Dairesi: Büyük Genel Kurul
Esas No: 1942/40
Karar No: 1944/22
Karar Tarihi: 14.06.1944

(1086 S. K. m. 455)

Hükümlerin tavzihinden bahis olan H.U.M.K. nun 455 inci maddesinin temyiz kararlarına şümulü olup olmadığı hakkında Temyiz Mahkemesi Dördüncü Hukuk Dairesiyle İcra ve İflas Dairesi kararları arasında meydana gelen ihtilafın tevhidi içtihat yoliyle halli Temyiz İcra ve İflas Dairesi Reisliğinin 26.10.942 tarih ve 775 sayılı yazısiyle istenilmesine mebni ihtilafın mevzuunu teşkil eden ve zikri geçen yazı teksir olunarak Umumi Heyet azasına tevzi edilmişti.

Müzakere için tayin olunan 7.6.944 tarihine rastlayan çarşamba günü saat 9.30'da toplanan Umumi Heyet Birinci Reis Halil Özyörük'ün başkanlığı altında müzakereye başlayarak ihtilafın esasını teşkil eden noktalar hulasaten Birinci Reis tarafından izah edildikten sonra söz alan:

Abdullah Aytemiz: Tavziha müteallik hükümlerin temyiz mukarreratı hakkında da tatbiki lazım gelip gelmiyeceği hususu iki daire arasında ihtilaflıdır. Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanununun 455 inci maddesinde yazılı olduğu üzere hüküm müphem veya gayri vazıh olur veya mütenakız fıkraları ihtiva ederse iki taraftan herbiri ibhamın tavzihini ve tenakuzun ref'ini isteyebilir.

Temyiz Mahkemesi hüküm mahkemesi değildir. Temyiz mukarreratı hakkında böyle bir tetkik yoluna müracaata esasen lüzum yoktur. Çünkü temyiz kararları ya tastike mütedair olur. Bu surette tavzih olunacak bir cihet mevzuubahis olamaz. Mucibi tavzih bir noktası varsa esas hükmün tavzihi talep olunmak lazım gelir. Veya temyiz olunan kararlar nakzedilir. Bu surette de tavziha mahal görülemez. Çünkü kararı bozulan mahkeme nakzı yanlış anlamış ise verdiği karar temyizen nakız muktezasına uygun olduğundan yine bozulur. Ve bundan kat'annazar tashihi karar yolu açık olduğundan bu tarikle de maksat hasıl olur.

Şimdiye kadar icraya intikal eden temyiz kararlarından hiç birinin metninde tereddüt edildiğini veya tavzihi istilzam eder bir hal iktisap ettiğini görmedim. Binaenaleyh Temyiz Mahkemesi kararlarına karşı tavzih yolunun açılması zaid ve işlerin lüzumundan fazla uzaması bakımından da muzırdır. Çünkü isabet kadar süratli de ehemmiyeti var. ikisi içtima ederse hak sahibi tatmin edilmiş olur. Nadiren lüzum hasıl olsa bile bunun için böyle işlerin uzamasını mucip bir yolun açılması doğru olur mu? Bir şeyin faidesiyle zararı mukayese olunmak icap eder. Bir şey ki zararı, mahzuru fazladır, bunu terketmek zaruri olur. Ender hadisat için hüküm konulamaz. Hükümler ekser içindir.

Temyiz Mahkemesi kararlarına karşı tavzih talep olunamayacağı hakkında Temyiz Mahkemesi Umumi Heyetinin teşrinievvel 940 tarihli kararım musaadenizle okuyorum. (Temyiz Mahkemesi Umumi Heyetince nakzedilen kararın tavzihi talep olunmakta ise de temyiz kararlarına karşı tavzih talep olunamayacağından dilekçesinin reddine) gerek Umumi Heyetin işbu kararı, gerek tashihi karar yolu açık olduğundan iadei muhakeme tarikinin temyiz kararlarına karşı kapalı olduğuna dair bulunan tevhidi içtihat müessesesi kararı temyiz mukarreratına karşı tavzihin caiz olmayacağı hakkındaki mütalaamı teyit ettiğini ilaveten arzeylerim.

Fevzi Bozer: İhtilafın mahiyeti temyiz kararlarına karşı tavzih talep olunup olunamayacağı meselesidir. Muhterem muhasımlarımız,

1- Tavzih faslındaki hüküm ve mahkeme kayıtlarından istidlal süretiyle,

2- Temyiz kararlarına karşı tashihi karar yolu mevcut olduğundan ve nihayet temyiz kararlarının tavzihini talep etmek işleri uzatacağından bahsile temyiz kararlarının tavzihi talep edilemeyeceği fikrindedirler.

