Yüksek İdare Mahkemesi Numara 10/2001 Dava No 7/2006 Karar Tarihi 09.05.2006
Numara: 10/2001
Dava No: 7/2006
Taraflar: Virgo Trans Nakliye Ltd ile Motorlu Araçlar İzin Makamı vd.
Konu: Otobüs çalıştırma izni verilmesi kararının iptali istemi - İdari kararların gerekçeli olması gereği
Mahkeme: YİM
Karar Tarihi: 09.05.2006

-
D.7/2006 YİM:10/2001

Yüksek İdare Mahkemesinde
Anayasanın 152. Maddesi Hakkında.
Mahkeme Heyeti: Gönül Erönen, Seyit A. Bensen, Necmettin Bostancı.

Davacı:1. Virgo Trans Nakliye Ltd., Yeni Terminal, Girne
- 2. Caner Dalokay, Şht. İbrahim Nidai Cad:No.116, Lapta
3. Hasan Balcıoğlu, Zeytinlik, Girne
4. Ahmet Konyalıoğlu, Karşıyaka, Girne
5. Mustafa Dağgül, Karşıyaka, Girne
6. Göksal Tunceli, 18,Şevket Kadir Cad., Lapta
7. Al-i İhsan Ateş, Alsancak, Girne
8. Göksel Konyalıoğlu, Karşıyaka, Girne
9. Sadık Salcı, Alsancak, Girne
10. Yalçın Kaya, Yeşiltepe, Girne
11. Nesime Sayan, 14,Hürriyet Sokak, Lapta
12. Bicen Enterprises Ltd., Lapta
13. A-li Köroğlu, Yeni Terminal, Girne
14. Muhammet Yıldız, Yeni Terminal, Girne
15. Halit Nizam, Yeni Terminal, Girne
16. Abdo Uçar, Lapta, Girne.

- ile -

Davalı:1. Motorlu Araçlar İzin Makamı vasıtası ile KKTC
2. İçişleri ve Köyişle-ri Bakanlığı vasıtası ile KKTC.
-
A r a s ı n d a.


Davacılar namına : Avukat Oktay Feridun ve Ortakları adına Avukat Fadıl Aksun
Davalılar namına: Kıdemli Savcı Necla Şenol
İlgili kişi hazır değil.

--------------
-

H Ü K Ü M


Gönül Erönen : Bu davada Mahkemenin hükmünü Sayın Yargıç Seyit A. Bensen okuyacaktır.

Seyit A. Bensen : İşbu davadan çok önce ve işbu dava ile ilgili zamanlarda Davacıların herbiri otobüs sahibi ve/veya işletmecisidir ve Lâpta - Girne g-üzergâhında herbirinin ayrı yol kullanma ve yolcu taşıma izinleri vardır. Davacılar işbirliği içinde ve sıra ile Lâpta - Girne hattı üzerinde bir çok seferler yapmakta, düzenli, kesintisiz ve aksaksız hizmet vermektedirler.

Lapta sakinlerinden İlgili Ki-şi Kurban Doğruyol 14.1.2000 tarihli dilekçesi ile o zamanki adı ile İzin Makamı Dairesine başvurarak Lâpta - Girne hattında bir minibüs "T" izni verilmesini talep etti.

Yapılan müracaat hakkında sağlıklı bir karar verebilmek için İzin Makamı konu sefer -hattı için gereksinim olup olmadığını saptamak bakımından Polis Genel Müdürlüğü, Sosyal Hizmetler Dairesi Müdürlüğü ve Girne Kaymakamlığının görüşlerinin alınmasına karar verdi.

