyeleri arasından seçtiklerini, Yasaya göre bir kooperatif şirketin ge-nel kurulla seçilmiş komitesinin ve/veya yönetim kurulunun görevlerini yapamaması nedeniyle mukayyidin kooperatife geçici olarak idare memuru atayabilmesinin ve Bakanlar Kurulunun idare memurlarının görev süresini uygun göreceği sürelerle uzatabilmesinin b-ir kooperatif şirket ve bir kooperatif şirket olan Davacının çalıştığı Karma Hayvan Yemi Harup Ürünü ve LP Gaz Üretim ve Pazarlama Kooperatifi (Binboğa-Yem) Ltd.ini Devletin yönetim ve denetiminde faaliyet gösteren bir kurum veya kuruluş statüsüne sokmadığ-ını, bu nedenlerle Davalıların kararının hükümsüz ve etkisiz kılınması gerektiğini iddia etmektedir.

2. Davalının Argümanları
Davalılar adına bulunan Savcı, Davacının çalıştığı
Karma Hayvan Yemi Harup Ürünü ve LP Gaz Üretim ve Pazarlama Kooperatifi- (Binboğa-Yem) Ltd.in Emeklilik Yasası'nın 28. maddesi kapsamındaki Devletin yönetim ve denetiminde faaliyet gösteren kurum ve kuruluşlardan olduğunu ileri sürmektedir. Savcının iddiasına göre; 94/2007 sayılı Kooperatif Şirketler Mukayyitliği (Kuruluş, Gör-ev ve Çalışma Esasları) Yasası'nın 3. maddesinde belirtilen mukayyitliğin kuruluş amaçları, 5. maddesinde sıralanan görevleri, Fasıl 114 Kooperatif Şirketler Yasası'nın 3. maddesinin Mukayyide verdiği yetkiler, 17. maddenin Mukayyide verdiği kooperatif şir-ketleri denetim yetkisi, 34. maddenin Bakanlar Kuruluna ve Mukayyide kooperatif şirketlerin borç para vermesi ile ilgili verdiği yetkiler, 39. maddenin Mukayyide verdiği bir şirketin yapısı, işlemesi veya mali durumu hakkında soruşturma yapma veya yetkilen-direceği kişiler vasıtası ile soruşturma yapma, defterleri denetleme, kasa sayımı yapma yetkileri, 40. maddenin Mukayyide verdiği bir kooperatif şirketin komitesinin ve/veya yönetim kurulunun görevlerini yerine getiremediği kanaatine varması halinde, şirke-tin komitesinin görevine son verme ve şirketin işlerini yürütmek için 2 yıl süre ile
idare memuru atama, bu süreyi 2 yıl daha uzatma yetkileri, Mukayyidin önerisi ile Bakanlar Kurulunun bu süreler sonunda idare memurlarının görevini uygun sürelerle uzatabi-lme yetkisi dikkate alındığı zaman, Devletin bir organı olan Kooperatif Şirketler Mukayyitliğinin yasanın verdiği yetkilerle sürekli olarak kooperatif şirketlerin içinde ve yönetiminde bulunmaktadır. Dolayısıyla, bu durumda olan Kooperatif Şirketler, Emekl-ilik Yasası'nın 28. maddesinin kapsamında olan "Devletin yönetiminde veya denetiminde faaliyet gösteren" kurum veya kuruluşlardandır. Bu nedenle Davalıların kararı hukuka uygun olup, Davacının davası reddedilmelidir.

İNCELEME
Dava lâyihaları, davanı-n olguları, emareler, tarafların iddia ve argümanları ve yasal durum çerçevesinde, dava konusu kararın hukuka uygun olup olmadığının incelenmesi gerekmektedir.

Davalı No.1'in almış olduğu Davacının hukuka aykırı olduğunu iddia edip, hükümsüz ve etkis-iz kılınmasını istediği karar (Emare 1) aynen şöyledir:

"K.K.T.C.
ÇALIŞMA VE SOSYAL GÜVENLİK BAKANLIĞI
SOSYAL SİGORTALAR DAİRESİ
MÜDÜRLÜĞÜ


Sayı:SSD.0.00-III/MD/19-16--1501 Tarih:27 Nisan, 2016

K.T.Kooperatif Merkez Bankası Ltd.
Genel Müdürlük,
Lefkoşa.

Konu: 26/1977 sayılı Emeklilik Yasası'nın 28'inci
maddesinin K.T.Kooperatif Merkez Bankası Ltd. ve
iştiraklerinde çalışanlarına uygulanması h-k.

19 Aralık 2007 tarihinde yürürlüğe giren 98/2007 sayılı
Emeklilik (Değişiklik) Yasası gereğince, halen
çalışan ve emeklilik/yaşlılık aylığı alan kişilerin,
görevlerinden ayrılacakları tarihe kadar emeklilik/
yaşlılık aylıklarının durdur-ulması düzenlenmiştir.

