Yüksek İdare Mahkemesi İstinaf Numara 6/2009 Dava No 5/2010 Karar Tarihi 29.12.2010
Numara: 6/2009
Dava No: 5/2010
Taraflar: Vakıflar Örgütü ve Din İşleri Dairesi ve diğeri ile Ahmet Demirağ ve diğeri arasında
Konu: Yetki - Yüksek İdare Mahkemesinin davaya bakma yetkisi olup olmadığı tartışması. Kamu hukuku
Mahkeme: Yim/İst
Karar Tarihi: 29.12.2010

-D. 5/2010 YİM-İSTİNAF 6/2009
(Birleştirilmiş YİM: 71/07 - 77/07)

Yüksek İdare Mahkemesinde
Anayasanın 152. Maddesi Hakkında.
Mahkeme Heyeti: Şafak Öneri,- Necmettin Bostancı, Narin F. Şefik.
YİM: 71/2007
İstinaf eden: 1) Vakıflar Örgütü ve Din İşleri Dairesi, Lefkoşa
2) Vakıflar Örgütü ve Din İşleri Dairesi Yönetim
Kurulu, Lefko-şa
(Davalılar)
- ile -
Aleyhine istinaf edilen: 1) Ahmet Demirağ n/d Ahmet Egemen
Demirağ, Lefkoşa
(Davacı)
- 2) Kıbrıs Bilim Vakfı, Lefke Avrupa
Üniversitesi, Lefke
(İlgili Şahıs No:1)

A r a s ı n d a.

YİM: 77/2007
İstinaf eden-: 1) Vakıflar Örgütü ve Din İşleri Dairesi, Lefkoşa
2) Vakıflar Örgütü ve Din İşleri Dairesi Yönetim
Kurulu, Lefkoşa
(Davalılar)
- ile -
Aleyhine istinaf edilen: 1) Ahmet Dem-irağ n/d Ahmet Egemen
Demirağ, Lefkoşa
(Davacı)
2) Kıbrıs Bilim Vakfı, Lefke Avrupa
Üniversitesi, Lefke
- (İlgili Şahıs No:1)
3) Beyazıt Dağlı, Hamitköy
(İlgili Şahıs No:2)


A r a s ı n d a.

İstinaf eden Davalılar namına: Avukat Ergin Ulunay
Aleyhine istina-f edilen Davacı namına: Avukat Hasan Esendağlı.
Aleyhine istinaf edilen İlgili Şahıslar namına: Avukat Tevfik Mut adına Avukat Kemal Mut.


İstinaf, Yüksek Mahkeme Yargıcı Talat D. Refiker'in Birleştirilmiş YİM 71/2007, YİM 77/2007 sayılı davada 9.4.2009 t-arihinde verdiği karara karşı Davalılar tarafından yapılmıştır.


--------------


H Ü K Ü M


Şafak Öneri: Bu istinafta Mahkemenin hükmünü Sayın Yargıç Narin F. Şefik okuyacaktır.

Narin F. Şefik: İstinaf Eden/ Davalılar, tek Yargıç olarak oturum yapa-n Yüksek İdare Mahkemesinin 9.4.2009 tarihli kararından istinaf etmektedirler.

Davacı/Aleyhine İstinaf Edilen No.1'in (bundan böyle Davacı diye anılacaktır) ikame ettiği YİM 71/2007 sayılı davada Davalılar/İstinaf Edenler (bundan böye Davalılar diye an-ılacaktır) ve/veya Davalı No.2 tarafından 13.3.2007 sayılı yazı ile 15.3.2007'de Davacıya bildirilen ve Davacının Kıbrıs Bilim Vakfı mütevelliliğinden azledilmesini öngören 12.3.2007 tarihli ve K/44/23007 nolu kararının etkisiz ve hükümsüz olduğuna ve her-hangi bir sonuç doğuramayacağına dair emir talep etmiştir.

YİM 77/2007'de ise Davacı, Davalılar ve/veya Davalı 2'nin 12.3.2007 tarihinde veya o tarihten sonra Kıbrıs Bilim Vakfı Mütevelli Heyeti üyeliğine Davacının yerine Beyazıt Dağlı'nın atanmasını ö-ngören kararın etkisiz ve hükümsüz olduğuna ve herhangi bir sonuç doğuramayacağına dair emir talep etmiştir.

Davalılar YİM 71/2007'de Müdafaa Takrirlerinin 1. ve 3. paragraflarında, YİM 77/2007'de ise Müdafaa Takrirlerinin 2. ve 4. paragraflarında, ön it-iraz olarak mütevelli görevinden azledilen Davacının Yargıtay olarak Yüksek Mahkemeye başvurması gerektiğini, bu dava ile ilgili Yüksek İdare Mahkemesinin yargı yetkisi olmadığını, bu davanın özel hukuk sahasında bir dava olduğunu, bu nedeniyle de Yüksek İ-dare Mahkemesinin yargı yetkisine girmediğinden davaların iptalini talep ettiler.

İki dava konsolide edildikten sonra yukarıda ifade edilen ön itirazları dinleyen tek yargıçtan oluşan Yüksek İdare Mahkemesi 9.4.2009 tarihli ara kararında Yüksek İdare Mah-kemesinin bu davalara bakma yetkisinin olmadığı yönündeki ön itirazları reddetti.

