Dairesi: Büyük Genel Kurul
Esas No: 1942/36
Karar No: 1944/10
Karar Tarihi: 05.04.1944

(1086 S. K. m. 188, 195, 198, 199, 23)

Dava: Salahiyet itirazının esasa cevap verildikten sonra dermeyanı halinde tetkik olunup olunmıyacağı hususunda Temyiz 3. Hukuk Dairesinin 13.12.1940 tarih ve 10884/8978 sayılı ve 2. Hukuk Dairesinin 23.5.1942 tarih ve 2054/2095 sayılı ilamları arasında meydana gelen içtihat ihtilafının halli Adliye Vekaleti Hukuk İşleri Umum Müdürlüğünün 21.9.1942 tarih ve 7930 sayılı yazılarıyle istenilmesine mebni ihtilafın mevzuunu teşkil eden ilamlar teksir edilerek Umumi Heyet azasına tevzi olunmuştu.

Müzakere için tayin olunan 29.3.1944 tarihine rastlayan çarşamba günü saat 9.30 da toplanan Umumi Heyet Birinci Reis Halil Özyörük'ün başkanlığı altında müzakereye başlıyarak ihtilafın esasına teşkil eden noktalar hülaseten 1. Reis tarafından izah edildikten sonra söz alan :

2. Hukuk Reisi A. Himmet Berki : Malum olduğu üzere hakimlerin vilayetleri iki surette takyide tabi tutulur. Biri iş yani nev'i dava ve diğeri mahal itibariyle. İş itibariyle takyitten vazife ve mahal itibariyle takyitten salahiyet meselesi doğar. Vazife meselesi itiraz edilsin edilmesin resen mahkemece nazara alınır. Salahiyet, tarafların arzularına tabi olmıyan işlerde salahiyet, tarafların arzularına tabi olan işlerde salahiyet olmak üzere iki kısma ayrılır. Gayrimenkule müteallik davalar gibi tarafların arzularına tabi olmıyan işlerde salahiyet vazife gibi itiraz edilse de edilmese de mahkemece resen nazara alınır. Diğer nevi salahiyete gelince itiraz edilmedikçe bu mahkemece nazara alınamaz. Yani salahiyetsizlik karariyle davanın rüyetinden imtina edilemez.

Hukuk Usulü Muhakemeleri kanunun 23. maddesinde salahiyettar olmıyan bir mahkemede aleyhine dava ikame olunan kimse esasa girişmezden evvel bu babta itirazda bulunmazsa o mahkemenin salahiyetini kabul etmiş addolunur, der. Bu sarahata göre 2. nevi salahiyet esasa giriştikten sonra dermeyan edilemez. Çünkü esasa girişilince mahkemenin salahiyeti kabul edilmiş olur. Daha doğrusu, bu mahkemenin davayı görmesine rıza ve muvafakata karine teşkil eder. Binaenaleyh esasa cevap verilerek davaya girişildikten sonra salahiyet itirazı dermeyan olunsa velevki muttasil olsun bu itiraz mesmu değildir.

Esasa ait cevapla salahiyet arasında irtibat olmadığından ittisal meseleyi değiştiremez. Şifahi muhakemede ihtilaf yoktur. Yalnız ihtilaf tahriri mücavebededir. Şöyle ki, müddealeyh cevap layihasının mesela 1 ve 2. bendlerinde esasa giriştikten sonra 3. bendinde mahkemenin salahiyetine itiraz etse bu itiraz mesmudur?

Dairece biz bunu şifahi mücavedene tefrik etmiyorduk. Çünkü yazı bir nakıştır. Bu ancak mahkemede okununca mevcudiyeti hukukiye iktisapa eder. Ve bu halde huzuru mahkemede şifahen irat edilmiş gibi olur. Fakat bir davada muhterem Hukuk Heyeti Umumiyesi ekseriyetle bunun aksine karar verdi. Heyeti Umumiye kararını maslahat ve suhulete muvafık bulduğumuzdan bundan sonra gelen davalarda biz de bu dairede karar ittihazına başladık ve böyle devam etmektedeyiz.

Maahaza bence bizim evvelki içtihadımız ilim esaslarına daha muvafıktır. Heyeti Muhtereme nasıl içtihat ederlerse ona imtisal zaruri olacaktır. İhtilafın mahiyeti bundan ibarettir.

3. Hukuk Reisi Ş. Temizer : Hukuk Heyeti Umumiyesi bu suretle salahiyet itirazını da havi olan cevap layihasını bir kül olduğu ve binaenaleyh bir layihada esasa cevap verilmekle beraber salahiyet itirazı serdedileceğini kabul etti. Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunun 199. maddesine de bu içtihat uygundur. Mesela cevap layihasının 1. numarasında esasa cevap verdikten sonra 2 ve 3.numarasında salahiyetsizliği dermeyan etmesi halinde bu salahiyet itirazının kabul ve tetkik edilmesi ruhu kanuna muvafık olur.

Ş. Özkutlu : Tahriren cevap vermekle esasa girmiştir. Bundan sonra mahkemeye gelip salahiyet itirazını dermeyana esasen hakkı yoktur ve bu halde nazara alınmamak lazımdır. Sulh Mahkemelerinde tahriren itiraz mevzuubahis değildir. Asliyelerde olduğu gibi itirazatı iptidaiyedeki hakkı sakıt olur.

Ticaret reisi F. Hulusi Demirelli : Bizim usul kanunumuz mehazından ve benzeri kanunlardan bir kaç noktada ayrılmıştır. Onlara göre esasına cevap başka muameledir, itirazatı iptidaiye başka bir muameledir. İtirazatı iptidaiyeyi hallettikten sonradır ki, esasa cevap verilir ve itirazatı iptidaiye katileşir ve kanun yoluna müracaat edebilir.

Bizim kanununumuz esas ile itirazatı iptidaiyeyi dermeyan edebileceğini ve hiç mahkemeye gelmeden de bunu söyliyebileceğini kabul etmiştir. Sulh Mahkemelerindeki muamele başkadır. Bununla beraber bizim kanunumuzdaki maddelerine göre sulh dairelerinde de uzaktan cevap verebilir.

Avrupa usulü muhakemeleri usulünün tatbikine imkan yoktur. "Esasa girişilmeksizin" esasa girişmek mücavebe ile olur. Tesrii muhakeme emniyesine mu