Yargıtay Asli Yetki Numara 3/2021 Dava No 16/2022 Karar Tarihi 11.11.2022
Numara: 3/2021
Dava No: 16/2022
Taraflar: Güngör Sipahioğlu yetkili vekili Kemal Şentürkler ve diğerleri ile Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Merkez Bankası ve diğerleri arasında
Konu: Mandamus emirnamesi ve koşulları - Leave(izin) istidası - Leave(izin) emri verilmesinin koşulları - Merkez Bankasının denetim görevini yerine getirmesi talebi
Mahkeme: Asli/Yetki
Karar Tarihi: 11.11.2022
-D.16/2022 Yargıtay/Asli Yetki No: 3/2021
Yüksek Mahkeme Huzurunda.
Yargıç Gülden Çiftçioğlu Huzurunda
Müstedi: 1. Güngör Sipahioğlu yetkili vekili Kemal Şentürkler,
16/8 Ankara Sokak, Lefkoşa.
2. Mehmet Melih Sipahioğlu yetkili ve-kili Kemal
Şentürkler, 16/8 Ankara Sokak, Lefkoşa.
3. Nilgün Sipahioğlu n/d Nilgün Kızıl yetkili vekili
Kemal Şentürkler, 16/8 Ankara Sokak, Lefkoşa.
4. Selda Sipahioğlu n/d Selda Gocay yetkili vekili
Kemal -Şentürkler, 16/8 Ankara Sokak, Lefkoşa.
5. Sema Sipahioğlu n/d Sema Kızıl yetkili vekili
Kemal Şentürkler, 16/8 Ankara Sokak, Lefkoşa.
İle
Müstedialeyh: 1. Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Merkez Bankası,
Lefkoşa
- 2. Rifat Günay n/d Rıfat Günay, Kuzey Kıbrıs
Türk Cumhuriyeti Merkez Bankası Başkanı
ve/veya Yönetim Kurulu Üyesi sıfatıyla, Kuzey
Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Merkez- Bankası,
Lefkoşa.
3. İrfan Yanar, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti
Merkez Bankası Yönetim Kurulu Üyesi
sıfatıyla, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti
Merkez Bankası, Lefkoşa.
- 4. Çiğdem Koğar, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti
Merkez Bankası Yönetim Kurulu Üyesi
sıfatıyla, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti
Merkez Bankası, Lefkoşa.
5. Emrah İbrahimoğulları, Kuzey Kıbr-ıs Türk
Cumhuriyeti Merkez Bankası Yönetim Kurulu
Üyesi sıfatıyla, Kuzey Kıbrıs Türk
Cumhuriyeti Merkez Bankası, Lefkoşa.
6. Salahi Ergin, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti
Merkez Banka-sı Yönetim Kurulu Üyesi
sıfatıyla, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti
Merkez Bankası, Lefkoşa.
7. Maliye Bakanlığı ve/veya Para, Kambiyo ve
İnkişaf Sandığı İşleri Dairesi, KKTC
- Başsavcısı vasıtası ile Lefkoşa.
8. Maliye Bakanlığı, KKTC Başsavcısı vasıtası
ile, Lefkoşa.
A r a s ı n d a.
Müstediler namına: Yetkili vekilleri Kemal Şentürkler hazır
taraflarından Avukat Alsevin Hacışakiroğ-lu
adına Avukat Ömer Başay hazır
Müstedialeyhler namına: Hazır değil
..............
(20.5.21 Tarihli Tek Taraflı Leave İstidası Hk)
K A R A R
Müstedilerin işbu başvuru ile talepleri şu şekildedir:
" A.Müstedialeyh No.1 ve/veya Müstedialeyhleri-n, 62/2017 sayılı KKTC Bankacılık Yasası Madde 6 ve/veya Madde 6(1)(A)(b) ve/veya Madde 6(1)(A)(c) ve/veya Madde 6(1)(B) tahtında 4/2008 sayılı Suç Gelirlerinin Aklanmasının Önlenmesi Yasası'na ve/veya finansal kuruluşlara ilişkin mevzuata aykırılık nede-niyle halen süren bir soruşturma ve/veya kovuşturma ve/veya devam eden bir dava olması nedeni ile 62/2017 sayılı KKTC Bankacılık Yasası Madde 12, sair alakalı maddeleri ve alakalı mevzuat tahtında UNIVERSAL BANK LIMITED'in nitelikli pay sahipleri olan Betü-l Erkman, Şemsi Erkman n/d Şemsi Kazım n/d Şemsi Kazım Erkman, Eda Erkman, Halide Erkman, Sibel Erkman, Çiğdem Erkman ve Metin Erkman isimli şahısların Banka Kurucusu Olma Koşullarını kaybetmeleri nedeni ile bu koşulları kaybeden nitelikli pay sahibi hisse-dara ait UNIVERSAL BANK LIMITED yönetimine katılma haklarının nitelikli paya sahip oldukları sürece Müstedialeyh No.1'in, Tasarruf Mevduatı Sigortası ve Finansal İstikrar Fonuna bildirimde bulunarak, Tasarruf Mevduatı Sigortası ve Finansal İstikrar Fonu ta-rafından kullanılmasını sağlaması hususunda yasal görevlerini yerine getirmeleri
yönünde ve/veya gerekli iş ve/veya işlemlerin yapılması hususunda ve/veya bu husustaki yetkilerini kullanmaları yönünde mandamus emirnaması ısdarı talep eden istida dosyala-nmasına izin veren bir emir;
Müstedialeyh No.1 ve/veya Müstedialeyhlerin, 62/2017 sayılı KKTC Bankacılık Yasası Madde 6 ve/veya Madde 6(1)(A)(b) ve/veya Madde 6(1)(A)(c) ve/veya Madde 6(1)(B) tahtında, 4/2008 sayılı Suç Gelirlerinin Aklanmasının Önlenmesi -Yasası'na ve/veya finansal kuruluşlara ilişkin mevzuata aykırılık nedeniyle halen süren bir soruşturma ve/veya kovuşturma ve/veya devam eden bir dava olması nedeni ile 62/2017 sayılı KKTC Bankacılık Yasası Madde 18, sair alakalı maddeleri ve alakalı mevzua-t tahtında Betül Erkman, Şemsi Erkman n/d Şemsi Kazım Erkman, Eda Erkman, Halide Erkman, Sibel Erkman, Çiğdem Erkman, Metin Erkman, Nesrin Özataç ve Mustafa Mertekçi isimli şahısların üst yönetim görevlerinden alma hususunda yasal görevlerini yerine getirm-eleri yönünde ve/veya gerekli iş ve/veya işlemlerin yapılması hususunda ve/veya bu husustaki yetkilerini kullanmaları yönünde mandamus emirnamesi ısdarı talep eden istida dosyalanmasına izin veren bir emir;
Müstedialeyh No.7 ve/veya Müstedialeyh No.8'in, M-üstedialeyh No.1 ve/veya Müstedialeyhlerin, 62/2017 sayılı KKTC Bankacılık Yasası Madde 6 ve/veya Made 6(1) (A)(b) ve/veya Madde 6(1)(A)(c) ve/veya Madde 6 (1)(B) tahtında 4/2008 sayılı Suç Gelirlerinin Aklanmasının Önlenmesi Yasası'na ve/veya finansal kur-uluşlara ilişkin mevzuata aykırılık nedeniyle halen süren bir soruşturma ve/veya kovuşturma ve/veya devam eden bir dava olması nedeni ile 62/2017 sayılı KKTC Bankacılık Yasası Madde 12, sair alakalı maddeleri ve alakalı mevzuat tahtında UNIVERSAL BANK LIMI-TED'in nitelikli pay sahipleri olan Betül Erkman, Şemsi Erkman n/d Şemsi Kazım n/d ŞemsiKazım Erkman, Eda Erkman, Halide Erkman, Sibel Erkman, Çiğdem Erkman ve Metin Erkman isimli şahısların Banka Kurucusu Olma Koşullarını kaybetmeleri nedeni ile bu koşull-arı kaybeden nitelikli pay sahibi hissedara ait UNIVERSAL BANK LIMITED yönetimine katılma haklarının nitelikli paya sahip oldukları sürece Müstedialeyh No.1'in, Tasarruf Mevduatı Sigortası ve Finansal İstikrar Fonuna bildirimde bulunarak, Tasarruf Mevduatı- Sigortası ve Finansal İstikrar Fonu tarafından kullanılması için 62/2017 sayılı KKTC Bankacılık Yasasının uygulanmasını sağlaması hususunda yasal görevlerini yerine getirmeleri yönünde ve/veya gerekli iş ve/veya işlemlerin yapılması hususunda ve/veya bu h-usustaki yetkilerini kullanmaları yönünde mandamus emirnamesi ısdar talep eden istida dosyalanmasına izin veren bir emir;
Müstedialeyh No.7 ve/veya Müstedialeyh No.8'in, Müstedialeyh No.1 ve/veya Müstedialeyhlerin, 62/2017 sayılı KKTC Bankacılık Yasası Mad-de 6 ve/veya Madde 6(1)(A)(b) ve/veya Madde 6(1)(A)(c) ve/veya Madde 6(1)(B) tahtında 4/2008 sayılı Suç Gelirlerinin Aklanmasının Önlenmesi Yasası'na ve/veya finansal kuruluşlara ilişkin mevzuata aykırılık nedeniyle halen süren bir soruşturma ve/veya kovuş-turma ve/veya devam eden bir dava olması nedeni ile 62/2017 sayılı KKTC Bankacılık Yasası Madde 18, sair alakalı maddeleri ve alakalı mevzuat tahtında Betül Erkman, Şemsi Erkman n/d Şemsi Kazım n/d Şemsi Kazım Erkman, Eda Erkman, Halide Erkman, Sibel Erkma-n, Çiğdem Erkman, Metin Erkman, Nesrin Özataç ve Mustafa Mertekçi isimli şahısların üst yönetim görevlerinden alma hususunda Müstedialeyhlerin yasal görevlerini yerine getirmeleri yönünde ve/veya gerekli iş ve/veya işlemlerin yapılması hususunda ve/veya bu- husustaki yetkilerini kullanmaları yönünde mandamus emirnamesi ısdarı talep eden istida dosyalanmasına izin veren bir emir;
Muhterem Mahkemenin uygun göreceği başka herhangi bir çare ve
Bu istida masrafları."
Müstediler, başvurularını Bildirge/Hukuki Ger-ekçeler ve Yemin Varakası ile desteklemişlerdir.
Başvurunun hukuki gerekçeler bölümünü aşağıdaki şekilde ifade etmek mümkündür:
Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nde Bankalar ve/veya UNIVERSAL BANK LIMITED 62/2017 sayılı KKTC Bankacılık Yasası kuralları taht-ında faaliyet gösterir.
41/2001 sayılı KKTC Merkez Bankası Yasası Müstedialeyh No.1'in oluşumu ve/veya görevlerini düzenler. 41/2001 sayılı KKTC Merkez Bankası Yasası Madde 11 tahtında, Müstedialeyh No.2, Müstedialeyh No.3, Müstedialeyh No.4, Müstedialeyh -No.5 ve Müstedialeyh No.6'nın yetki ve görevleri düzenlenir. Müstedialeyh No.2, Müstedialeyh No.3, Müstedialeyh No.4, Müstedialeyh No.5 ve Müstedialeyh No.6, 62/2017 sayılı KKTC Bankacılık Yasası kuralları uyarınca belirlenen yetkiler çerçevesinde karar al-ır.
Müstedialeyh No.1 ve/veya yetkili organları ve/veya Müstedialeyh No.1 Yönetim Kurulu Üyeleri sıfatı ile Müstedialeyh No.2, Müstedialeyh No.3, Müstedialeyh No.4, Müstedialeyh No.5 ve Müstedialeyh No.6, bankaların 62/2017 sayılı KKTC Bankacılık Yasası D-okuzuncu Kısım ile 41/2001 sayılı KKTC Merkez Bankası Yasası Madde 29 kuralları tahtında faaliyet göstermelerini denetlemekle ve/veya gözetlemekle sorumludur.
Bankalar finansal kuruluşlardır. 62/2017 sayılı KKTC Bankacılık Yasasının amacı Bu Yasanın amacı,- finansal piyasalarda güven ve istikrarın sağlanmasına ve sürdürülmesine, tasarruf sahiplerinin hak ve menfaatlerinin korunmasına, finansal aracılık sisteminin etkin bir şekilde çalışmasına ilişkin kuralları düzenlemektir. Kapsamı Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuri-yeti'nde faaliyet gösteren bankalar, bu Yasa kuralları kapsamındadır. Özel yasalarla kurulmuş olan bankalar hakkında da yasalarında yer alan kurallar saklı kalmak kaydıyla, bu Yasa kuralları uygulanır. Merkez Bankası, bu Yasa ve bu Yasa ile ilgili diğer ya-sa kuralları uyarınca kendisine verilen yetkilerini bu Yasada belirlenen tebliğleri çıkararak, düzenleyici işlemler tesis ederek veya özel nitelikli kararlar alarak kullanır. 62/2017 sayılı KKTC Bankacılık Yasasına karşı işlenen suçlar ve/veya aykırılıklar-, finansal kuruluşlara ilişkin mevzuata işlenen suçlardır ve/veya aykırılıklardır.
62/2017 sayılı KKTC Bankacılık Yasasının tefsir kısmında "Nitelikli Pay Sahibi", bir tüzel kişiliğin, sermayesinin veya oy haklarının doğrudan veya dolaylı olarak yüzde on v-eya daha fazlasına veya bu oranın altında olsa dahi yönetim kurullarına üye belirleme imtiyazı veren payları veya yönetiminde önemli derecede etkiye sahip olma durumunu anlatır.
62/2017 sayılı KKTC Bankacılık Yasasının tefsir kısmında "Üst Yönetim", bankal-arda yönetim kurulu üyesi, üst düzey yönetici veya bunlara muadil konumlarda yönetici olarak görev yapanları anlatır.
62/2017 sayılı KKTC Bankacılık Yasası, Müstedialeyh No.1'in yetki ve görevlerini Madde 5 tahtında 'Merkez Bankası, bu Yasa ve bu Yasa ile -ilgili diğer yasaların verdiği yetkiler uyarınca düzenlemeler yapmak suretiyle finansal piyasalarda güven ve istikrarın sağlanması, tasarruf sahiplerinin hak ve menfaatlerinin korunması, kredi sisteminin etkin bir şekilde çalışması ve mali sektörün gelişme-si için gerekli tedbirleri almaya, uygulamayı sağlamaya, denetlemeye ve sonuçlandırmaya, bankalar ve finansal iştirakleri ve finansal bağlı ortaklıklarının konsolide esasta denetimini yapmaya, konsolide denetime tabi şirketleri belirlemeye yükümlü ve yetki-lidir' şeklinde tanımlar.
62/2017 sayılı KKTC Bankacılık Yasası Madde 6 tahtında Banka ve/veya UNIVERSAL BANK LIMITED kurucusu olma koşulları belirlenir, Madde 7 tahtında banka kuruluş koşulları belirlenir, Madde 12 tahtında pay sahipliğine ilişkin kuralla-r düzenlenir, Madde 18 tahtında üst yönetime ilişkin kurallar düzenlenir.
62/2017 sayılı KKTC Bankacılık Yasası Madde 10 tahtında Müstedialeyh No.1 ve/veya yetkili organları ve/veya Müstedialeyh No.2, Müstedialeyh No.3, Müstedialeyh No.4, Müstedialeyh No.5- ve Müstedialeyh No.6 KKTC'de faaliyet gösteren ve/veya gösterecek Bankalara, Madde 23 tahtında belirlenen alanlarda faaliyet izni verir. Müstedialeyh No.1, UNIVERSAL BANK LIMITED'e faaliyet izni verdi.