Sosyal Hizmetler Dairesi İzin Makamına göndermiş olduğu 21.3.2000 tarihli y-azısında İlgili Kişinin sosyal durumu hakkında bilgi verdi. Girne Kaymakamlığı 7.3.2000 tarihli yazısında değerlendirmeyi izin makamına bıraktı. Polis Genel Müdürlüğü ise İzin Makamına yazdığı 22.3.2000 tarihli yazı ile 3841 nüfuslu Lapta bölgesinde halen -çalışır durumda ve işletme izinli 27 adet otobüsün mevcut olduğunu, mevcut otobüslerin halkın ihtiyacını yeterince karşıladığından müracaat sahibine istemiş olduğu iznin verilmesini uygun görmedi. Polis Genel Müdürlüğü, Sosyal Hizmetler Dairesi Müdürlüğü v-e Girne Kaymakamlığı tarafından verilen görüşler ışığında Motorlu Araçlar İzin Makamı Dairesi İlgili Kişiye gönderdiği 12.10.2000 tarihli yazısı ile 14.1.2000 tarihli dilekçesinin İzin Makamı tarafından incelendiğini ve İzin Makamının 28.8.2000 gün ve İZMB- 6/2000 sayılı kararı ile bir adet A/OTOBÜS işletme izni verilmesini uygun gördüğünü bildirdi. İzin Makamının 28.8.2000 tarihli bu kararı üzerine İlgili Kişiye 30.11.2000 tarihinde 24.11.2000 tarihinden 23.11.2001 tarihine kadar geçerli Lâpta - Girne arası- otobüs işletme izin belgesi verildi. İlgili Kişiye izin verildiğinin öğrenilmesi üzerine Davacılar 17.1.2001 tarihinde bu davayı dosyaladılar ve Mahkemeden:
"Davalılar tarafından İlgili Kişi Kurban Doğruyol'a 28.8.2000 tarihinde Girne - Lapta hattı arası-nda yolcu taşıma izni verilmesini öngören kararlarının ve/veya işlem ve eylemlerinin hükümsüz ve etkisiz olduğuna ve herhangi bir sonuç doğuramayacağına"

ilişkin bir karar verilmesi isteminde bulundular.


Davacılar, talep takririnde sair şeyler yanınd-a, Davalıların kararları ve/veya işlemlerinin 27/75 sayılı Motorlu Araçlarla Yolcu ve Eşya Taşıma (Denetim) Yasasına ve özellikle 14 ve 15. maddelerine aykırı olduğunu, söz konusu bölgenin gereksinimlerini karşılayacak sayıdan çok fazla otobüs ve araç oldu-ğunu, Davalıların gerekli araştırmayı yapmaksızın kararlar aldıklarını ve/veya işlemler yaptıklarını, keza polisten, Sosyal Hizmetler Dairesinden ve Kaymakamlıktan raporlar alınmadığını ve/veya olumlu raporlar alınmadığını, ve/veya yetkili makamların olums-uz görüşlerine rağmen İlgili Kişiye tamamen kanuna aykırı bir şekilde ve mezkûr güzergâhta yolcu taşıyan Davacıların haklarını ihlâl ederek İlgili Kişiye izin verdiklerini, alınan karar nedeniyle, haksız ve gereksiz rekabet neticesinde Davacıların otobüs i-şletmeciliklerinin tehlikeye sokulduğunu dolayısıyle meşru menfaatlerinin doğrudan doğruya ve olumsuz yönde etkilendiğini ileri sürdüler.

Davalılar dosyalanan müdafaada, sair şeyler yanında, aşağıdaki ön itirazda bulundular.
"Davacıların dava konusu ett-iği karar icrai bir karar değildir. Davacıların işbu kararı öğrendikleri andan itibaren 20 gün içerisinde yasa gereği söz konusu karar aleyhine bakanlığa yazılı bir itirazda bulunmaları gerekiyordu ve söz konusu karar itiraz kurulunda da neticelendikten so-nra ancak davacılar itiraz kurulunun vereceği karara karşı Yüksek İdare Mahkemesinde dava açabilirlerdi. İdarenin sadece icrai kararlarına karşı Yüksek İdare Mahkemesinde dava açılabileceğine göre davacılar işbu davayı dosyalayamazlardı. Bu sebepten işbu d-avanın masraflarla birlikte reddi talep olunur."

Davalılar müdafaalarına devamla İlgili Kişi Kurban Doğruyol'un 14.1.2000 tarihinde Davalılara bir dilekçe vererek Lapta - Girne hattında bir minibüs "T" izni verilmesini talep ettiğini, Davalıların ise ilgi-li mercilerin olumlu görüşlerini aldıktan sonra 28.8.2000 tarihli kararı ile İlgili Kişiye dava konusu izni verdiklerini, Davalıların yapmış oldukları işlemlerin mevzuata uygun olduğunu, dava konusu kararın gerekli ve yeterli araştırmalar yapıldıktan sonra- alındığını ve kararın Yasalara uygun alındığını ileri sürdüler.