455 ve müteakip maddelerdeki hüküm ve mahkeme kayıtlarından Temyiz Mahkemesi ilamlarının tavzihi talep edilemeyeceği istidlal edilemez. Filhakika Temyiz Mahkemesi bir hüküm mahkemesi değildir. Temyiz Mahkemesi asliye ve sulh mahkemelerinden verilen hükümlerin mevzu Kanunlarına uygun olup olmadığını tetkik ile mükellef bir teşekküldür. Fakat bundan temyiz ilamlarının tavzihi talep edilemeyeceği neticesi çıkarılamaz. Zira ibham ve tenakuz sulh ve asliye mahkemeleri hükümlerinde olabileceği gibi temyiz ilamlarında da olabilir.

Temyiz ilamlarının şümul ve neticelerinin veya manasının neden ibaret olduğunun tayininde tereddüt edilebilir. Yahut temyiz kararında birbirini bozan fıkralar bulunabilir. Hükmün icrasındaki ve ya ittiba ve ısrar hususundaki müşkülatı bertaraf etmek ancak tavzih yoluna müracaat etmekle kabil olabilir ki bunu tavzih etmek de o hükmü veren Temyiz Mahkemesine aittir. Kaldı ki, Temyiz Mahkemesinin mahkeme hükmünü tadil ve ıslah suretiyle de tasdik edebileceği kabul edilmiştir. Bu takdirde temyiz ilamlarına karşı tavzih yoluna müracaat etmek daha ziyade kesbi zaruret eder. Bahsolunan tevhidi içtihat kararının hadiseye şümulü olmadığı gibi Tevhidi içtihat Müessesesi, Heyeti Umumiye kararı ile de bağlanamaz. Temyiz ilamlarına karşı tashihi karar yolu var, buyurdular. Bu da temyiz ilamlarının tavzihi talep edilemeyeceğine delalet etmez. Çünkü bil kerre Temyiz Üçüncü Hukuk Dairesinden sadır olan ilamlar hakkın da tashihi karar yolu kabul olunmamıştır. Diğer dairelerin kararlar hakkında da tashihi karar talebi bir müddet ile mukayyettir. Halbuki 455 inci madde mucibince hükmün icrasına kadar ibhamın tavzihi ve tenakuzun ref'i talep olunabilir. Bundan başka tashihi karar sebepleri mahduttur. Tashih sebebi olmıyan herhangi bir ibham ve tezat, tavzih sebebi olabilir.

İşleri uzatmak bahsine gelince, fikrimce tavzih caiz değildir dersek işler daha ziyade uzamış olur. Çünkü, mesela nakzolunan bir işte hakim seri ve salim bir karar verebilmek için nakzın müeddasıni iyi anlamak lazım gelir. Aksi takdirde muhakemenin icrasında bil çok müşkülat ve teşevvüş hasıl olur. Binnetice vereceği hükümde de isabet mülahaza edilemez. Bu sebeplere binaendir ki, tavzih talebi mahkeme hükümlerine münhasır olmayıp temyiz kararlarına da şamildir.

Y.K. Arslansan: 330 tarihli İcra Kanununun altıncı maddesi mucibince hüküm vazıh olmadığı surette icra memuru ilamı veren mahkemeden istizah ederdi. Mülga mevzuatımızda icra kanununda yer bulan hükmün tavzihi usulü, 927 senesinde meriyete giren Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanununa bir faslı mahsus olarak girmiştir.

Bu fasıl H.U.M.K. numuzun alındığı Nöşatel usul kanunundan aynen iktibas olunmuş ve kanunumuzun 456 inci maddesi mucibince hükmün tavzihini, hükmü veren mahkemeden istemek salahiyeti eski mevzuatımızda olduğu gibi icra memuruna değil, alakalılara tanımıştır.

Tavzih ve aslına göre tefsir tarafların adresleri, iddia neticeleri hesap hataları hakkında hükmün aydınlatılmasından ibarettir. Yani tavzih ve tefsir ilamın hüküm fıkrasında, "dispositif kısmında" cari olup mucip sebeplerinde, "motif" de cari değildir. Bu fasılda hükmün tavzih ve tefsiri hangi hallerde ve şartlar altında ve ne şekil ve merasim dairesinde ifa olunacağı gösterilmiştir.

Tavzih ve tefsir faslının temyiz mukarreratına da şümul ve derecesi hakkındaki düşünceme gelince, kanunumuzun alındığı Nöşatel usul kanunu Neuchatel kantonu adliye teşkilatına göre district mahkemeleriyle (bizim teşkilatımızda sulh mahkemelerine benzetilebilir) Kanton mahkemesinde (Teşkilatımızda asliye mahkemesi denilebilir) cari muhakeme usulünü gösterir. Gerçi Kanton mahkemesinin bazı hususlarda istinaf ve temyiz salahiyeti varsa da, Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunumuzun temyiz faslına göre temyiz tetkikatı isviçre Federal Mahkemesinde icra olunur, isviçre Federal Mahkemesi teşkilatı ve hukukta cari muhakeme usulleri kanununa göre Federal Mahkemesinden verilen hükümlerin tavzih ve tefsiri usulü mevcuttur. Ancak kanunumuzun temyiz faslı Federal kanunundan muktebis olmadığından bizde temyiz mahkemesinden verilen hükümlerde tavzih ve tefsir mutlak surette cari olamaz. Hükümlerin tavzih ve tefsiri ilamı veren mahkemeden istenebileceğine göre Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunumuzun 438 inci maddesi mucibince tahkikat ve muhakemeye muhtaç olmıyan hallerde mezkur maddenin verdiği cevaza binaen Temyiz Mahkemesi yeniden bir hüküm tesis ettiği hallerde yalnız cari olabilir. Tastik ve nakız hallerinde cari olamaz. Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunumuzun temyiz faslında Federal Mahkemesinde cari olmıyan iki usul konmuştur. Biri tashihi karar yolu, diğeri de asliye ve sulh mahkemelerinin nakız kararlarına karşı ısrar yoludur, işte bu iki tarz temyizde cari olmıyan hükmün tavzih ve tefsiri yerine kaim olabilir.