62/2017 sayılı KKTC Bankacılık Yasası Madde 6 ve/veya- Madde 6(1)(A)(a) ve/veya Madde 6(1)(A)(b) tahtında kişilerin banka kurucusu olmak için Ceza Yasası veya diğer yasalar uyarınca Devletin egemenlik, güvenlik ve saygınlığına, Anayasal düzene karşı işlenen suçlar, taammüden katillik, taammüden katilliğe teşe-bbüs, adam öldürme, adam öldürmeye teşebbüs etme, cinsel saldırı, cinsel taciz, cinsel tecavüz ve bu suçlara teşebbüs etme, zimmet, ihtilas, irtikâp, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtekârlık, görevi kötüye kullanma, hileli iflas, kaçakçılık, Resmi ih-ale ve alım satımlara fesat karıştırma, vergi kaçırma suçlarından, bu suçlara iştirakten suçlu bulunmamak, itibarı iade edilmemiş müflis, hilekârlık gerekçesiyle şirket yönetmekten men edilmiş olmamak, Şans Oyunları Yasası, Uyuşturucu Maddeler Yasası, Suç -Gelirlerinin Aklanmasının Önlenmesi Yasası veya bu Yasalar altında çıkarılan mevzuat kurallarına aykırılıktan yargılanıp mahkum edilmiş olmamaları şarttır. Madde 6(1)(A) (c) kuralları tahtında finansal kuruluşlara ilişkin mevzuata aykırılıktan yargılanıp m-ahkum edilmiş olmamaları gerekmektedir. Madde 6(1)(B) tahtında ise Madde 6(1)(A)(a) ve/veya Madde 6(1)(A)(b) ve/veya Madde 6(1)(A)(c) bendinde belirtilen finansal kuruluşlara ilişkin mevzuata aykırılık nedeniyle halen süren bir soruşturma ve/veya kovuşturm-a ve/veya devam eden bir dava olmaması gerekmektedir.
62/2017 sayılı KKTC Bankacılık Yasası Madde 12(A) tahtında Bankaların nitelikli pay sahibi hissedarlarının, bu Yasanın 6'ncı maddesinde belirtilen banka kurucularında aranan koşulları taşıması şarttır. -62/2017 sayılı KKTC Bankacılık Yasası Madde 12(B) tahtında bu koşulları taşımayan veya kaybeden nitelikli pay sahibi hissedarlara ait yönetime katılma hakları, nitelikli paya sahip oldukları sürece, Müstedialeyh No.1'in bildirimi üzerine Fon tarafından kul-lanılır.
62/2017 sayılı KKTC Bankacılık Yasası Madde 18 (A) tahtında Bankaların üst yönetiminde görev yapacakların bu Yasanın 6'ncı maddesinin (1)'inci fıkrasında yer alan nitelikleri taşımaları şarttır. Bu nitelikleri kaybedenlerin, görevlerinden aynı iş -günü ayrılmaları veya görevden alınmaları şarttır.
41/2001 sayılı KKTC Merkez Bankası Yasası Madde 5(2)(G) tahtında Müstedialeyh No.1, tasarruf sahiplerinin haklarını ve bankaların düzenli ve emin bir şekilde çalışmasını tehlikeye sokabilecek ve ekonomide -önemli zararlar doğurabilecek her türlü işlem ve uygulamaları önlemek, kredi sisteminin etkin bir şekilde çalışmasını sağlamak üzere gerekli karar ve tedbirleri almak ve uygulamakla mükelleftir.
41/2001 sayılı KKTC Merkez Bankası Yasası Madde 11(16) tahtın-da Müstedialeyh No.2, Müstedialeyh No.3, Müstedialeyh No.4, Müstedialeyh No.5 ve Müstedialeyh No.6, Müstedialeyh No.1'in Yönetim Kurulu Üyeleri sıfatı ile Bankalar Yasası uyarınca belirlenen yetkiler çerçevesinde karar almakla mükelleftir.
62/2017 sayılı K-KTC Bankacılık Yasası Madde 12 tahtında bu Yasanın Madde 6 altında işlenen herhangi bir suçtan dolayı bankaların ve/veya UNIVERSAL BANK LIMITED hissedarlarından nitelikli pay sahiplerinin 62/2017 sayılı KKTC Bankacılık Yasası altında yüklenen koşullarını -kaybetmesi neticesinde nitelikli pay sahibi hissedara ait UNIVERSAL BANK LIMITED yönetimine katılma haklarının nitelikli paya sahip oldukları sürece Müstedialeyh No.1'in, Tasarruf Mevduatı Sigortası ve Finansal İstikrar Fonuna bildirimde bulunarak, Tasarru-f Mevduatı Sigortası ve Finansal İstikrar Fonu tarafından kullanılmasını sağlamasını Müstedi, Müstedialeyh No.1 ve/veya Müstedialeyh No.1 Yönetim Kurulu Üyeleri Müstedialeyh No.2, Müstedialeyh No.3, Müstedialeyh No.4, Müstedialeyh No.5 ve Müstedialeyh No.6-'ya vermiştir.
62/2017 sayılı KKTC Bankacılık Yasası Madde 18 tahtında bu Yasanın Madde 6 altında işlenen herhangi bir suçtan dolayı bankaların ve/veya UNIVERSAL BANK LIMITED üst yönetimini görevden alma görev, hak ve yetkisini Müstedi, Müstedialeyh No.1 -ve/veya Müstedialeyh No.1 Yönetim Kurulu Üyeleri Müstedialeyh No.2, Müstedialeyh No.3, Müstedialeyh No.4, Müstedialeyh No.5 ve Müstedialeyh No.6'ya vermiştir.
62/2017 sayılı KKTC Bankacılık Yasası Madde 63(3) tahtında banka hâkim hissedarlarının veya yönet-im ve denetimi doğrudan veya dolaylı olarak, elinde bulunduran kişilerin banka kaynaklarını doğrudan veya dolaylı olarak, bankanın faaliyetlerini emin bir şekilde sürdürmesini tehlikeye atacak şekilde veya hileli olarak, kendi lehlerine kullanması veya baş-kaları lehine kullandırması ya da yönetim kurulu ve/veya yöneticilerinin bu Yasa, ilgili diğer mevzuat ve Müstedialeyh No.1 kararları veya bankacılık ilke ve teamüllerine aykırı karar veya işlemleriyle bankayı zarara uğratması veya zarara uğrama tehlikesin-e maruz bırakması durumunda, Müstedialeyh No.1 Yönetim Kurulu Üyeleri Müstedialeyh No.2, Müstedialeyh No.3, Müstedialeyh No.4, Müstedialeyh No.5 ve Müstedialeyh No.6'nın en az dört üyesinin onayıyla, bankanın faaliyet iznini kaldırmadan hisse sahipliği mev-cut hissedarlarda kalmak kaydıyla temettü hariç, hisse sahipliğinin banka hissedarlarına verdiği tüm haklar ile bankanın yönetim ve denetimini Fona devretmeye yetkilidir.
41/2001 sayılı KKTC Merkez Bankası Yasası Madde 48 tahtında Müstedialeyh No.2 Başkan,- Başkan Yardımcıları ve üyeleri ile Müstedialeyh No.2 mensupları Ceza Yasası uygulamasında Kamu Görevlisi sayılırlar.
62/2017 sayılı KKTC Bankacılık Yasası Madde 75 tahtında, 62/2017 sayılı Yasa Müstedialeyh No.7 ve/veya Müstedialeyh No.8 tarafından yürütü-lür.
4/2008 sayılı Suç Gelirlerinin Aklanmasının Önlenmesi Yasasının amacı, suç gelirlerinin aklanmasının ve terörizmin finansmanın önlenmesi konusunda uygulanacak usul ve esasları belirlemektir. "Nakdi Para Limiti", 10,000 Euro ve/veya muadili, resmi para- dahil diğer paraları anlatır. Madde 4(1) tahtında bir yıl veya daha fazla hapis cezası gerektiren bir suçtan kaynaklanan mal varlığını yurt dışına çıkaran, yurt içine getiren, tasarrufunda bulunduran veya gayrimeşru kaynağını gizlemek ve meşru bir yolla e-le edildiği konusunda kanaat uyandırmak maksadıyla, çeşitli işlemlere tabi tutan veya iştirak eden herhangi bir kişi suç gelirini aklama suçunu işlemiş olur. Madde 4(2) tahtında yukarıdaki fiilleri işlemeye teşebbüs edenler, suç gelirini aklamaya teşebbüs -suçunu işlemiş olurlar. Madde 6 tahtında Bu Yasa amaçları bakımından resmi yetkililer, bankalar, kooperatif kuruluşları, finans şirketleri, finansal kiralama şirketleri, faktöring şirketleri, kumarhaneler, sermaye piyasası aracı kurumları ve portföy yöneti-m şirketleri, yatırım fonu yöneticileri, kıymetli maden, taş veya mücevherlerin alım satımını yapanlar, döviz büroları, ticaret amacıyla gayrimenkul alan, satan ve buna aracılık edenler, talih oyunları işletmeciliği yapanlar, Piyangolar İdaresi, muhasip ve-/veya murakıplar, sigorta şirketleri ve sigorta acenteleri, posta ve kargo şirketleri, tarihi eser, sanat eseri ve antika ticareti yapanlar, oto galeriler ve avukatlar ve/veya avukatlık büroları yükümlü sayılırlar.
4/2008 sayılı Suç Gelirlerinin Aklanmasın-ın Önlenmesi Yasası Madde 10 (1) tahtında Yükümlüler, nezdinde yapılan veya aracılık ettikleri işlemlerde işlem yapılmadan önce, işlem yapanlar ile nam veya hesaplarına işlem yapılanların kimliklerini tespit etmek zorundadır. Madde 10(2) tahtında Kimlik te-spitine esas belge çeşitleri, kimlik tespitini gerektiren işlem türleri, bunların parasal sınırları ve konuyla ilgili diğer usul ve esaslar Bakanlık tarafından Resmi Gazete'de yayımlanacak tebliğle düzenlenir. Madde 10 (2) tahtında yayınlanan Tebliğ Madde -2(1) ile yükümlüler, nezdlerinde yapılan veya aracılık ettikleri tüm işlemlerde herhangi bir parasal sınır olmaksızın işlem yapılmadan önce, işlem yapanlar ile adına hareket edilenlerin kimliklerini tespit etmekle yükümlüdürler. Madde 2 (3) tahtında kimlik- tespitinin, iş ilişkisi tesisinde veya işlem yapılmadan önce tamamlanması zorunludur. Madde 13(1) tahtında yükümlüler, nakdi para limitini aşan nakit işlemlerin kimlerin nam ve hesabına yapıldığını gösteren listeleri, Müstedialeyh No.7'ye Madde 13(2) taht-ında yayınlanan Tebliğ çerçevesinde bildirirler.
Müstedialeyh No.1 ve/veya Müstedialeyh No.1 Yönetim Kurulu Üyeleri sıfatı ile Müstedialeyh No.2, Müstedialeyh No.3, Müstedialeyh No.4, Müstedialeyh No.5 ve Müstedialeyh No.6, UNIVERSAL BANK LIMITED nezdinde -Müstedialeyh No.1 yetkilileri tarafından yürütülen özel denetim ve/veya denetim ve/veya gözetleme neticesinde tespit edilen 41/2001 sayılı KKTC Merkez Bankası Yasası ve/veya 62/2017 sayılı KKTC Bankacılık Yasası ve/veya 4/2008 sayılı Suç Gelirlerinin Aklan-masının Önlenmesi Yasası ve/veya bağlı tüzükleri ve/veya bağlı tebliğleri ve/veya Fasıl 113 Şirketler Yasası ve/veya Fasıl 154 Ceza Yasası ile sair alakalı mevzuata aykırılıklar ve/veya suç tespit ederek bu tespitler çerçevesinde UNIVERSAL BANK LIMITED ve/-veya UNIVERSAL BANK LIMITED Yönetim Kurulu aleyhine almış oldukları 15 Ekim 2020 tarihli ve/veya 1152 ve/veya 1153 numaralı Müstedialeyh No.1 Yönetim Kurulu Kararı tahtında Polis Genel Müdürlüğüne gönderilen MBA.0.00-754/02-20/E.162 sayılı yazı, 15 Ekim 20-20 tarihli ve/veya 1154 numaralı Müstedialeyh No.1 Yönetim Kurulu Kararı tahtında Polis Genel Müdürlüğüne gönderilen MBA.0.00-754/02-20/E.160 sayılı yazı, 15 Eylül 2020 tarihli ve/veya 1135 numaralı Müstedialeyh No.1 Yönetim Kurulu Kararı tahtında Polis Ge-nel Müdürlüğüne gönderilen MBA.0.00-754/02-20/E.130 sayılı yazı, 11 Ağustos 2020 tarihli ve/veya 1123 numaralı Yönetim Kurulu Kararı tahtında Polis Genel Müdürlüğüne gönderilen MBA.0.00-754/02-20/E.107 yazı ile, 10 Eylül 2020 tarihli ve/veya 1130 numaralı -Yönetim Kurulu Kararı tahtında Müstedialeyh No.7 ve/veya Müstedialeyh No.8'e gönderilen MBA.0.00-754/01-20/E.121 sayılı yazı ile şikayette bulundular.
Müstedi, Müstedialeyh No.1 ve/veya Müstedialeyh No.1 Yönetim Kurulu Üyeleri Müstedialeyh No.2, Müstediale-yh No.3, Müstedialeyh No.4, Müstedialeyh No.5 ve Müstedialeyh No.6, UNIVERSAL BANK LIMITED Yönetim Kurulu ve/veya hissedarları ve/veya nitelikli pay sahipleri aleyhine Müstedialeyh No.1 tarafından yapılan tespitler ile usulsüzlüklerin ve/veya yasal düzenle-melere aykırılıkların saptanmasıyla ve/veya Müstedialeyh No.1 tarafından UNIVERSAL BANK LIMITED aleyhine Polis Genel Müdürlüğüne yapılan şikayet ile ve/veya şikayeti takiben Polis Genel Müdürlüğü tarafından soruşturma başlatılması ile ve/veya bu şikayetler- neticesinde Müstedialeyh No.7 ve Müstedialeyh No.8 tarafından soruşturma başlatılması ile UNIVERSAL BANK LIMITED nitelikli pay sahibi olan hissedarlarından Betül Erkman, Şemsi Erkman n/d Şemsi Kazım n/d Şemsi Kazım Erkman, Eda Erkman, Halide Erkman, Sibel- Erkman, Çiğdem Erkman, Metin Erkman ve UNIVERSAL BANK LIMITED Yönetim Kurulu Üyelerinden Betül Erkman, Şemsi Erkman n/d Şemsi Kazım n/d Şemsi Kazım Erkman, Eda Erkman, Halide Erkman, Sibel Erkman, Çiğdem Erkman, Metin Erkman, Nesrin Özataç ve Mustafa Mert-ekçi isimli şahıslar 62/2017 sayılı KKTC Bankacılık Yasası Madde 6 ve/veya Madde 6(1)(A)(a) ve/veya Madde 6(1)(A)(b) tahtında banka kurucusu olmak ve/veya üst yöneticisi olmak için gereken nitelikleri kaybettiler.
Müstedialeyh No.1 ve/veya Müstedialeyh No-.1 Yönetim Kurulu Üyeleri sıfatı ile Müstedialeyh No.2, Müstedialeyh No.3, Müstedialeyh No.4, Müstedialeyh No.5 ve Müstedialeyh No.6, UNIVERSAL BANK LIMITED nitelikli pay sahibi hissedarları Betül Erkman, Şemsi Erkman n/d Şemsi Kazım n/d Şemsi Kazım Erkman-, Eda Erkman, Halide Erkman, Sibel Erkman, Çiğdem Erkman, Metin Erkman isimli şahıslar aleyhine KKTC Bankacılık Yasası Madde 6 ve/veya Madde 6(1)(A)(a) ve/veya Madde 6(1)(A)(b) tahtında banka kurucusu olmak için gereken nitelikleri kaybetmeleri nedeni ile -KKTC Bankacılık Yasası Madde 12(B) tahtında Banka Kurucusu Olma Koşullarını kaybetmeleri nedeni ile bu koşulları kaybeden nitelikli pay sahibi hissedara ait UNİVERSAL BANK LIMITED yönetimine katılma haklarının nitelikli pay sahip oldukları sürece Müstedial-eyh No.1'in, Tasarruf Mevduatı Sigortası ve Finansal İstikrar Fonuna bildirimde bulunarak, Tasarruf Mevduatı Sigortası ve Finansal İstikrar Fonu tarafındankullanılmasını sağlaması hususunda yasal görevleri ve/veya yükümlülükler vardır ve bu görevlerini ve/-veya yükümlülüklerini yerine getirmediler.
Müstedialeyh No.1 ve/veya Müstedialeyh No.1 Yönetim Kurulu Üyeleri Müstedialeyh No.2, Müstedialeyh No.3, Müstedialeyh No.4, Müstedialeyh No.5 ve Müstedialeyh No.6, UNIVERSAL BANK LIMITED Yönetim Kurulu üyeleri Bet-ül Erkman, Şemsi Erkman n/d Şemsi Kazım n/d Şemsi Kazım Erkman, Eda Erkman, Halide Erkman, Sibel Erkman, Çiğdem Erkman, Metin Erkman, Nesrin Özataç ve Mustafa Mertekçi isimli şahıslar aleyhine KKTC Bankacılık Yasası Madde 6 ve/veya Madde 6(1)(A)(a) ve/veya- Madde 6(1)(A)(b) tahtında banka kurucusu olmak için gereken nitelikleri kaybetmeleri nedeni ile KKTC Bankacılık Yasası Madde 18 tahtında Banka Kurucusu Olma Koşullarını kaybetmeleri nedeniyle üst yönetim görevlerinden alma görevleri vardır ve/veya üst yön-etimden alınmasını sağlaması ile ilgili görevleri ve/veya yetkileri vardır ve bu görevlerini yapmadılar ve/veya yetkilerini kullanmadılar ve/veya bu görevlerinin ve/veya yetkilerinin kullanılmasını sağlaması hususunda yasal yükümlülüklerini yerine getirmed-iler.