Davaya iltihak eden İlgili Kişi herhangi bir müdafaa dosyalamadı ve Savcılıkça dosyalanan müdafaayı benimsedi.

Davanın duruşmasında 34 adet belge emare 1-34 olarak Mahkemeye sunuldu. Dava-cılar Halil Biçen Kardeşler, Aziz Gece, Turgay Genç, Mustafa Behaeddin ve Osman Ergür'ü şahadete çağırdılar. Davalılar ise herhangi bir tanık çağırmadılar. Mahkemede hazır bulunmayan İlgili Kişi de tanık çağırmadı.

Davanın duruşmasında şahadet veren Hali-l Biçen Kardeşler, davada ileri sürülen savlarını yineleyerek şahadetinde, sair şeyler yanında, Davacı 1 şirketin direktörü olduğunu, dava konusu zamanlarda davacıların koordinasyonunu sağladığını, 1974'den beri Lâpta - Girne güzergâhında taşımacılık işler-i yaptığını, 16 Davacı ile birlikte işletme izni sahipleri olduklarını, Davacılarla hep birlikte işbirliği içinde sıra ile her 5 dakikada bir Lâpta-Girne ve geri seferleri yaptıklarını, bu hatta toplam 27 adet araçları mevcut olduğunu, toplam koltuk sayısı-nın 393 olduğunu, Lapta bölgesinin Alsancak'la birlikte 5000 kişi kadar olduğunu, araçların yeterli olduğunu, İlgili Kişiye izin verilmekle yolcuların ve gelirlerinin azaldığını bu nedenle bu davayı açtıklarını ancak bugün yani 2005 yılı için herhangi bir -şikâyetleri olmadığını çünkü nufusun çoğaldığını ve zararlarının olmadığını belirtmiştir.

Davacılar tanığı İzin Makamı sekreteri Turgay Genç şahadetinde İzin Makamının ürettiği kararlarda bir fonksiyonu olmadığını, 28.8.2000 tarihinde 55 kişi için karar- alındığını belirterek İzin Makamı karar defterini emare 34 olarak Mahkemeye ibraz etmiştir.

Davacılar tanığı Osman Ergür şahadetinde, emekli memur olduğunu, dava konusu zamanlarda sürüş ehliyetleri müfettişliği ve İzin Kurulunda üye görevi yaptığını, 28-.8.2000 tarihinde sabah ve öğleden sonra İzin Kurulu'nun yaptığı, toplantıya katıldığını ve aldıkları kararları emare 34 karar defterinde topladıklarını ve defteri imzaladıklarını, gıyabında alınan herhangi bir kararın mevcut olmadığını belirtti.

Davacı-lar tanığı Aziz Gece ve Mustafa Behaeddin dava ile ilgili fazla bir şey söylemiş değillerdir.
Bu davada öncelikle karara bağlanması gereken husus Davalıların ön itirazıdır. Davalılar itirazlarında davacıların dava konusu kararı öğrendikleri andan itibaren -yirmi gün içerisinde yasa gereği Bakanlığa yazılı bir itirazda bulunmaları gerektiğini ve itiraz kurulunun kararına karşı dava açmaları gerektiğini ileri sürdüler.

27/75 sayılı Motorlu Araçlarla Yolcu ve Eşya Taşınması (Denetim) Yasasının 13. maddesinde,- bu Yasa kuralları uyarınca İzin Makamı tarafından verilen kararlarla belirlenen süre zarfında ilgili Bakanlığa yapılacak bir müracaatla itiraz edilmesi ve kararların bu itiraz neticesi yeniden gözden geçirilmesi öngörülmektedir.

Yasanın 13(1) ve (2) mad-desi aynen şöyledir:
"13(1) Bu Yasa kuralları uyarınca İzin Makamının
verdiği bir kararı haksız bulan bir kişi,
kararın kendisine tebliğ edildiği tarihten
başlayarak yirmi gün içerisinde karar
aleyhine gerekçeli bir yazı il-e Bakanlığa
itiraz edebilir.
(2) Bakan izin Makamının kararını yerinde bulmadığı
takdirde gerekçeleriyle bunu İzin Makamına
tekrar incelenmek üzere iade edebilir.
........."

