Yüksek İdare Mahkemesi Numara 104/1983 Dava No 22/1984 Karar Tarihi 29.11.1984
Numara: 104/1983
Dava No: 22/1984
Taraflar: Hasan H. Tuğyan ile Ek. Ve Ma. Bak.
Konu: KTFD sınırları dışında elde edilen Kıbrıs Lirasının KTFD’ye getirilmesi
Mahkeme: YİM
Karar Tarihi: 29.11.1984

-D.22/84 YİM 104/83

Yüksek İdare Mahkemesi Olarak Oturum Yapan

Yüksek Mahkeme Huzurunda.

Mahkeme Heyeti: Şakir Sıdkı İlkay, Başkan, Salih S. Dayıoğlu,
Niyazi F. Korkut.

Anayasanın 118. Maddesi hakkında.

Müstedi: Hasan H. Tuğ-yan, Mağusa.

ile -

Müstedaaleyh: KTFD Ekonomi ve Maliye Bakanlığı vas. KTFD.

Arasında.

Müstedi namına: Ali Dana, Şefika Durduran ve Osman Ertekün. Müstedaaleyh namına: Akın Sait.



Yasa Maddesi: 38/1982 sayılı Para ve Kambiyo İşleri Yasanının,15 ve 79-(1) maddesi, 20.5.1983 tarihli Resmi Gazetede yayı anan Döviz (Tevdiat ve Mevduat Hesapları) Tüzüğünün 10. maddesi ve 337/83 sayılı Kıbrıs Lirası Gelirlerinin Yetkili Bankalarda Bozdurulması Tüzüğü.

İstemin Özeti: Müstedinın devlet sınırları dışında elde -ettiği Kıbrıs Lirası maaş veya ücretini Devlet sınırları dahiline getirilmesini ve yetkili bankalarda bozdurulmasını öngören Müstedaaleyh kararının hükümsüz ve etkisiz olduğuna ve herhangi bir sonuç doğurmayacağına karar verilmesi istemi.

OLAY: Kıbrıs Tür-k Askeri Müstahdemler Sendikası üyesi olan ve Güneyde İngiliz Üslerinde yangıncı olarak çalışan Müstediye, Müstedaaleyhe bağlı Para Kambiyo ve İnkişaf Sandığı İşleri Dairesi tarafından gönderilen yazıda devlet sınırları dışından aldığı maş veya ücretini 8 -gün zarfında yetkili bankaya yatırması istendi. Müstedinin üyesi bulunduğu As-Sen üyelerini ilgilendirdiği bu konuda, Maliye Bakanı ile görüşmede bulundu. Maliye, Bakanı Sendika Başkanına devlet sınırları dışında çalışanların zorunlu harcamaları için maaş -veya ücretlerinin %25'ini 5OKL.sını aşmamak kaydı ile yatırmaktan muaf olduklarını fakat gerisinin yetkili bankalarda bozulmasının zorunlu olduğunu bildirdi. Başvuru bu karardan yapıldı.

SONUÇ: Müstedaaleyh tarafından ve As-Sen vasıtasıyle müstediye bildi-rilen ve müstedinin devlet sınırları dışında çalışması neticesinde Kıbrıs Lirası olarak elde ettiği maaş ve ücretinin devlet sınırları dahiline getirilmesini ve yetkili bankalarda bozdurulmasını öngören kararın hükümsüz ve etkisiz olduğuna ve herhangi bir -sonuç doğurmayacağına oybirliği ile karar verilir.



HÜKÜM

Şakir Sıdkı İlkay, Başkan: Müstedi, 25.8.1983 tarihli ve 47/82 sayılı yazı ile müstedaaleyh tarafından kendisine bildirilen ve müstedinin Devlet sınırları dışında çalışması neticesinde Kıbrıs Lir-ası olarak elde ettiği maaş veya ücretinin tümünün veya herhangi bir kısmının Devlet sınırları dahiline getirilmesini ve yetkili bankalarda bozdurulmasını öngören kararın hükümsüz ve etkisiz olduğuna ve herhangi bir sonuç doğuramayacağına karar verilmesini- istemiştir.

Müstedi, As-Sen olarak bilinen Kıbrıs Türk Askeri Müstahdemler Sendikasının üyesi bulunmaktadır. Müstedi, 1956'dan beri Devlet sınırları dışında bulunan Egemen İngiliz Üs Bölgesinde yangıncı olarak çalışmakta ve Kıbrıs Lirası olarak ödenmekte-dir.