Fasıl 154 Ceza Yasası Madde 331 tahtında sahtekarlık, dolandırmak niyetiyle sahte bir belge düzenlemektir, Madde 332 tahtında Bu kısımda geçen "belge" deyimi, yazılı veya basılı olsun veya olmasın, ticaret markalarını veya ticari eşya ile ilgili olar-ak kullanılan başka herhangi bir işareti içermez demektedir, Madde 333 (a) Aslında olmayan bir şeyi göstermeyi amaçlayan bir belge düzenleyen, (b) Bir belgeyi, değişikliğin yapılmasına yetki verilmiş olsa idi etkisi değişecek bir biçimde yetkisiz olarak de-ğiştiren, (c) Bir belgeye hazırlanırken eklenmesine yetki verilmiş olsa idi belgenin etkisini değiştirecek olan bir şeyi yetkisiz olarak belgeye ekleyen, (d) Aşağıdakiler adına belgeyi imzalayan (i) Yetkisi olmaksızın herhangi biri adına; ismin, imzalayan -kişinin isminin aynisi olup olmadığı dikkate alınmaz, (ii) Mevcut olduğu iddia edilen herhangi bir hayali kişi adına; hayali kişinin imzalayan kişi ile ayni ismi taşıdığının iddia edilip edilmediği dikkate alınmaz, (iii) Belgeyi imzalayan kişiden farklı bi-r kişinin adı olarak gösterilen ve belgeyi imzalayan kişinin adına olduğunu aldatmayı amaçlayan bir isim ile, (iv) Belgeyi imzalayan kişinin kimliğine büründüğü kişi adına; ancak vesikanın etkileri, belgeyi imzalayan kişi ile olduğunu tasarladığı kişi aras-ındaki kimliğe dayanmalıdır, Madde 334 tahtında sahte belge yapıldığı zaman, o belge ile dolandırabileceği saptanmış olan veya olmayan belirli bir kişinin mevcut olduğunun meydana çıkması halinde, bir dolandırma niyeti bulunduğu varsayılır ve bu varsayım v-e suç işleyen kişinin, bu gibi bir kişinin aslında dolandırmasını önlemek için tedbir aldığını veya almak niyetinde olduğunu kanıtlaması ve sahte belge ile alacağı şeyde hakkı olduğunu veya olduğunu sanması gerçeği ile çürütülebilir, Madde 335 tahtında Her-hangi bir belgeyi sahteleyen herhangi bir kişi, aksi belirtilmedikçe ağır bir suç işlemiş olur ve sahtekarlığın koşulları veya sahtekarlığa konu olan şeyin niteliğinden ötürü başka bir ceza öngörülmedikçe üç yıla kadar hapis cezasına çarptırılabilir, Madde- 337 tahtında herhangi bir vasiyetnameyi, arazi mülkiyet belgesini, adli kayıtları, vekâletnameyi, banknotu, kağıt parayı, poliçeyi, emre yazılı senedi veya başka ciro edilebilen vesikayı, sigorta poliçesini, çek veya bankacılık yapan bir kişi tarafından v-erilen banka ödeme emrini sahteleyen herhangi bir kişi, ömür boyu hapis cezasına çarptırılabilir hükümlerini içermektedir. UNIVERSAL BANK LIMITED Yönetim Kurulu Üyeleri ve/veya nitelikli pay sahibi olan hissedarları bu paragrafta izah edilen suçları işlemi-şlerdir, işlenen bu suçlar yetkili olan Müstedialeyh No.1 tarafından tespit edilerek raporlanmıştır ve/veya bu maksatla aleyhlerine Polis Genel Müdürlüğü ve/veya KKTC Başsavcısı nezdinde soruşturma yürütülmektedir.
Müstedi, Müstedialeyh No.1 ve/veya Müsted-ialeyh No.1 Yönetim Kurulu Üyeleri Müstedialeyh No.2, Müstedialeyh No.3, Müstedialeyh No.4, Müstedialeyh No.5 ve Müstedialeyh No.6'ya 06/05/2021 tarihli bir yazı göndererek UNIVERSAL BANK LIMITED Yönetim Kurulu ve/veya hissedarları aleyhine Müstedialeyh N-o.1 tarafından yapılan tespitler neticesinde 41/2001 sayılı KKTC Merkez Bankası Yasası ve/veya 62/2017 sayılı KKTC Bankacılık Yasası ve/veya bağlı tüzükleri ve/veya bağlı tebliğleri ve/veya Fasıl 113 Şirketler Yasası ve/veya Fasıl 154 Ceza Yasası ile sair -alakalı mevzuata aykırılıkların ve/veya usulsüzlüklerin saptanmasıyla ve/veya Müstedialeyh No.1 tarafından UNIVERSAL BANK LIMITED aleyhine Polis Genel Müdürlüğüne, Müstedialeyh No.7'ye ve Müstedialeyh No.8'e yapılan şikayetle ve bu şikayetleri takiben Poli-s Genel Müdürlüğü, Müstedialeyh No.7 ve Müstedialeyh No.8 tarafından soruşturma başlatılmasıyla UNIVERSAL BANK LIMITED Yönetim Kurulu ve/veya hissedarlarından Betül Erkman, Şemsi Erkman n/d Şemsi Kazım n/d Şemsi Kazım Erkman, Eda Erkman, Halide Erkman, Sib-el Erkman, Çiğdem Erkman, Metin Erkman, Nesrin Özataç ve Mustafa Mertekçi isimli şahısların KKTC Bankacılık Yasası Madde 6 ve/veya Madde 6(1)(A)(a) ve/veya Madde 6(1)(A)(b) tahtında banka kurucu ve/veya yöneticisi olmak için gereken nitelikleri kaybetmeler-i nedeniyle başvuruda isimleri belirtilen ve bu koşulları kaybeden nitelikli pay sahibi hissedara ait UNIVERSAL BANK LIMITED yönetimine katılma haklarının nitelikli paya sahip oldukları sürece Müstedialeyh No.1'in Tasarruf Mevduatı Sigortası ve Finansal İs-tikrar Fonuna bildirimde bulunarak, Tasarruf Mevduatı Sigortası ve Finansal İstikrar Fonu tarafından kullanılmasını sağlaması hususunda yasal yükümlülüklerini kullanmaları ve üst yönetim görevlerinden alma yetkilerini ve/veya görevlerini kullanmasını sağla-ması hususunda yasal yükümlülüklerini yerine getirmeleri talebinde bulundu. Müstedialeyh No.1 bu talebe uymadı.
Müstedialeyh No.1 ve/veya Müstedialeyhler, anılan Yasadan kaynaklanan yetkilerini kullanmamak ve/veya görevlerini yapmamak suretiyle ve bunların- sonucu Müstedinin UNIVERSAL BANK LIMITED nezdinde menfaatleri elde etmesine engel ve/veya bu menfaatlerin zarara uğramasına neden oldular.
Müstediler Tanık No.1 olarak Lefkoşa Kaza Mahkemesi Hukuk Mukayyitliğinde görev yapan Mehmet Ali Bayar'ı, Tanık No.-2 olarak KKTC Merkez Bankası Teftiş Bölümünde Müfettiş olarak görev yapan İsmail Esendağlı'yı, Tanık No.3 olarak KKTC Merkez Bankasında Kıdemli Müfettiş olarak görev yapan Mahmut Halkseven'i, Tanık No.4 olarak KKTC Merkez Bankası Başkan Yardımcısı olarak- görev yapan Pelin Yaylalı'yı, Tanık No.5 olarak Mali Suçlarla mücadale amirliğinde görev yapan ve Universal Bank Ltd ile ilgili soruşturmaları yürüten polis memuru Hüseyin Yıldırım'ı, Tanık No.6 olarak Lefkoşa Polis Müdürlüğü Adli Şube'de görev yapan -ve Universal Bank Ltd ile ilgili soruşturmaları yürüten P/M Halil Acaroğlu'nu, Tanık No.7 olarak Müstediler namına Kemal Şentürkler'i, Tanık No.8 olarak Lefkoşa Kaza Mahkemesinde hukuk mukayyitliğinde görev yapan Barçın Acar'ı şahadete çağırmıştır.
Müste-diler tanıkları tarafından mahkemeye 34 Emare sunulmuştur.
Bu safhada vurgulanması gereken bir husus, bugüne kadar Yargıtayın takip ettiği geleneksel yaklaşım dikkate alındığında, her ne kadar izin (leave) safhasında olgusal olarak detaylı bir incelemeden- kaçınmak gerekmekte ise de, Yargıtay/Asli Yetki/İstinaf No 3/2021 D.2/2022 sayfa 10'da belirtilen, huzurumdaki mesele açısından tanıkların şahadeti/emarelerle ilgili inceleme ve değerlendirme yapılması gerektiği hususundaki bulgu dikkate alındığında, -huzurumdaki izin (leave) başvurusu açısından olgusal olarak zaman zaman detaylı bir değerlendirme yapmanın kaçınılmaz olduğudur.
Müstedilerin Mahkemeye sundukları emareler ve tanıkların şahadeti değerlendirilmiştir.
Mahkemeye sunulan şahadet ve emareler-den, Universal Bank Ltd'in KKTC Şirketler Mukayyitliği nezdinde kayıtlı tüzel kişiliği haiz bir limited şirket olduğu ve 62/2017 sayılı Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Bankacılık Yasası kuralları ve sair alakalı mevzuat tahtında KKTC'de faaliyet gösterdi-ği kabul edilir.
Emare 29 KKTC Resmi Kabz Memurluğu ve Mukayyitlik dairesinden temin edilen 22.6.2022 tarihli Universal Bank Limited'in Hissedarlar Onay Belgesine göre Müstedi Güngör Sipahipoğlu, Mehmet Melih Sipahioğlu, Nilgün Sipahioğlu, Selda Sipahioğl-u, Sema Sipahioğlu Universal Bank Limited'in hissedarlarındandırlar. Betül Erkman,Dr Şemsi Erkman, Eda Erkman, Halide Erkman, Sibel Erkman, Çiğdem Erkman, Metin Erkman da konu şirketin hissedarlarındadır.
Universal Bank Limitedin direktörleri ise Eda Er-kman, Dr Şemsi Erkman, Sibel Erkman, Mustafa Mertekçi, Emine Esra Varan, Hüseyin Denizoğlu'dur.
Müstedialeyh No.1 KKTC Merkez Bankası, 41/2005 sayılı KKTC Merkez Bankası Yasası'nın 3. maddesi tahtında kurulmuş bir banka olup, kamu tüzel kişiliğini haizd-ir. Müstedialeyh No.2 Müstedialeyh No 1'in Başkanı ve Yönetim Kurulu üyesi sıfatıyla dava edilmiştir. Müstedialeyh No.3,No.4,No.5 ve No.6, Müstedialeyh No.1'in Yönetim Kurulu Üyesi sıfatı ile dava edilmiştir.
Müstedialeyh No.7 ve No.8 Maliye Bakanlığıdır.-
Kemal Şentürkler şahadetinde, Müstediler tarafından kendisine verilen Emare 24,25,26,27,28 vekâletnameleri ibraz etmiştir. Kemal Şentürkler, Davacıların başvurularına ekli yemin belgesinde, Müstedilerin yetkili vekili olduğunu iddia etmiş; ancak sadece d-avayı açmak için mi yoksa aynı zamanda, KKTC Merkez Bankasına / kamu kurumlarına ve Müstedialeyh No.2, No.3, No.4, No.5, No.6'ya hitaben Müstediler namına müracaatta/talepte bulunmak için mi yetkili vekil olduğunu, vekil olarak yetkilendirilmişse bu ye-tkilendirilmenin yazılı mı yoksa sözlü mü olduğu hususunda tafsilat vermiş değildir.
Kemal Şentürkler Mahkeme huzurundaki şahadetinde, Emare 24 vekâlatnamenin Müstedi Güngör Sipahioğlu tarafından kendisine verilen vekâletname olduğunu, KKTC Kaza Mahkemel-eri ve Yüksek Mahkemede dava açmaya, şirket istida dosyalamaya temsil etmeye, duruşmada bulunmaya, her türlü işlemi Davacı Petitioner gerekse Davalı olarak yapmaya, yargısal işlemlerde temsil etme, şahadet verme, emare sunma, sulh olması dahil yetkilendiri-ldiği vekâletname olduğunu ifade ederek, benzer içerikteki Mehmet Melih Sipahioğlu tarafından kendisine verilen vekâletnameyi Emare 25, Sema Sipahioğlu tarafından verilen vekâletnameyi Emare 26 , Nilgün Sipahioğlu tarafından verilen vekâletnameyi Emar-e 27, Selda Sipahioğlu tarafından verilen vekâletnameyi Emare 28 olarak mahkemeye ibraz etmiştir.
Emare 24,25,26,27,28 genel nitelikli vekâletnameler olup, ile Av Kemal Şentürkler bu vekaletnameler ile , KKTC Mahkemeleri veya KKTC Yüksek Mahkeme veya tü-m yargı organları nezdinde Müstedi No.1, No.2, No.3, No.4 ve No.5 adına KKTC Şirketler Mukayyitliği nezdinde hissedarı oldukları Universal Bank Ltd nezdinde adlarına kayıtlı hisseleri ile ilgili hakları için dava ikame etmek, yemin varakası imzala-mak, şahadet vermek ve yargı işlemlerinin sonucuna kadar gerekli olan her türlü hukuki muameleleri sonuçlandırmak için yetkilendirilmiştir.
Vekâletnameler, genel kural olarak dar tefsire (strict construction) tabi tutulur.
Bu prensip çerçevesinde, yukarıda-ki 5 adet vekâletnamenin içeriği incelendiğinde, Universal Bank Limited hakkında Müstedilerin Kemal Şentürkleri, Müstediler nam ve hesabına KKTC Merkez Bankasına / Başkana / Rifat Günaya /Yönetim Kurulu üyelerine /İrfan Yanara/ Çiğdem Koğara/ Emrah İb-rahimoğullarına/ Salahi Ergin'e/ kamu kurumları / başka kurumlara/ kamu görevlilerine veya özel kişilere hitaben, bir müracaatta /talepte bulunmak için yetkili vekil tayin ettiği görülmemektedir.
Diğer bir anlatımla, Müstedialeyh No 1- 6'ya karşı 41/200-1 sayılı KKTC Merkez Bankası Yasası ve/veya 62/2017 sayılı KKTC Bankacılık Yasası ve/veya bağlı tüzükleri ve/veya bağlı tebliğleri ve/veya Fasıl 113 Şirketler Yasası ve/veya Fasıl 154 Ceza Yasası ile sair alakalı mevzuata aykırılıkların giderilmesi veya Y-asadan doğan görevlerin yerine getirilmesi talebi ile ilgili başvuruda bulunmak yetkisi verdiği görülmemektedir.
Belirtilenler ışığında, Mahkeme huzurunda bu hususta bulguya varabilmek için yeterli şahadet (sufficient evidence) olmadığı sonucuna varılır. -
Mahkeme, davayı ikame etmek için yetkili vekil tayin edilen Avukata, tafsilat açısından eksik/muğlak gördüğü hususlara dair kanısınca elzem gördüğü soruları sormuştur.
Mahkeme, Müstedinin davayı ikame etmek için yetkili vekil tayin edilen Av. Kemal Şentü-rkler'e soru sorma hususundaki yetkisini 9/1976 sayılı Mahkemeler Yasası'nın 38. maddesi tahtında mahkemelerde uygulanmak zorunda olan mevzuat bağlamında 9/1976 Mahkemeler Yasasının 56. maddesinin verdiği yetkiye dayandırmıştır.
Şöyle ki; Usul hukuku b-ağlamında, 9/1976 sayılı Mahkemeler Yasası'nın 56. maddesi Yargıca hukuk işleminin herhangi bir safhasında resen tanık çağırma, tanıkları sorgulama ve belge ibrazı talep etme gibi çok geniş yetkiler vermektedir.
