Dairesi: Büyük Genel Kurul
Esas No: 1938/17
Karar No: 1939/57
Karar Tarihi: 29.11.1939

(1086 S. K. m. 572, 571) (743 S. K. m. 658)

Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu'nun 571. maddesi icra ve iflas muameleleri hakkındaki mevzular haricinde kalan aleni artırmalar için vaz olunmuştur. Yoksa para alacağını tahsil için haczedilen yahut iflas masasına giren malların alacağı tahsil veya iflası tasfiye için paraya çevrilmesine müteallik müzayedelerin İcra Kanunu'na tevfikan yapılması lüzumunu, muhakeme usulleri kanununda beyan etmek hasılı tahsil kabilinden olurdu. Çünkü o gibi artırmalar doğrudan doğruya İcra ve İflas kanunlarının mevzuları dahilindedir. Kanunlar abesle ve yersiz, icapsız tekrarlarla iştigal etmez. Bu maddenin borç için mahcuz yahut iflas masasına dahil malların müzayedelerini istihdaf etmemiş olduğu bununla da zahirdir.

Mezkur maddeyi takip eden 572. madde ise birincisine bağlı ve ancak onun istihdaf ettiği müzayedelerden gayrimenkul mala taalluk edenlere mahsustur. Bunun hükmü Şufa hakkına müteallik Medeni Kanun'un hükümlerinin cereyanına müsait olmayan İcra ve İflas Kanunu'nun meşgul bulunduğu gayrimenkul satışlarına teşmil edilemez.

Artırma ve Eksiltme Kanunun'a göre yapılan gayrimenkul satışları sırf ihtiyari satışlardan olmakla beraber 571. maddenin hükmü haricinde cereyan eder. Bunların ihtiyari satış mahiyetlerinden dolayı Kanunu Medeninin 658 ve 659. maddelerinde yazılı Şufa hükümlerine tabi olduğunda şüphe yoktur. Mezkur maddelerdeki akdi ve kanuni Şufa hakları satışın öğrenildiği tarihten itibaren bir ay içinde kullanılabilir. Satıştan önce istimal edilmelerine lüzum ve imkan yoktur. İcra Kanunun'a tevfik edilmeyen ihtiyari artırmaların hepsi hakkında şüf'anın umumi hükümleri ayniyle cereyan eder. Bundan dolayı o gibi aleni ve ihtiyari müzayedelerde de zikri geçen usulün 572. maddesi hükmü tatbik olunamaz.

Cebri müzayedelede şüf'a hakkının cereyan edip etmiyeceği hususunda Temyiz Birinci ve Üçüncü Hukuk daireleri arasında hasıl olan içtihat ihtilafının halli için 29.11.1939 tarihinde toplanan Heyeti Umumiyede müzakere nisabının tahakkuk ettiği görüldükten ve mezkur daire kararları okunduktan ve hadise bir kerre de Birinci Reis İhsan Ezgü tarafından izah edildikten sonra söz alan;

Fuat Hulusi; Şüf'a cebri icrada cari olamaz. Cebri icralarda şüf'a hakkı verilecek olursa hissei şayia cebri icra yolu ile satılamaz, demektir. Kanun artırmalarda ayni artırmayı düşünmüştür. Şüf'a hakkını görünce müşteri artırmaya talip olmaz. Rosel ve sair bütün şarihler bu hususta müttefiktirler. Federal Mahkeme kararları da cebri icrada şüf'a hakkını kabul etmiyor.

Sait; Hukuk usulünde hüküm mutlaktır (maddeyi aynen okudu). İcra kanunu mucibince bütün hissedarlara tebligat yapılacak, ilan edilecek. Demekki şüf'a hakkı kendiliğinden doğuyor. Her iki ahvalde de şüf'a cari olur. Fark görmüyoruz.

Cevat; Cebri satışlarda şüf'a cereyan etmiyeceği meydandadır. Eski ahkamda da böyle idi. Üçüncü hukuk Dairesince mesnet ittihaz olunan usuldeki maddenin kabiliyeti tatbikiyesi yoktur.

Şefkati; İhtiyari müzayedelerde müddet yoktur. Satılınca haklarını umumi maidelere tevfikan ararlar. İlanlı ihbarlar yoktur. Cebriye gelince, bunda hak aranması kanunun ruhu ile gayri kabili teliftir. Rüçhan hakkı kullanılır.

Aziz; Şarihin noktai nazarı karşısında bizi tereddüde sevkeden saik bilahare meriyet mevkiine giren usulün 572 nci maddesidir. Bu maddede zikredilen 658, 659 ncu maddeler şüf'a hakkını gösteren maddelerdir. Karşımızda bir şarihin sözü var, bir de daha muahhar kanun şüf'a hakkının kullanılacağını yazıyor. Bu kanun hükmünü imal ve riayet etmek icap eder.

Birinci Reis; Cebri müzayedelerde tebligatlar, ilanlar yapılıyor. Buna rağmen hissedar sükut ediyor. Bu itibarla şüf'a caizmidir?