Sayıştay Başkanlığı, Kooperatif Şirketler Mukayyitliği'nden
alınmış çalışan personele ait bilgiler ile K.T.Kooperatif
Merkez Bankası ve iştiraklerinde çalışıp dairemizden de
maaş alanların tespit edilerek, değiştirilmiş -şekliyle
26/1977 sayılı Emeklilik Yasası'nın 28'inci maddesi
gereğince maaşlarının Nisan 2016 ayı itibarı ile
durdurulması gerektiği ve Başkanlıklarının bu konuda
bilgilendirilmesi yönünde dairemize yazı göndermiştir.

Müdürlüğümüz konuyu B-akanlığımız ile istişare ederek
değerlendirmiş ayrıca uygulama konusunda yazılı olarak
talimat talep etmiştir. Bakanlığımızın yazılı talimatı
gereği olarak Sayıştay Başkanlığı'nın göndermiş olduğu
yazının gereği uygulamıştır.

Uygulama gereğ-i olarak Sayıştay Başkanlığı'nın göndermiş
olduğu yazı ekinde yer alan çalışanlar kontrol edilmiş
ve dairemizden aylık aldığı saptanan toplam 134 kişinin
aylığı Nisan 2016 ayı itibarı ile durdurulmuştur.

Yine bu bağlamda bankanız ve iştirakler-inde çalışan ve
aylığı durdurulan sigortalıların sosyal sigorta
yatırımlarının da herhangi bir soruna neden olmamak
için emekli olmamış sigortalılar kapsamında değerlen-
dirilerek, normal çalışanlar gibi bordro düzenlenerek
(Dairemizin 'D'- tipi bordrosu) yatırılması gerektiğini
de hatırlatmakta yarar görmekteyiz.



Bilgilerinize saygılarımla rica ederim.

Kasım EKMEN
Sosyal Sigortalar Dairesi
- Müdürü

Ek: Banka ve iştiraklerinizde aylığı durdurulan
sigortalı listesi"


Davalıların ve/veya Davalı No.1'in, aldıkları kararı dayandırdıkları 98/2007 sayılı Tadilât Yasası ile tadil edilen 26/1977 Emeklilik Yasası'nın -28. maddesi aynen şöyledir:

"28. Devlet bütçesinden, Emekli Sandığı Fonundan,
Sosyal Sigortalar Fonundan, kamu tüzel
kişiliklerinin bütçelerinden, kamu kuruluşlarından,
yerel kuruluşların bütçelerinden, en az %10 (yüzd-e
on) oranında Devlet ve kamu iştiraklerinden, kamu
iktisadi teşebbüslerinden, döner sermayeli kurum
ve kuruluşlardan, katma bütçeli kurum ve
kuruluşlardan, Devletin yönetiminde veya denetiminde
faaliyet göstere-n kurum ve kuruluşlardan, Vakıflar
ve Vakıflar İdaresinden, Merkez Bankasından,
Kalkınma Bankasından ve belediye birliklerinden, bu
Yasa kuralları çerçevesinde veya bu Yasa kuralları
esas alınarak bağlı oldukları özel e-meklilik
kuralları çerçevesinde emeklilik maaşı/yaşlılık
aylığı alan herhangi bir kişinin, bu madde
kapsamında bulunan herhangi bir göreve kimin
tarafından ve hangi şekilde atandığına veya
görevlendirildiğine ba-kılmaksızın, doğrudan doğruya
veya gönderme yoluyla herhangi bir göreve atanması
veya seçilmesi halinde, bu Yasa kuralları uyarınca
veya kendi özel yasaları veya Dairelerin (Kuruluş,
Görev ve Çalışma Esasları) yasalarınd-a aksine kural
bulunup bulunmadığına bakılmaksızın bu görevinden
ayrılacağı tarihe kadar emeklilik maaşı/yaşlılık
aylığı durdurulur."


Davacının çalıştığı Karma Hayvan Yemi Harup Ürünü ve LP Gaz Üretim ve Pazarlama Kooperati-fi (Binboğa-Yem) Ltd.in Devletin yönetim veya denetiminde bir kurum veya kuruluş olup olmadığının saptanabilmesi için, bir kooperatif şirketin hukuki statüsüne ve yönetim şekline bakılması gerekmektedir.

Kooperatif şirketler, Fasıl 114 madde 4 altınd-a ve bu maddede belirlenen kurallara bağlı olarak, kooperatifçilik ilkelerine göre üyelerinin ekonomik çıkarlarını geliştirmek veya bu gibi şirketlerin çalışmalarını kolaylaştırmak kurulan, kuruluşuna göre sınırlı veya sınırsız sorumluluğu olan şirketlerdi-r.

Bu tür şirketlerin tüzel kişilik kazanması ile ilgili 18. madde şöyledir:

"18. Bir şirketin kaydolunması, o şirkete kaydolunduğu
isim altında tüzel kişilik kazandırır, varlığını
sürekli kılar ve ona, mal edinmesi, sözleşme
- yapması, dava açması ve diğer yargı işlemleri
başlatması, açılan dava ve başlatılan yargı
işlemlerinde savunma yapması ve kuruluşu için
gerekli olan tüm diğer işleri yapması için yetki
verir."