Resen tanık çağırma, tanıkları sorgulama- ve belge ibrazı talep etme yetkisi gibi çok geniş yetkilere sahip olan Mahkemenin, doğal olarak herhangi bir taraf tarafından çağrılan tanığı kanısınca gerekli gördüğü hususlarda sorgulama yetkisine haiz olduğu dikkate alınmıştır.
Nitekim, 2008 yılında -Hukuk Muhakemeleri Usulü Tüzüğünde (HMUT)yapılan değişiklikle yürürlüğe giren Judicial Case Manegement Usul Kuralları, mahkemeyi / hakimi davanın yürütülmesi üzerinde talimatlar vermek suretiyle kontrol/inisiyatif yetki ve sorumluluğu ile donatan ve haki-min yargılamaya aktif şekilde katılmasını sağlayan usul kuralları olarak önem taşımaktadır.
Bilindiği üzere, İngiliz Hukuk Sisteminde Lord Woolf'un 1994 yılında hazırladığı, yargılama hukuk sisteminde reform tavsiyelerini içeren iki raporda, sınırsız tar-af hakimiyetinin egemen olduğu adversial sisteminin adalete erişimin sağlanması için gerekli olduğuna inandığı temel prensiplere uygun olmadığı sonucuna varmasını müteakiben, bir yandan taraf hakimiyetine dayalı sistemin korunması, diğer yandan da mahkeme-yi /hakimi davanın yürütülmesi üzerinde kontrol/inisiyatif yetki ve sorumluluğu ile donatan Usul Kuralları 1999 (CPR) mehaz alınarak, 2008 yılında Hukuk Muhakemeleri Usulü Tüzüğümüzde değişiklik yapılarak bu bağlamda Judicial Case Management usul kuralla-rı yürürlüğe girmiştir.
Kısaca, Mahkeme gerek 9/1976 sayılı Yasa'dan gerekse HMUT'den doğan geniş yetkilerine dayanarak; istidaya ekli yemin varakasını yapan ve tanık olarak şahadet veren, davayı ikame etmek için Müstedilerin yetkili vekili olan Av. K-emal Şentürkler'e elzem ve muğlak gördüğü hususlarla ilgili sorular yönelterek, bu hususların açıklığa kavuşturulmasını talep etmiştir.
Diğer yandan, tanık Kemal Şentürklerin şahadeti ve mahkeme huzurundaki tüm emareler incelendiğinde, Müstedilerin veya -Av. Kemal Şentürkler'in Müstediler adına Müstedialeyh No.7 / No.8 Maliye Bakanlığına hitaben herhangi bir talep/ müracaat içeren herhangi bir yazı gönderildiğini veya sözlü olarak Müstedialeyh No.7 ve No.8'den herhangi bir talepte bulunduklarını iddia -ettikleri görülmemektedir.
Tanık Kemal Şentürkler şahadetinde, 6.5.2021 tarihli yazıyı, Emare 30 olarak mahkemeye sunmuş ve bu yazıyı tebliğ ettiğinden bahsetmiştir.
Emare 30 yazının içeriği şöyledir:
Emare 30
6.5.2021
Tüm yasal haklarımıza h-alel gelmeksizin
Gizli ve Kişilere Özel
Sn. Rifat Günay, KKTC Merkez Bankası Başkanı ve
KKTC Merkez Bankası Yönetim Kurulu
KKTC Merkez Bankası, Lefkoşa
Konu: Universal Bank Ltd. hakkında.
Malumlarınız üzere 41/2021 sayılı KKTC Merkez Bankası Yasa-sı ve/veya 62/2017 sayılı KKTC Bankacılık Yasası ve/veya bağlı tüzükleri ve/veya bağlı tebliğleri ile sair alakalı mevzuat tahtında faaliyet gösteren ve/veya KKTC Merkez Bankası denetimi altında olan ve/veya KKTC Merkez Bankası ve/veya alakalı sair ku-rumlar tarafından KKTC Bankacılık Yasası tahtında verilen izin tahtında faaliyet gösteren, KKTC Şirketler Mukayyitliği nezdinde M.Ş No.6099 ile kayıtlı tüzel kişiliğe haiz Universal Bank Limited nezdinde yapılan gözetim ve/veya denetim neticesinde;
-Universal Bank Limited ve/veya Yönetim Kurulu Üyeleri aleyhine aldığınız 15 Ekim 2020 tarihli ve/veya 1152 ve/veya 1153 numaralı Yönetim Kurulu Kararı tahtında ve/veya Polis Genel Müdürlüğüne gönderilen MBA.0.00-754/02-20/E.162 sayılı şikayet çerçevesi-nde ve/veya KKTC Merkez Bankası Yasası Madde 5 ve/veya Madde 11 ve/veya Madde 14 ve/veya Madde 55 kuralları tahtında ve/veya KKTC Bankacılık Yasası ve/veya Madde 50 ve/veya Madde 73(9),(11) ve (14) tahtında Universal Bank Limited ve/veya Yönetim Kurulu - aleyhine tespit edilen Universal Bank Limited'in sermaye artırımı amacı ile 11 Mayıs 2020 tarihinde gerçekleştirdiği 1,225,000 GBP ve 330,000 Euro tutarlarındaki döviz alım işlemlerini, 11 Mayıs 2020 tarihli kurlar yerine daha yüksek olan 7 Mayıs 2020- tarihinde gerçekleşmiş gibi muhasebeleştirdiği , bu suretle Merkez Bankasına 7 Mayıs 2020 tarihinde gerçekleştirildiği beyan edildiği, Merkez Bankasını yanıltmak amacı ile işlem tarihi olan 11 Mayıs 2020'nin ana bankacılık veri tabanından oynanarak 7 -Mayıs 2020 olarak değiştiği;
Universal Bank Limited ve/veya Yönetim Kurulu Üyeleri aleyhine aldığınız 15 Ekim 2020 tarihli ve/veya 1154 numaralı yönetim kurulu kararı tahtında ve/veya Polis Genel Müdürlüğüne gönderilen MBA.0.00-754/02-20/E.160 sayılı şik-ayet çerçevesinde ve/veya KKTC Merkez Bankası Yasası Madde 5 ve/veya Madde 11 ve/veya Madde 14 kuralları tahtında ve/veya KKTC Bankacılık Yasası ve/veya Madde 50 ve/veya Madde 73(9), (11) ve (14) tahtında Universal Bank Limited ve/veya Yönetim Kurulu ale-yhine tespit edilen "Tekdüzen Hesap Planı ve İzahnamesi" gereğince aktiflerin vadeli satışı sebebiyle ortaya çıkan kazanılmış gelirlerin 392022 "Aktiflerimizin Vadeli Satışından" hesabında muhasebelşetirilmesi ve tahsil edilen taksitler içindeki gelir-in dönem karına aktarılması gerekirken, mali bünyesi hakkında Merkez Bankasını yanıltmak amacı ile 62/2017 sayılı Bankacılık Yasasının 50.maddesi hilafına, tahsil edilmemiş gelirlerin tamamını dönem karı olarak muhasebeleştirmesi;
Universal Bank Limite-d ve/veya Yönetim Kurulu Üyeleri aleyhine aldığınız 11 Ağustos 2020 tarihli ve/veya 1123 numaralı Yönetim Kurulu Kararı tahtında ve/veya Polis Genel Müdürlüğüne gönderilen MBA.0.00-754/02-20/E.107 sayılı şikayet çerçevesinde ve/veya KKTC Merkez Bankası -Yasası Madde 5 ve/veya Madde 11 ve/veya Madde 14 kuralları tahtında ve/veya KKTC Bankacılık Yasası ve/veya Madde 26 ve/veya Madde 50 ve/veya Madde 57 ve/veya Madde 73 (3),(9) ve (10) tahtında Universal Bank Limited ve/veya Yönetim Kurulu aleyhine tespi-t edilen Cypromer Ltd.'e verilen ve 10 adet olduğu saptanan teminat mektuplarının 5 tanesinin orijinallerinin veya aslına uygun kopyaları ile kayıtlarının banka muhasebe siteminde yer almadığı;
Universal Bank Limited ve/veya Yönetim Kurulu Üyeleri a-leyhine aldığınız 11 Ağustos 2020 tarihli ve/veya 1135 numaralı Yönetim Kurulu Kararı tahtında ve/veya Polis Genel Müdürlüğüne gönderilen MBA.0.00-754/02-20/E.130 sayılı şikayet çerçevesinde ve/veya KKTC Merkez Bankası Yasası Madde 5 ve/veya Madde 11 v-e/veya Madde 14 ve/veya Madde 30 ve/veya Madde 55 kuralları tahtında ve/veya KKTC Bankacılık Yasası ve/veya Madde 26 ve/veya Madde 50 ve/veya Madde 57 ve/veya Madde 73 (3), (9) ve (10) tahtında Universal Bank Limited ve/veya Yönetim Kurulu aleyhine tesp-it edilen Sn. Ferdi Sabit Soyer'e kullandırılan krediye ilişkin kefil bilgilerinin 41/2001 sayılı KKTC Merkez Bankası hilafına Risk Merkezine bildirimin yapılmadığı;
Universal Bank Limited ve/veya Yönetim Kurulu Üyeleri aleyhine aldığı 10 Eylül 2020 tarih-li ve/veya 1130 numaralı Yönetim Kurulu Kararı tahtında ve/veya KKTC Maliye Bakanlığı, Para Kambiyo ve İnkişaf İşleri Sandığı Dairesi'ne gönderilen MBA.0.00-754/01-20/E.121 sayılı şikayetleri çerçevesinde ve/veya KKTC Merkez Bankası Yasası Madde 5 ve/v-eya Madde 11 ve/veya Madde 14 kuralları tahtında ve/veya Bankacılık Yasası Madde 29 kuralları tahtında ve/veya 4/2008 sayılı Suç Gelirlerinin Aklanmasının Önlenmesi Yasasının Madde 10(2) tahtında Universal Bank Limited ve/veya Yönetim Kurulu aleyhine te-spit edilen "Suç Gelirlerinin Aklanmasının Önlenmesi Yasası Müşterilerin Tanınması ve Kimlik Tespit Yükümlülüğü Usul ve Esasları Tebliği" Madde 3 ve Madde 4 ihlalleri;
Universal Bank Limited ve/veya Yönetim Kurulu Üyeleri aleyhine aldığı 25 Mart 2021 tar-ihli ve/veya 1188 numaralı Yönetim Kurulu Kararı tahtında KKTC Merkez Bankası Yasası Madde 5 ve/veya Madde 11 ve/veya Madde 14 kuralları tahtında ve/veya KKTC Bankacılık Yasası Madde 29 kuralları tahtında ve/veya 4/2008 sayılı Suç Gelirlerinin Aklanmasın-ın Önlenmesi Yasasının Madde 10(2) tahtında Universal Bank Limited ve/veya Yönetim Kurulu aleyhine tespit edilen " Suç Gelirlerinin Aklanmasının Önlenmesi Yasası Müşterilerin Tanınması ve Kimlik Tespit Yükümlülüğü Usul ve Esasları Tebliği" Madde 21(4) i-hlalleri ile ilgili ihlalleri ve/veya suçları çerçevesine;
KKTC Bankacılık Yasası Madde 6 ve/veya Madde 6 (1)(A)(b) ve/veya Madde 6(1)(A)(c ) ve/veya Madde 6(1)(B) tahtında finansal kuruluşlara ilişkin mevzuata aykırılık nedeniyle halen süren bir s-oruşturma ve/veya kovuşturma ve/veya devam eden bir dava olması nedeni ile Banka Kurucusu Olma Koşullarını kaybetmeleri nedeni ile,
KKTC Bankacılık Yasası Madde 12 (b) ve sair alakalı mevzuat tahtında Betül Erkmen,Şemsi Erkman n/d Şemsi Kazım, n/d Şems-i Kazım Erkman, Eda Erkman,Halide Erkman, Sibel Erkman, Çiğdem Erkman ve Metin Erkman isimli şahısların Banka Kurucusu Olma Koşullarını kaybetmeleri nedeni ile bu koşulları kaybeden nitelikli pay sahibi hissedara ait Universal Bank Limited yönetimine- katılma haklarının nitelikli paya sahip oldukları sürece KKTC Merkez Bankasının ve/veya Başkanının ve/veya Yönetim Kurulunun, Tasarruf Mevduatı Sigortası ve Finansal İstikrar Fonuna bildirimde bulunarak, Tasarruf Mevduatı Sigortası ve Finansal İstikrar- Fonu tarafından kullanılmasını sağlaması hususunda yasal yükümlülüklerini yerine getirmeniz
KKTC Bankacılık Yasası Madde 18 ve sair alakalı mevzuat tahtında Betül Erkman, Şemsi Erkmann/d Şemsi Kazım n/d Şemsi Kazım Erkman, Eda Erkman, Halide Erkman, S-ibel Erkman, Çiğdem Erkman, Metin Erkman ve Mustafa Mertekçi isimli şahısların üst yönetim görevlerinden alma yetkilerini ve/veya görevlerini kullanılmasını sağlaması hususunda yasal yükümlülüklerini yerine getirmeleri yönünde ve/veya bu husustaki yet-kilerini kullanmanızı gereği üzerine tarafınıza ihbar ederim.
Hissedarlar sıfatı ile tüm yukarıda belirtilen hususlar ile yetkilerinizi ve/veya görevlerinin ve/veya yasal mükellefiyetlerinizi kullanmamanız halinde aleyhinize tüm yasal yollara başvuracağı-mızı tarafınıza üzülerek ihbar ederiz.
Saygılarımızla;
Universal Bank Ltd.
Hissedarları;
Sn. Güngör Sipahioğlu
Sn. Mehmet Melih Sipahioğlu
Sn. Selda Sipahioğlu
Sn. Sema Sipahioğlu
Sn. Nilgün Sipahioğlu
(Yetkili Vekili) Avukat Kemal Şentürkler
Emare 30'u-n üzerinde, konu yazının Merkez Bankası mühürü ile Koray Yalam tarafından alındığına dair imza söz konusudur. Bu bağlamda, Emare 30 yazının Müstedealeyh No.1'e ve başkanı Müstedealeyh No.2'ye şahsen tebliğ edildiği istihraç edilir.
Bununla birlikte, Emar-e 30 yazının Müstedialeyh No.3, No.4, No.5 ve No.6'nın şahsen ismine hitaben yazılmadığı hususu dikkate alındığında, Emare 30'un Müstedialeyh No. 3, No.4, No.5 ve No.6'nın şahsına tebliğ edildiği hususunda bulguya varabilmek için Mahkeme huzurunda yeterl-i şahadet (sufficient evidence) olmadığı sonucuna varılır.
Yine Mahkeme huzurundaki tüm şahadet ve emarelerden istihraç edilen, Müstedialeyh No.1, No.2, No.3, No.4, No.5 ve No.6'ya yapıldığı iddia edilen talep ile ilgili olarak Müstedialeyh No.1, No.2, -No.3, No.4, No.5 ve No.6'nın herhangi bir yazılı veya sözlü bir cevap vermediğidir.
Tanık Kemal Şentürkler, 20 Aralık 2021 tarihli, KKTC Başsavcılığı tarafından Polis Genel Müdürlüğüne gönderilen ve dağıtımı kendisine yapılan yazıyı Emare 31 olarak Mahkeme-ye ibraz etmiştir. Emare 31, Universal Bank aleyhine polise yapılan şikâyetlerle ilgili birçok dosya tanzim edildiği, meseleler ile ilgili poliste devam eden ve/veya tamamlanamayan tahkikatlar olduğu gibi, Başsavcılık tarafından görüş verilen dosyaların m-evcut olduğuna dair içeriğe sahip bir yazıdır.
Kemal Şentürkler, şahadetinde emarelere bakarak, Mahkemeye emarelerin içeriği ile ilgili bilgi vermiştir.
Lefkoşa Kaza Mahkemesi Hukuk Mukayyitliğinde, mahkeme memuru olarak görev yapan Barçın Acar, Lefkoşa K-aza Mahkemesinde ikame edilen 4482/2010 sayılı davanın Tafsilatlı Talep Takriri fotokopisini Emare 32 olarak mahkemeye sunup, bu davada Davacının Güngör Sipahioğlu, Davalının Universal Bank Ltd olduğunu belirtmiştir. Konu dava ile ilgili 17.11.2016 tarihli- kararı Emare 33 olarak mahkemeye sunup, işbu kararda Davacı lehine Davalı aleyhine 1,734,138 TL meblağ, faiz ve dava masrafları için hüküm ve emir verildiğini ifade etmiştir. Akabinde hükmün istinaf edilip, 18.12.2018 tarihli Emare 34 emir ile hükmün icra-sının durdurulduğunu belirtmiştir.