Müstedeaalyhe bağlı Para Kambiyo ve İnkişaf Sandığı İşleri Dairesi Müdür Muavini tarafından müstediye gönderilen 20.6.1983 tarihli bir yazı ile ilgili Yasa ve kararname hükümlerine göre Eiaziran 1983 sonunda ve ondan sonraki aylarda alacağı maaşını, -8 gün zarfında, yetkili bankalara resmi kurdan Türk Lirası karşılığı satması gerektiği, maaşını Türk Lirasına dönüştürmediğinin saptanması halinde ise güneye geçiş izninin iptal edileceği bildirildi. 1.7.1983 tarihinde ise As-Sen Sendikasının Yönetim Kurul-u, müstedi ve üyelerini ilgilendiren bu konuda ve onlar nam ve hesabına Maliye Bakanı ile bir görüşmede bulundu ve ona düşünce, görüş ve isteklerini şifahen ve daha sonra da, 15.7.1983 tarihinde, yazılı olarak iletti. Konuyu tezekkür eden Maliye Bakanı, Se-ndika başkanına 47/82 sayılı ve 25.8.83 tarihli bir yazı gönderdi ve Kuzey Kıbrısta mukim olup da Güney Kıbrısta çalışan kişilerin maaş ve ücretlerinin ayda KLSO.'sını aşmamak kaydı ile %25'inin Güneyde yapılacak zorunlu harcamalar göz önünde bulundurulara-k yetkili bankalara yatırmaktan muaf tutulduğunu, bunun dışındaki miktarların ise yetkili bankalarda bozdurulmasının zorunlu olduğunu, bildirdi. Müstedinin, bu başvuruda, hükümsüz ve etkisiz olduğuna karar verilmesini istediği Bakanın Sendikaya gönderdiği -bu yazının içerdiği iddia edilen karardır.

Müstedi başvurusunda konu edilen kararın hukuki dayanaktan yoksun olduğunu ileri sürdü.

Müstedaaleyh dosyaladığı itiraznamede ve başvurunun duruşması sırasında (i) Bakanın Sendikaya gönderdiği yazının müstediye -yönelik olmadığını, (ii) müstediye aynı mealde bir yazının daha önce 20.6.83' de gönderildiğini ve bu nedenle başvurunun 75 günlük süre içinde
dosyalanmadığını, (iii) konu edilen yazının bir karar niteliğinde olmayıp yasal durumun bildirilmesine yönelik ol-duğunu ve bu nedenlerle başvurunun ileriye gidemeyeceğini ileri sürdü. Müstedaaleyhin, bunlara ilâveten, sözü edilen kararın ilgili mevzuata dayandığını ve yasal ve geçerli olduğunu savundu.

Başvurunun karara bağlanabilmesi için müstedaaleyh tarafından i-leri sürlen hususların sıra ile ele alınıp incelenmesi gerekir.

Maliye Bakanının Sendikaya gönderdiği yazının müstediye yönelik olmadığı iddia edilmiştir. Yukarıda zikredilen olgulardan ve mahkemeye emare olarak ibraz edilen yazılardan görülebileceği üzer-e AsSen Yönetim Kurulu konu ile ilgili olarak Bakana, gerek şifahi gerekse yazılı olarak, görüş, düşünce ve isteklerini müstedinin de a'ralarında bulunduğu üyeleri nam ve hesabına sundu. Maliye Bakanı da As-Sen Başkanına gönderdiği ve başvuruya konu kararı- içerdiği iddia edilen 47/82 sayılı ve 25.8.1983 tarihli yazıda belirtilen hususlarda bilgi edinilmesini ve ilgililerin aydınlatılmasını istedi. Söylenenlerden anlaşılacağı gibi konu yazı diğeleri arasında müstediyi ilgilendirmekte ve onun menfaatlarını da- etkilemektedir.

İkinci husus konu yazının bir karar içerip içermediğidir. Yazının birinci sayfası sadece yasal durumun izahı mahiyetinde ise de ikinci sayfasında aynen şöyle denmektedir:

"Bakanlığımızca yapılan yasal düzenleme ile Güney Kıbrıs'ta çalışm-akta olan bölgemizde mukim kişiler, maaş ve ücretlerinin ayda 50 Kıbrıs Lirasını aşmamak kaydıyla ;o25 ini güneyde yapılacak zorunlu harcamaları gözönünde bulundurularak yetkili bankalarda bozdurmaktan muaf tutulmuşlardır. Bunun dışındaki miktarların yetki-li bankalarda bozdurulması zorunludur."