18. maddeden anlaş-ılacağı üzere, bir kooperatif şirket kaydolunduğu anda tüzel kişilik kazanmaktadır. Fasıl 114 Kooperatif Şirketler Yasası altında ve Yasada belirtilen amaçlarla kurulan kooperatif şirketlerin bir özel hukuk tüzel kişisi statüsünde olduğu tartışmasız hukuki- bir gerçektir. Bu saptama ışığında, Davacının çalıştığı Kooperatif de özel hukuk tüzel kişiliği olan bir kooperatif şirkettir.

Kooperatif şirketlerin yönetim kurulları, Fasıl 114 Kooperatif Şirketler Yasası'nın tefsir ile ilgili 2. maddesinde şöyle- izah edilmektedir:

" 'Komite' ve 'Kurul' kayıtlı bir şirketin işlerinin
yönetimiyle görevlendirilen yönetim kurullarını
anlatır."


Yasanın, Tüzük yapma ile ilgili 54. maddesinin 2. fıkrasının (h) bendinin "Komite veya kurul üyelerin-in ve diğer yetkililerin atanmasına, geçici olarak görevden alınmasına
ve görevden uzaklaştırılmalarına; komite ve kurul toplantılarından izlenecek yönteme ve komite, kurul ve diğer yetkililer tarafından kullanılacak yetkilere ve yapılacak görevlere ilişki-n kurallar öngörebilir;" şeklindeki düzenlemeye istinaden, Bakanlar Kurulu tarafından yapılan Tüzük'te Komite Seçiminin nasıl yapılacağı ve Komite Üyelerinin kimler olabileceği, Tüzüğün 39. ve 40. maddesinde belirlenmiştir. Bu maddeler sırasıyla şöyledir:
-

"KOMİTE SEÇİMİ

39. (1) Komite, Mukayyid tarafından bu maksad için
çağrılan ve her üç senede bir kere toplanan
bir genel kurul toplantısında seçilir. Komite
üyeleri yeni komite seçilinceye kadar-
mevkilerini işgal eder ve tekrar seçilmeye
hakları vardır.
Ancak, Mukayyid tarafından veya Mukayyidin
talebi üzerine bu maksat için çağrılan
olağanüstü bir toplantı, hazır bulunan
- üyenin dörtte üçünden oluşan bir çoğunlukla
görev süresi sona ermeden önce komiteye
veya herhangi üyesine işten el çektirebilecektir.
İşten el çektirilenlerin yerlerine aynı
toplantıda başkaları seçilir- ve seçilenler,
Mukayyid tarafından bu maksad için çağrılan
ilk genel toplantıda yeni komite seçilinceye
kadar görev yapar.
(2) Seçimi bu Tüzük uyarınca yapma Yöntemi konusunda
veya tüzüğün geçerliliği kon-usunda herhangi bir
sorun çıkması halinde sorun Mukayyid tarafından
karara bağlanır ve Mukayyidin kararı kesindir.
(3) Komite beş üyeden oluşur ve üçü ile yeter sayı
olur.
Ancak kayıtlı bir şirketin faal-iyet sahası
bir ilçeden fazla bir ilçeyi içine alırsa,
komite Nizamnamede saptandığı şekilde daha
çok üyeden oluşur.
(4) Komite seçimi için çağrılan Genel Kurul veya
Özel Genel Kurul tarihinden önceki do-ksan gün
içerisinde üye kaydedilenler aday olamaz ve oy
kullanamazlar. Yasanın yeni 40 A maddesi
uyarınca görevleri sona eren Komite üyeleri
ve müsdahdemler hiç bir şekilde yeniden Komite
üyeliğine s-eçilemezler ve isdihdam edilemezler.

KOMİTE ÜYELERİ

40. Komite üyeleri, kayıdlı şirketin üyesi olmalıdırlar.
Komite üyeleri aylık maaş veya başka bir ücret almaz.
Ancak kayıdlı şirket için veya kayıdlı şirket nam-ına
yapılan işlerde kendi ceplerinden sarfettikleri ve
miktarı komitece onaylanacak masrafları kayıdlı
şirketten alma hakkına sahiptirler."


Bu maddelere göre, kooperatif şirketlerin komiteleri yani yönetim kurulları, şirketin yaptığı -genel kurullarda kendi üyeleri arasından seçilir. Davacının istihdam edilip maaş aldığı Karma Hayvan Yemi Harup Ürünü ve LP Gaz Üretim ve Pazarlama Kooperatifi (Binboğa-Yem) Ltd. için de aynı yasal durum söz konusudur.

Davalılar adına bulunan Savcın-ın iddiasına göre, 94/2007 sayılı Kooperatif Şirketler Mukayyitliği (Kuruluş, Görev ve Çalışma Esasları) Yasası'nın 3. maddesinde belirtilen mukayyitliğin kuruluş amaçları, 5. maddesinde sıralanan görev veya yetkileri ve Fasıl 114 Kooperatif Şirketler Yasa-sı'nın
3, 17, 34, 39 ve 40. maddeleri ile Mukayyide verilen görev ve yetkiler ve Bakanlar Kuruluna verilen bazı yetkiler nedeniyle Devletin bir organı olan şirketler mukayyitliğinin sürekli olarak kooperatif şirketlerin içinde ve yönetiminde olduğundan, ko-operatif şirketler ve Davacının çalıştığı Karma Hayvan Yemi Harup Ürünü ve LP Gaz Üretim ve Pazarlama Kooperatifi (Binboğa-Yem) Ltd. Devletin yönetim ve denetimindedir. Dolayısıyla Emeklilik Yasası'nın 28. maddesi kapsamında olup Davalıların bu maddeye day-anarak aldığı, Davacının Sosyal Sigortalardan aldığı yaşlılık ve/veya emeklilik maaşını durdurma kararı Yasaya uygundur.

