Yargıtay
Dairesi: Büyük Genel Kurulu
Esas No: 1940/ 46
Karar No: 1941 / 24
Karar Tarihi: 25.06.1941

(1412 S. K. m. 21, 23)

Dava: Bir hakimin red sebeplerini re'sen bildirmesi ve davayı rüyetten istinkafı halinde tetkik merciinin mesrud sebebin mahiyetini ve varit olup olmadığını tetkike salahiyeti olup olmadığı noktasında Ceza Heyeti Umumiyesinin 23.9.1940 tarih ve 180/156 ve 4. Ceza Dairesinin 23.2.1940 tarih ve 1241/1565 sayılı kararları arasında hasıl olan mübayenetin tevhidi içtihat suretiyle halli Cumhuriyet Başmüddeiumumiliğinin 4.11.1940 tarih ve 4217 sayılı müzekkeresiyle istenilmesine mebni 25 haziran 1941 tarihinde toplanan Heyeti Umumiyeye 43 zatın iştirak ettiği görüldükten ve müzakere nisabı tahakkuk ettikten ve mezkur müzekkere ile ilamlar okunduktan ve hadise bir kerre de 1. Reis İhsan Ezgü tarafından izah edildikten sonra söz alan:

Başmüddeiumumi : 4. Ceza noktai nazarına göre bir hakim kendi kendini reddederse bu kabili itirazdır ve kaldırırsa onu bakmakla mükelleftir. Bakmazsa suç olur, diyor. 1. Ceza aksine olarak karar verdiğine göre ihtilaf vardır.

İbrahim : Ceza Heyeti Umumiyesinin bu maddeye verdiği manayı kabul edersek bir hakım kendini reddettimi artık bu red muhikimi değilmi, indi mi, değilmidir, bunu tetkik edecek merci bu noktaları tetkik etmeksizin sadece davayı nakletmek vazifesini yapar. 29. maddeye verilecek manada heyetiniz hakimdir.

1. Reis : Eski 29. madde ile yeni madde arasında fark yoktur. Reddi hakim talebi üzerine cereyan edecek muameleleri gösterdikten sonra kendi kendini reddeden hallerde de yeni bir usul konmamıştır.

Halil İbrahim : 1. Ceza dairesinin tetkik ettiği işi izah ettikten sonra 4. Ceza Dairesinde görülen iş de hakimin bir takım hayali sebeplerle davayı görmediğinden, daha doğrusu vazifesini ifadan istinkaf ettiğinden dolayı hakim aleyhine yapılan takibat neticesinde verilen karardır. Ve daire de bu kararı tetkik etmiştir. Vekaletin takibi de sadece ifayı vazifeden istinkaftan dolayıdır. Yoksa merciin kararına ittiba etmediği için değildir. Binaenaleyh bizim tetkik ettiğimiz esasa taalluk eden kısımdır. 4. Cezanınki istinkafa maksur bulunması hasebiyle ihtilaf yoktur.

Ali Rıza Oğan : Vekalet takibatını istinkafı üzerine yapsaydı doğru olurdu. Fakat itiraz ettirdikten ve merciden de karar aldıktan sonra yaptırdığına göre ihtilaf vardır.

Kararlar arasında ihtilaf olduğu Aza Refik, Bedri ve Reis Halil İbrahim Beylerin muhalefetleriyle ekseriyetle kabul edildikten sonra söz alan:

İbrahim Etem : Yeni metin çıktıktan sonra da eskisinin tesiri altında kaldık. 26. maddedeki sarahata bakacağız. Dairemizin müstakar içtihadı da senelerce değişmemiştir. Mercii itiraz red sebebini muhik görürse nakletsin, demek var. Bir de hakimin reddi sebebinin muhik mi değilmi bu cihetini tetkike mahal olmaksızın doğrudan doğruya nakil yapsın, demek vardır. Bendeniz tenazur olması için muhik olup olmadığının da tetkik edilmesi lazım geldiği kanaatındayım.

1. Reis : Tenazuru yeni madde metnine göre düşünmeğe mahal yoktur.

Şefkati : Vazııkanunun maksadına ve icabı hale göre ret sebebinin muhik olup olmadığını tetkik etmek zarureti vardır.

Başmüddeiumumi : 29. maddeye göre merciin tetkik edeceği nokta nakli davaya maksur olmak lazımdır. Sui hareket ve kanuna muhalif bir hal varsa ayrıca hakim hakkında takibat yapılır. Kanun hilafına hareket etmeğe imkan yoktur. Böyle bir ret geldimi muhikmi hareket etmeğe imkan yoktur. Böyle bir ret geldimi muhikmi değilme tetkik etmeğe imkan yoktur. aksini tetkik eden mesul olur.

Bedri : Hukuk Usulüne göre de bir hakim reddedilir ve ret sebebi kendine tebilğ edildiği zaman hakim kabul ederse ret kendiliğinden tahakkuk eder.

Raşit : İnzibat encümenince çok kıymetli bir hakim için de red sebeplerinin muhik olmadığından bahsile karar verildiği ve bundan dolayı Halil Bey Efendiye teessüf ettiğimi ve bu halin bir hatayı adli mahiyetinde bulunduğu.

Halil İbrahim : Vazııkanun adaleti şüpheden kurtarmak için taraflara ve hakime büyük salahiyetler vermiştir. 29. maddeye göre merci yalnız naki noktasına karar verir. 2. fıkra başkadır, demeleriyle neticede :

Bir hakimin hakimlik vazifesini yapmaktan memnuiyetini istilzam eden muayen ahvalden başka bitaraflığını şüpheye düşürecek diğer esbabın mevcudiyeti takdirinde de memnuiyetinin tahakkuk edeceği Ceza Muhakemeleri Usulü Kanununun 21 ve 23. maddelerinde musarrah olup bu sebeplerden birinin vücuduna kani olan tarafın ret talebinde bulunmağa hakkı derkar olmakla beraber esasen vazife ifasından memnu olan hakimin ret talebiyle mukayyet olmaksızın kendiliğiden imtina etmesi icap edeceği de mezkur 21. maddenin kat'i sarahatından münfehim bulunmuş ve taraflardan biri canibinden ileri sürülen ret sebebi hakkında muayyen mercilerin tetkik salahiyeti ancak hakimin dermeyan olunan hususu ademi kabulü halinde mümkün olup ret talebi kabul ve tasdik edildiği surette karar ittihazına ihtiyç bulunmaksızın memnuiyetin bizatihi tahakkuk edeceği 26. maddenin son fıkrası hükmiyle müeyyet bulunmuş olmasına göre taleb karşı tasdik ile tahakkuk eden bir neticenin bila talep hakim tarafından memnuiyet sebebinin resen dermeyanı halinde evleviyetle kabu edilmesi iktiza edeceğinden 29. madde hükmü dairesinde bir hakim ret sebeplerini resen bildirmesi üzerine merciin mesrud sebebin mahiyetini ve varit olup olmadığını tetkik etmeksizin