Lefkoşa Kaza Mahkemesi Hukuk Mukayyitliğinde görev yapan Tanık No. 1 Mehmet Ali Bayar, şahadeti esnasında Universal Bankası Ltd. ile ilgili olarak Merkez Bankası Müfettişleri tarafından hazırlanan Raporları Lefkoşa Kaza -Mahkemesinde ikâme edilen 2439/2020 sayılı hukuk davasında emare olarak sunulduğunu kanıtlama amacına matuf olarak Emare 1-7 olarak Mahkemeye sunmuştur.
KKTC Merkez Bankası Teftiş Bölümünde Müfettiş olarak görev yapan İsmail Esendağlı, Universal Bank Ltd- ile ilgili 1.7.2020 tarihli Sermaye Özel Denetim Raporunu Emare 8 olarak, 12.6.2020 tarihli Özel Denetim Raporunu Emare 9 olarak mahkemeye sunup bu hususlarda bilgi vermiştir.
KKTC Merkez Bankasında Kıdemli Müfettiş olarak görev yapan Mahmut Halkseven ş-ahadeti esnasında Emare 10 özel denetim raporunu ibraz etmiştir. Emare 10, KKTC Merkez Bankası Teftiş ve İnceleme Kurulu Başkanlığı tarafından verilen yazılı talimat üzerine Kıdemli Müfettiş Mahmut Halkseven ve Müfettiş Yardımcısı Cansu Mısırlı tarafından- hazırlanan, 14 Ağustos 2020 tarihli olup Universal Bank Limited nezdinde gerçekleştirilen özel denetim kapsamında teminat mektupları hakkında müşteri şikâyeti neticesinde tespit edilen bulgular ve varılan kanaata ilişkindir.
Tanık Mahmut Halkseven şahadet-i esnasında ilaveten, Emare 11, 7.10.2020 tarihli Özel Denetim Raporunu ibraz etmiştir.
25 Ağustos 2020 - 6 Ekim 2020 tarihleri arasında yapılan teftiş neticesi hazırlanan Emare 11, 7 Ekim 2020 tarihli Universal Bank Ltd Özel Denetim Raporu, KKTC Merkez Ba-nkası Başkanlığının sözlü talimatı doğrultusunda P. şirketine yapılan avans ödemeleri ile ilgili denetim sonucu elde edilen bulgu ve varılan kanaata ilişkindir.
Tanık ilaveten, 26.4.2021 tarihli Universal Bank Ltd ile ilgili Sermaye Özel Denetim Raporunu E-mare 12 olarak Mahkemeye sunup bilgi vermiştir.
KKTC Merkez Bankasında Başkan Yardımcısı olarak görev yapan Tanık No.4 Pelin Yaylalı, KKTC Merkez Bankası Yönetim Kurulunun 1152 sayılı Kararını Emare 13, 1153 sayılı Kararı Emare 14, 9.11.2020 tarihli yaz-ıyı Emare 15 , 1154 sayılı Kararı Emare 16, 6.11.2020 tarihli yazıyı Emare 17 olarak Mahkemeye sunmuştur.
Emare 13, 15 Ekim 2020 tarih ve 1152 sayılı karar, Universal Bank Ltd'den, 11 Mayıs 2020 tarihinde gerçekleşen ancak 7 Mayıs 2020 tarihinde gerç-ekleşmiş gibi muhasebe kaydı yapıldığının tespit edildiği iddiasıyla, bazı döviz alım işlemleri ile ilgili olarak, Bankacılık Yasasının 71. maddesinin (2). fıkrası kapsamında savunma istenmesine karar verildiğine ilişkindir.
Emare 14, 15 Ekim 2020 tarih ve- 1153 sayılı karar, denetim sonucu düzenlenen 8 Eylül /8 Ekim/ 14 Ekim 2020 tarihli raporlar ışığında, Merkez Bankasını yanıltmak amacıyla işlem tarihi olan 11 Mayıs 2020'nin ana bankacılık veri tabanında oynanarak 7 Mayıs 2020 olarak değiştirildiği tes-pit edildiği iddiasıyla, Universal Bank Ltd hakkında, 62/2017 sayılı KKTC Bankacılık Yasası'nın 73.maddesinin (9) ve (11). fıkraları kapsamında Polis Genel Müdürlüğüne suç ihbarında bulunulmasına karar verildiğine dairdir.
Emare 15, 9.11.2020 tarihli yaz-ıdır. Universal Bank Ltd'in kur avantajı sağlayan işlemleri ile ilgili suç bildirimi hakkındaki, KKTC Merkez Bankası İdare Merkezi Başkan Yardımcısı Pelin Yaylalı ve Başkan Rifat Günay imzalı 9 Kasım 2020 tarihli Emare 15, Merkez Bankası Teftiş Kurulunun -8 Eylül 2020, 8 Ekim 2020 ve 14 Ekim 2020 tarihli raporlarının Merkez Bankası Yönetim Kurulunun 15 Ekim 2020 tarihli toplantısında değerlendirildiği ve bu bağlamda, Polis Genel Müdürlüğüne Universal Bank Ltd'in sermaye artırımı amacıyla 11 Mayıs 2020 tarih-inde gerçekleştirdiği iddia edilen, bazı döviz alım işlemlerini,11 Mayıs 2020 tarihli kurlar yerine 7 Mayıs 2020 tarihli kurları kullanarak, 7 Mayıs 2020 tarihinde gerçekleştirmiş gibi muhasebeleştirdiği ve Banka denetim ekibine 7 Mayıs 2020 tarihinde gerç-ekleştirildiği beyan edilerek, Merkez Bankasını yanıltmak amacıyla işlem tarihi olan 11 Mayıs 2020'nin ana bankacılık veri tabanında oynanmak suretiyle 7 Mayıs 2020 olarak değiştirildiği tespit edildiği iddia edilerek, Bankanın 62/2017 sayılı KKTC Bankacıl-ık Yasası'nın 50.maddesine aykırı davrandığına ve aynı Yasa'nın 73(9)(11) fıkraları kapsamında Polis Genel Müdürlüğüne suç ihbarında bulunulmasına karar verildiğine dairdir.
Emare 16, 15 Ekim 2020 karar tarihli ve 1154 sayılı Yönetim Kurulu Kararı, mali b-ünyesi hakkında Merkez Bankasını yanıltmak amacıyla, tahsil edilmemiş gelirlerin tamamını dönem kârı olarak muhasebeleştirdiği iddia edilen Universal Bank Ltd. hakkında, Yasanın 73.maddesinin (9). fıkrası kapsamında Polis Genel Müdürlüğüne suç duyurusunda -bulunulmasına karar verildiğine dairdir.
Emare 17, Polis Genel Müdürlüğüne hitaben yazılan, 6 Kasım 2020 tarihli Universal Bank Ltd'in, "Aktiflerin Vadeli Satışından" Hesabındaki İşlemleri ile ilgili suç bildirimidir.
Emare 18, 15 Eylül 2020 tarihli 113-5 sayılı karardır.
Bu karar, Universal Bank Ltd. tarafından Sn F.S.S'ye kullandırılan kredi hakkında gerçekleştirilen özel denetim raporu sonucu yapılan değerlendirme kapsamında, söz konusu krediyle ilgili muhasebe kaydının KKTC Bankacılık Yasası'nın 50. m-addesi hilafına, gerçek niteliklerine uygun, zamanında, eksiksiz ve doğru bir şekilde tutulmadığı iddiasıyla aynı Yasa'nın 73. Maddesinin (9). fıkrası tahtında Polis Genel Müdürlüğüne suç ihbarında bulunulmasına karar verildiğine dairdir.
Emare 19, 1 Ekim- 2020 tarihli olup Polis Genel Müdürlüğüne hitaben yazılan Universal Bank Ltd'in işlemleri ile ilgili suç bildirimidir.
Emare 20, 14.8.2020 tarihli, 1123 numaralı yönetim kurulu kararıdır.
Bu karar, Universal Bank Ltd. nezdinde gerçekleştirilen raporda 10 -adet olduğu saptanan teminat mektuplarından 5 tanesinin orijinalleri veya aslına uygun kopyaları ile kayıtlarının banka muhasebe sisteminde yer almadığının belirlendiği iddiasıyla, Universal Bank Ltd. hakkında 62/2017 sayılı KKTC Bankacılık Yasası'nın 26,-50, ve 57. maddelerine aykırılık nedeniyle Polis Genel Müdürlüğüne suç ihbarında bulunulmasına karar verildiğine dairdir.
Emare 21, 21.8.2020 tarihli yazıdır.
KKTC Merkez Bankası İdare Merkezi Müdür vekili Rasiha Maşlakçı - Başkan Rifat Günay tarafından- Polis Genel Müdürlüğüne gönderilen bu yazı, Universal Bank Ltd.'in, 41/2001 sayılı KKTC Merkez Bankası Yasası ile bahşedilmiş görev ve yetkilerle hareket eden KKTC Merkez Bankası tarafından, 62/3017 sayılı KKTC Bankacılık Yasası ve bu yasalara ait düze-nlemeler ve sair mevzuata ilişkin denetlenmekte olduğunun ifade edildiği, Merkez Bankasının 14 Ağustos 2020 tarihli denetim raporunda yapılan tespitler ışığında Universal Bank Ltd'in, Emare 10 (a)'da belirtilen işlemler sonucunda, KKTC Bankacılık Yasasın-ın Suç ve Cezalar yan başlıklı 73. maddesinin (3) (9) ve (10). fıkralarına aykırı hareket ettiği değerlendirildiğinden, söz konusu raporun Merkez Bankası Yönetim Kurulunun 14 Ağustos 2020 tarihli toplantısında değerlendirildiği ve Banka hakkında suç ihbarı-nda bulunulmasına karar verildiğine, bilgi ve gereği rica edildiğine dairdir.
Emare 22, 25 Mart 2021 tarihli karardır.
Bu karar, N.R.J.G ve bağlantılı diğer kişilerin mevduat hesaplarının incelenmesi sonucu düzenlenen 22 Şubat 2021 tarihli- özel denetim raporu değerlendirilerek, raporun Suç Gelirlerinin Aklanmasını Önleme Kurulu Başkanlığına bildirilmesine karar verildiğine dairdir.
Emare 23, 12 Nisan 2021 tarihli yazıdır.
Bu yazı, KKTC Merkez Bankası İdare Merkezi Müdür Vekili Rasiha Maşlak-çı ve Başkan Yardımcısı Pelin Yaylalı tarafından Para Kambiyo ve İnkişaf Sandığı İşleri Dairesine hitaben yazılan bir yazı olup, Universal Bank Ltd. nezdinde N.R.J.G ve bağlantılı olduğu değerlendirilen diğer kişilere ait mevduat hesaplarının incelenmesi-ni kapsayan denetim sonucu hazırlanan ekteki özel denetim raporlarının, 4/2008 sayılı Suç Gelirlerinin Aklanmasının Önlenmesi Yasası'nın 21. maddesinin (4). fıkrası kapsamında değerlendirilmesi için, adı geçen daireye bildirim yapılmasına karar verildiğin-e dairdir.
Tanık P/M Halil Acaroğlu ve Tanık P/M Hüseyin Yıldırım'ın şahadetleri, Universal Bank Ltd. ve bazı hissedarları ile ilgili yaptıkları soruşturmalara dairdir.
Huzurumdaki mesele ile ilgili olguları yukarıdaki şekilde ifade ettikten sonra, bu aşa-mada, Mandamus emirnamesi ısdar edilmesine dair başvuru dosyalanması için izin talep edilmesi halinde, ilk nazarda (prima facie) bakılması gereken hususlarla ilgili hukuki durumu anımsamanın yararlı olacağı kanaatindeyim. -
Bilindiği üzere, KKTC Hukuk Sisteminde Mandamus başvuruları Anayasa'nın 151(3) maddesi ve 1964 öncesi yürürlükte olan İngiliz Yüksek Mahkeme Nizamlarının ilgili maddelerine dayanılarak yapılabilmektedi-r (Bkz: Zaim Necatigil, Anayasa ve Yönetim Hukukunun Esasları, s.321).
Nitekim 9/1976 sayılı Mahkemeler Yasası'nın 38. Maddesi, İngiltere'deki Common Law (Ahkamı Umumiye) ilkelerinin bizim mahkemelerimiz tarafından da uygulanabileceğini öngördüğünden, Yarg-ıtay, İngiltere Yüksek Mahkemesinin yapabildiği gibi Mandamus emri verme yetkisini haizdir ( Bkz. Zaim Necatigil, supra, s.321; Yargıtay/ Asli Yetki 6/1998 D.1/1998, Yargıtay/ Asli Yetki: 1/2015 D.1/2017;).
Mandamus emirnamesi ısdar edilmesine dair istida -dosyalanması için izin talep edilmesi halinde ilk nazarda (prima facie) bakılması gereken hususlar ise Yargıtay/ Asli Yetki/İstinaf 2/2017 D.1/2018'de özetlenmişti-r.
Bu içtihada göre; izin talep edilmesi halinde ilk nazarda (prima facie) bakılması gereken hususlar şu şekilde ifade edilebilir:
Müstedinin böyle bir talepte bulunmaya yasal hakkı olup olmadığı;
Talepte bulunulan Müstedialeyhin Mandamus emirnamesine tab-i olup olmadığı;
Müstedialeyhin Müstediye karşı ilk etapta, Yargıtay tarafından değerlendirilebilecek bir görevinin var olup olmadığı.
Mandamus emirnamesi ısdar edilmesine dair istida dosyalanması için izin talep edilmesi halinde ilk nazarda - ( prima facie ) bakılması gereken hususlar çerçevesinde meseleyi değerlendirmeye gitmeden önce, Mandamusun orijini olan İngiliz Common Law sisteminde Mandamus emrinin hukuki ma-hiyeti ve amacına göz atmak yararlı olacaktır.
İngiliz Hukuk sisteminde Mandamus olağanüstü, artık ve ek bir çare olup, sadece adaletin gerçekleşmesi için başka bir çare yoksa verilebilmektedir. Başvuran tüm diğer gerekleri yerine getirse dahi, Mahkeme ay-nı derecede uygun, yararlı ve etkili yasa ile öngörülen spesifik, alternatif başka bir çarenin bulunması durumunda Mandamus Emri vermemektedir. Bunun nedeni de İngiliz Hukuku'nda Statute Law'un, Common Law'un ürettiği çarelere karşı üstünlüğüdür ( Bkz: Jud-ical Review of Administrative Action S.A de Smith,1.baskı, 1959, s.452, Zaim Necatigil, s.321; The Queen v. The Commissioners of Inlands Revenue - In Re Nathan. (In the Court Of Appeal) Queen's Bench Division,1884 Jan 25, Vol XII s.461).
Mandamus emrin-in mahiyeti, en son Yargıtay/Asli Yetki 1/2015 D. 1/2017'de, Yargıtay/ Asli Yetki 6/1998 D.1/1998'e ve Halsbury's Laws of England, 4.ed, vol.1 sayfa 229 para 128'e atfen ortaya konmuştur.
Nitekim, Mandamus emrinin mahiyeti ile ilgili olarak Halsbury's Law-s of England. 3. ed vol.11 sayfa 84 para 159'da şöyle denmektedir:
- SECT.4. MANDAMUS
SUBSECT.(1). Nature of the Order and Duties in respect of which it will lie
In General
159. What mandamus is. The order of mandamus (b) is an order of a most extensive remedial nature, and is, in form, a command issuing from the High Co-urt of Justice, directed to any person, corporation, or inferior tribunal, requiring him or them to do some particular thing therein specified which appertains to his or their office and is in the nature of a public duty. Its purpose is to supply defects o-f justice; and accordingly it will issue, to the end that justice may be done, in all cases where there is a specific legal right an no specific legal remedy for enforcing that right (c); an it may issue in cases where, although there is an alternative leg-al remedy, yet that mode of redress is less convenient, beneficial an effectual (d).'
-Yukarıdaki alıntıdan görüleceği üzere, mandamus, Yüksek Mahkeme tarafından verilebilen en kapsamlı
çare niteliğinde olup, herhangi bir kişiye, kuruma veya inferior tribunal'a yönelik görevleri veya kamu görevi ile ilgili herhangi bir şeyi yapmasını buyuran- nitelikte emirlerdir. Bu emirlerin amacı adaletin kusurlarını gidermektedir (supply defects of justice). Buna göre; Mandamus spesifik/belli bir hakkın olduğu ve bu hakkın icrası için spesifik/belli bir hukuki çarenin mevcut olmadığı tüm meselelerde (in al-l cases where there is a spesific legal right and no spesific legal remedy for enforcing that right) adaletin gerçekleşmesini sağlamaktadır. Alternatif hukuki çareler olsa bile, bu çareler etkili, kolay ve fayda sağlayıcı değilse, Mandamus emri verilebilme-ktedir.