Davalıların Davacının çalıştığı Karma Hayvan Yemi Harup Ürünü ve LP Gaz Üretim ve Pazarlama Kooperatifi (Binboğa-Yem) Ltd.i, Devl-etin yönetiminde veya denetiminde faaliyet gösteren kurum ve kuruluş statüsüne soktuğunu iddia ettiği 94/2007 sayılı Kooperatif Şirketler Mukayyitliği (Kuruluş, Görev ve Çalışma Esasları) Yasası'nın 3. ve 5. maddeleri şöyledir:

Madde 3. Mukayyitliğin- kuruluş amaçları şunlardır:
"(1)Devletin Kooperatifçilik politikasını uygulamak, (2)Kooperatifçiliği benimsetmek ve yaygınlaşmasını sağlamak, (3)Değişen ve gelişen koşullara ve anlayışa paralel olarak Kooperatifçilik prensip ve uygulama-larını toplumun Kooperatif Örgütlerine adapte etmek ve (4)Kooperatiflere mali yardım ve danışmanlık hizmetlerini sağlamak, faaliyetlerine ana politika
ve plan doğrultusunda yön ve yol göstermek üzere yürürlükteki mevzuat uyarınca etkin bir denetim sağl-amak."
Madde 5. Mukayyitliğin başlıca görevleri şunlardır:

"(1) Kooperatif Örgütlerinin tescil, teftiş ve murakabesi
ile tasfiye işlemlerini yapmak,Kooperatif yöneticileri, müstahdemleri ve halkın
kooperatifçi-lik eğitimini yapmak, kooperatif genel
kuruluna başkan tayin etmek, müstahdemlerin tayin,
azil ve özlük hakları ile müstahdemlerin onay
işlemlerini yürütmek,Kooperatif örgütlerinin düzenli ve etkili bir biçimde
çalış-masını ve gelişmesini sağlamak,Kooperatiflerin örgütlenmesi, gelişmesi ve
etkinleşmesi için gerekli önlemleri almak,Yürürlükteki mevzuata uyulmasını sağlamak ve resmi
kuruluşlarla ilişki kurmak,Kooperatiflerin durumunu değerlendirme-k, danışmanlık
hizmetlerini yapmak, ekonomik ve sosyal kalkınmada
kooperatiflerin yönlendirilerek etkin olmasını
sağlamak veKooperatiflere muhasebe, kredi, pazarlama ve diğer
teknik konularda yardım ve hizmetler-de bulunmak."

Fasıl 114 Kooperatif Şirketler Yasası'nın 3, 17, 34, 39 ve 40. maddeleri ise şöyledir:

"Madde 3.(1) Mukayyit, Üst Kademe Yöneticileri
Yasasında öngörülen biçim ve
koşullarla atanır.
(2) Muka-yyit, bu Yasa ve bu Yasa altında
çıkarılan Tüzüklerde öngörülen tüm
yetkileri kullanır ve görevleri ifa
eder.
(3) Mukayyit, yetkilerini kullanırken ve
görevlerini ifa ederken bir şirketin-
komite toplantısına katılabilir veya
bir şirketin komitesini toplantıya
çağırabilir."

