Dairesi: Büyük Genel Kurul
Esas No: 1958/24
Karar No: 1962/2
Karar Tarihi: 02.03.1962

(818 S. K. m. 20, 62)

Yargıtay Birinci Başkanlığına verilen dilekçelerle Posta, Telgraf, Telefon İşletme Genel Müdürlüğünün telefon abonelerinden yaptığı hizmetin karşılığı olan abone parasından ayrı olarak hat bakım ücreti adıyla almakta olduğu parayı istemekte haklı bulunup bulunmadığı konusunda Yargıtay Ticaret Dairesiyle Üçüncü Hukuk Dairesinin kararları arasında birbirini tutmazlık olduğu belirtilerek kararlardaki aykırılığın içtihadı birleştirme yoluyla giderilmesi istenmiştir.

Üçüncü Hukuk Dairesinin 1721/1457 sayılı ve 25.2.1957 günlü kararında Genel Müdürlüğün hat bakım parasını isteyebileceği esasının benimsenmiş olmasına karşılık. Ticaret Dairesinin 4279/ 4198 sayılı ve 14.7.1956 günlü kararında ise Genel Müdürlüğün bakım parasını istemeyeceği kabul olunmuştur. Bu durum karşısında, içtihadı Birleştirme Hukuk Bölümü Genel Kurulunca, içtihadı birleştirme sebebinin gerçekleşmiş bulunduğuna oybirliğiyle karar verildikten sonra, konu incelendi; gereği görüşülüp konuşuldu:

1- Uyuşmazlığın esası, Genel Müdürlüğün kuruluşuna ilişkin 6145 sayılı kanunun 11. maddesi hükmüne verilen anlamdan çıkmaktadır. Ticaret Dairesi kararı, sözü geçen madde uyarınca Genel Müdürlüğün, ancak ve ancak yapacağı iş veya hizmetin karşılığını tarifeye koyabileceği, hukuk bakımından iş ve hizmetin karşılığı olmayan paraları tarifeye koyamayacağı düşüncesine dayandığı halde Üçüncü Hukuk Dairesi kararı, söz konusu madde gereğince hat bakım parası veya başka adlarla tarifeye konulacak paraların istenmesinin mümkün olduğu düşüncesine dayanmaktadır.

2- Abonelerle Genel Müdürlük arasındaki hukuki münasebet, abonman mukavelesi denilen akitte düzenlenmiş ise de, akdin şartları kanunun birçok kesin hükümlerine (amir hükümlerine) dayanmaktadır. Bu akitlerle alınacak paralar, yalnız, yukarıda sözü edilen madde uyarınca yapılacak tarifelere göre alınabilecektir. Sözü geçen maddede ise, tarife konusunun, sadece hizmet ve ya işin karşılığı olacağı, kesin şekilde açıklanmıştır. Hizmet veya işin karşılığı ise, tespit edilen tarife parasıdır ki Genel Müdürlük bunu almakta ve hiç kimse, bu haklı isteğe karşı itirazda bulunmamaktadır.

3- Kurulda, telefon hizmetinin karşılığının tespiti için hat bakım giderlerinin de, sabit tesisler giderlerinin de göz önünde tutulması gerekli unsurlar oldukları cihetle tarifenin bunları da kapsamına alabileceği görüşü ileri sürülmüştür. Bu görüş iktisadi bakımdan doğrudur ve tarife parasının hesaplanmasında bunların da, amortismanların da, memur ve hizmetlilere ödenen iş paralarının da, elektrik akımı giderleri gibi daha birçok giderlerin de göz önünde tutulması bir zorunluluktur. Tarife ile tespit olunan karşılık, hesaplandığı sırada, elbet, bütün bu unsurlar hesaba katılmıştır. Sonradan bunlardan birisinde veya bir kaçında bir yükselme görülecek olursa yapılacak işlem, tarifedeki karşılığı yükselmeye göre artırmak olabilir; yoksa tarifedeki karşılık değişmeksizin, işletmeyi ilgilendiren giderlerin bazılarını da hizmetin karşılığı saymak ve bunu aboneden ayrıca istemek hukuk bakımdan, mümkün değildir; çünkü hizmet karşılığı, kanunda başkaca bir hüküm bulunmadıkça veya kanun uyarınca belli edilen bir para veya başka bir edimidir ve doğrudan doğruya hizmetle ilgilidir. Bu sebeplerle, Üçüncü Hukuk Dairesinin görüşü, kurulun çoğunluğu tarafından 6145 sayılı kanunun 11. maddesi hükmüne ve dolayısıyla taraflar arasındaki abonman mukavelesi hükümlerine uygun bulunmamıştır.

Telefon kendi malı olmayan abonelerden alınan telefon kiralarına hiç kimsenin itiraz etmemekte bulunması dahi, Üçüncü Hukuk Dairesinin görüşünü haklı göstermez. Çünkü, kanunun veya akdin her hangi bir hükmü ile, abonenin telef onunu Genel Müdürlüğün karşılıksız vereceği esası benimsenmiş değildir. Abonenin kendi malı olan telefonun kullanılması halinde telefon kirası alınmamaktadır. Bu kira, gerçek bir (menkul mal kirasıdır. Bu bakımdan, hat bakım parası veya sabit tesisler kirası adıyla alınan paralarla telefon kirasının nitelikleri tamamıyla ayrıdır ve telefon kirasının alınması, kanuna aykırı değildir.

4- Yukarki açıklamalardan anlaşıldığı üzere. Genel Müdürlük telefon abonelerinden, her ne ad altında olursa olsun, tarife ile kabul edilen abone parasından başka bir istekte bulunamaz ve böyle bir istek, abone tarafından kabul edilse bile, sözü edilen 11. maddedeki kesin hükme aykırı olacağı cihetle Borçlar Kanununun 20. maddesi hükmünce bu kabul