Davalılar bu karara karşı 4 başlık altında istinaf dosyaladılar.
istinaf sebebi İlk Mahkemenin Mülhak vakıflarda Mütevelli
Azilleri durumunda başvurulacak Mahkemenin İdar-i Yargı değil, Asli Yargı yetkisi kullanan Yüksek Mahkemede olduğu bulgusunu yapmamakla ve Yüksek İdare Mahkemesinin yargı yetkisi olmadığı bulgularını yapmamakla hatalar işlediği doğrultusundadır.
istinaf sebebi İlk Mahkemenin YİM 34/2000 (D.6/2006)
sayıl-ı kararını bağlayıcı kabul etmekle ve dolayısıyla Vakıflar Örgütü ve Din İşleri Dairesinin Türkiye'deki gibi bir kamu tüzel kişisi olduğunu ve mütevellilikle ilgili denetimler açısından kamu hukukunda bir kamu hizmeti yaptığını, ve yine Türkiye'de olduğu g-ibi mütevelliyle ilgili alınan kararların idari karar sayılması gerektiğini kabul etmekle ve Türkiye ile KKTC arasında
bu konuda esasa ilişkin farklılıklar olduğunu gözardı etmekle hata işlediği ile ilgilidir.
istinaf sebebi ile Davalılar İlk Mahkemenin 7-3/91 sayılı
yasayı yanlış yorumlayarak Vakıflar Örgütü ve Din İşleri Dairesinin bir idari hükmü şahıs olduğu ve idari mahiyette icrai kararlar alma yeteneğini haiz olduğuna dair bulgu yapmakla hata ettiğini ileri sürmektedirler.

istinaf sebebi ile de Dav-alılar İlk Mahkemenin mülhak
vakıfların mütevellilerinin azli ile ilgili Yüksek İdare Mahkemesinin yargı yetkisinin var olduğuna karar vermekle hata işlediğini ve yargı yetkisini aşarak Anayasal yargı yetkisi kullanmak suretiyle Fasıl 337 madde 2- ve madde 30(5) altında münhasır asli hukuk yargı yetkisini haiz olan Yargıtayın yetkilerini hükümsüz hale getirdiğini iddia etmektedirler.

Aleyhine İstinaf Edilen/ Davacı ise 11.11.2009 tarihli Mukabil İstinaf İhbarı ile Alt Mahkemenin yargı yerin-in Yargıtay veya uygulamadaki ismiyle Yargıtay/Asli/Yetki olduğu doğrultusundaki bulgusunun ve bu bulgusuna varmasını sağlayan gerekçelerinin hatalı olduğunu ileri sürmektedir.

Kıbrıs Bilim Vakfının Mülhak Vakıf olarak tesis edildiği taraflarca kabul ed-ilmektedir. Mülhak Vakıflar ile ilgili mevzuat 22.10.1955 tarihli Fasıl 337 Evkaf ve Vakıflar Yasasında toplanmıştır. Bu yasanın 30(5) maddesi altında bir mütevellinin görevden alınması halinde Mahkemeye istinaf edebileceği belirtilmiştir.

"A mütev-elli who has been removed from his office in
accordance with subsection (4), ......., may appeal
to the court."


Burada appeal kelimesi Mahkemeye müracaat etme, başvurma anlamında kullanılmıştır. Fasıl 337'de Mahkemenin tanımı 2. maddede yapılmıştı-r. Bu tefsir aynen şöyledir:

"'Court' means the Supreme Court."
("Mahkeme" Yüksek Mahkemeyi anlatır.)

1955 yılında Supreme Court (Yüksek Mahkeme)'nin tanımı Fasıl 8 Courts of Justice Law (Adalet Mahkemeleri Yasasında) yer alır.
Fasıl 8'de Yüksek- Mahkemenin oluşumu 4. maddede, Yüksek Mahkemenin yetkileri 20 ve 21. maddelerde, nisabın nasıl oluşacağı ise 22. maddede yer almaktaydı. Bu maddeler aynen şöyledir:


"4. (1) The Supreme Court shall consist of the Chief
Justice, who shall be the Pres-ident of the Court, and
two or more Puisne Judges:
Provided that the Governor may, in accordance with
such instructions as he may, from time to time, receive
from Her Majesty through a Secretary of State, by
instrument in writing under his han-d, constitute the
office of Senior Puisne Judge of the Supreme Court, the
holder of which office shall rank in precedence
immediately after the Chief Justice, and during the
period for which the said office of Senior Puisne Judge
remains constitu-ted the term "Puisne Judge" wherever it
occurs in this Law, shall be deemed to include the
Senior Puisne Judge.
(2) The disposition and distribution of theduties
of the Puisne Judges shall be regulated by
the Chief Justice.
"20. The Sup-reme Court shall have exclusive original
jurisdiction-
(a) as a Colonial Court of Admiralty under the
Colonial Courts of Admiralty Act, 1890, or
any Act amending or substituted for the same;
(b) subject to the provisions of section 34, in
ma-trimonial causes, including power to make
orders for alimony whether pendente lite or
after judical separation, maintenace upon a
decree of dissolution or of nullity,
maintenance of children and periodical
payments in suits for rest-itution of
conjugal rights and such other powers as
belong to the High Court of Justice in England;
(c) to hear and determine such other matters as the
Court may be empowered to hear and determine in
the first instance under any Law in fo-rce for
the time being;
(d) to issue prerogative orders and exercise, in all
matters where the prooceedings of a quasi
judicial tribunal or of a ministerial authority
are called in question, the powers of the High
Court of Justice i-n England."


"21. The Supreme Court shall have jurisdiction-
(a) subject to the provisions of section 28, to hear
and determine appeals, in accordancwe with the
provisions of any Law or Rules of Court relating
to civil appeals in force for -the time being,
from the decision of a Judge of the Supreme Court
and from the decisions of District Courts
exercising civil jurisdiction:
(b) to hear and determine such other matters as the
Court may be empowered to hear and determine- by
way of appeal under any law in force for the time
being."


Fasıl 8'in 20(c) maddesi Yüksek Mahkemeye yürürlükte- herhangi bir yasa tahtında İlk Mahkeme olarak dava dinlemeye
yetki vermekte idi. Fasıl 8 14/60 sayılı Adalet Mahkemeleri Kanunu ile ilga edilmiş 14/60 sayılı yasada 1/69 ve 8/72 sayılı yasalar ile tadil edildikten sonra 9/76 sayılı Mahkemeler Yasası ile -yürürlükten kaldırılmıştır.