"Madde 17.(1)Mukayyit her yıl en az bir defa her kayıtlı şirketin hesaplarını teftiş eder veya çıkaracağı genel veya -özel yazılı bir emir ile teftiş amacıyla yetkili kılınan bir kişi tarafından denetlenmesini sağlar.(2) (1). Fıkrada öngörülen teftiş, eğer varsa, vadesi geçmiş borçların incelenmesini ve kayıtlı şirketin aktif ve pasiflerinin değerlendirilmesini kapsar-.
Ancak, bu fıkra amaçları bakımından aktiflerin değerlendirilmesinde şirkete ait taşınır ve taşınmaz mallar, İşletmelerin Sermaye ve Ekonomik Varlıklarının Yeniden Değerlendirilmesi Yasasındaki ilgili kurallar uyarınca yeniden değerlendirilir.
(3) - Mukayyit veya Mukayyit tarafından teftiş amacıyla genel veya özel yazılı bir emir ile yetkili kılınmış herhangi bir kişi, kayıtlı bir şirketin tüm defterlerini, hesaplarını, evrakını, teminatlarını veya kıymetli evrakını her zaman görmek ve kasadaki para-yı denetlemek hakkına sahiptir. Şirketin her yetkilisi, inceleme veya denetimi yapan kişiye, şirketin işlemleri veya işleyişi ile ilgili olarak isteyeceği bilgiyi verir."
"Madde 34.(1)Bir kayıtlı şirket, üyesinden başka herhangi bir kişiye borç veremez-.(2)Bir kayıtlı şirket, teminat mektubu veremez veya benzeri taahhütlere giremez.
Ancak, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Bankalar Yasası uyarınca bankacılık yapma lisansı alan kooperatif kuruluşları tüzel kişiliği olsun veya olmasın, üyesi olmayan b-ir kuruluşa, teminat mektubu verebilir veya benzeri taahhütlere girebilir.(3)Bakanlar Kurulu, çıkaracağı bir özel veya genel emirname ile herhangi bir kayıtlı şirketin veya kayıtlı şirketler sınıfının, herhangi bir taşınmaz malı ipoteğe almak yoluyla -borç para vermesini yasaklayabilir veya kısıtlayabilir.(4)Bir kayıtlı şirket, bir üyesine ihtiyat ve mevduat miktarı toplamının %4 (Yüzde Dört)'ünü ve her halükarda 50,000€ (Elli Bin) Euro'yu aşmamak kaydıyle nakit kredi verebilir. Kooperatifin üyeler-ine verebileceği toplam nakit kredi miktarı, ihtiyat ve toplam mevduatlarının %80 (Yüzde Seksen)'ini aşamaz.(5)Yürürlükteki ipotek ve rehin kaydına ilişkin yasalar ve diğer yasal mevzuatlarda aksine kural bulunup bulunmadığına bakılmaksızın kooperatifl-er tarafından üyelerine verilen istikrazlarla ilgili olarak alınacak ipotek ve rehinlerde kooperatifler ve üyeleri tapu harcından muaf tutulur.

"Madde 39.(1) Mukayyit res'en kayıtlı bir şirketin yapısı, işlemesi veya mali durumu hakkında soruşturma y-apabilir veya yazılı bir emirle bu amaç için yetkili kılacağı bir kişiin soruşturmayı yapmasına direktif verebilir. Böyle bir soruşturmanın yapılması komitenin çoğunluğu veya kayıtlı şirket üyelerinin üçte biri tarafından yapılacak bir dilekçe ile istenirs-e, Mukayyit soruşturmayı yapmak veya yukarıda belirtildiği şekilde yapılmasına direktif vermek zorundadır. İlgili şirket yetkilileri ve üyeleri Mukayyit veya Mukayyit tarafından yetkili kılınan kişi tarafından şirketin işleriyle ilgili olarak istenecek tüm- bilgileri verir ve kasadaki parayı, defterleri, hesapları, belgeleri ve teminatları veya kıymetli evrakı ibraz eder.
(2)
Mukayyit kayıtlı bir şirketin alacaklısının başvurusu üzerine ilgili şirketin defterlerini denetler ve-ya yazılı bir emirle bu amaç için yetkili kılacağı kişi tarafından teftiş edilmesine direktif verir. Ancak böyle bir teftişi yapması veya yapılmasına direktif vermesi için başvuruda bulunan alacaklının-(a)İlgili zamanda vadesi gelmiş bir alacağı bulun-duğuna, söz konusu parayı şirketten talep ettiğine ancak makul bir süre içinde paranın kendisine ödenmediğine Mukayyidi ikna etmesi; ve(b)Mukayyit tarafından istenecek bir para miktarını, söz konusu teftiş için yapılacak masraflara karşılık güvence ol-arak yatırması,Gerekir. (3)Mukayyit böyle bir teftişin sonuçlarını ilgili alacaklıya ve
işleri hakkında soruşturma yapılan kayıtlı şirkete bildirir. (4)(1). fıkra uyarınca bir soruşturma veya (2). fıkra uyarınca bir teftiş yapıldığında,- Mukayyit,masrafları veya masrafların uygun göreceği kısmını, kayıtlı şirket, soruşturma yapılmasını isteyen üyeler, kayıtlı şirketin yetkilileri veya eski yetkilileri ve eğer varsa, teftiş yapılması için başvuruda bulunan alacaklı arasında bölüştürülebili-r. (5)Bu madde uyarınca masraf olarak kararlaştırılan herhangi bir para miktarı, ilgili zamanda yürürlükte bulunan herhangi bir Yasa uyarınca para cezalarının tahsil edildiği şekilde tahsil edilebilir."
"Madde40.(1)(A)Mukayyit, bir kayıtlı şi-rket komitesinin görevlerini tam olarak yerine getirmediği kanaatine varırsa, komiteye itirazlarını belirtmek için öngöreceği sürenin sonunda, yazılı bir emirle komitenin görevine son verip sözkonusu şirketin işlerini iki yılı aşmayan bir süre yönetmek üze-re uygun göreceği kişi ve/veya kişileri İdare Memuru olarak atayabilir.
Ancak, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Bankalar Yasası altında faaliyet gösteren kooperatif kuruluşlarına aşağıdaki nitelikleri haiz kişiler İdare Memuru olarak atanabilir: - (a) İktisat, Maliye, Muhasebe, İşletme, İstatistik, Bankacılık, Kooperatifçilik, Matematik, İdari Bilimler, Uluslararası İlişkiler, Kamu Yönetimi, Hukuk, Tarım, Mühendislik-İşletmecilik ve ben-zeri konularda bir üniversite, akademi veya yüksekokul mezunu ve kamu görevinde, finans veya bankacılık konusunda en az beş yıl deneyimi olanlar ve;
(b) Kendi özel faaliyetlerinin kooperatifin faaliyet sahası ile ilgili olmayanlar
İdare Memuru olarak at-anabilirler.
(B)Yukarıdaki (A) bendinde İdare Memurları için öngörülen süre, her halükarda dört yılı aşmamak koşuluyla Mukayyit tarafından uzatılabilir.
Ancak, kayıtlı bir şirket kamu tüzel kişiliği olan veya Devletin temsilci bulundurduğu kur-uluşlardan kredi ve/veya mevduat sağladığı sürece veya bu tür kaynakların ilgili kuruluşlara geri ödenmesine değin veya kamu yararlarının gerektirdiği hallerde İdare Memurlarının görev süresi, yukarıdaki kısıtlamalara bakılmaksızın Mukayyidin önerisi ve -Bakanlar Kurulu kararı ile uygun görülecek sürelerde uzatılabilir.
(2)(1). fıkra uyarınca Mukayyit tarafından verilen bir dağıtma emrinden etkilenen komite veya onun herhangi bir üyesi, dağıtma emrinin komiteye bildirildiği tarihten başlayarak ü-ç gün içinde Bakanlar Kuruluna itiraz edebilir. Bakanlar Kurulu'nun konu ile ilgili olarak vereceği karar nihai ve kesindir.(3)(1). fıkra uyarınca Mukayyit tarafından bir dağıtma emri verildiğinde, söz konusu emir, komiteye bildirildiği tarihten başla-yarak üç gün geçmedikçe ve (2). fıkra uyarınca emre karşı itiraz edilmesi halinde, itiraz tezekür edilip emir Bakanlar Kurulu tarafından teyit edilmedikçe, yürürlüğe konmaz.(4)Bu madde uyarınca atanan İdare Memurları, Mukayyidin gözetiminde ve direkti-flerine bağlı olarak ilgili kayıtlı şirketin komitesinin veya herhangi bir memurunun görevlerini yerine getirmeye, ilgili şirketin bilanço dahil mali hesaplarını kontrol edip onaylamaya ve işbu şirketin sözkonusu hesaplarını mukayyit vasıtasıyla Bakanlar K-urulunun onayına sunmaya, keza mukayyidin uygunluk bildirisini ve Bakanlar Kurulunun onayı ile ana sözleşmesini tadil etmeye ve şirket menfaatlerinin gerektirdiği tüm işlemleri yapmaya yetkilidir.(5)Mukayyit atanan kişiye veya kişilere ödenecek ücretl-eri saptayabilir. Söz konusu ücretlerle kayıtlı şirketin yönetilmesi için yapılacak öteki
masraflar, şirket bütçesinden karşılanır.(6)Atanan kişi veya kişiler, atandığı veya atandıkları süre sona erdiğinde yürürlükteki Tüzük kuralları uyarınca yeni b-ir komitenin oluşturulması için gerekli düzenlemeleri yapar.(7)Kayıtlı şirket bir finansman bankasına borçlu ise, o şirket hakkında (1). Fıkra uyarınca herhangi bir işlem yapılmadan önce, Mukayyit, yapılması tasarlanan işlem ve şirket işlerinin yöneti-lmesi için öngörülen hususlarda söz konusu banka ile istişare eder.(8)Bu madde kurallarının hiçbiri, Mukayyidin kayıtlı bir şirketin tasfiyesine emir verme yetkisini etkilemez."