Öte taraftan, genel kural olarak, Mandamus emri mahkemenin takdir hakkına bağlı olarak verilmektedir. Bu bir hak olarak verilen bir emir değildir ve meseleye bağlı olarak da verilmez. Buna göre, mahkeme sadece meselenin esasına dair değil de, fakat- ayrıca, meselenin özel şartları sebebi ile de böyle bir emri vermeyi reddedebilir.
Bu hususta Halsbury's(supra) s.85 ve 86'da şöyle denmektedir:
-'161. Grant is discretionary. The grant of an order of mandamus is, as a general rule (h), a matter for the discretion of the Court (i). It is not an order granted as of right (k) and it is not issued as a matter of course (l). Accordingly, the Court may r-efuse the order, not only upon the merits, but also by reason of the special circumstances of the case (m). On the other hand the Court may grant leave to apply for an order of mandamus even though the right in respect of which it is sought appears to be d-oubtful (o).'-
Diğer yandan, Mandamus emri verilebilmesinde, Mandamus için müracaat edenle Mandamus için müracaat edilene dair tatmin edilmesi gereken şartların açımlanması Halsbury's Laws of England Vol.11, 3 ed. Sayfa 104'e ve The Queen v. The Guardians of the Lewish-am Union (1897) I Q.B 498'e atfen Yargıtay / Asli Yetki 1/2015 D.1/2017'de ifade edilmiştir.
Buna göre, Mandamus için müracaat edenin, aleyhine müracaat edilenin kendine karşı kanuni vecibelerini yerine getirme görevi olduğunu göstermesi gerekir. Bu neden-le, Mandamusta kişinin yetkisinde olan fakat kullanmadığı bir görevin ifasının zorlanabilmesi için, böyle bir görevin yasadan/kanundan kaynaklandığının gösterilmesi gereklidir. Bu bağlamda, bir kişi tarafından bir kamu görevlisinin yasal görevini yapması-nın istendiği hallerde, mahkeme, kişinin böyle bir yasal yükümlülüğün yerine getirilmesinde ısrar etmeye hakkı olduğunu göstermesi halinde sadece yasal görevin yapılmasını mecbur edebilir. Diğer yandan, hiçbir şekilde herhangi birinin müracaatı üzerine, bi-r kamu kuruluşunun yasalardan kaynaklanan genel yetkilerini kullanması için Mandamus emri verilmez. Mahkeme her zaman, Müstedinin böyle bir görevin yerine getirilmesini talep etmeye yasal ve somut bir hakkının olmasını arar.
Diğer yandan, Yargıtay Asli Yet-ki 1/2015 D.1/2017'de Yargıtayın KKTC Anayasası'nın 151(3). maddesinde yer alan Mandamus Emirnamesi ısdar etme yetkisinin sınırları, Yüksek Mahkemenin içtihatları çerçevesinde incelenerek, s. 27'de şöyle denmiştir:
'Daha önce iktibas ettiğimiz hukuki esas-larda değindiğimiz gibi, Mandamus emirleri, yetkilerini kullanmayan kamu görevlisi veya kamu kurumlarına karşı verilebilmektedir. Anayasa'nın 151(3) maddesi böyle bir yetkiyi verdiğine göre Anayasa'nın 152. maddesi ile çatışmayacak şekilde, kamu görevi vey-a yarı kamu karakterindeki bir yetkinin kullanılmasını sağlamak için, Mandamus Emri verilmesine mani bir durum yoktur. Bu durumu Mandamus hukukunun prensipleri çerçevesinde açıklayacak olursak; bir kamu görevlisi, görevi veya kanuni vecibeleriyle ilgili ye-tkisini kullanmadığında, aleyhine Mandamus Emri ısdarı için talepte bulunulabilir; ancak talebin Yüksek İdare Mahkemesi yetkisine girmesi halinde, Yargıtayın Mandamus Emri ısdar etmeye yetkisi yoktur.
Yukarıdakilerden çıkarılacak sonuca göre, Yargıtay:
-Özel hukuk sahasına giren bir konuda, yetkisini kullanmayan kamu makamlarına karşı Mandamus Emirnamesi ısdar edebilir.
Kısmen kamu hukuku kapsamına girse bile, özel kişileri ilgilendiren bir konuda Mandamus Emirnamesi ısdar edebilir.
Belli bir konuda yetki-lerini kullanmayan herhangi bir kamu görevlisi veya kamu kuruluşu aleyhine, kullanmadığı yetkilerini kullanması yönünde Mandamus Emirnamesi ısdar edebilir. Ancak konunun münhasıran Yüksek İdare Mahkemesi yetkisine girmesi halinde, Yargıtayın Mandamus Emirn-amesi ısdar etme yetkisi yoktur .'
Yukarıdaki alıntıda belirtilen görüşler, mandamus emri ısdarı için istida dosyalanması için izin (leave) başvurusu ile ilgili Yargıtay/Asli Yetki İstinaf 2/2017 D.1/2018'de benimsenmiş ve kararın 6. sayfasında şöyle denmi-ştir:
'3. husus olarak Müstedaaleyhin Müstedinin sınır ölçümü talebini yerine getirmesinin, ilk nazarda Yargıtayın denetleyebileceği görevler arasında olup olmadığına karar verilmelidir.
Anayasa'nın 151 (3) ve 152 (1) maddelerine bakıldığı zaman, madde 15-1 (3)'de ..."bir yetkinin kullanılmasını sağlamak için emirname (mandamus) ... çıkarmaya münhasıran Yüksek Mahkeme Yargıtay olarak yetkilidir' denmektedir.
Anayasa'nın 152. maddesi ise Yüksek İdare Mahkemesinin yetkilerini şu şekilde açıklar:
Madde -152
Yüksek İdare Mahkemesi, yürütsel veya yönetsel bir yetki kullanan herhangi bir organ, makam veya kişinin bir kararının, işleminin veya ihmalinin, bu Anayasanın veya herhangi bir yasanın veya bunlara uygun olarak çıkarılan mevzuatın kurallarına aykırı o-lduğu veya bunların sözkonusu organ veya makam veya kişiye verilen yetkiyi aşmak veya kötüye kullanmak suretiyle yapıldığı şikayeti ile kendisine yapılan başvuru hakkında, kesin karar vermek münhasır yargı yetkisine sahiptir.
..............................-...................
.................................................
.................................................
.................................................
............................................"
Bu durumda, Yüksek İdare Mahkemesinin- yetkisine giren bir konuda, Yargıtayın madde 151(3) altında herhangi bir emirname ısdar etme yetkisi yoktur.
......................
.....................
O kararda ifade edilenler daha sonraki kararlarda da benimsenmiş olmasına rağmen, mandamus yetkisinin- tayininde kamu hukuk /özel hukuk ayrımının kesin bir çizgiyle yapılmadığını ve meseleye görev yetkisizliğinden yaklaşıldığını belirten Yargıtay, en son Yargıtay/Asli Yetki 1/2015 (D.1/2017)'de sayfa 27'de mandamus emirnamesinin hangi koşullarda ısdar edi-lebileceğini sıralamıştır.
'Yukarıdakilerden çıkarılacak sonuca göre, Yargıtay:
Özel hukuk sahasına giren bir konuda, yetkisini kullanmayan kamu makamlarına karşı Mandamus Emirnamesi ısdar edebilir.
Kısmen kamu hukuku kapsamına girse bile, özel kişileri il-gilendiren bir konuda Mandamus Emirnamesi ısdar edebilir.
Belli bir konuda yetkilerini kullanmayan herhangi bir kamu görevlisi veya kamu kuruluşu aleyhine, kullanmadığı yetkilerini kullanması yönünde Mandamus Emirnamesi ısdar edebilir. Ancak konunun münhas-ıran Yüksek İdare Mahkemesi yetkisine girmesi halinde, Yargıtayın Mandamus Emirnamesi ısdar etme yetkisi yoktur.'
İçtihatlara bakıldığı zaman bir mesele tamamıyla Yüksek İdare Mahkemesinin yetkisine girdiği takdirde, Yargıtaya yapılan Asli Yetki başvuru-su reddedilmeli, mesele kamu hukuku alanına girse de tamamen kişileri ilgilendiren ve özel hukuka bağlı yetkilerin kullanılmamasından kaynaklanan bir durum olması halinde ise mandamus emirnamesi ısdar edilebilmelidir."
Müstedileri temsil eden Avukat hi-tabında, Müstedilerin ilgili Bankanın hissedarı olduklarını, ödenmiş sermayeleri olduğunu ve Müstedi No.1 Güngör Sipahioğlu'nun, Emare 4482/2020 sayılı dava ile ilgili emareler ışığında (Emare 32 Talep Takriri ve Emare 33 karar) ilgili bankada mevduat he-sabının olmasına binaen, Müstedilerin tasarruf sahibi olarak 62/2017 sayılı KKTC Bankacılık Yasası'nın özellikle 5. maddesi tahtında Müstedilerin işbu başvuru açısından Mandamus emirnamesi talep etme ile ilgili yasal haklarının olduğunu, Müstedialeyh No.-1 Merkez Bankasının mandamus emirnamesine tabi olduğunu, KKTC Bankacılık Yasası'nın 3,4, ve 5. maddeleri uyarınca Müstedialeyh No.1'in / Müstedialeyhlerin Müstediler karşı bir görevi olduğunu iddia etmiştir.
Bu aşamada Müstedilerin başvurularını dayand-ırdığı mevzuat arasında yer alan 62/2017 sayılı KKTC Bankacılık Yasası'nın aşağıdaki maddelerine ( özellikle 5, 6, 10, 12 (A)(B), 18, 63(3) ve 75. maddelerine) ardından da 41/2001 sayılı KKTC Merkez Bankası Yasası'nın aşağıdaki maddelerine göz atmak yarar-lı olacaktır:
62/2017 sayılı KKTC Bankacılık Yasası'nın 3. maddesi şu şekildedir:
Amaç 3. Bu Yasanın amacı, finansal piyasalarda güven ve istikrarın sağlanmasına ve sürdürülmesine, tasarruf sahiplerinin hak ve menfaatlerinin korunmasına, finansal arac-ılık sisteminin etkin bir şekilde çalışmasına ilişkin kuralları düzenlemektir.
Aynı Yasa'nın 4. maddesi şu şekildedir:
Kapsam4. Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyetinde faaliyet gösteren bankalar, bu Yasa kuralları kapsamındadır. Özel yasalarla kurulmuş o-lan bankalar hakkında da, yasalarında yer alan kurallar saklı kalmak kaydıyla, bu Yasa kuralları uygulanır. Merkez Bankası, bu Yasa ve bu Yasa ile ilgili diğer yasa kuralları uyarınca kendisine verilen yetkilerini bu Yasada belirlenen tebliğleri çıkararak,- düzenleyici işlemler tesis ederek veya özel nitelikli kararlar alarak kullanır.
Yasa'nın 5. maddesi şu şekildedir:
Yetki ve GörevMerkez Bankası, bu Yasa ve bu Yasa ile ilgili diğer yasaların verdiği yetkiler uyarınca düzenlemeler yapmak suretiyle fi-nansal piyasalarda güven ve istikrarın sağlanması, tasarruf sahiplerinin hak ve menfaatlerinin korunması, kredi sisteminin etkin bir şekilde çalışması ve mali sektörün gelişmesi için gerekli tedbirleri almaya, uygulamayı sağlamaya, denetlemeye ve sonuçland-ırmaya, bankalar ve finansal iştirakleri ve finansal bağlı ortaklıklarının konsolide esasta denetimini yapmaya, konsolide denetime tabi şirketleri belirlemeye yükümlü ve yetkilidir.
Aynı Yasa'nın 6. maddesi ise aşağıdaki gibidir:
Banka Kurucusu Olma Ko-şulları
Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyetinde, banka kurucusu olma koşulları aşağıdaki gibidir;
(1)Gerçek kişi hissedarlar için;
Affa uğramış ve/veya sabıka kaydı silinmiş olsa bile;
Herhangi bir yasa kuralına aykırılıktan bir yıldan fazla hapis cezas-ına çarptırılmış olmaması,
Fasıl 154
3/1962
43/1963
15/1972
20/1974
31/1975
6/1983
22/1989
64/1989
11/1997
20/2004
41/2007
20/2014
45/2014
31/2009
57/2011
1/2012
38/2015
4/1972
16/1977
54/1977
36/1982
37/1989
38/1991
42/2004
4/2008
7-3/2009
(b)Ceza Yasası veya diğer yasalar uyarınca Devletin egemenlik, güvenlik ve saygınlığına, Anayasal düzene karşı işlenen suçlar, taammüden katillik, taammüden katilliğe teşebbüs, adam öldürme, adam öldürmeye teşebbüs etme, cinsel saldırı, cinsel- taciz, cinsel tecavüz ve bu suçlara teşebbüs etme, zimmet, ihtilas, irtikâp, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtekârlık, görevi kötüye kullanma, hileli iflas, kaçakçılık, Resmî ihale ve alım satımlara fesat karıştırma, vergi kaçırma suçlarından, bu su-çlara iştirakten suçlu bulunmamak, itibarı iade edilmemiş müflis, hilekârlık gerekçesiyle şirket yönetmekten men edilmiş olmamak, Şans Oyunları Yasası, Uyuşturucu Maddeler Yasası, Suç Gelirlerinin Aklanmasının Önlenmesi Yasası veya bu Yasalar altında çıkar-ılan mevzuat kurallarına aykırılıktan yargılanıp mahkum edilmiş olmaması,(c)Finansal kuruluşlara ilişkin mevzuata aykırılıktan yargılanıp mahkum edilmiş olmaması,(B)Yukarıdaki (A) bendinde belirtilen suçlar nedeniyle halen süren bir soruşturma-, kovuşturma veya devam eden bir davası olmaması,(C)Yönetimi ve denetimi Fona devredilen bankalarda Fona devredildiğinde veya faaliyet izni kaldırılan finansal kuruluşlarda faaliyet izni kaldırıldığında, nitelikli paya sahip olmaması veya kontrolü el-inde bulundurmaması,(Ç)Pay sahiplerinin gönüllü tasfiyesi hariç, tasfiye edilmiş, konkordato ilân etmiş veya müflis ilan edilmiş olmaması, ve(D)İşin gerektirdiği mali güç, itibar ve yeterliliğe sahip olması, şarttır.(2)Tüzel kişi hiss-edarlar için;(A)Risk grubu ile birlikte şeffaf ve açık hissedar yapısına sahip olması, ve(B)Nitelikli paya sahip gerçek kişi hissedarlar için yukarıdaki (1)'inci fıkrada yer alan nitelikleri taşıması,şarttır.(3)Kuzey Kıbrıs Türk Cumhu-riyeti dışındaki ülkelerin yurttaşı olan ve/veya Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti dışındaki ülkelerde ikamet eden kişilerin ilgili ülkenin mali bilgi edinme ve muadili herhangi bir uluslararası otorite tarafından yayımlanan karapara aklama ve terörizmin finan-smanı konulu listelerinde yer almaması şarttır.(4)Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti dışındaki ülkelerin yurttaşı olan ve/veya Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti dışındaki ülkelerde ikamet eden kişilerin değerlendirilmesinde Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti mevzua-tı yanında ilgili ülkelerin mevzuatı da dikkâte alınır ve kendi ülkelerinde banka kurucusu olma vasfına haiz olmayanların başvuruları dikkate alınmaz.
Yasa'nın 10.maddesi şöyledir:
Faaliyet İzni10.(1)Banka kuruluş veya şube bankası açma işlemleri-nin tamamlanmasından sonra üç ay içerisinde faaliyet izni almak üzere Merkez Bankasına başvurulması şarttır.(2)Faaliyet izni almak için bankaların, aşağıdaki koşulları taşıması şarttır:(A)Sermayelerinin nakden ödenmiş olması, (B)Öngörülen -faaliyetleri gerçekleştirebilecek nitelik ve yeterliliğe sahip teşkilat yapısı, personel kadrosu ve sistemlerinin kurulmuş olması, ve(C)Bu Yasanın 7'nci maddesinin (3)'üncü fıkrasında belirtilen asgari sermayenin %5 (yüzde beş)'i tutarındaki sisteme -giriş payının, Merkez Bankası nezdindeki Hazine Hesabına yatırmış olmaları.(3)Verilen faaliyet izinleri, Merkez Bankası tarafından aksi kararlaştırılmadıkça, bu Yasanın 23'üncü maddesindeki uygun bütün faaliyetleri kapsar.(4)Faaliyet izni aldıkta-n sonra üç ay içerisinde faaliyete geçmeyen bankanın, faaliyet izni iptal edilir.
