Dairesi: Büyük Genel Kurul
Esas No: 1984/5
Karar No: 1985/1
Karar Tarihi: 25.01.1985

(1086 S. K. m. 434)

Dava: Harca tabi olmasına karşın, mahkeme kalemince harç alınmadan temyiz defterine kaydedilen temyiz dilekçesi hakkında, temyiz süresi geçtikten sonra yapılacak işlem konusunda, Yargıtay Hukuk Genel Kurulu ve 3. Hukuk dairesi ile 2. ve 4. Hukuk Daireleri'nin kararları arasında görülenayrılığı bulunduğu ileri sürülerek, içtihatların birleştirilmesi isteği, Yargıtay 1. Başkanlık Kurulu'nca haklı bulunmuş ve konunun İçtihatları Birleştirme Büyük Genel Kurulu'nda görüşülmesine 27.12.1984 gün ve 117 sayı ile karar verilmiştir.

Gerçekten, Yargıtay Hukuk Genel Kurulu'nun 12.5.1982 gün ve 1981/9-1180 esas, 1982/494 karar sayılı ilamında, yargı harcından bağışık olmayan DSİ. Genel Müdürlüğü'nden temyiz harcı alınmak üzere ve 3. Hukuk Dairesi'nin 9.2.1984 gün, 395 esas, 553 karar sayılı kararında da, hiç harç alınmadan temyiz defterine kaydedilen harca tabi temyiz isteklerine ilişkin dilekçe konusunda, tıpkı eksik harç alınma durumunda olduğu gibi, HUMY.nın 2494 sayılı Yasayla değişik 434/3. madde ve fıkrası uyarınca işlem yapılması gerektiği belirtilerek dosyanın geri çevrilmesine karar verildiği görülmektedir.

Buna karşılık, 2. Hukuk Dairesi'nin 16.9.1982 gün ve 6101 esas, 6872 karar sayılı ve 4. Hukuk Dairesi'nin 2.2.1984 gün ve 164 esas, 866 karar sayılı kararlarında, temyiz süresi içinde harç yatırılmadığı takdirde dava dosyasının dilekçenin reddi kararını vermeye yekili yerel mahkemeye gönderilmesi, görüşünün benimsendiği ve 4. Hukuk Dairesi'nce yerel mahkemece verilen temyiz dilekçesinin reddi kararının onandığı anlaşılmaktadır.

Görüşmeler sırasında, 4. Hukuk Dairesi'nin dosyadaki kararının onama niteliğinde, öbür kararların ise dosyanın yerel mahkemeye geri gönderilmesine ilişkin olduğu ve bu yüzden içtihatlar arasında aykırılık bulunmadığı görüşü, Büyük Genel Kurul'ca geri çevirme kararlarının da, Yargıtay'ın görüşünü yansıtan kararlardan oldukları ve kararlar arasında içtihat aykırılığının var olduğu gerekçesiyle üçte ikiyi aşan çoğunlukla benimsenmemiş, işin esasıyla ilgili görüşmelere geçilmiştir.

Görüşmeler sırasında kimi üyeler, (...HUMY.nın 434/3. madde ve fıkrasında harcın eksik yatırılması durumunda yapılacak işlem belirtilmekle birlikte, hiç yatırılmaması durumunda yasanın sustuğunu, temyiz edenin iradesine karşın, yasanın yanlış yorumu sonucu harcın alınmamış ve fakat dosyanın Yargıtay'a gönderilmiş olabileceğini, kusurun hakim ya da mahkeme kaleminin yanlış uygulamasından doğabileceğini, böyle bir durumda temyiz edenin bir kusuru olmadığını, tersi tutumun adalete aykırı düşeceğini, o yüzden yasadaki boşluğun yasanın anılan madde ve fıkrasıyla ve benzetme yoluyla doldurulması gerektiğini...) ileri sürerek Hukuk Genel Kurulu ve 3. Hukuk Dairesi'nin görüşünü paylaşmışlardır. 2. ve 4. Hukuk Daireleri'nin görüşlerini benimseyen Üyeler ise, (... uyuşmazlıkları sür'atle çözmek amacıyla HUMY.nun 434. maddesinin temyiz harcının yatırıldığı tarihte yasa yoluna başvurulmuş sayılmasını öngördüğünü, HUMY.ndaki hükmün; 492 sayılı Harçlar Yasasının, harcın yatırılmaması ya da eksik yatırılması durumunda isteğin reddedilemeyip yalnızca sonraki işlemlerin yapılmayacağını öngören 27. ve 127. maddelerine oranla özel nitelikte olduğunu, özel hükmün genel hükümden önce geldiğini, o yüzden harcın verilmemesi durumunda temyiz süresinin kesilmediğini, harç alınınca temyiz incelemesinin yapılacağını, temyiz harcının eksik alınmasına ilişkin bulunan HUMY.nın 434/3. madde ve fıkrasının aynı maddenin 2. fıkrasını dışlayacak biçimde yorumlanamayacağını, bunun yorum kurallarıyla sürati amaçlayan yasa koyucunun amacına ve ayrıca 6.2.1984 gün ve 7/3 sayılı olup davanın, dilekçesinin kaydı tarihinde değil, harcın ödendiği tarihte açıldığını benimseyen İçtihatları Birleştirme Kararına ters düştüğünü...) belirtmişlerdir.