94/2007 sayılı Kooperatif Şirketler Mukayyitliği (Kuruluş, Görev- ve Çalışma Esasları) Yasası'nın aktarılan maddelerine bakıldığı zaman, Yasa'nın 3. maddesine göre Mukayyitliğin Kuruluş amaçları; Devletin kooperatifçilik politikasının uygulanması, kooperatiflerin, kooperatifçilik prensipleri ile çalışmasının sağlanması,- kooperatiflere yön ve yol göstermek ve bu amaçlarla kooperatiflerde etkin denetim yapılmasıdır. Yasa'nın 5. maddesinde sıralanan Mukayyitliğin görevleri, kooperatiflerin faaliyetlerini mevzuata uygun ve etkin bir şekilde yürütebilmesi için Mukayyide veril-en görevlerdir.

Fasıl 114 Şirketler Yasası'nın 3. maddesi Mukayyidin yasanın ve tüzüklerin kendine verdiği yetkileri kullanıp görevlerini ifa edeceğini ve yetkilerini kullanıp görev ifa ederken kooperatif şirketlerin komite toplantılarına katılabilec-eğini veya bir şirketin komitesini, yani yönetim kurulunu toplantıya çağırabileceğini belirtmektedir.

17. madde, Mukayyide, kooperatif şirketleri denetleme veya bu denetim için başka kişileri yetkili kılma yetkisi vermektedir.

34. madde, Ba-kanlar Kuruluna, özel ve genel bir emirname çıkarıp herhangi bir kooperatif şirketinin taşınmaz mal ipoteği ile kredi vermesini yasaklama veya kısıtlama getirme yetkisini vermektedir.