Fasıl 8'i yürürlükten kaldıran 14/60 sayılı Adalet Mahkemeleri Kanunu 2. maddesinde Mahkeme tanımı şu şekilde yapılmıştır:

"Mahkeme" Yüksek Mahkeme veya herhangi bir hakimi,
yahut bu kanun veya herhangi başka bir ka-nunla tesis
edilen yetkiye malik herhangi bir alt Mahkeme
demektir ve bir alt Mahkemenin herhangi bir hakimini
de ihtiva eder."


Yine ayni maddede "Yüksek Mahkeme"'nin tanımında
"Anayasanın 153.maddesinin 1. fıkrası tahdında kurulmuş Y-üksek Mahkeme demektir" sözleri yer alır.

14/60 sayılı yasanın 19. maddesinde Yüksek Mahkemenin yetkileri izah edilir. Bu madde aynen şöyledir:


"Madde 19
Yüksek Mahkeme, Anayasada kendisine tanınan yetki ve
vazifelere ilâveten, aşağıdaki hususlar-da münhasıran
asli yetkiye sahip bulunacaktır.
Bağımsızlık Gününden hemen evvelki gün İngiltere
Yüksek Adalet Mahkemesinin Bahriye Yetkisi gereğince
İfa etmekte olduğu bilcümle hak ve yetkileri aynen bir
Bahriye Mahkemesi olarak ifa etmek;
bir evli-lik davasının, Anayasanın III. maddesi
tahtında, bir Kilise mahkemesi veya Anayasanın 160'ncı
maddesi tahtında bir Cemaat Kanunu ile kurulmuş olan
bir Mahkeme tarafından tanınan haller müstesna, bu
kanunla ilga edilen Kanun tahtında, dava neticesine-
kadar veya kazai ayrılık halinde nafaka emri vermek,
boşanma veya evliliğin iptalinde nafaka emri vermek,
çocuklar için nafaka ve evlilik haklarının iadesi
davasında fasılalarla tediye emri vermek ve bunun
gibi başka yetkileri de ihtiva etmek ü-zere, bağım-
sızlık gününden evvel Kıbrıs Ali Mahkemesine tanınan
veya onun tarafından tatbik olunan evliliğe mütedair
davalar ve maddeler hususunda;

Bu Kanun, veya halen yürürlükte bulunan
herhangi başka bir Kanun tahtında, bidayeten isti-ma
ve karar hususunda mahkemenin yetkili kılınabileceği
başka diğer o gibi maddeleri istima edip karar
vermek."


14/1960 sayılı yasanın Yüksek Mahkeme tefsirinde yer alan 153. madde, 1960 Kıbrıs Cumhuriyeti Anayasasının X. Kısmında Y-üksek Mahkeme ve Alt Mahkemeleri kısmında yer almaktadır. Madde 133'den 151'e kadar olan IX. Kısım Yüksek Anayasa Mahkemesini izah eder. X. kısımdaki 152. madde ile 153. maddenin 1. fıkrasının 1. bendi aynen şöyledir:

Madde 152: "1. IX'uncu Kısım gere-ğince Yüksek Anayasa
Mahkemesi ve bu maddenin 2'inci fıkrası gereğince bir cemaat
kanununda gösterilen mahkemeler tarafından kullanılanın
dışında kazaî kuvvet, bir Yüksek Adalet Mahkemesi ve
bu Anayasa hükümlerine tabi olarak ve onlar gereğince
yapılan -bir kanunda gösterilen alt mahkemeler
tarafından kulanılır.

2. 87'nci madde gereğince Cemaat Meclislerine
ayrılan ahvali şahsiye ve dinî konular ile ilgili hukuk
davaları hususunda kazaî kuvvet, bu Anayasa hükümleri
gereğince yapılan bir cemaat k-anununda gösterilen
mahkemeler tarafından kullanılır."

Madde 153 (1)
"1. (1) İki Elen hâkimden, bir Türk hâkimden ve bir
tarafsız hâkimden mürekkep bir Yüksek Adalet
Mahkemesi kurulmuştur. Tarafsız hâkim Mahkemenin
Reisidir ve- iki reye sahiptir."


Madde 155 Yüksek Mahkemenin yani Yüksek Adalet Mahkemelerinin yetkilerini izah eder:


"Madde 155
Yüksek Mahkeme Cumhuriyette en yüksek istinaf
Mahkemesidir ve bu Anayasanın ve onun gereğince
yapılan Mahkeme Tüzüğünün hükümlerin-e tabi olarak,
Yüksek Anayasa Mahkemesinden gayri diğer herhangi
bir mahkemenin kararının istinafına ait davalara
bakmak ve karara bağlamak kaza yetkisine sahiptir.

Bu maddenin 3'üncü ve 4'üncü fıkraları
hükümleri mahfuz kalmak şartiyle, Yüksek Mahke-me,
bu Anayasanın veya bir kanunun gösterdiği ilk
mahkeme olarak ve istinafen davalara bakmak kaza
yetkilerine sahiptir:

Ancak, ilk mahkeme olarak yetki verildiği
hallerde bu yetki, 159'uncu madde hükümlerine tabi
olarak, Yüksek Mahkemeni-n tayin edeceği Yüksek
Mahkeme hâkimi veya hâkimleri tarafından
kullanılır:

Ancak yine, bu suretle verilecek kurallara karşı
Yüksek Mahkemeye istinafen müracaat etmek hakkı
vardır.

Davacısı ile davalısının ayrı Cemaatlara
mensup olduğu bir- hukuk davasına bakacak mahkemenin
ve suçlusu ile zarar gören şahsı ayrı Cemaatlara
mensup olduğu bir ceza davasına bakacak mahkemenin
terekkübünü tesbite, münhasıran Yüksek Mahkeme
yetkilidir. Bu gibi mahkemeler Elen ve Türk
Cemaatlarına mensup hâ-kimlerden terekküp eder.


Habeas Corpus, mandamus, prohibition, qup
warranto ve certiorari mahiyetinde olan emirname-
leri çıkarmaya, münhasıran Yüksek Mahkeme
yetkilidir."