Yukarıda alıntısı yapılan 13(1) maddesinden görüleceği g-ibi İzin makamının verdiği bir kararı haksız bulan bir kişi kararın kendisine tebliğ edildiği tarihten başlayarak yirmi gün içerisinde karar aleyhine gerekçeli bir yazı ile Bakanlığa itiraz edebilir.

Önümüzdeki meselede dava konusu karar, kararı haksız -bulan kişiye yani Davacılara tebliğ edilmedi. Kanaatimizce dava konusu kararın, kararı haksız bulan kişiye tebliğinden güdülen amaç karardan olumsuz yönde etkilenen kişiye itiraz etme fırsatını vermektir. İlgili fıkrada kullanılan "kişi" sözcüğü ise İzin M-akamına müracaat eden kişi olarak okunmalıdır. Dava konusu karar Davacılara tebliğ edilmediğine göre Davacıların dava konusu karar aleyhine Bakanlığa itiraz etmeleri beklenemezdi. Bu nedenle yapılan ön itiraz reddolunur.

Davanın esasına gelince, yol kull-anma izinleri 27/75 sayılı Motorlu Araçlarla Yolcu ve Eşya Taşınması (Denetim) Yasasının 4(1) maddesi ile İzin Makamına verilmiştir. Ayni Yasanın 14(2) maddesi uyarınca izin verilirken ayni Yasanın 15. maddesinin dikkate alınması öngörülmektedir.
Yasanın -15 (2) maddesi ile (b),(c) ve (d) bendleri şöyledir:-
"15(2) İzin Makamı, takdir yetkisini kullanırken aşağıdaki hususları gözönünde bulundurmaktadır:-
(b) Önerilmekte olan geçilecek yerlerin muhtemel
gereksinmelerinin yeteri kad-ar karşılanıp
karşılanmayacağı;
(c) Önerilmekte olan sefer hattının kamu yararı
yönünden gereklilik derecesi ve kabul
edilebilirliği;
(d) Bölgenin bir tüm olarak taşıma ile ilgili
ge-reksinmeleri (yeterli, uygun ve başarılı sefer
hatları, gerekli olmayan sefer hatlarının
kaldırılması, kârsız sefer hatlarının sağlanması
da dahil) ve her tür yolcu taşıt aracının
koordinasyonu
İzin Makamı, ayrıca, bu Yasanın y-ürürlüğe girdiği tarihte, aynı yolun geçtiği yerlerde veya yakınlarında veya bir bölümünde iyi niyetle ve makul olarak yeterli bir süre için taşıma işleri yapmış bulunan kişilerin muhtemel girişimlerini de gözönünde bulundurur."

Yukarıda belirtildiği gib-i Lâpta bölgesine hizmet eden mevcut otobüslere ilâveten İlgili Kişi'ye izin verilirken bölgenin bir bütün olarak birlikte mütalâa edilip konu bölgede mevcut izinli kamu taşımacılığı yapan otobüsler ile bunların koordineli işleyiş şekilleri dikkate alınar-ak yeni bir otobüse gereksinme olup olmadığı ayrıntılı ve titizlikle incelenmesi gerekirdi.

Davada verilen şahadet ve emareler incelendiğinde Davacı 1 şirket direktörü Halil Biçen Kardeşler'in şahadetinden izinli otobüs sahibi olan Davacıların daha veri-mli hizmet verebilmeleri için bir dayanışma içerisinde oldukları ve seferleri müşterek düzenledikleri, Lâpta - Girne hattı arasında düzenli ve yeterli seferler yapıldığı ve otobüslerin halkın ihtiyacını karşıladığı, Polis Genel Müdürlüğü tarafından hazırla-nan raporda da Lâpta bölgesinde mevcut otobüslerin halkın ihtiyacını yeterince kaşıladığı görülmektedir. Özetle bölge bir bütün olarak mütalâa edilerek ilgili raporlar ve verilerin dikkatlice incelenerek değerlendirilmesi gerekirdi. Bu yapılmış değildir. B-u nedenle İzin Makamı konuyu incelerken bölgede düzenli ve yeterli sefer bulunduğu ve bölgedeki izinli otobüslerin ihtiyacı karşıladıkları kanaatına varması gerekirdi.

