Dairesi: Büyük Genel Kurul
Esas No: 1945/19
Karar No: 1946/13
Karar Tarihi: 20.11.1946

Zingal (Zindan ve Çangal) Ormanları Türk Anonim Şirketi ile Tarım Bakanlığı arasındaki 10.02.1926 tarihli ve elli sene müddetli sözleşmenin on dördüncü maddesinde sözü geçen şirkete ihale olunan ağaçların fiatları tespit edildikten sonra bu fiyatların bir Sterlin lirası 800-900 kuruş arasında mütedavil olmasına göre tayin edilmiş olup Sterlin lirasının her üç aylık taksitin hululüne tekaddüm eden üç ay zarfındaki vasati rayici bu iki haddin vasatisinden yani 850 kuruştan % 20 nispetinde veya daha fazla bir nispette azalıp çoğaldığı takdirde mezkur fiatlar işbu nispet içinde hulul eden taksite mahsus olmak üzere arttırılıp eksiltileceği ve % 20 nisbetinden aşağı olan değişikliklerin fiat üzerinde müessir olmadığı bildirilmiş ve işbu sözleşmenin bazı maddelerini değiştiren ve üç sene müddeti ihtiva eden 16 Haziran 1932 tarihli ek sözleşmenin birinci maddesinde ise müteahhidin kesip de ormandan çıkaramadığı ağaçlardan yalnız kayın ağacı fiatı 108 kuruşa indirilerek diğer ağaç fiatları esas sözleşme ile kabul edildiği şekilde bırakıldığı ve bu fiyatların bir Sterlin lirasının 800 900 kuruş arasında mütedavil olmasına göre tayin edilmiş olup Sterlin lirasının her üç aylık taksitin hululüne tekaddüm eden ay içindeki vasati rayici her iki haddin vasati rayicinden yani 850 kuruştan % 20 nispetinde fazla olursa % 20 ye kadar (% 20 dahil) bir şey aranılmayarak üst tarafından nispet dahilinde fiyata zam olunacağı ve % 20 nisbetinden noksan olduğu takdirde müteahhidin bir iddia dermeyanına hakkı olamayacağı ve işbu değiştirilmiş şekil uyarınca tahakkuk edeceklerden üç sene için bir şey aranılmayarak üç senenin nihayetinde dördüncü seneden itibaren tahakkuk eyleceklerin % 20 nisbetinden fazlasının gözönünde tutulacağı zikredilmiştir.

Bahsedilen şirket tarafından evvelce orman idaresi aleyhine açılan müteaddit davalarda ek sözleşmede tayin edilen üç senelik sürenin bitmesinden sonra tahakkuk ettirilen taksit bedellerinden Sterlin lirası rayicinin % 20 den fazla düşmesine rağmen esas sözleşmenin on dördüncü maddesi hükmüne aykırı olarak orman idaresince ağaç bedelleri üzerinden tenzilat yapılmaksızın tediyatın mahsubu cihetine gidildiğinden bahsile ingiliz lirası rayicinin değişikliği nispetinde fiyatların tenzili suretiyle yapılacak hesap neticesinde idarenin almış olduğu fazla paranın tahsili isteminde bulunulmuş ve bu isteme uygun olarak verilen kararın İngiliz lirasının vasat rayicinde husule gelen değişikliğin % 20 nispetinde olduğu veya bu nispeti aştığı takdirde değişikliğin % 20 nisbetinden eksik olan kısmının mutlak olarak takarrur eden fiatlar üzerinde müessir olmaması sözleşme ile istihdaf olunan gayeye ve hakkaniyet kaidelerine daha uygun olduğu ve ek sözleşme, esas sözleşmenin on dördüncü maddesinde bahis konusu olan hükmü değiştirecek bir kayıt ve sarahati muhtevi olmadığı gerekçesiyle Ticaret Dairesinin çokluk karariyle onanmakta bulunmuş iken son defa yine aynı şirketin, orman idaresi aleyhine açtığı mümasıl bir davanın incelenmesi sırasında ek sözleşmenin birinci maddesinde gösterilen müddet içindeki Sterlin lirasının vasati rayici taraflarca vasati olarak kabul edilen Sterlin lirası rayicinden % 20 nispetinde noksan olduğu takdirde müteahhidin bir iddiada bulunmaya hakkı olamayacağı ve işbu ek sözleşmenin birinci maddesinde yazılı değiştirilmiş şeklin 16 Haziran 1932 tarihinden itibaren üç senenin bitmesini müteakip yürürlüğe gireceği tasrih edilmiş olup her ne kadar bu maddede Sterlin lirası rayicinde % 20 nispetinde bir artış görüldüğü halde bunu fiatlar üzerinde müessir olmayacağı taraflarca kabul olunmuş iken aynı nispette eksiliş vukuu takdirinde davacının bir hak iddia edemeyeceğinden bahsedilmesi ilk bakışta taraflar arasında tesisi gerekli bulunan hukuki müsavata aykırı bir şekil gibi gözükmekte ise de, iktisadi buhran dolayisiyle müteahhitlere gösterilen bazı kolaylık ve menfaatler karşılığı olarak bu istisnai kaydın sözleşmeye geçirildiği gözönüne alındığı surette müteahhit aleyhine ve idare lehine konulan bu kaydın hakkaniyet ve madelet prensiplerine aykırı bir ciheti görülemeyeceğinden Sterlin lirası rayicind