Dolayısı ile 14/60 sayılı yasa altında Yüksek Mahkeme 1960 Anayasasına- göre kurulan Yüksek Adalet Mahkemesidir.

1/1969 sayılı Kıbrıs'ta Türk Cemaatının Kontrolünde Bulunan Bölgelerde Türk Mahkemelerinin Teşkili, Yetki ve Görevleri ve Hakimlerinin Statüsü İle İlgili Konuları Düzenleyen Kural'da Yüksek Mahkeme 2. maddede şu -şekilde tanımlanmıştır:

"Yüksek Mahkeme 3. madde gereğince kurulmuş olan
Yüksek Mahkemeyi anlatır."


Madde 3(1)'de ise şu sözler yer alır:


"Yüksek Anayasa Mahkemesi ile Yüksek Adalet Mahkemesi
tarafından kullanılmakta olan yetkileri, bu kur-al
hükümlerine tabi olmak şartıyle, kullanmak üzere
bir Yüksek Mahkeme kurulmuştur."


Yüksek Mahkemenin yetkilerini belirten 7. madde aynen şöyledir:


"7. Yüksek Mahkeme aşağıda gösterilen görevleri
görür ve yetkileri kullanır:-

Yüksek An-ayasa Mahkemesi ve Yüksek Adalet Mahkeme-
sine verilen veya bunlar tarafından kullanılan
yetkiler.

Adliye hizmeti üyelerinin nakli, izni, azli ve
disiplin konuları hakkında Yüksek Adliye Kurulunun
haiz olduğu yetkiler. Yüksek Mahkeme, bu fıkra
gereğince- kendine verilen yetkilerin daha iyi
tatbikini sağlamak maksadıyle Tüzük yapabilir."



8. madde yetkinin Yüksek Mahkeme tarafından kullanılma tarzını izah eder.


"8. (1) 7'nci madde gereğince Yüksek Mahkemeye
verilen görev ve ye-tkiler, aşağıdaki 2'nci
fıkra hükümleri ile herhangi bir Mahkeme
Tüzüğüne tabi olmak şartı ile, Yüksek
Mahkeme tarafından görülür ve kullanılır.
(2) Yüksek Mahkeme, Anayasa gereğince Yüksek
- Anayasa Mahkemesine verilen bütün görev ve
yetkilerin hale göre, görülmesini veya
kullanılmasını Yüksek Mahkemenin bir hâkimine
veya bir Kaza Mahkemesine veya bir Kaza
Mahkemesi Reis vey-a hâkimine havale edebilir.

Ancak, bu fıkra hükümleri gereğince yapılan
havale neticesinde verilecek kararlara karşı
Yüksek Mahkemeye istinaf hakkı vardır."


Yasada yapılan atıfları izah eden 9. madde şöyledir:


"9 -(1) Anayasada veya herhangi bir kanunda Yüksek
Anayasa Mahkemesi veya Yüksek Adalet Mahkemesine
veya bu gibi Mahkemelerin herhangi bir hâkimine
yapılan bir atıf, hale göre, Yüksek Mahkemeye veya
bir hâkimine yapılan bir atıf olarak yor-umlanır.

(2) Herhnagi bir kanunda Adalet Bakanına yapılan bir
atıf, Kıbrıs Geçici Türk Yönetim Yürütme Kurulunun
Adalet İşleri Üyesine yapılan bir atıf olarak
yorumlanır."


8/72 Adalet Mahkemeleri Kuralını Tadil Eden Kural ile 1/69 sayı-lı yasanın 7. maddesine yeni (b) ve (c) bentleri ilave edilerek, mevcut (b) bendi (ç) bendi yapılmak suretiyle tadil edilmiştir. (b) olarak ilave edilen bent aynen şöyledir:

"(b Bu Kural veya başka herhangi bir kural veya kanun
tahtında Yüksek Ma-hkemenin veya bir Hâkiminin
bidayeten rüyete yetkili kılınabileceği herhangi
bir davayı veya hukuk muamelesini istima edip karar
vermek,
9/76 sayılı Mahkemeler Yasası ile 14/60, 1/69 ve 8/72 sayılı yasalar yürürlükten kaldırılmıştır.

9/76 s-ayılı Mahkemeler Yasasının 2. maddesinde Yüksek Mahkeme "Anayasa uyarınca oluşan Yüksek Mahkeme" olarak tanımlanmıştır.

Madde 6'da Yüksek Mahkemenin kuruluş görev ve yetkileri yer alır. Madde 6 aynen şöyledir:

"6. (1) Yüksek Mahkeme, bir Başkan ve ye-di yargıçtan
oluşur, Başkanın yokluğunda en kıdemli yargıç
ona vekillik eder.
(2) Yüksek Mahkeme; Anayasa Mahkemesi, Yüce Divan,
Yargıtay ve Yüksek İdare Mahkemesi görevlerini
yapar.
(3) Yüksek Mahkeme, Başkan ve- dört yargıç ile
toplanarak Anayasa Mahkemesi görevini yapar...
(4) Yüksek Mahkeme, Başkan ve iki yargıç ile veya
sadece üç yargıç ile toplanarak Yargıtay veya
Yüksek İdare Mahkemesi olarak görev yapar. Bu
görev çe-rçevesinde verilen kararlar nihaidir.
Başkanın oturumda bulunmadığı hallerde en kıdemli
yargıç başkanlık eder.
Ancak, Yüksek Mahkemeye Yüksek İdare Mahkemesi
olarak doğrudan doğruya başvurulması yasa ile
- gösterilen haller dışındaki başvurular, Yüksek