Ayrıca İzin Makamı bu davada tartışma konusu yapılan kararını alırken Polis Genel Müd-ürlüğünün 22.3.2000 tarihli raporunu dikkate almadığı anlaşılmaktadır. Önümüzdeki davada İlgili Kişinin "T" izni talep eden dilekçesi ile ilgili Sosyal Hizmetler Dairesinin 21.3.2000, Girne Kaymakamlığının 7.3.2000 ve Polis Genel Müdürlüğünün 22.3.2000 tar-ihli yazıları İzin Makamına ulaştı ve bu yazılar emare olarak Mahkemeye sunuldular. Polis Genel Müdürlüğünün 22.3.2000 tarihli yazısı şöyledir:

" K.K.T.C
GÜVENLİK KUVVETLERİ KOMUTANLIĞI
POLİS GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
LEFKOŞA

SAYI :04/1-1-00-64 - 22 MART 2000
KONU: İşletme İzni Hk.


MOTORLU ARAÇLAR İZİN MAKAMI DAİRESİ,
İZİN MAKAMI BAŞKANLIĞI,
LEFKOŞA.

İLGİ: Motorlu Araçlar İzin Makamı Dairesi'nin 24.1.2000
gün ve G/ne-37/MTV-23639 sayılı yazısı.

İlgi yazıya atfen gerekli araşt-ırma yapılmış olup, sonuç aşağıya çıkarılmıştır.
Kurban DOĞRUYOL, Ardahan doğumludur. Halen Kılıçaslan Sk. No.3 Lapta adresinde ikamet etmektedir. Evli ve bir çocuk babasıdır. Ailesinin geçimini şoförlük yaparak temin etmektedir. Kamu görevlisi değildir.
K-urban DOĞRUYOL, otobüs işletme izni almak için müracaatta bulunmuştur. İstemiş olduğu iznin verilmesi halinde satın alacağı bir otobüs ile Lapta-Girne güzergahında yolcu taşımacılığı yapacağını belirtmiştir.
3841 Nüfuslu Lapta bölgesinde halen çalışır dur-umda ve işletme izinli 27 adet otobüs mevcuttur. Mevcut otobüsler halkın ihtiyacını yeterince karşıladığından müracaat sahibine istemiş olduğu iznin verilmesi uygun değildir.
Bilgilerinizi rica ederim.
POLİS GENEL MÜDÜRÜ NAMINA.

- Günay ÖZAN
Polis Genel Müdürü I.Yrd."

Polis Genel Müdürlüğünün 22.3.2000 tarihli yazısında 3841 nüfuslu Lapta bölgesinde halen çalışır durumda ve işletme izinli 27 adet otobüsün bulunduğu, mevcut otobüslerin halkın iht-iyacını yeterince karşıladığından, müracaat sahibine istemiş olduğu iznin verilmesinin uygun olmadığı açıkça ifade edilmektedir. Görüleceği gibi Polis Genel Müdürlüğü 22.3.2000 tarihli yazısında davacının müracaatını değerlendirmekte ve gerekçe göstererek -görüşünü sunmaktadır. Girne Kaymakamlığının ve Sosyal Hizmetler Dairesinin İzin Makamına konu ile ilgili ilettikleri yazılar ise maalesef herhangi bir görüş içermemektedir.

Polis Genel Müdürlüğünün 22.3.2000 tarihli yazısında "mevcut otobüsler halkın iht-iyacını yeterince karşıladığından müracaat sahibine istemiş olduğu iznin verilmesinin uygun olmadığı" gerekçesi ile olumsuz bir yanıt verilirken ayni bölge için İlgili Kişi'ye izin verilmesi İzin Makamının konuyu ciddiye alıp titizlikle incelemediğinin diğ-er bir kanıtıdır.

Davanın duruşmasında da Polis raporunun ne sebeple dikkate alınmadığı ve gerekçeleri hakkında herhangi bir bilgi veya şahadet sunulmamıştır. İzin Makamının kendisine iletilen raporlara ve özellikle Polis raporuna uymadığı açıklıkla görü-lmesine karşın bunlara neden uyulmadığı hakkında hiçbir açıklama görülmemektedir.