39. madde, Mukayyide, bir alacaklının başvurması üzerine, ilgili k-ooperatifin defterlerini denetleme veya bu denetimi yapmak için başka bir kişiyi yetkilendirme yetkisi vermektedir.

Yasanın 40. maddesinin Mukayyide verdiği yetki, bir kooperatif şirketin genel kurul ile atanmış komitesi veya yönetim kurulunun görevl-erini tam olarak yapamadığı kanaatine varması halinde, ilgili şirketin komitesinin veya yönetim kurulunun görevine son vererek 2 yıl süre ile şirketin işlerini yönetecek, uygun göreceği kişi veya kişileri idare memuru olarak atamakla ilgilidir. Mukayyit, 2- yıl süre ile idare memuru olarak atadığı kişilerin görev süresini, ancak
2 yıl daha (toplamda 4 yıl) uzatabilir. Aynı madde, Bakanlar Kuruluna, Mukayyidin önerisi ile bu süre kısıtlamasına bakılmaksızın, uygun görülecek sürelerle idare memurlarının görevi-ni uzatma yetkisini, yine maddede belirtilen gerekçelerle vermektedir. Maddenin 4. fıkrasına göre, atanan idare memurları, şirketin menfaatlerinin gerektirdiği tüm işlemleri yaparlar ve 6. fıkrası gereğince görev süreleri sona erdiğinde, yeni bir komite ve-ya yönetim kurulunun oluşturulması için Kooperatif Şirketler Tüzüğü'ne uygun olarak gerekeni yaparlar. Yani idare memurlarının geçici görev süreleri sonunda, Tüzüğe uygun olarak genel kurul yapılmasını sağlama ve yeni komitenin veya yönetim kurulunun genel- kurulda seçilmesi için gerekli tertibatı alma mükellefiyetleri bulunmaktadır.

Bu yasal durumdan açıkça anlaşılacağı üzere, kooperatif şirketler, genel kurullarının seçtiği komite veya yönetim kurulu ile yönetilen, özel hukuk tüzel kişiliğini haiz -şirketlerdir. Kooperatif Şirketler Mukayyidi ise Fasıl 114 Şirketler Yasası ve bu Yasa altında çıkarılan tüzüklerle ve 94/2007 sayılı Kooperatif Şirketler Mukayyitliği (Kuruluş, Görev ve Çalışma Esasları) Yasası ile kendisine verilen yetkileri kullanarak, -kooperatif şirketlerin amaçlarına ve mevzuata uygun faaliyet göstermelerini sağlamakla yükümlü olup, bu yükümlülüğü yerine getirmek için atıfta bulunulan yasaların verdiği yetkiye dayanarak kooperatif şirketlerin denetimini yapmaktadır.

Mukayyidin bi-r kooperatif şirkete, Yasanın 40. maddesinde belirtilen sebep nedeniyle, geçici bir süre (en fazla 4 yıl) idare memuru ataması veya yine aynı maddede belirtilen sebeplerle Mukayyidin önerisi ile Bakanlar Kurulunun bazı kooperatif şirketlerin faaliyetlerini-n özelliği nedeniyle şirketlerdeki idare memurları için bu süreyi uzatabilme yetkisinin olması ve sürenin uzatılması, bir kooperatif şirketi, Emeklilik Yasası'nın 28. maddesi kapsamına giren Devletin yönetim veya denetiminde faaliyet gösteren bir kurum ve -kuruluş statüsüne sokmamaktadır. Mukayyidin idare memuru ataması, Yasanın belirttiği sebebe istinaden ve istisnaen geçici olarak kullanılabilecek bir yetkidir. Bakanlar Kurulunun 4 yıldan sonra Mukayyidin önerisi ile idare memurlarının görev sürelerini uyg-un görülecek sürelerle uzatabilmesi de Yasada belirtilen sebeplerin varlığına dayalı olarak kullanılabilecek bir yetkidir. Bir kooperatife Mukayyidin önerisi ile Bakanlar Kurulunun uzun yıllar idare memuru ataması ve/veya atanmış idare memurlarının görev s-üresini uzatması, kooperatif şirketin yönetimi ile ilgili hukuki durumu değiştirmemektedir.

Aktardığımız Fasıl 114 Şirketler Yasası'nın meselede konu edilen diğer maddeleri olan 3, 17 ve 34. maddeleri ile Kooperatif Şirketler Mukayyitliği (Kuruluş, G-örev ve Çalışma Esasları) Yasası'nın 3. ve 5. maddeleri ise Şirketler Mukayyitliğine, kendi genel kurulları ile seçtikleri komite veya yönetim kurulu ile yönetilen ve faaliyet gösteren kooperatif şirketlerin kooperatifçilik amaçlarına ve mevzuata uygun faa-liyet göstermeleri için yol gösterip yardım etmek görevi ve bu maksatlarla kooperatifleri denetleme yetkisi vermektedir.

