Dairesi: Büyük Genel Kurul
Esas No: 1966/6
Karar No: 1966/4
Karar Tarihi: 05.05.1966

(818 S. K. m. 41, 42, 58) (743 S. K. m. 632, 656, 661, 662, 911) (YİBK 10.06.1953 T. 1953/6 E. 1953/5 K.)

Dava: Ereğli Kömürleri İşletmesi tarafından, maden bölgesinde toprak altından kömür çıkartılması sonunda, yer altında meydana gelen boşluklar yüzünden, toprak üzerindeki yapılarının çatlayıp arsalarının kullanılmaz duruma geldiği ileri sürülerek işletmeye karşı açılan tazminat davalarında;

1 - Davalı İşletmenin; zarara konu olan yer, 17 Ocak 1326 günlü tezkerei samiye hükmünce düzenlenen ve maden alanını gösteren haritanın kapsamı içinde kalan bir yer olup davacı ürenideki tapu kaydının sahih esasa dayanılmaksızın ihdas edildiği ve bu sebeple geçersiz ve tezkerei samiyede belirtilen esasa aykırı olduğu savunmasının incelenmesinin gerekli olup olmadığı konusunda, Yargıtay Dördüncü Hukuk Dairesinin 27.12.1963 gün ve 962/12389 esas, 11051 karar; 24.11.1959 gün ve 8785 esas, 8433 karar; 25.2.1960 gün ve 3917 esas, 2307 karar sayılı kararları ile Birinci Hukuk Dairesinin 26.1.1962 gün ve 8158 esas, 689 karar sayılı kararları arasında birbirini tutmazlık bulunduğu gibi, bu konuda Yargıtay Dördüncü Hukuk Dairesinde yerleşmiş olan görüşe aykırı ve Birinci Hukuk Dairesinin uygulamasına uygun yeni bir görüş belirmiş olduğu,

2 - Maden imtiyazı sahibinin, imtiyaz alanı içinde ocak açıp cevher çıkartmasının özel kanuna dayanan bir hak olması bakımından bu eylem sonunda tapulu mülk sahiplerinin mülklerinin toprak mukavemetinin gevşeyip arsalarının, yapılarının çatlayıp kullanılmaz duruma gelmesi veya değerinin düşmesiyle uğradıkları zararların Borçlar Kanunu ve Medeni Kanun hükümlerince (haksız eylem) sayılıp sayılamayacağı ve bu esasa göre zararın tazminini isteyip isteyemeyecekleri konusunda Yargıtay Dördüncü Hukuk Dairesinin 29.4.1954 gün ve 2962 esas, 2243 karar; 31.5.1954 gün ve 3688 esas, 2838 karar sayılı kararlarıyla 8.12.1958 gün ve 10603 esas, 8018 karar sayılı kararları arasında aykırılık bulunduğu;

Yargıtay Dördüncü Hukuk Dairesi Başkanlığının 11.6.1965 günlü yazısıyla bildirilmesi üzerine Yargıtay İçtihadı Birleştirme Hukuk Kısmı Genel Kurulunca Yargıtay Dördüncü Hukuk Dairesi kararları arasında aykırılık bulunduğuna oybirliği ve Birinci ve Dördüncü Hukuk Daireleri arasında aykırılık bulunduğuna oyçokluğuyla karar verilip konu tartışıldı:

1 - Ereğli Kömür Bölgesindeki maden işletme alanı içinde, E.K.İ. İşletmesinin maden çıkartması sonunda yer altında boşluklar meydana gelmesi nedeniyle taşınmaz malının zarara uğradığını bildirerek tazminat isteyen kişinin davasına karşı, davalı işletmenin, bu yerin 17 Ocak 1326 günlü Tezkerei Samiye uyarınca düzenlenen harita içinde kalan yerlerden olup tapu kaydının bu tarihten sonra sahih bir esasa dayanmaksızın ihdas edilmiş olduğu yolundaki savunması; yerin, davacının mal varlığında değer ifade eden ayni bir hak sayılamayacağı anlamındadır. Gerçekten, Tezkerei Samiye; Ereğli maden bölgelerindeki arazii emiriyenin tefviz yoluyla veya hakkı kararla, ölü toprakların (arzı mevat) imar ve ihya yoluyla ve idare kararıyla kişilerce iktisap edilip daha önce tapuya bağlanmış veya 10 yıldanberi (1316) hakkı kararı bulunup ta tesçil isteme hakkı doğmuş olanlar, mülkler ve tetümmei sükna hariç, kalan arazinin yeniden tapuya bağlanmasını yasaklamış ve bu nitelikte özel mülke girmesi yasaklanan araziyi (kamu malları)ndan saymıştır. Bu esasa göre ve Ereğli madenleri havzasını gösterecek şekilde bir harita düzenlenmiş ve buradaki mülklerle tefviz, hakkı karar, imar ve ihya sonunda idare kararıyla daha önce tapuya bağlanmış olanların ölçüleri, alanı haritaya işaretlenmiştir. 10.6.1953 gün ve 6 esas, 5 karar sayılı içtihadı birleştirme kararında da açıklandığı üzere; Devletin hükümranlığı altında veya rekabesi ve tasarrufu Devlete ait bulunan taşınmaz malların bir kısmı, böyle bir kamu hizmeti sayılan maden işletmesine bağlanmak yoluyla ve bir idare tasarrufu sonunda kamu malı arasına alınmış bulunmaktadır. Madeni Kanunun 641 ve 912. maddeleri hükmünce, bu mallar için, bu yolla özel bir hüküm konulmuş olmaktadır. Davacı durumunda olan kişinin tapu kaydına dayanmasına karşılık, bu tapu kaydının Tezkeresi Samiye uyarınca değersiz olması, davada tazminat isteme hakkını ortadan kaldırır.

Tazminat esaslarına göre, zarardan söz edilebilmek için, Borçlar Kanununun 41. maddesi hükmünce, olayda olduğu gibi, mal varlığının hasara uğratılması yoluyla azaltılması, değerinin düşürülmesi gerekir. Şayet, eylemle veya belli nitelikteki bir davranış veya savsama ile hasar gören, değeri düşen yahut tamamen değerini kaybeden şe, hukuk düzenine göre, bir kimsenin mal varlığında bulunmuyorsa bu değer düşmesi sonunda, o kişi, zarara uğramış olmaz. Bunun sonucu olarak tazminat istemekte haklı sayılmaz. Oysaki zararın varlığı ve tutarı Borçlar Kanununun 41 ve 42. maddeleri hükmünce hakim tarafından doğrudan doğruya (resen) gözetilmesi gereken itiraz nedenlerindendir. Uyuşmazlıkta, zarar veren durumunda olan işletme, söz konusu savunmayı ileri sürmekle; zarar gören değerin esasen davacının mal varlığına dahil olmadığını, davacının zarar görmediğini, zararın istenebilmesi yetkisinin davacıda olmadığını bildirmektedir. O halde, Tezkerei Samiyeye göre düzenlenen harita içinde kalan yerlerden, o günlük mülk yahut tetümmei sükna durumunda bulunan veya belirtilen yollarla düzenlenmiş tapuya bağlanan yerlerle Tezkerei Samiyenin benimsediği gibi o günde gerçekleştiği ispatlanan kazanılmış hakka dayanılarak sonradan usulünce tapuya bağlanan yerler dışında kalan bir yerin tapusuna aslen, mirasçılık yahut satış, yoluyla iktisap edilerek dayanılması karşısında, işletmenin tapunun değersiz olduğu savunmasının incelenmesi, şayet, savunma gerçekleşir ve böylece tapunun hukukça dayanaksız olduğu sonucuna varılırsa tazminat isteğinin reddi gerekir.
<