Yukarıdaki iktibastan Bakanlıkça yapılan "yasal düzenlemeden" bahsedilmekte ise de ilgili yasa ve tüzüklerde muafiyet ile ilgili kural bulunmadığına göre bahsedilen düzenlemenin idari olarak yapıldığı ve bunun mura-t edilmekte olduğu anlaşılmaktadır. Bu böyle olduğuna göre de konu yazının karar içermediği savı geçerli değildir.

Şimdi de tezekkür edilmesi gereken husus başvurunun Anayasanın öngördüğü 75 günlük süre içinde dosyalanmış olup olmadığıdır. 9üstedaaleyh 7-5 günlük sürenin konu hakkında müstediye ilkin gönderilen yazının günü olan 20.6.1983 tarihinden itibaren hesaplanması gerektiğini savundu. 20.6.1983 tarihli yazı müstediye Para Kambiyo ve İnkişaf Dairesi Müdür Muavini tarafından gönerilmişti. Bu yazıda mü-stedinin Güney Kıbrısta aldığı maaşının tümünü yetkili bankalara satması istenmişti. Daha sonra yapılan ve yukarıda izah edilen yeni girişimler sonucu Maliye Bakanı durumu yeniden tezekkür etti ve konu hakkında yeni bir karar aldı. Bu karar uyarınca müsted-inin Güney Kıbrısta aldığı maaş ve ücretin, daha önce de belirtildiği gibi KL5O.'sını aşmamak üzere o/25'i dışındaki miktarının yetkili bankalarda bozdurulması istendi. Görülebileceği gibi Maliye Bakanının 25.8.1983 tarihli yazısının içeriği karar yeni ve -değişik bir karardır ve bu nedenle 75 günlük sürenin bu karar tarihinden veya bunun müstedinin bilgisine geldiği tarihten itibaren hesaplanması gerekir. Bu şekilde hesaplandığında ise başvurunun öngörülen 75 günlük süre dışında dosyalandığı söylenemez.

So-n olarak tezekkür edilmesi gereken husus konu kararın, müstedinin Devlet sınırları dışında Kıbrıs Lirası olarak elde ettiği maaş ve ücretini Devlet sınırları dahiline getirmesini ve buradaki yetkili bankalarda bozdurmasını öngördüğüne göre, ne dereceye kad-ar yasal ve geçerli olup olmadığıdır.

Başvuruya konu 25.8.1983 tarihli ve 47/82 sayılı yazıda 38/1982 sayılı Para ve Kambiyo İşleri Yasasının 15. maddesi ve 37 sayılı ve 20.5.1983 tarihli Resmi Gazetede yayınlanan Döviz (Tevdiat ve Mevduat Hesapları) Tüzü-ğüne atıfta bulunulmaktadır. Yasanın 15. maddesi bölgede mukim kişilerin. bölgeye girişlerinde beraberlerinde getirdiklerini veya havale yolu ile gelen dövizlerin 8 gün içinde yetkili banka veya müesseseye sâtmak veya yatırmak zorunda olduklarını öngörmekt-edir. Görüleceği gibi bu madde fülen bölgeye getirilen veya gelen dövizlerden bahsetmekte ve fakat dışarıda kazanılan maaş veya ücretin bölgeye getirilmesini öngören bir kural içermemektedir. 20.5.1983 tarihli Resmi Gazezede yayınlanan Döviz (Tevdiat ve Me-vduat Hesapları) Tüzüğü ise Yasanın 10. maddesi altında yapılan bir tüzük olup, tetkikinden de görüleceği gibi, develete veya bölgeye getirilmesi zorunlu olmayan dövizler karşılığında bankalarda açılacak döviz tevdiat hesaplarının açılması ve işleyişini dü-zenlemektedir ve bu nedenle başvuru konusu karara şamil bir tüzük değildir.

Müstedaaleyh konu kararın yasal ve geçerli olabilmesi için böyle bir kararı öngören veya buna dayanıklık teşkil edebilecek kural veya kuralların Yasanın âmil maddelerinde (operati-ve part) veya Yasanın verdiği yetki aitında yapılan tüzük veya tüzüklerde yer alması gerekir.