Binaenaleyh temyizde tashihi karar ve ısrar yolu olduktan sonra Temyiz Mahkemesinin herhangi bir dairesi için tavzih ve tefsir hükmün temyiz mukarreratında cari olmaması da bir mahzur tevlit etmez.

Cevat Gücün: Tavzih beyana taalluk eder. Bir tarike müracaati tazammun eder. 459 uncu maddedeki sebepler başkadır. Bir muhatabın tefehhümüne göre değişen ve bazı izah ve tefsirleri icap ettiren tarzı beyandır. Ancak o mananın şümulü hususunda tefehhüm itibarile ihtilaf olabilir. Bunda evvela taraflara, ikincisi istinafta verilen karar üzerine bidayet hakimi ve nihayet icra hakimi tereddüt eder.

Bizde yenilik olarak tavzih faslı konmuştur. Bunu kül halinde kabul etmek lazımdır. Islah, üçüncü şahsın duhulü temyizde cari değildir. Mahalli mahkemesi mütekellim olan temyiz mahkemesinin ne kastettiğini nasıl anlayabilir? Mücmelin izahı mücmile aittir Tavzih beyana taalluk eder. itiraz, temyiz, tashihi karar bir haksizliğin düzeltilmesi talebidir. Tashihi karar da tevzihten müstağni kılmaz. Müphem olduğundan dolayı tashihi karar ediyorum dese bunu esbabı erbaadan birine temas etmez diye red ederiz. O halde tashihi kararı tavzih yerine nasıl ikame ediyorlar?

A. H. Berki: Sehiv ve hata Temyiz Mahkemesinde de olabilir ve ıslah edilmek lazım gelir. Temyiz ilamı ibham ve mütenakız fıkraları ihtiva eder ve taraflardan biri sizin bu kararınızın tashihini isteyeceğim, fakat şu noktayı anlamak isterim, derse bunu yapmayacak mıyız? Tashihi karar sureti ile bu ibhamı anladıktan sonra ikinci bir tashihi karar yaparsa kanun yolları kapanmış mı denecek? Kaidedir ki, mücmeli izah mücmile aittir. Taraflar gerek tashihi karar haklarını kullanabilmeleri ve gerek hakimin temyizin noktai nazarını anlayabilmesi için tavzih zaruridir. Kanunun ruhu da vardır. Gerçi Temyiz, hüküm mahkemesi değildir Fakat kelimelere saplanıp kalmak doğru olamaz. Aklın lüzumlu gördüğü şeylerde o dairede hareket etmek lazımdır.

Şemsettin Temizer: Söylenmeyenleri söylemek azmindeyim. Temyiz faslında sarahat olmayan şeylerden bir çokları temyiz faslında cereyan etmektedir. Tebligat bu cümledendir. Tavzihin Temyizde de cereyan etmesi halindeki faidei azime tebarüz ettirilmiştir. Usulümüz hüküm ve kararı elfazı müteradife olarak kabul etmiştir.

459 uncu maddenin Temyizde de cereyan etmesini Aziz Yeğer kabul ettiler. Halbuki burada da "hüküm" denmiştir. Bizim dairemiz şubat ayına benzer. Mürafaası yok, tashihi kararı yoktur. Biz de on beş bin iş içinde hata ederiz. Tavzih yolu temyizde de cari olmalıdır. Temyiz ilamında altı üstünü tutmıyan cümleleri sulh hakimi düzeltsin diyebilir miyiz? Muarızların neticei iddialar buna müteveccihtir ki, şayanı kabul değildir.

Aziz Yeğer: H.U.M.K.nun üçüncü babı (hükümlere karşı müracaat tarikleri) ünvanlıdır. Bu babın birinci faslı (temyiz), ikinci faslı (iadei muhakeme), üçüncü faslı (hükümlerin tavzihi) başlıklıdır. Bunların hepsi hükümler aleyhinde müracaat olunacak kanun yollarıdır.

Hükümlerin tavzihi faslının temyiz faslından sonra gelmesi, temyiz kararları aleyhinde tavzihin caiz