Daha önce belirtildiği gibi bir müracaat üzerine yol kullanma izni verip vermeme hususundaki takdir hakkı İzin Makamına aittir. Bu davada ise İzin Makamı takdirini kullanır-ken tüm olguları gözönünde bulundurmadığı ve Polis Genel Müdürlüğünün raporunu dikkate almadığı görülmektedir. Bu durumda önümüzdeki olgular ışığında İzin Makamı vardığı sonuca varamazdı.

Yukarıda belirtilenlerden anlaşılacağı gibi İzin Makamı kendisine -yapılan olumsuz tavsiyeye rağmen buna uymayarak ve niye uymadığı hakkında makul gerekçe de göstermeyerek İlgili Kişi'ye yol kullanma izni vermekle yetkisini kötüye kullanmıştır. Bu nedenle dava konusu kararın iptal edilmesi gerekir.

Ayrıca 27/75 sayılı M-otorlu Araçlarla Yolcu ve Eşya Taşınması (Denetim) Yasasının 9(2) maddesi, İzin Makamının tutanak tutma ve alınan kararları ilgili kişilere bildirmesini öngörmektedir. Yasanın 13. maddesi uyarınca kararı haksız bulan bir kişinin yirmi gün içerisinde konu k-ararın incelenmesi için Bakanlığa ve bilâhare Yüksek İdare Mahkemesine başvurma hakkı vardır. Bu durumda İzin Makamı tarafından tutulması yasal zorunluluk olan tutanaklarda izin verilir veya reddedilirken dikkate alınan olgu veya faktörlerin neler olduğunu-n görülmesi gerekir. Ayrıca bu tutanaklara dayanan kararların da, mümkün olduğunca ana hatları ile gerekçelerinin belirtilmesi gerekir. Önümüzdeki meselede dava konusu edilen İlgili Kişi Kurban Doğruyol ile ilgili İzin Makamının aldığı ve emare 34 olarak M-ahkemeye sunulan karar defterindeki kararı ise şöyledir:
"39- Kurban Doğruyol
G/ne - 37/MTV -23639
Lapta - "A" Otobüs Komisyon tarafından
uygun bulunmuştur."

İzin Makamı, yukarıda alıntısı yapıla-n karardan görülebileceği gibi herhangi bir gerekçeye yer vermeden İlgili Kişiye izin verilmesini karara bağlamıştır. Kararda İlgili Kişiye niçin izin verilmesi gerektiği belirtilmediği gibi herhangi bir gerekçe de belirtilmemiştir.

Yasanın 13. maddesi u-yarınca Bakanın gözden geçirme yetkisini kullanması durumunda acaba neyi gözden geçirecekti? İdari Yargı yetkisi kullanan Yüksek İdare Mahkemesi ise nasıl ve ne şekilde idari yargı yetkisi kullanabilir.

Yukarıda alıntısı yapılan tutanak ve özellikle kara-r herhangi bir idari yargı denetimine cevaz vermeyecek şekilde gerekçeden yoksundur ve kararın bu durumu bunu kendiliğinden sakat kılmağa yeterlidir.

İdari Yargıda takdir hakkını kullanan bir idari makamın idari kararının gerekçeli olması yerleşmiş bir h-ukuk prensibidir.

Yerleşmiş idare hukuku prensipleri ışığında yukarıda alıntısı yapılan tutanak ve kararda en ufak bir gerekçeye dahi yer verilmediğine göre idari yargı denetiminin yapılmasına da cevaz verilmemektedir. Bu durumda dava konusu kararların k-endiliğinden bu yönü ile de sakat olduğu açıktır.

Sonuç olarak davanın kabul edilmesine ve Davalıların İlgili Kişi Kurban Doğruyol'a 28.8.2000 tarihinde Girne - Lâpta hattı arasında yolcu taşıma izni verilmesini öngören kararlarının ve/veya yapmış oldukl-arı işlem ve eylemlerin hükümsüz ve etkisiz olduğuna ve herhangi bir sonuç doğuramayacağına oybirliği ile karar verilir.

Dava masrafları Davalılar tarafından ödenecektir.



-Gönül Erönen Seyit A. Bensen Necmettin Bostancı
Yargıç Yargıç Yargıç

9 Mayıs, 2006

-

-


12



-


Full & Egal Universal Law Academy