Bir kurum veya kuruluşun Devletin yönetim veya denetiminde olabilmesi için yönetim kurulunun Devlet veya Devlet organları tarafı-ndan atanacağının o kurum veya kuruluşun yasasında düzenlenmesi ve yönetim kurulunun tümü
veya çoğunluğunun böyle bir yasa gereğince Devlet tarafından atanması, bu şekilde yapılacak atamaların o kurumun yönetiminde süreklilik arz etmesi ve böyle bir kurum -veya kuruluşun, sürekli olarak yapılan bu tür atamalarla oluşan Devletin atadığı yöneticiler tarafından yönetilmesi gerekmektedir. KKTC'de kendi yasaları ile kurulmuş ve yönetim kurulları kendi yasası gereğince Devlet tarafından atanan ve sürekli olarak De-vletin atadığı yöneticiler tarafından idare edilen ve Devletin yönetim veya denetiminde olan bir çok kurum ve kuruluş bulunmaktadır. Fasıl 171 Elektrik İnkişaf Yasası altında kurulan Kıb-Tek, 32/1992 Yasa altında kurulan TÜK ve yine kendi yasaları altında -kurulan SÜTEK, TAK bu tür kurum ve kuruluşlardandır.

Kooperatif şirketlere ise bu şekilde bir yönetim kurulu atanmamaktadır. Her iki Yasanın Mukayyide veya Şirketler Mukayyitliğine verdiği yukarıda belirtilen görev ve yetkiler, bir kooperatif şirketi-, Devletin yönetim veya denetiminde bir kurum veya kuruluş statüsüne koymamaktadır.

Tarafların mutabık kalıp müştereken beyan ettikleri olgulara göre, Davacının istihdam edildiği Karma Hayvan Yemi Harup Ürünü ve LP Gaz Üretim ve Pazarlama Kooperatifi- (Binboğa-Yem) Ltd. 2005 yılında kaydedilerek tüzel kişiliği oluştuktan sonra, 28 Nisan 2005 tarihinde ilk genel kurul toplantısı yapılarak ilk yönetim kurulu seçilmiştir. 13 Mart 2009 tarihinde ikinci kez genel kurul toplantısı yapılarak yeniden bir yönet-im kurulu seçilmiş olmakla birlikte, Haziran 2009'da Mukayyit tarafından şirkete idare memuru atanmıştır. Mukayyidin idare memuru atamaları devam etmiş ve en son Mart 2016 tarihinde Bakanlar Kurulu tarafından şirkete yeni idare memurları atanmıştır. 10/8/2-017 tarihinde ise bu Kooperatif genel kurul yaparak yönetim kurulunu seçmiş ve idare memurlarının görevi sona ermiştir.

Belirtilen yasal durum, olgular ve varılan neticeye
göre, özel hukuk tüzel kişiliğini haiz bir kooperatif
şirket olan Davacının i-stihdam edildiği Binboğa Kooperatif Şirketine Mukayyit ve Bakanlar Kurulu tarafından yapılan
idare memuru atamaları, Mukayyit veya Şirketler Mukayyitliğine Fasıl 114 Kooperatif Şirketler Yasası'nın ve 94/2007 sayılı Kooperatif Şirketler Mukayyitliği (Kurul-uş, Görev
ve Çalışma Esasları) Yasası'nın her kooperatif şirket
için ve bir kooperatif şirket olan Karma Hayvan Yemi Harup Ürünü ve LP Gaz Üretim ve Pazarlama Kooperatifi (Binboğa-Yem) Ltd. için de verdiği görev ve yetkiler, bu Kooperatifin Devletin yöneti-m veya denetiminde bir kurum veya kuruluş olduğu sonucunu doğurmamaktadır. Dolayısıyla Davacının istihdam edildiği Karma Hayvan Yemi Harup Ürünü ve LP Gaz Üretim ve Pazarlama Kooperatifi (Binboğa-Yem) Ltd., Devletin yönetiminde veya denetiminde bir kurum v-e kuruluş olmayıp, Emeklilik Yasası'nın 28. maddesinin kapsamına girmemektedir. Bu nedenlerle, Emeklilik Yasası'nın 28. maddesi kapsamında olmayan bir kooperatif şirket olan Karma Hayvan Yemi Harup Ürünü ve LP Gaz Üretim ve Pazarlama Kooperatifi (Binboğa-Y-em) Ltd.de çalışan Davacının, Davalı No.1 Sosyal Sigortalar Dairesinden aldığı yaşlılık aylığı ve/veya emeklilik maaşının durdurulmasına ve/veya ödenmemesine dair Davalıların almış olduğu karar, Yasaya aykırı bir karardır.

Belirtilenler ışığında, Dav-acı davasında başarılı olduğundan, Davalıların almış olduğu dava konusu kararın hükümsüz ve etkisiz kılınması gerekmektedir.

Netice itibarıyla:

Davalıların, Davacının Davalı No.1'den almakta olduğu emeklilik maaşı ve/veya yaşlılık aylığının Nis-an 2016 itibarıyla durdurulması ve ödenmemesini öngören kararının hükümsüz ve etkisiz olduğuna ve herhangi bir sonuç doğuramayacağına karar verilir.

Dava masrafları Davalılar tarafından ödenecektir.



Mehmet Türker Tanju Öncül B-eril Çağdal
Yargıç Yargıç Yargıç


1 Haziran, 2018













22






Full & Egal Universal Law Academy