Müstedaaleyh tarafından dosyalanan itiraznamede ve başvurunun duruşması sırasında konu kararın Yasanın 3. maddesine, Yasa altında çıkarılan 332/83 sayılı Şahsi K-arakterli Gelirler ve Giderler Tüzüğü ve 337/83 sayılı Kıbrıs Lirası Gelirlerinin Yetkili Bankalarda Bozdurulması Tüzüğüne dayandığı ileri sürüldü. Bu durumda bunların sıra ile ele alınıp incelenmesi gerekir. İtiraznamde 203/83 sayılı Döviz (Tevdiat ve Mev-duat Hesaplar) Tüzüğüne de atıfta bulunulmuşsa da başvurunun duruşmasında buna dayanılmamıştır. Esasen Yasanın 10. maddesi altında yapılan bu Tüzük, gerek 10. maddenm gerekse Tüzüğün tetkikinden kolaylıkla görülebileceği gibi, başvuru konusunu ilgilendirme-mektedir.

Yasanın 3. maddesi ticari ve gayri ticari her türlü kaynaktan doğan dövizlerin, mülkiyeti kime ait olursa olsun, Bakanlığın emrinde
olduğuna dair kural içermektedir. Bu kural bölgeye getirilmiş olan veya burada bulunan dövizlere şamildir. Genel -kaideye göre bir yasa veya yasa kurallarının kapsam alanı, aksi belirtilmediği takdirde ve bazı istisnalar dışında, devlet sınırlari içidir. -Gör:Maxvell on The Interpreteion of Statutes lOth Ed., p.144-145 ve Draper and Son Ltd. v. Turner and Son Ltd. (19-64) 3 All E.R. 148 at 150. Yasanın 3. maddesı devlet sınırları dışındaki dövizlere şamil olmadığına göre başvuru konusu karara dayanıklık edemez.

332/83 sayılı Şahsi Karakterli Gelirler ve Giderler Tüzüğü, Yasanın 48. maddesi altırıda yapılmış bir Tüzüktü-r. 48. madde aynen şöyledir:

"Yasal nafakalar ve benzerleri, emekli aylıkları, yabancı memleketlerdeki özel mülkleri cari bakım ve tamir giderleri, küçük miktardaki meblağların transferi, kitap, gazete, mecmua, plâk ve benzerlerinin abone ve satın alma be-delleri, mükafatlar gibi şahsi karakterli gelir ve giderler, Bakanlar Kurulunca çıkarılacak tüzük çerçevesinde uygulanır."

48. maddenin yukarıda yapılan iktibasından da görülebileceği gibi bu madde altında ve bu maddenin öngördüğü hususları düzenlemek ama-cı ile yapılan 332/83 sayılı Tüzüğün müstedinin Egemen İngiliz Üs Bölgesindeki hizmetine karşılık elde ettiği dövize şamil olduğu söylenemez.

337/83 sayılı Kibrıs Lirası Gelirlerinin Yetkili Bankalarda Bozdurulması 'Tüzğünün 2. maddeSi şöyledir:

"Para v-e Kambiyo İşleri Yasasının 10. maddesine istinaden yapılan "Döviz (Tevdiat ve Mevduat Hesapları) Tüzüğünün" 6. madde kuralları saklı kalmak kaydıyla, Kıbrıs Türk Federe Devleti Bölgesinde mukim kişilere ödenen emekli maaşı ve sosyal sigorta ödeneği dışında- maaş, ücret ve diğer şekilde sağlanan tüm Kıbrıs Lirası gelirlerinin Kıbrıs Türk Federe Devletine getirilerek yetkili bankalarda bozdurulması zorunludur."

Yapılan iktibastan görülebileceği gibi bu tüzüğün 2. maddesi müstedaaleyhin kararına dayanak teşkil- edebilecek kural içermektedir. Ne var ki bu tüzük 26.8.1983 tarihinde Resmi Gazete'de yayınlanarak yürürlüğe girmiştir ve bu tarihten bir gün önce müstedaaleyh tarafından alınmış olan konu karara şamil olamaz.

Yukarıda söylenenlerden anlaşılacağı gibi ba-şvuru konusu karar yasal dayanaktan yoksundur.