Kazım; Cebri müzayedelerde şüf'a hakkı kabul olunursa bir çok teşevvüşata meydan verilmiş olur, demeleriyle celseye nihayet verildi.

Birinci Reis ; asıl ihtilaf ahkamı umumiyemi yoksa 572 nci maddemi tatbik edilecek, bu cihetin halli lazımdır.

Ali Rıza Birinci Hukuk; Bu işin birinci müzakeresinde bulunmamıştım. onun için bu celsede mütalaamı arza müsaadenizi dilerim.

Temyiz Birinci ve Üçüncü Hukuk Daireleri kararları arasındaki içtihat ihtilafı, Hazinei Maliyenin bir gayrimenkuldeki şayi hissesini bilmüzayede sattığı surette ikame olunan şüf'a davasında sabit olan şüf'a hakkının ne tarihten başlıyacağı hususundadır. Birinci Hukuk Dairesi Hazinenin bu satışı "ihtiyari ve aleni" olduğu için şüf'a hakkının "cebri müzayede"lerde mabihüttatbik olan H.U.M.K. nun 572 nci maddesinde zikr olunduğ üzere ilk ilan tarihinden itibaren bir ay zarfında kullanılması lazım gelmeyip ahkamı umumiyeye tevfikan satışa ıttıla tarihinden itibaren bir ay zarfında kullanılması lazım geleceğine karar vermiştir. Üçüncü Hukuk dairesi (bilmüzayede satılan gayrimenkul hakkında şüf'a cereyan etmiyeceğine) hüküm veren bir sulh mahkemesinin ilamını (usulün 572 nci maddesi hükmünün nazara alınmamış olmasından naşi) nakzetmiş ve nakza tebean nakız dairesinde ittihaz olunan kararı tasdik etmiş yani Hazine tarafından bilmüzayede satılan bir gayrimenkulde şüf'a hakkının ilk ilan tarihinden istimal edilmesi lazım geldiğini kabul etmiştir. Heyeti celilelerince tetkik edilmesi icap eden husus iki dairenin bu kararları arasındaki ihtilafın halline maksur olmak iktiza eder. Geçen celsede bu ihtilafın tetkiki sırasında (cebri müzayedede şüf'a cereyan edip etmeyeceğinin) müzakeresine girişilmiş ve bu bapta muhtelif mütalaalar dermeyan edilmiş olduğunu zaptın tetkikinden anladım. Halbuki iki daire arasında bu bapta bir ihtilaf yoktur. Her iki daire de cebir müzayedelerde şüf'anın cereyan edeceğini kabul etmiştir. Binaenaleyh müzakerenin iki daire arasındaki ihtilafa hasredilmesi lazım geleceğini heyeti celillerine arzediyorum.

İhtilaflı olan mesele hakkındaki mütalaamı arzetmeden evvel cebri müzayedelerde şüf'a cereyan edip etmiyeceği hususundaki firkimi de arzedeyim. Heyeti celilenin malumu olduğu üzere şüf'a hakkı ya mukaveleden doğar veya kanunidir. Mukaveleden mütevellit şüf'ada müessis malik olduğu gayrimenkulü rızasiyle satacak olursa tercihan şefia vereceğini taahhüt etmiştir. Rızasiyle satmaz da herhangi bir borcu iin cebri icra tariki ile satılırsa müessisin ihtiyarı taalluk etmediği ve binaenaleyp şart tahakkuk etmediği için bunda şüf'a cereyan etmemek lazım gelir. Nitekim Rosel de şerhinde bu mütalaada bulunmuştur. Fakat H.U.M.K.nun 572 nci maddesi sarahatı karşısında bu fikrin isabetinde ısrar edilemez. Çünkü bu madde Kanunu Medeninin 658 ve 659 ncu maddelerinde bahsolunan şüf'a haklarının istimalinde müsavi bir hüküm vaz etmiştir.

Kanuni şüf'aya dair olan 659 ncu madede "satıcı" dan hiç de bahsolunmamıştır. Bu hisse ister cebri icra tariki ile istek ihtiyari ve aleni müzayede ile ve istek müzayedesiz satılmış olsun şefi iin şüf'a hakkı derkardır. Çünkü bu maddenin hükmü mutlak ve sarihtir. Binaenaleyh bugünkü müdevvenatı kanuniyemiz hükümlerine göre alelıtlak cebri müzayedelerde de şüf'a cereyan eder.

Yine ihtilaflı olan mesele hakkındaki firkimi arzetmezden geçen celsede üzerinde tevkif edilmiş olan bu nokta hakkındaki firkimi de arzedeyim. İzaleişüyu zımnında satılan bir gayrimenkulde şüf'a cereyan edeceğine dair bir fikir ortaya atılmıştır ve 572 nci maddenin mevzuu da bu olduğu ileri sürülmüştür. Firkimce izaleişüyu zımnında satılan