Yine aynı Yasa'nın 12. maddesi şu şekildedir:
Pay Sahipliğine İlişkin Kurallar12.(1)(A)Bankaların nitelikli pay sahibi hissedarlarının, bu Yasanın 6'ncı maddesinde- belirtilen banka kurucularında aranan koşulları taşıması şarttır.(B)Bu koşulları taşımayan veya kaybeden nitelikli pay sahibi hissedarlara ait yönetime katılma hakları, nitelikli paya sahip oldukları sürece, Merkez Bankasının bildirimi üzerine Fon t-arafından kullanılır. (C)Nitelikli pay sahibi hissedar olma koşullarını kaybedenler, bu durumu en geç bir ay içerisinde Merkez Bankasına bildirmekle yükümlüdür.(2)(A)
Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyetinde kurulu bankada veya nitelikli pay sahi-bi tüzel kişi ortağında, bir kişinin nitelikli pay sahibi olmasına veya nitelikli pay sahibi olma durumunu kaybetmesine yol açacak işlemler ile bir kişiye ait doğrudan veya dolaylı sermaye veya oy hakkı payının %20 (yüzde yirmi)'yi, %30 (yüzde otuz)'u ve %-50 (yüzde elli)'yi aşması veya bu oranların altına düşmesi sonucunu veren işlemler Merkez Bankasının iznine bağlıdır. (B)İzne bağlı olduğu halde, izin alınmadan yapılan pay devirleri geçersizdir. Bu paylara ait temettü hariç, ortaklık hakları Fon tar-afından kullanılır.(C)Yönetim kuruluna üye belirlemede vekâletname ve diğer yollarla etkin söz hakkı veren payların belirli kişilerde toplanmasını sağlayan devirleri ile imtiyazlı payların tesisi, devri veya yeni imtiyazlı pay ihracı ve kaldırılması -bu fıkranın (A) bendinde belirtilen oranlara bakılmaksızın Merkez Bankasının iznine bağlıdır.(Ç)Pay oranlarının bu fıkranın (A) bendinde belirtilen oranların altında olmasına rağmen, Merkez Bankası izni olmaksızın bankanın kontrolünde gerçekle-ştirilen doğrudan veya dolaylı her türlü değişiklik geçersizdir. Böyle bir işlemin tespiti durumunda bu Yasanın 64'üncü maddesinin (1)'inci fıkrasının (Ç) bendine göre işlem yapılır.(D)Pay devir izinleri, Merkez Bankasının aldığı pay devir izin karar-ının verildiği tarihten itibaren üç aylık bir süre için geçerlidir.(3)(A)Bu Yasanın uygulanmasında, gerçek kişilere ait dolaylı pay sahipliğinin belirlenmesinde, bir gerçek kişi ile eş ve çocuklarına ve bunların katıldıkları ortaklıklara veya bu kişi- veya ortaklıkların ayrı ayrı veya birlikte kontrol ettikleri ortaklıklara ait paylar birlikte dikkâte alınır. (B)Tüzel kişilere ait dolaylı pay sahipliğinin belirlenmesinde, tüzel kişilere ait paylar ile tüzel kişilerin kontrol ettikleri ortaklıklar-a ait paylar birlikte hesaplanır.(4)Bankaların Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti dışında kurulu, nitelikli pay sahibi tüzel kişi ortaklarının veya Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyetinde şube bankası olarak faaliyet gösteren bankaların hissedar yapısının yukarıd-aki (2)'nci fıkranın (A) bendinde belirtilen esaslar ve oranlar dâhilinde el değiştirmesi durumunda bu değişikliklerin en geç bir ay içerisinde Merkez Bankasına bildirilmesi şarttır.
Yasa'nın 18. maddesi şu şekildedir:
-Üst Yönetimdekilere İlişkin Kurallar18.(1)Bankaların üst yönetiminde görev yapacakların bu Yasanın 6'ncı maddesinin (1)'inci fıkrasında yer alan nitelikleri taşımaları şarttır. Bu nitelikleri kaybedenlerin, görevlerinden aynı iş günü ayrılmaları veya gö-revden alınmaları şarttır. --(2)Üst yönetimde göreve başlanılmasından önce Merkez Bankasından onay alınması şarttır.--(3)Üst yönetimdekiler göreve başlamadan önce ve görev yaptıkları sürece mal bildiriminde bulunmakla yükümlüdürler. Mal beyanına ilişkin usul ve esaslar Merkez Bankasınca çıkarılacak bir tebliğ ile düzenlenir.--(4)Üst yönetimdekilerin görevden ayrılmaları durumunda, görevden ayrılma nedenlerinin, banka ve görevden ayrılan tarafından, ayrılış tarihinden itibaren mücbir sebepler hariç on iş günü içerisinde Merkez Bankasına bildirilmesi şarttır. Süresinde bildiri-mde bulunmayanlar, görevden ayrılmalarını takip eden üç ay boyunca Merkez Bankası onayına tabi bir göreve atanamazlar. Merkez Bankası bu süreyi üç ay daha uzatabilir.-
Yasa'nın 54. maddesi şu şekildedir.
-Gözetim ve Denetim yetkisi54 Bu Yasa, ilgili diğer mevzuat kuralları ile Merkez Bankası tarafından alınan
kararların bankalar tarafından uygulanması ve bankaların yaptıkları işlemler ile bankaların mali bünyesini etkileyen unsurlar ve maruz kaldıkları işl-ere ilişkin gözetim ve denetim faaliyetleri Merkez Bankası tarafından yürütülür.-
Yasa'nın 61. ve 62. maddeleri şu şekildedir:
-Banka Yönetiminin Uyarılması61.Merkez Bankası tarafından yürütülen gözetim ve denetim faaliyetleri sonucunda bir bankada aşağıdaki fıkralarda belirtilen durumlardan birinin tespit edilmesi halinde, Merkez Bankası altı ayı aşmamak üzere belirlediği süre iç-erisinde ve yapılacak cezai kovuşturma saklı kalmak koşulu ile gerekli gördüğü tedbirlerin alınması ve uygulanması ile aykırılıkların giderilmesini banka yönetim kurulundan isteyebilir. Merkez Bankası tarafından bu süre, on iki aya kadar uzatılabilir. Bank-a, verilen süre içinde Merkez Bankası tarafından istenen tedbirleri almak ve aldığı tedbirleri Merkez Bankasına bildirmek zorundadır.(1)Özkaynaklarının maruz kalınan riskler nedeniyle oluşabilecek zararlara karşı yetersiz olması.(2)Aktif kalitesi-nin mali bünyeyi zayıflatabilecek şekilde bozulması,(3)Varlıklarının yükümlülüklerini vadesinde yerine getirememe tehlikesiyle karşı karşıya gelmesi.(4)Kârlılığının faaliyetleri emin bir şekilde yürütecek yeterlilikte olmaması.(5)Yönetiminin- kurumsal yönetim ilkelerine aykırı hareket etmesi, iç sistemleri kurmaması veya bu sistemleri etkin ve yeterli bir şekilde işletmemesi.(6)Mali bünyesini zayıflatan veya faaliyetlerini emin bir şekilde yürütmesinitehlikeye düşüren risklerin önemli ölç-üde artması veya bu nitelikte işlemlerin olması.(7)Merkez Bankası tarafından istenen raporlamaları yapmaması, eksik, gecikmeli veya hatalı yapması veya gözetim ve denetimi engelleyici herhangi bir hususun, girişimin veya tutumun bulunması, bankanın fa-aliyetleri veya mali bünyesi hakkında Merkez Bankasını yanıltmak veya yanlış yönlendirmek maksadıyla eksik ve/veya hatalı bilgi veya belge sunulduğuna kanaat getirilmesi.(8)Bu Yasa, ilgili diğer mevzuat ve Merkez Bankasınca alınan kararlara aykırı ni-telikte husus, işlem veya kararların bulunması.Bankaya Yaptırım Uygulanması62. Merkez Bankası tarafından yürütülen gözetim ve denetim faaliyetleri sonucunda bir banka hakkında, bu Yasanın 61'inci madde kuralları uyarınca alınması istenen tedbirlerin v-erilen süre içerisinde alınmadığı veya alınan tedbirlere rağmen sorunların giderilemediği veya bu tedbirlerin alınması durumunda dahi sonuç alınamayacağının tespit edilmesi halinde, Merkez Bankası tarafından bankaya aşağıdaki fıkralarda belirtilen yaptırım-lar uygulanır ve oniki ayı aşmamak üzere belirlediği süre içerisinde gerekli gördüğü tedbirlerin alınıp uygulanması suretiyle aykırılıkların giderilmesini banka yönetim kurulundan talep eder. (1)Yönetim kurulu üyeleri ve/veya yöneticilerinin bir kısm-ının veya tamamının görevden alınması veya üye sayısı artırılarak üye atanması, bu fıkraya göre bankalara atanacak yönetim kurulu üyelerinin ücretlerinin Fon veya ilgili banka tarafından karşılanması.(2)Faaliyetlerinin, bu Yasanın 23'üncü maddesinin -(2)'nci fıkrası kapsamında faaliyet türleri itibarıyla tüm teşkilatını veya gerekli görülecek yurt içi veya yurt dışı şubelerini veya muhabirlerle ilişkilerini kapsayacak şekilde kısıtlanması veya geçici olarak durdurulması.(3)Kaynak toplaması ve kull-andırmasına ilişkin her türlü sınırlama ve kısıtlamanın getirilmesi.(4)Varlıklarının elden çıkarılması ve yatırımlarının durdurulması,(5)Ücret ve diğer ödemeler dâhil giderlerinin sınırlandırılması veya durdurulması.(6)Bu Yasa ve ilgili diğe-r mevzuat kapsamında tabi olduğu yükümlülüklerin değiştirilmesi ve/veya ilave yükümlülük belirlenmesi.(7)Merkez Bankasının aracı veya taraf olduğu işlemler ile sunduğu hizmetlere erişiminin sınırlandırılması veya durdurulması.(8)-İştirakler ve gayrimenkuller gibi duran değerlerin elden çıkarılması da dâhil olmak üzere, likiditenin güçlendirilmesi amacıyla, uygun göreceği her türlü tedbirin alınması.-(9)-Kar dağıtılmaması, yönetim kurulu üyeleri ile genel müdür vegenel müdür yardımcılarının ikramiye, prim, ayni ve nakdi sosyal yardım ya da her ne ad altında olursa olsun verilen ek ödemelerin durdurulması.-(10)-Belirli kişi, risk grubu veya sektörlere nakdi ve gayrinakdi kredi kullandırımının sınırlandırması veya yasaklanması.--
Yine aynı Yasa'nın 63(3). maddesi şöyledir:
-Faaliyet İzni Kaldırılmadan Banka Yönetiminin Fona Devri ve Fonun Görevleri63.(1) .
(2)..........
..........-
-(3)-Banka hâkim hissedarlarının veya yönetim ve denetimi doğrudan veya dolaylı olarak, elinde bulunduran kişilerin banka kaynaklarını doğrudan veya dolaylı olarak, bankanın faaliyetlerini emin bir şekilde sürdürmesini tehlikeye atacak şekilde veya hileli olar-ak, kendi lehlerine kullanması veya başkaları lehine kullandırması ya da yönetim kurulu ve/veya yöneticilerinin bu Yasa, ilgili diğer mevzuat ve Merkez Bankası kararları veya bankacılık ilke ve teamüllerine aykırı karar veya işlemleriyle bankayı zarara u-ğratması veya zarara uğrama tehlikesine maruz bırakması durumunda, Merkez Bankası yönetim kurulunun en az dört üyesinin onayıyla, bankanın faaliyet iznini kaldırmadan hisse sahipliği mevcut hissedarlarda kalmak kaydıyla temettü hariç, hisse sahipliğinin ba-nka hissedarlarına verdiği tüm haklar ile bankanın yönetim ve denetimini Fona devretmeye yetkilidir.-(A)-Cezai kovuşturma saklı kalmak koşulu ile bu fıkrada belirtilen şekilde kullanılan ve/veya kullandırılan banka kaynakları veya bankanın uğradığı zarar, Fon tarafından verilen süre içinde iade veya tazmin edilmediği takdirde bu zarar veya kullanılan kaynakla-rın miktarına bakılmaksızın bu hissedarlara ait hisseler Merkez Bankası kararı ile Fona intikal eder.-(B)-Fon bu fıkra kurallarınca temettü hariç ortaklık hakları ile yönetim ve denetimi kendisine devredilen bankanın;--(a)Bu fıkrada belirtilen şekilde kullanılan kaynaklarının veya uğradığı zararın vereceği süre içinde iade veya tazmin edilmesini ve bu kişilere ait hisselerin Merkez Bankasınca uygun görülecek kişilere devredilmesini istemeye,--(b)Yönetim ve denetimini doğrudan veya dolaylı olarak, tek başına veya birlikte elinde bulunduran kişilerin ve/veya hissedarları ile tüzel kişi hissedarlarının sermayesinin % 10 (yüzde on)' undan fazlasına sahip gerçek kişi hissedarlarından kendilerine, e-şlerine ve velayet altındaki çocuklarına ait taşınmaz mal ve iştiraklerini, haczi caiz olan taşınır mal, hak ve alacaklarını ve menkul kıymetlerini ve her türlü kazanç ve gelirleri ve ayrıca bildirimden önceki iki yıl içinde ivazlı veya ivazsız olarak ikti-sap ettikleri veya devrettikleri taşınmaz mal, haczi caiz taşınır mal, hak, alacak ve menkul kıymetlerini gösterir birer mal beyannamesi vermelerini istemeye, ve--(c)Yönetim ve denetimini doğrudan veya dolaylı olarak, tek başına veya birlikte elinde bulunduran kişiler ve/veya hissedarların malvarlıkları üzerine teminat aranmaksızın ihtiyati tedbir, ihtiyati haciz kararları ile ilgililerin yurtdışına çıkmasını yasak-lama dahil, alacaklıların menfaati için zorunlu olan her türlü muhafaza tedbirinin alınmasını ilgili mahkemeden istemeye yetkilidir.---
-(ç)Bu fıkranın (B) bendi kurallarına göre istenen mal beyannamesinin en geç yedi gün içinde Fona verilmesi zorunludur.
Yasa'nın 64. maddesi şu şekildedir:
-Faaliyet İzninin Kaldırılması ve Fonun Görevleri64.-(1)Merkez Bankası, yönetim kurulunun en az dört üyesinin onayıyla aşağıda belirtilen konularda karar almaya yetkilidir:--(A)Bu Yasanın 63'üncü maddesinde yer alan durumlardan herhangi biri yanında mali bünyesinin güçlendirilmesine imkân bulunmadığının ve/veya faaliyetine devamının mevduat veya katılım fonu sahiplerinin hakları ile mali sistemin güven ve istikrarı bakımında-n risk oluşturduğunun tespit edilmesi halinde, bankanın faaliyet iznini kaldırarak hisse sahipliği mevcut hissedarlarda kalmak kaydıyla hisse sahipliğinin banka hissedarlarına verdiği temettü hariç tüm haklar ile yönetimin ve denetimini Fona devretmeye yet-kilidir.--(B)Bu Yasanın 63'üncü maddesine göre faaliyet izni kaldırılmadan hisse sahipliğinin banka hissedarlarına verdiği temettü hariç haklar ile yönetim ve denetimi Fona devredilmiş olan bankanın, faaliyet iznini Fonun talebi üzerine kaldırmaya yetkilidir.--(C)Bu Yasanın 63'üncü maddesinde yer alan durumlardan herhangi birinin tespit edilmesi veya merkezinin bulunduğu ülkede faaliyet izninin kaldırılması veya Merkez Bankasına gerekli bildirimler yapılmadan merkezinin bulunduğu ülkede faaliyetlerine son verm-esi halinde şube bankası olarak faaliyet gösteren bankaların faaliyet iznini kaldırılarak yönetim ve denetimini Fona devretmeye yetkilidir.--(Ç)-Bu Yasanın 12'nci maddesinin (2)'nci fıkrasının (Ç) bendi ile 24'üncü maddenin (3)'üncü fıkrasında yer alan durumlardan herhangi birinin gerçekleşmesi halinde bankanın faaliyet izni kaldırılarak hisse sahipliği mevcut hissedarlarda kalmak kaydıyla temettü -hariç hisse sahipliğinin banka hissedarlarına verdiği tüm haklar ile yönetim ve denetimini Fona devretmeye yetkilidir.--
Fasıl 113
- 28/1974
7/1977
30/1983
28/1987
65/1989
56/1991
42/1997
29/2003
35/2007--(D)-Kalkınma ve yatırım bankaları için bu Yasanın 62'nci maddesi kapsamında belirlenen yaptırımlara uyulmaması ve/veya alınması istenen tedbirlerin verilen süre içerisinde alınmaması veya alınan tedbirlere rağmen sorunların giderilememesi veya bu tedbirlerin a-lınması durumunda dahi, sonuç alınamayacağının tespit edilmesi durumunda bankanın faaliyet iznini iptal etmeye yetkilidir. Bu durumdaki bankalar, Şirketler Yasası kurallarına göre tasfiye edilir.(2)İznin kaldırılmasına ilişkin Merkez Bankası kararının-, Resmi Gazete'de yayımlandığı tarihten itibaren, banka hakkındaki ihtiyati tedbir dahil her türlü icra ve iflas takibatı durur.--(3)Fon, yönetim ve denetimi kendisine intikal eden bankada mevduat sahipleri ile diğer alacaklıların haklarını korumaya yönelik tedbirleri alır. Faaliyet izni kaldırılan ve/veya iptal edilen ve/veya yönetimi ve denetimi Fona devredilen bankanın bu Yasan-ın 21'inci maddesinde sayılan ilgililerinin mal, hak ve alacaklarına Fonun talebi üzerine mahkeme tarafından teminat şartı aranmaksızın ihtiyati tedbir veya ihtiyati haciz konulabilir. Bu şekilde alınanihtiyati tedbir ve ihtiyati haciz kararları, kara-r tarihindenitibaren altı ay içinde dava ve icra-iflas takibine konu olmaz ise kendiliğinden ortadan kalkar. Faaliyet izninin kaldırıldığı tarihten itibaren bankanın alacaklıları, alacaklarını temlik edemez veya bu sonucu doğurabilecek işlemleri yapamazla-r.(4)Fon, yönetim ve denetimi kendisine intikal eden bankadaki sigortalı mevduatı doğrudan veya ilan edeceği başka bir banka aracılığı ile ödeyerek, mevduat sahipleri yerine bankanın tasfiyesini isteyebilir. Tasfiye kararı alınması halinde Fon, -tasfiye işlemleri açısından Tasfiye Kuruluna imtiyazlı alacaklı sıfatıyla iştirak eder.(5)Tasfiye kararı verilmeyen hallerde banka hakkında bu Yasanın 14'üncü maddesi kuralları uygulanır.(6)-Bankaların hisselerinin veya temettü hariç ortaklık hakları ile yönetim ve denetimlerinin Fona devrine veya faaliyet izinlerinin kaldırılmasına ve/veya iptaline ilişkin Merkez Bankası kararları, Resmi Gazete'de yayımlanır.