İdare Mahkemesinde görevli tek yargıç tarafından
incelenip karara bağlanır.
Tek yargıç tarafından verilecek kararlara
karşı üç yargıçtan oluşan Yüksek -İdare Mahkemesine
istinafen başvurulabilir.
(5).....
(6) Anayasanın 151'inci maddesinin (3)'üncü fıkrası
saklı kalmak koşuluyla, Yargıtay, Anayasanın veya
herhangi bir Yasanın gösterdiği hallerde, İlk
- Mahkeme olarak veya istinafen davalara bakmak
yargı yetkisine sahiptir.
Ancak, İlk Mahkeme olarak yetki verildiği
hallerde, bu yetki Yüksek Mahkemenin atayacağı
Yüksek Mahkeme yargıcı veya yargıçları tara-fından
kullanılır. Bu suretle verilecek kararlara karşı
Yargıtay'a istinafen başvurma hakkı vardır.
(7) Yüksek Mahkeme kararları oyçokluğu ile alınır."
Kıbrıs Türk Federe Devleti Anayasasının Yüksek Mahkemenin oluşumu ve -görev bölümü ile ilgili madde 2. bölümde madde 109'dur. Madde 109 aynen şöyledir:

"Madde 109:
) Kıbrıs Türk Federe Devleti Yüksek Mahkemesi bir
Başkan ve en az dört, en çok beş yargıçtan oluşur.
) Yüksek Mahkeme, Anayasa Mahkemesi, Yargıtay ve
Yüksek -İdare Mahkemesi görevlerini yapar.

(3) Yüksek Mahkeme, Başkan ve dört yargıç ile topla-
narak Anayasa Mahkemesi görevini yapar. Yüksek
Mahkemenin bir Başkan ve beş yargıçtan oluşması
halinde en son atanan veya en genç yargıç, yedek
- yargıç olarak görev yapar. Başkanın oturumda bulunma-
dığı hallerde, en kıdemli yargıç başkanlık eder.

(4) Yüksek Mahkeme, Başkan ve iki yargıç ile veya
sadece üç yargıç ile toplanarak Yargıtay veya Yüksek
İdare Mahkemesi olarak görev y-apar."


3. bölümde Anayasa Mahkemesinin görev ve yetkileri yer alır. 4. Bölüm ise Yargıtayın görev ve yetkilerini, 5. bölüm ise Yüksek İdare Mahkemesinin görev ve yetkilerini sıralar. Yüksek Mahkemenin Yargıtay olarak görev ve yetkilerini izah eden ma-dde 117 ve Yüksek Mahkemenin Yüksek İdare Mahkemesi olarak görev ve yetkilerini izah eden madde 118 (1) ve(2) ve (3) aynen şöyledir:


"Madde 117
Yüksek Mahkeme, Yargıtay olarak, Devlette en
Yüksek istinaf Mahkemesidir; bu Anayasa ve onun
gereğince ya-pılan yasa ve Mahkeme Tüzüğü kurallarına
bağlı olarak, herhangi bir mahkeme kararının
istinafına ait davalara bakmak ve karara bağlamak
yetkisine sahiptir.
Bu maddenin (3). Fıkrası kuralları saklı kalmak
koşuluyla, Yüksek Mahkeme, Yargıtay olarak, -bu Anayasa-
nın veya herhangi bir yasanın gösterdiği hallerde ilk
mahkeme olarak ve istinafen davalara bakmak yargı
yetkilerine sahiptir.


Ancak, ilk mahkeme olarak yetki verildiği hallerde,
bu yetki Yüksek Mahkemenin atayacağı Yüksek Mahkeme
y-argıç veya yargıçları tarafından kullanılır. Bu
suretle verilecek kararlara karşı, Yüksek Mahkemeye,
Yargıtay olarak, istinafen başvurma hakkı vardır.

Yetkisiz tutuklamanın kaldırılması için emirname
(Habeas Corpus), bir yetkinin kullanılmasını sağla-mak
için emirname (mandamus), yanlış bir kararın uygulanma-
sını önlemek için emirname (prohibition), bir makamın
hangi yetkiye dayanılarak işgal edildiğinin soruşturul-
masına ilişkin emirname (quo warranto) ve herhangi bir
mahkeme ve yargı niteli-ğinde yetki kullanan herhangi
bir makamın kararının iptali için emirname (certiorari)
çıkarmaya münhasıran Yüksek Mahkeme, Yargıtay olarak
yetkilidir."


"Madde 118
) Yüksek Mahkeme, Yüksek İdare Mahkemesi olarak,
yürütsel veya yönetsel bir yetki k-ullanan herhangi bir
organ, makam veya kişinin bir kararının, işleminin veya
ihmalinin, bu Anayasanın veya herhangi bir yasanın
veya bunlara uygun olarak çıkarılan mevzuatın kuralla-
rına aykırı olduğu veya bunların söz konusu organ veya
makam veya k-işiye verilen yetkiyi aşmak veya kötüye
kullanmak suretiyle yapıldığı şikâyeti ile kendisine
yapılan başvurma hakkında, kesin karar vermek münhasır
yargı yetkisine sahiptir.

(2) Böyle bir başvurma, sahip olduğu meşru bir menfaatı,
bu gibi karar ve-ya işlem veya ihmal yüzünden olumsuz
yönde ve doğrudan doğruya etkilenen kişi tarafından
yapılabilir.

(3) Söz konusu başvurma, karar veya işlemin yayınlan-
ması tarihinden veya yayınlanmadığı takdirde ve bir
ihmal halinde, başvuran kişini-n bunu öğrendiği tarihten
başlayarak yetmiş beş gün içinde yapılır."


KKTC Anayasasında ise bu maddeler madde 151 ve 152 (1) (2) ve (3) olmuştur. Bu maddeler aynen şöyledir:

"Madde 151.