HUMY.nın 2494 sayılı Yasayla değişik 434. maddesinin 2. ve 3. fıkraları birlikte incelendiğinde,harca tabi davalarda süresi içinde temyiz dilekçesinin verilmesinin ve deftere kaydedilmesinin yanısıra, harcın da yatırılmasını zorunlu olduğu görülmektedir. Maddenin 3. fıkrasında eksik harç yatırıldığında yapılacak işlem belirtildiği halde, temyiz dilekçesi kaydedilmesine karşın, hiç bir harç yatırılmaması durumu çözüme bağlanmadığıiçin Hukuk Genel Kurulu ve Daireler arasında yukarıda özetlenen görüş ayrılığı çıkmış, yasadaki bu boşluk, Hukuk Genel Kurulu ve 3. Hukuk Dairesi'nce yargılama hukuklarında öncelikle geçerli bulunduğunda birleşilen benzetme (teşbih: analogie, kıyas) yoluyla çözülerek, bu konuda anılan maddenin 3. fıkrasının uygulanacağı düşüncesi geliştirilmiştir. Bu, hukuk düzenini boşluk kabul etmeyeceği ilkesinin doğal sonucudur.

Yargıtay 2. ve 4. Hukuk Daireleri'nin yasada boşluk bulunmadığı görüşü ise, yaşanan gerçeklere uymamaktadır. Nitekim, uygulamada, harca tabi olmasına karşın, hiç harç alınmadan temyiz dilekçesinin temyiz defterine kaydedildiği ve dosyanın aşağıdaki nedenlerle Yargıtay'a gönderildiği görülmektedir.

Birincisi, yasanın yanlış yorumundan kaynaklanmakta; örneğin, Sosyal Sigortalar Kurumu ve DSİ. Genel Müdürlüğü'yle ilgili davalarda yargı harcının alınıp alınmayacağı konusunda harç almakla yükümlü mahkemece duraksamalara gösterilmiş ve çoklukla olumsuz bir yorumla uygulamada bir süre, temyiz edenin harcı yatırmak isteğine karşın harç alınmamıştır.

İkinci neden de, mahkeme kaleminin harç almayı savsaklaması ve temyiz defterine dilekçeyi kaydetmesiyle ortaya çıkmaktadır. Harcın ödenmesi temyiz edenin kendi başına yapacağı bir işlem olmayıp yetkili görevlinin önüne gelen işlemi tamamlama görevinin sonucu, temyiz edenle birlikte ortaklaşa yapılması gereken bir işlemdir (Hukuk ve Ticaret Mahkemeleri Yazı İşleri Yönetmeliği m. 14). Temyiz edenin harç yatırmak istediği halde görevlinin almadığını belgeleyip kanıtlaması olanaksız derecede güç olmasına karşılık, görevlinin ilgiliden bu harca istediğini ve fakat ilgilinin yatırmadığını dilekçeye düşeceği bir yazıyla kanıtlanması daha kolay ve hatta görevi gereğidir. Ancak, bütün bunlar yapılmamışsa, kuşkusuz harcın yatırılmaması, yetkilinin görevini savsaklamasından kaynaklanmış demektir.

Yukarıda sergilenen yanlış yorum ya da savsaklama durumlarında, temyiz edene yükletilecek bir kusur olmadığı gibi, bunun da ötesinde temyiz edenin, aşıp üstesinden gelemeyeceği, hukuki deyimiyle, bir yenilemez yanılgı karşısında bulunduğu ve bunu temyiz edene yüklemenin adalet ve hukuka güven ilkeleriyle bağdaşmayacağı açıktır. Esasen, eksik harç yatırılmasını temyiz edene yükletilecek bir kusur ve yanılgı olarak görmeyen ve bunu verilecek ek bir süreyle çözen yasanın amaçsal (teleolojik) yorumu da, bunu gerektirmektedir. Çıkış ve varış noktalarının bu sentezinden, kullanılacak yorum aracı da kendiliğinden ortaya çıkmaktadır ki, bu da hiç harç yatırılmaması durumunda, HUMY.nın 434. maddesinin 3. fıkrasının benzetme yoluyla uygulanacağıdır.

Görülüyor ki, burada Yasanın 434. maddesinin ilk fıkrasını, onu yumuşatan öbür fıkralarından soyutlayarak katı kesinlemelere götürecek biçimde bir başına ele almak ve yorumda karşıt kavram yöntemini kullanmak yerinde değildir.

Ulaşılan bu noktanın doğal bi sonucu da, harcın hiç yatırılmaması durumunda Yasanın 434. maddesinin 2. fıkrası uyarınca temyiz