Son olarak bir hususa değinmek istiyoruz. Bu başvurunun duruşmasında müstedi esas itibarı ile 337/83 sayılı Kıbrıs Lirası Gelirlerinin Yetkili Bankalarda Bozdurulması Tüzüğünün daha önce alınan konu kararlara- destek olamayacağını ileri sürmüş ve alternatif olarak da bu tüzüğün Yasanın verdiği yetkinin dışında yapıldığını ve bu nedenle geçersiz (ultra vires) olduğunu iddia etmiştir. Yukarıda varmış olduğumuz karar ışığında bu hususu incelememiz gerekmiyorsa da -önemine binaen bu hususla ilgili bir iki noktaya kısaca temas etmeyi uygun gördük. Bir tüzük ancak ilgili yasada verilen yetkiye dayanılarak yapılabilir ve verilen yetkinin aşılmaması gerekir. Ilerhangi bir tüzük veya tüzük kuralı yasanın verdiği yetkiyi a-ştığı nisbette geçersiz olur. 337/83 sayılı tüzük, metninde de belirtildiğine göre, 38/1982 sayılı Yasanın 79(1) maddesi altında yapılmıştır. Bu madde Yasanın kurallarının ve amaçlarının daha iyi bir şekilde düzenlenmesini ve uygulanmasını sağlamak amacı -ile Bakanlar Kurulunun tüzük yapma yetkisini haiz olmasını öngörmektedir. Bu tüzük yapma yetkisini Bakanlar Kuruluna veren genel bir maddedir. Bu madde altında yapılacak bir tüzük yasanın diğer madde vaya maddelerinde belirtilen kural ve amaçların daha iyi- bir şekilde düzenlenmesini ve uygulanmasını sağlamak için yapılabilir. Diğer bir deyimle böyle bir tüzüğün, metninde belirtilmese dahi; yasanın diğer belirli madde veya maddelerine dayanması gerekir. Bu tüzüğün üzerine dayandırılabileceği madde Yasanın 31-. maddesidir. Bu madde şöyledir:

"Bölgedeki gerçek ve tüzel kişilerin hariçte mukim gerçek ve tüzelkişilerden sağladıkları hizmetler karşılığı döviz ile bölgedeki gerçek ve tüzel kişilerin bölgede ve hariçte mukim kişilere sağladıkları hizmetler ve/veya g-örünmeyen muameleler karşılığı Kıbrıs Türk Federe Devletine getirilmesi gerekli dövizler ile tahsisi yapılabilecek dövizler bu kısım altında çıkarılacak Kıbrıs 'I,ürk Federe Devletine döviz transferlerini ve döviz tahsislerini düzenleyici tüzük altında uyg-ulanır."

Görüleceği gibi maddenin ilgili kısmında "bölgedeki gerçek ve tüzel kişilerin bölgede ve hariçte mukim kişilere sağladıkları hizmetler...."den söz edilmektedir. Kendilerine hizmet sağlananlardan "kişi" olarak söz edildiğine ve buradaki "kişi" söz-cüğünün neleri anlattığı tefsir maddesinde belirtilmediğine göre bunun gerçek kişiler dışında tüzel kişileri veya devlet makamlarını kapsayıp kapsamadığı sorunu ortaya çıkar. Saniyen şu da var ki Yasanın 79(2) maddesinde yasada yapılması öngörülen tüzükler-in yasanın yürürlüğe girdiği tarihten başlayarak en geç 3 ay içinde yapılması öngörüldüğüne göre bu sürenin dışında yapılan bir tüzüğün ne dereceye kadar geçerli olup olmadığı sorunu ortaya, çıkar. Biz sadece bu hususlara işaret etmeyi ve daha ileriye gidi-p kesin görüş belirtmemeyi uygun gördük.

Sonuç olarak 25.8.1983 tarihli ve 47/82 sayılı Yasa ile müstedaaleyh tarafından ve As-Sen vasıtasıyle müstediye bildirilen ve müstedinin devlet sınırları dışında çalışması neticesinde Kıbrıs Lirası olarak elde etti-ği maaş veya ücretin devlet sınırları dahilinde getirilmesini ve yetkili bankalarda bozdurulmasını öngören kararın hükümsüz ve etkisiz olduğuna ve herhangi bir sonuç doğuramayacağına, oybirliği ile karar verilir.



(Şakir Sıdkı İlkay) (Salih S. Dayıoğl-u)(Niyazi F. Korkut)
Başkan Yargıç Yargıç

29 Kasım 1984





- 383 -



Full & Egal Universal Law Academy