Yargıtay, Devlette en yüksek istinaf mahkemesidir;bu An-ayasa ve onun gereğince yapılan yasa ve Mahkeme Tüzüğü kurallarına bağlı olarak, herhangi bir mahkeme kararının istinafına ait davalara bakmak ve karara bağlamak yetkisine sahiptir.
Bu maddenin (3). Fıkrası kuralları saklı kalmak koşuluyla, Yargıtay, bu a-nayasanın veya herhangi bir yasanın gösterdiği hallerde ilk mahkeme olarak ve istinafen davalara bakmak yargı yetkisine sahiptir.
Ancak, ilk mahkeme olarak yetki verildiği hallerde, bu yetki Yüksek Mahkemenin atayacağı Yüksek Mahkeme yargıç veya yarg-ıçları tarafından kullanılır. Bu suretle verilecek kararlara karşı Yargıtaya istinafen başvurma hakkı vardır.
Yetkisiz tutuklamanın kaldırılması için emirname (Habeas Corpus), bir yetkinin kullanılmasını sağlamak için emirname (mandamus), herhangi bir mah-keme veya yargı niteliğinde yetki kullanan herhangi bir makamın yanlış bir kararının uygulanmasını önlemek için emirname (Prohibition), bir makamın herhangi bir yetkiye dayanılarak işgal edildiğinin soruşturulmasına ilişkin emirname (quo warranto) ve herha-ngi bir mahkeme veya yargı niteliğinde yetki kullanan herhangi bir makamın kararının iptali için emirname (certiorari) çıkarmaya münhasıran Yüksek Mahkeme, Yargıtay olarak yetkilidir."


"Madde 152.

Yüksek İdare Mahkemesi, yürütsel veya yönetsel bir yet-ki kullanan herhangi bir organ, makam veya kişinin bir kararının, işleminin veya ihmalinin, bu Anayasanın veya herhangi bir yasanın veya bunlara uygun olarak çıkarılan mevzuatın kurallarına aykırı olduğu veya bunların sözkonusu organ veya makam veya kişiye- verilen yetkiyi aşmak veya kötüye kullanmak suretiyle yapıldığı şikayeti ile kendisine yapılan başvuru hakkında, kesin karar vermek münhasır yargı yetkisine sahiptir.
Böyle bir başvuru, sahip olduğu meşru bir menfaatı, bu gibi karar veya işlem veya ihmal- yüzünden olumsuz yönde ve doğrudan doğruya etkilenen kişi tarafından yapılabilir.
Söz konusu başvuru, karar veya işlemin yayınlanması tarihinden veya yayınlanmadığı takdirde veya bir ihmal halinde, başvuran kişinin bunu öğrendiği tarihten başlayarak yetm-iş beş gün içinde yapılır."


Yüksek Mahkemenin oluşumu ile ilgili 1955'den bugüne geçen safhaları incelediğimiz zaman Fasıl 337'nin 30. maddesinin 5. fıkrasındaki Yüksek Mahkemenin 1955 yılında Fasıl 8 madde 20(c) altında İlk Mahkeme olarak yetkili o-lduğu görülmektedir. Kıbrıs Cumhuriyeti Anayasasının kabulü ve 14/60 sayılı yasanın yürürlüğe girmesi ile Kıbrıs Cumhuriyeti Anayasanın 155(2) maddesi ile 14/60 sayılı yasanın 19(c) maddesi altında Yüksek Mahkemenin İlk Mahkeme olarak dinleme yetkisi deva-m etmiştir. 14/60 sayılı yasa altında yetkili Yüksek Mahkeme Yüksek Adalet Mahkemesi olmuştur. 1/1969 sayılı yasa ile de Yüksek Adalet Mahkemesinin yetkisi Yüksek Mahkemeye geçmiştir. 1/69'u tadil eden 8/72 sayılı yasa ile Yüksek Mahkemeye madde 7(b) ile - İlk Mahkeme olarak dava dinleme yetkisi verilmiştir.

KTFD Anayasasının yürürlüğe girmesi ile Yüksek Mahkeme de, Yüksek İdare Mahkemesi, Yargıtay ve Anayasa Mahkemesi olarak görev bölümü yapılmıştır. Madde 117(2) altında Yargıtay'a herhangi bir ya-sanın gösterdiği hallerde İlk Mahkeme olarak davalara bakmak yetkisi verilmiştir.

9/76 sayılı Mahkemeler Yasası madde 6(6) altında yine Yargıtay'a herhangi bir yasanın gösterdiği hallerde İlk Mahkeme olarak dava dinleme yetkisi verilmiştir.

KKT-C Anayasasının 151(2) maddesi altında da Yargıtayın İlk Mahkeme olarak davaya bakma yetkisi devam etmiştir.

Mahkemeler ile ilgili yukarıda belirtilen süreç incelendikten sonra 1955 'de geçirilen Fasıl 337'de belirtilen Yüksek Mahkeme'nin bugün İlk M-ahkeme olarak oturum yapabilen Yargıtay Mahkemesini gösterdiği açıktır. Bu yetki gerek KKTC Anayasasında, gerekse 9/76 sayılı Mahkemeler Yasası altında Yargıtay'a herhangi bir yasanın gösterdiği hallerde İlk Mahkeme olarak davalara bakma yetkisinin veril-mesinden kaynaklanmaktadır. Yargıtay'a bu meyanda müracaat Yargıtay/Asli/Yetki şeklinde yapılmaktadır.
Huzurumuzdaki davada İlk Mahkeme bu davanın Yargıtayın görev alanı içerisinde olduğunu kabul etmekle beraber bu kararının gerekçesi olarak Fasıl 33-7 madde 30(5)'de Yüksek Mahkemeye istinaf hakkı verildiğini, KKTC Anayasasının 151. maddesinde istinaflarda yetkili Mahkemenin Yargıtay olmasına bağlamıştır. Fasıl 337 madde 30(5)'deki appeal kelimesi bir başka Mahkemeden Yargıtaya istinaf anlamında değil,- bir karardan memnun olmayan kişinin bu karara karşı Mahkemeye müracaat etmesi anlamında kullanılmaktadır. Bu konuda Yargıtay'a görev bahşeden unsur Yargıtayın İlk Mahkeme olarak davalara bakma yetkisidir.

Bu nedenlerle İlk Mahkemenin Yukarıda söyle-nenler ışığında gerekçeleri yanlış olmakla beraber, bu davanın Yargıtayın görev kapsamında olduğu bulgusu doğru olduğundan Davacı/Aleyhine İstinaf Edilenin mukabil istinafı red ve iptal edilir.

