Yargıtay
Dairesi: Büyük Genel Kurulu
Esas No: 1976/ 5
Karar No: 1976 / 5
Karar Tarihi: 11.10.1976

(1086 S. K. m. 193, 160, 393) (6762 S. K. m. 5) (1730 S. K. m. 18, 19, 20) (YİBK. 24.04.1967 T. 1966/12 E. 1967/3 K.)

Dava: Türk Ticareti Kanununun 5. maddesine göre, iş sahası ilk itirazın kabulü ile dosyanın görevli mahkemeye gönderilmesine karar verildikten sonra, işe görevli mahkemede bakılması için yapılacak usulü işlemleri süre bakımından sınırlamış olan Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanununun 193. maddesinin üçüncü fıkrasındaki 10 günlük sürenin "gönderme kararı aleyhine temyiz yoluna başvurma olanağının kalmadığı, başka bir anlatımla, tebliği izleyen 15 günlük temyiz müddetinin bitmesinden itibaren başlaması icap edeceğine" dair, Hukuk Genel Kurulunun 20.6.1962 gün 15/23, Onbirinci Hukuk Dairesinin 22.10.1974 gün 2719/2717 sayılı kararları ile "yüze karşı verilmiş olsa dahi anılan maddedeki, süreli kararları ile "yüze karşı verilmiş olsa dahi anılan maddedeki, sürenin gönderme kararının ilgiyle tebliğinden itibaren hesaplanması gerektiği" hakkında, Hukuk Genel Kurulunun 28.3.1970 gün 738/152- 14/6/1967 gün 270/298 sayılı, Dördüncü Hukuk Dairesinin 15.5.1975 gün 11281/6404; 4.6.1972 gün 1234/6487 sayılı kararları; ve "iş sahası konusunda verilen karar, ilgilinin yüzüne karşı bildirilmiş ise 193. maddedeki sürenin kararın verildiği günden itibaren başlayacağı" hususunda Dokuzuncu Hukuk Dairesinin 4.2.1964 gün 8435/8055, Dördüncü Hukuk Dairesinin 27.11.1967 gün 11339/9313, Onbirinci Hukuk Dairesinin 22.6.1961 gün 665/2109 sayılı kararları arasında aykırılık bulunduğu belirtilerek bu aykırılığın içtihadı birleştirme yoluyla giderilmesi istenmiş ve Yargıtay Kanununun 20. maddesine göre konuyu inceleyen Yargıtay Birinci Başkanlık Divanınca, sözü geçen kararlar arasında içtihat aykırılığı bulunduğuna ve bu aykırılığın içtihadı birleştirme yoluyla giderilmesine karar verilmiştir.

Yargıtay Kanununun 18 ve 19/7. maddeleri gereğince 28.6.1976 ve 11.10.1976 tarihlerinde, Yargıtay Birinci Başkanının Başkanlığında toplanan Yargıtay İçtihadı Birleştirme Büyük Genel Kurulunca, yukarıda tarih ve sayaları yazılı Hukuk Genel Kurulu ve daire kararları içtihat aykırılığı bulunduğu oybirliği ile kararlaştırılmış ve raportör üyenin açıklamalarından sonra konunun müzakeresine geçilmiştir.

Aralarında içtihat aykırılığı bulunan kararlardan bir kısmında: "Türk Ticaret Kanununun 5. maddesine göre verilen gönderme kararı, davayı o mahkemede kapatan nihai karar niteliğindedir. Bir kararın temyiz kabiliyetini haiz olup olmadığı, ancak; karar aleyhine temyiz yoluna başvurulduğu takdirde ait olduğu temyiz merciince tartışma konusu olabilir. Bu itibarla ilgililer karşı tarafın müddeti içinde temyiz yoluna başvurup başvurmayacaklarını beklemek zorundadırlar. Bu zorunluk karşısında Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanununun 193. maddesinde yazılı 10 günlük sürenin Türkiye Büyük Millet Meclisinin 30.3.1931 tarihli ve 171 sayılı yorum kararında da belirtildiği üzere, karar aleyhine temyiz yoluna başvurma imkanı kalmadığı, yani bu karar, temyiz edilmemiş ise temyiz müddetinin bittiği tarihten hesaplanması gerektiği" sonucuna varılmıştır.

Diğer bazı kararlarda "Asliye hukuk ve ticaret mahkemelerince verilen kararlara ilişkin süreler, kararın taraflara tebliğ edildiği tarihten itibaren işlemeye başlar. Türk Ticaret Kanunun 5. maddesine göre verilen iş sahası itibariyle gönderme kararları, mahkemenin işten el çekmesi sonucunu doğuran ve davayı o mahkemede sonuçlandıran karar niteliğindedirler. Bu kararlar aleyhine temyiz yoluna başvurulamayacağına göre, kararın temyiz süresinin geçmesiyle kesinleşeceği düşünülemez. Bu itibarla Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanununun 193. maddesinde yazılı 10 günlük sürenin, kararın taraflara tebliğ edildiği günden başlaması gerekir" görüşleri benimsenmiştir.

Bir başka doğrultuda verilmiş olan kararlarda ise "Asliye hukuk ve ticaret mahkemelerinin iş sahası konusunda verdikleri kararın ilgililerin yüzüne karşı bildirilmiş olması halinde Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanununun 193/3. maddesinde yazılı 10 günlük sürenin kararın bildirildiği tarihten itibaren başlaması lazımdır. Çünkü bu konuda verilen kararlar ancak esas hükümle birlikte temyiz olunabilirler; verildikleri anda kesin niteliktedirler. Bu nedenlerle görevli mahkemeye ilgilinin karar tarihinden itibaren 10 gün içinde başvurması lazımdır" gibi görüşlere yer verilmiştir.

Görülüyor ki, Hukuk Genel Kurulu, Dördüncü, Dokuzuncu ve Onbirinci Hukuk Dairelerinin üç ayrı doğrultuda oluşmuş bulunan kararları arasındaki içtihat aykırılığının nedenlerini, asliye hukuk mahkemeleriyle ticaret mahkemeleri arasındaki ilişkiyi düzenlemiş olan Türk Ticaret Kanununun 5. maddesi hükmünün yorumu ile, iş sahası ilk itirazının kabulü ile dosyanın görevli mahkemeye gönderilmesine dair kararın hukuksal niteliği üzerindeki farklı görüşler teşkil etmektedir.

Eski Ticaret Kanununun yürürlükte bulunduğu dönemde, aynı yerde kurulmuş bulunan asliye hukuk ve ticaret mahkemeleri arasındaki ilişk