İlk Mahkeme Yargıtayın yetkili olmasına rağmen KKTC Anay-asasının 152. maddesi altında bir kamu tüzel kişisi olan Vakıflar Örgütü ve Din İşleri Dairesinin mütevelli azletmesinin idari bir işlem olmasından dolayı Yüksek İdare Mahkemesinin yetkisiz olduğu iddiasını red ederek Yüksek İdare Mahkemesinin yetkili oldu-ğuna karar vermiştir. Davalılar bu konuda istinaf etmektedirler.

Yargıtay/Asli/Yetki 1/85 (D 2/85) ve Yargıtay/Asli/Yetki 12/87 (D.1/88) sayılı kararlarda Yargıtay'ın yetkisinde olan certiorari ve mandamus için yapılan başvurularda Mahkeme bu davala-ra konu kararların kamu hukuku sahasında birer karar olduklarından, Anayasanın Yüksek İdare Mahkemesinin yetkilerini izah eden maddesi ışığında, yetkinin, münhasıran Yüksek İdare Mahkemesine ait olduğuna ve Davacının Yüksek İdare Mahkemesine müracaat etmes-i gerektiğine karar vermiştir.

İlk Mahkeme bu dava konusu kararın idari bir karar olması nedeni ile Yargıtay'a ek olarak Yüksek İdare Mahkemesinin de yetkili Mahkeme olduğunu, bu nedenle bu davaya bakmaya Yüksek İdare Mahkemesinin yetkisiz olmadığına k-arar vererek ön itirazı red etmiştir. Yukarıda sayıları verilen Yargıtay/Asli Yetkinin kararları ışığında huzurumuzdaki davalara konu kararların idari nitelikte bir karar olduğuna karar verildiği takdirde ilgili yasa yani Fasıl 337'nin ilgili maddesi yetki-li Mahkeme olarak Yargıtay'ı gösterdiğine karar vermemize rağmen, Yüksek İdare Mahkemesinin de yetkili olduğuna karar verilmesi halinde iki Mahkemenin de ayni zamanda yetkili olup olamayacağına veya yetkinin münhasıran Fasıl 337 Vakıflar Yasasının gösterdi-ği Yargıtay veya Anayasanın 152. maddesinin gösterdiği Yüksek İdare Mahkemesinde mi olacağına karar verilmesi gerekir.

Davacı dava konusu kararın idari bir karar olduğunu, Vakıflar Örgütü ve Din İşleri Dairesinin bir kamu tüzel kişisi olduğunu ileri sürm-ekte, Davalı ise Davacının bir kamu tüzel kişisi olmadığını, Anayasal bir kuruluş olduğunu ve dava konusu kararın özel hukuk alanında verilen bir karar olduğunu ileri sürerek Yüksek İdare Mahkemesinin bu davalar için yetkili Mahkeme olmadığını iddia etmekt-edir.

Vakıflar Örgütü ve Din İşleri Dairesinin kamu hukukunda yeri olup olmadığını incelerken 37/75 Kamu İktisadi Teşebbüsleri (Yönetim, Denetim ve Gözetim) Yasa'sının 2. maddesinin 2. fıkrasında " bu madde amaçları bakımından kendi kuruluş Yasasına gör-e yönetilen Vakıflar ve Din İşleri Dairesinin bir Kamu İktisadi Teşebbüsü sayıldı"ğının ifade edildiği görülür. Vakıflar Örgütü ve Din İşleri Dairesinin yönetimi 37/75 sayılı KİT'ler için öngörülen şekilden çok farklı olmasına rağmen yasa koyucu tarafında-n KİT olarak belirlenmiştir.

Kamu İktisadi Teşebbüsleri nitelikleri itibarı ile kamu tüzel kişiliğe sahiptirler. Kamu İktisadi Teşebbüslerinin dışa yönelik faaliyet ve işlemleri özel hukuk hükümlerine, kurumun kuruluş, iç yapı ve ilişkileri ise kamu huk-uku hükümlerine tabidir. (Bak: Kemal Gözler İdare Hukuku Cilt 1 sayfa 483)

"Kitlerin özellikleri
KİT'ler, bir kamu kurumu olarak, yukarıda kamu
kurumlarının ortak özellikleri olarak gördüğümüz
özellikleri taşırlar. Yani KİT'ler bir kamu tüzel
kişisi-dirler; ve ayrı bir malvarlığına ve personele
sahiptirler, vs. Bu konuda yukarıda saydığımız kamu
kurumlarının ortak özelliklerine bakınız. Ancak
bu özelliklerden farklı olarak KİT'lerin şu özellik-
lerine de işaret etmek gerekir:

KİT'ler esas itibarı-yla özel hukuka tâbidirler.
KİT'lerin gerek sundukları hizmetten yararlananlar
ile gerek üçüncü kişiler ile yaptığı işlemlere
özel hukuk uygulanır. Örneğin KİT'lerin kullana-
cakları hammaddeyi alırken ve keza ürettikleri
mal- ve hizmetleri satarken yaptıkları sözleşme bir
özel hukuk sözleşmesidir ve bundan kaynaklanacak
uyuşmazlıklara adlî yargıda bakılır.

Bununla birlikte KİT'ler, kuruluş, iç yapı
ve ilişkileri itibarıyla idare hukukuna tâbidirler.
-Örneğin yeni bir KİT'in kurulması, KİT yönetim
kurulunun ve genel müdürünün atanması görevden
alınması vs. idare hukukuna tâbidir. KİT'lerdeki
üst yöneticiler ve bazı diğer görevliler memur
statüsündedir ve dolayısıyla idare hukuk-una tâbidir-
ler. Ancak KİT'lerde çalışan personelin büyük
çoğunluğu özel hukuka tâbidir.

KİT'ler özerk bütçelidirler. KİT'lerin bütçe-
leri ve bütçe uygulamaları 1050 sayılı Muhasebei
Umumiye Kanunun hükümlerine tâbi değildirler. -Bu
nedenle Devlet İhale Kanununa tâbi değildir.

KİT'ler farklı bir denetime tâbidirler.
KİT'ler Sayıştay tarafından denetlenmezler.
Başbakanlık Yüksek Denetleme Kurulunun denetimine
tâbidirler. KİT'ler ayrıca Türkiye Büyük Millet
Meclisi- tarafından da denetlenir."

Huzurumuzdaki davalarda dava konusu yapılan kararlar Davacının Kıbrıs Bilim Vakfı Mütevelliliğinden azledilmesini ve Davacının yerine bir başka kişinin İlgili Kişi No.2'nin atanmasını öngören kararlardır. Bu kararlar yuka-rıdaki alıntı ışığında Davalının dışa yönelik faaliyet ve işlemleri kapsamında mı, yoksa Davalının kuruluş, iç yapı ve ilişkilerine yönelik oldukları mı kabul edilmelidir?

Vakıflar Örgütü ve Din İşleri Dairesinin Fasıl 337'ye tabi olan bir mülhak vakfın- mütevellisinin azli veya tayini ile ilgili verilen kararlar ilk etapta Vakıflar Örgütünün kuruluşu, Vakıflar Örgütünün iç yapısı veya Vakıflar Örgütünün ilişkilerine yönelik birer karar değillerdir. Dava konusu kararlar ilk etapta Vakıflar Örgütünün dışa -yönelik faaliyetleri kapsamında kararlar olarak görülmektedir.

Ancak 73/91 sayılı Vakıflar Örgütü ve Din İşleri Dairesi (Kuruluş, Görev ve Çalışma Esasları) Yasası incelendiği zaman, bu yasa ile Vakıflar Örgütü bünyesindeki Mülhak Vakıflar ile ilgi-li, denetim hakkı verildiği görülür. Yasanın 2. tefsir maddesinde "Mülhak Vakıflar" 'Vakıflar İdaresinin gözetim ve denetiminde, vakfiyeye uygun olarak atanmış mütevellilerce idare olunan vakıfları anlatır' diye izah edilmiştir. Yasanın 7. maddesi Vakıfl-ar İdaresinin görevlerini sıralar. Madde 7 (3) aynen şöyledir.

"7.Bu yasanın 6. maddesi kuralları saklı kalmak koşulu ile ve
bunların genelliğine halel gelmeksizin, Vakıflar İdaresi
aşağıda gösterilen görevleri görür ve işleri yapar.
- ......
(3) Mütevellileri bulunan mülhak vakıfları kontrol
eder ve mütevellileri görevlerinde gözetir. Vakıf
menfaatlarını gerektiği şekilde korumayan veya
vakıf emlâki idare edemediği saptanan mütevellileri,
Yönetim Kurulunca hazırlanacak ve- Bakanlar Kurulunca
onaylanacak Mülhak Vakıflar Tüzüğü gereğince azledip
ilgili vakfın idaresini yeni bir mütevelli tayin
edilinceye kadar devralarak emaneten idare eder;"
Yine yasanın 24, 26, 27, 28 ve 29. maddeleri de açıkça Vakıflar İdaresinin- Mülhak Vakıflar üzerindeki denetimini göstermektedir. Bu maddeler Vakıflar İdaresinin açıkca Mülhak Vakıfları denetleyeceğini göstermektedir. Emare 9 olarak Mavi 163'de ibraz edilen İlgili Şahıs No.1'in, yani Kıbrıs Bilim Vakfının, resmi kuruluş senedind-e, madde XII'de de, bu vakfın Vakıflar Örgütü ve Din İşleri Dairesinin denetimine tabi olduğu açıkça yer almaktadır. Gerek 73/91 sayılı yasanın yukarıda belirtilen maddeleri gerekse Emare 9, Vakıflar İdaresine, bir KİT olmasına rağmen, mülhak vakıf olan -Kıbrıs Bilim Vakfı
üzerinde 73/91 sayılı yasanın öngördüğü oranda vesayet hakkı verdiği, bu nedenle Vakıflar İdaresinin Mülhak Vakıf olan Kıbrıs Bilim Vakfı üzerinde sınırlı bir denetim yetkisi olduğunu kabul ederiz.

Vakıflar İdaresinde Mülhak Vakıf-lar üzerinde 73/91'in sınırlarını çizdiği bir vesayet hakkı olduğu kabul edildikten sonra, bu hakkın kullanımının Vakıflar İdaresinin dışa yönelik faaliyeti olarak kabul edilmesi mümkün değildir. Vakıflar İdaresinin Mülhak Vakıflar ile ilgili denetimini V-akıflar İdaresinin iç yapısına yönelik faaliyetler olarak kabul etmek gerekir. Bu durumda Vakıflar İdaresinin Mülhak Vakıfların denetimi ile ilgili çıkan sorunların idare hukukuna tabi olması gerekmektedir. Dolayısıyla bu davanın Yüksek İdare Mahkemesin-in yetkisi alanına girdiği kabul edilmelidir.

Netice itibarıyle Vakıflar İdaresinin dava konusu yapılan kararları ile ilgili gerek Yargıtay/Asli Yetki gerekse Yüksek İdare Mahkemesinin yetkili olduğu kabul edilmiş olmaktadır. Ancak yukarıda atıfta- bulunduğumuz Yargıtay/Asli Yetki 1/85 (D.2/85) ve Yargıtay/Asli Yetki 12/87 (D.1/88)'de ifade edildiği şekilde Anayasamızın 152. maddesi altında idari konularda yetkinin artık münhasıran Yüksek İdare Mahkemesinde olması gerektiği kararına aynen katılırız.- Bu durumda dava konusu karar ile ilgili yegane yetkili Mahkemenin Yüksek İdare Mahkemesi olduğuna karar veririz.

Netice itibarı ile Davalıların istinafları red ve iptal edilir.

İstinaf masrafları ile ilgili emir verilmez.




Şafak Öneri - Necmettin Bostancı Narin F Şefik
Yargıç Yargıç Yargıç


29 Aralık 2010











































































21






Full & Egal Universal Law Academy