Aynı Yasa'nın 75. maddesi şu- şekildedir:
Yürütme Yetkisi75. Bu Yasayı İlgili Bakanlık yürütür..
Yasa'nın tefsir yan başlıklı 2.maddesinde "Bakanlık", Para, Kambiyo ve İnkişaf Sandığı İşleri Dairesinin bağlı olduğu bakanlığı anlatır şeklinde ifade edilmiştir.
Yine Müstedilerin- dayandıkları 41/2001 sayılı KKTC Merkez Bankası Yasası'nın 3. maddesi şu şekildedir:
Kuruluş ve Ünvan3. Bu Yasada belirlenen yetki ve görevleri haiz olmak üzere Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Merkez Bankası ünvanı altında kamu tüzel kişiliğini haiz bir B-anka kurulmuştur.
Aynı Yasa'nın "Amaç" yan başlıklı 4. maddesi şu şekildedir:
Amaç4. Merkez Bankasının amacı, kalkınma planları ve yıllık programlara uygun olarak, ekonomik gelişmeye yardımcı olacak biçimde para-kredi politikalarını - uygulamak, bankacılık sistemini düzenlemek ve denetlemektir.
41/2001 sayılı KKTC Merkez Bankası Yasası'nın Merkez Bankasının Yetki ve Görevleri" yan başlıklı 5. maddesi şu şekildedir:
Merkez5.(1)Merkez Bankasının görevleri şunlardır:Bankasını-n
Yetki ve
Görevleri(A)Bu Yasanın 4'üncü maddesinde belirtilen esas amacın gerçekleşmesi, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyetinin para ve bankacılık sisteminin düzenlenmesi ve denetimi için gerekli tüm işlemleri yapmak;(B)Ekonomik koşulları göz önünde b-ulundurarak Merkez Bankaları tarafından yapılması gerekli olan işlemleri yerine getirmek;(C)Bankalar ile kredi vermek amacıyla kurulmuş diğer kuruluşları denetlemek;(Ç)Finansal sistemde istikrarı sağlayıcı ve para ve döviz piyasaları ile ilgi-li düzenleyici tedbirleri almak;
(D)
Mali piyasaları izlemek; ve
Mali piyasaları izlemek; ve
(D)
(E)
Mali Piyasaları izlemek; ve
Ödeme mutabakat sistemleri kurmak , kurulmuş ve kurulacak sistemlerin kesintisiz işlemesini ve denetimi-ni sağlayacak düzenlemeleri yapmak, ödemeler için elektronik ortam da dahil olmak üzere kullanılacak yöntem ve araçları belirlemek.
Yasa'nın 11. maddesinin (16).fıkrası ise şu şekildedir.
Yönetim 11. Merkez Bankası Yönetim Kurulunun yetki ve görev-leri
Kurulunun
şunlardır:
Yetki ve
Görevleri (1)...........
................
(15)..........
(16) Bankalar Yasası uyarınca belirlenen yetkiler
çerçevesinde karar almak.
Yasa'nın, "Başkanın ye-tki ve görevleri" yan başlıklı 14. maddesi şu şekildedir:
Başkanın14. Başkanın yetki ve görevleri şunlardır:Yetki ve
Görevleri(1)En yüksek icra amiri sıfatıyla Merkez Bankasını sevk ve idare etmek.(2)Merkez Bankasını yurt içinde ve yurt dışı-nda temsil etmek.(3)Bu Yasa kurallarının ve Yönetim Kurulu tarafından alınan kararların yürütülmesini sağlamak, ve(4)Bu Yasa ile Merkez Bankasına verilen görevlerin yapılabilmesi için uygun bulacağı önlemleri almak ve gerekli göreceği hallerde bu-nlar hakkında Yönetim Kuruluna önerilerde bulunmak.
Yasa'nın "Bankaların Denetlenmesi" yan başlıklı 29. maddesi şu şekildedir:
Bankaların
Denetlenmesi
19/1963
29/1970
12/1972
2/1973
17/1973
37/1977 29.(1)Merkez Bankası, bank-alar ve kredi vermek amacıyla kurulmuş diğer kuruluşların her türlü işlemlerinin bu Yasa, Bankalar Yasası, Pul Yasası, Para ve Kambiyo İşleri Yasası, Dış Ticaret (Düzenleme ve Denetim) Yasası ve yürürlükteki Yasa gücündeki kararnameler ile diğer ilgili yas-alara ve bu Yasalar uyarınca çıkarılan Tüzük, Yönetmelik, Karar, Tebliğ ve Emirnamelerin kurallarına uygunluğunun denetimini yapar; gerekli önlemleri alır ve/veya soruşturma başlatır. 27/1980
12/1987
42/1987
25/1991
39/1995
38/1997
-12/1983
46/1990
22/1996
(2)Denetlenecek banka ve kuruluşlar gerekli her türlü bilgi ve belgeleri denetimle görevli kişilere zamanında ve eksiksiz olarak vermek zorundadırlar.
Aynı Yasa'nın 48. maddesi ise şöyledir:
Ceza Yasasının Uygulan-ması
Fasıl 154
3/1962
43/1963
15/1972
20/1974
31/1975
6/1983
22/1989
64/1989
11/1997
48. Merkez Bankası Başkan, Başkan Yardımcıları ve üyeleri ile Merkez Bankası mensupları Ceza Yasası uygulamasında Ka-mu Görevlisi sayılırlar.
Yasa'nın 62. maddesi uyarınca bu Yasa'yı Bakanlar Kurulu yürütmektedir.
Müstedilerin dayandıkları, 4/2008 sayılı Suç Gelirlerinin Aklanmasının Önlenmesi Yasası Madde 4 (1)(2), 10, (1)(2),13 (1)(2) ise s-ırasıyla şu şekildedir:
Suç Gelirini Aklama Suçu4.(1) Bir yıl veya daha fazla hapis cezası gerektiren bir suçtan kaynaklanan mal varlığını yurt dışına çıkaran, yurt içine getiren, tasarrufunda bulunduran veya gayrımeşru kaynağını gizlemek ve meşru bir y-olla elde edildiği konusunda kanaat uyandırmak maksadıyla, çeşitli işlemlere tabi tutan veya iştirak eden herhangi bir kişi suç gelirini aklama suçunu işlemiş olur.
(2) Yukarıdaki fiilleri işlemeye teşebbüs edenler, suç gelirini aklamaya teşebbüs suçunu iş-lemiş olurlar.
Kimlik Tespit Zorunluluğu
10.
(1) Yükümlüler, nezdinde yapılan veya aracılık ettikleri işlemlerde işlem yapılmadan önce, işlem yapanlar ile nam veya hesaplarına işlem yapılanların kimliklerini tespit etmek zorundadır.
(2) Kimlik tespitine- esas belge çeşitleri, kimlik tespitini gerektiren işlem türleri, bunların parasal sınırları ve konuyla ilgili diğer usul ve esaslar Bakanlık tarafından Resmi Gazete'de yayımlanacak tebliğle düzenlenir.
Nakdi Para Limitini Aşan İşlem Bildimleri
13.
(1-) Yükümlüler, nakdi para limitini aşan nakit işlemlerin kimlerin nam ve hesabına yapıldığını gösteren listeleri, Daireye bildirirler.
(2) Nakdi para limiti üzerindeki ödemeler, işlem türleri, bilgilerin ne şekilde ve hangi sürelerde verileceği, uygulamaya -ilişkin diğer usul ve esaslar ile kamu kurum ve kuruluşları ve bu nitelikteki kuruluşların hangilerinin, hangi usul ve esaslara göre bilgi verecekleri Bakanlıkça Resmi Gazete'de yayımlanacak bir tebliğle belirlenir.
Müstedilerin, başvuruların-da dayanmamakla birlikte Yasanın 13(1) maddesinde geçen, yükümlülülerin kimler olduğu Yasa'nın 6. maddesinde şu şekilde ifade edilmiştir:
Yükümlüler
6.
Bu Yasa amaçları bakımından resmi yetkililer, bankalar, kooperatif kuruluşları, finans şirketleri, fin-ansal kiralama şirketleri, faktoring şirketleri, kumarhaneler, sermaye piyasası aracı kurumları ve portföy yönetim şirketleri, yatırım fonu yöneticileri, kıymetli maden, taş veya mücevherlerin alım satımını yapanlar, döviz büroları, ticaret amacıyla gayrım-enkul alan, satan ve buna aracılık edenler, talih oyunları işletmeciliği yapanlar, Piyangolar İdaresi, muhasip ve/veya murakıplar, sigorta şirketleri ve ve sigorta acenteleri, posta ve kargo şirketleri, tarihi eser, sanat eseri ve antika ticareti yapanlar-, otogaleriler ve avukatlar ve/veya avukatlık büroları yükümlü sayılırlar.
Yukarıdaki 41/2001 sayılı KKTC Merkez Bankası Yasası'nın, "Amaç" yan başlığını taşıyan 4. maddesinden görüleceği üzere, Müstedialeyh No 1 Merkez Bankasının amacı, k-alkınma planlama ve yıllık programlara uygun olarak, ekonomik gelişmeye yardımcı olacak biçimde para- kredi politikalarını uygulamak, bankacılık sistemini düzenlemek ve denetlemektir.
Yasa'nın 5. maddesinin (1). fıkrasında ise Merkez Bankasının yetki ve- görevleri sayma yolu ile ifade edilmiştir.
Bu bağlamda, Merkez Bankasının, Yasa'nın 4. maddesinde belirtilen esas amacın gerçekleşmesi, KKTC para ve bankacılık sisteminin düzenlenmesi ve denetimi için, gerekli tüm işlemleri yapmak, ekonomik koşulları göz- önünde bulundurarak Merkez Bankaları tarafından yapılması gerkeli olan işlemleri yerine getirmek, Bankalar ile kredi vermek amacıyla kurulmuş diğer kuruluşları denetlemek, finansal sistemde istikrarı sağlayıcı ve para ve döviz piyasaları ile ilgili düzenl-eyici tedbirleri almak, mali piyasaları izlemek, ödeme mutabakat sistemleri kurmak, kurulmuş ve kurulacak sistemlerin kesintisiz işlemesini ve denetimini sağlayacak düzenlemekleri yapmak, ödemeler için elektronik ortam da dahil olmak üzere kullanılacak yön-temleri ve araçları belirlemek hem yetkisindedir hem de görevidir.
Buna ilaveten, Yasa'nın 5. maddesinin (2). fıkrası, aynı maddenin (1). fıkra kurallarının genelliği saklı kalmak koşuluyla, Merkez Bankasına (2). fıkrada sayılan yetkileri vermiştir-.
Yasanın 5. maddesinin (2). fıkrasının (G) bendi tahtında, tasarruf sahiplerinin haklarını ve bankaların düzenli ve emin bir şekilde çalışmasını tehlikeye sokabilecek ve ekonomide önemli zararlar doğurabilecek her türlü işlem ve uygulamaları önlemek, kr-edi sisteminin etkin bir şekilde çalışmasını sağlamak üzere gerekli karar ve tedbirleri almak ve uygulamak Merkez Bankasının yetkilerindendir.
Yine Yasa'nın 5. maddesinin (4). fıkrası uyarınca, Merkez Bankası,bu Yasa ve Mevzuatla kendisine verilen yetki -ve görevlerle ilgili olarak düzenlemeler yapmaya ve bunları uygulamaya, bu düzenlemelere tabi kurum ve kuruluşlar nezdinde bunlara uygun hareket edilip edilmediğini ve kendisine gönderilen bilgilerin doğru olup olmadığı denetlemeye görevli ve yetkilidir.
-Yasa'nın 5. maddesinin (5). fıkrasına göre, Merkez Bankası bu Yasa ile verilen görev ve yetkileri kendi sorumluluğu altında bağımsız olarak yerine getirir ve kullanır.
Merkez Bankası Yönetim Kurulunun yetki ve görevleri Yasa'nın yukarıdaki 11. maddesinde- belirtilmiştir.
Merkez Bankası Yönetim Kurulunun, Yasa'nın 11. maddesinin (1)-(14). fıkraları arasında sayılan yetki ve görevlere ilaveten , aynı maddenin (15). fıkrasına istinaden Bankalar Yasası uyarınca, bankaların denetimi hususunda gerekli önlem-leri almak, mali bünyelerinin zayıflamasını önlemek amacıyla uymaları gereken esas ve usulleri belirlemek ve uygulanacak rasyolar ve diğer oranlarla ilgili hususları saptamak ve uygulamak yine aynı maddenin (16). fıkrası uyarınca, Bankalar Yasası kuralla-rı tahtında belirtilen yetkiler çerçevesinde karar almak yetki ve görevi söz konusudur.
Diğer yandan, 62/2017 sayılı KKTC Bankacılık Yasası'nın yukarıdaki 3. maddesine göre, Yasa'nın amacı, finansal piyasalarda güven ve istikrarın sağlanmasına ve sürdürü-lmesine, tasarruf sahiplerinin hak ve menfaatlerinin korunmasına, finansal aracılık sisteminin etkin bir şekilde çalışmasına ilişkin kuralları düzenlemektir.
62/2017 sayılı Yasa'nın 5. maddesi uyarınca Merkez Bankası, bu Yasa ve bu Yasa ile iglili di-ğer yasaların verdiği yetkiler uyarınca düzenlemeler yapmak suretiyle finansal piyasalarda güven ve istikrarın sağlanması, tasarruf sahiplerinin hak ve menfaatlerinin korunması, kredi sisteminin etkin bir şekilde çalışması ve mali sektörün gelişmesi için -gerekli tedbirleri almaya, uygulamayı sağlamaya, denetlemeye ve sonuçlandırmaya, bankalar ve finansal iştirakleri ve finansal bağlı ortaklıkların konsolide esasta denetimini yapmaya, konsolide denetime tabi şirketleri belirlemeye yükümlü ve yetkilidir.
-62/2017 sayılı Yasa'nın 4. maddesi uyarınca , KKTC'de faaliyet gösteren bankalar, bu Yasa kuralları kapsamındadır. Merkez Bankası, bu Yasa ve bu Yasa ile ilgili diğer yasa kuralları uyarınca kendisine verilen yetkilerini bu Yasada belirlenen tebliğleri- çıkararak, düzenleyici işlemler tesis ederek veya özel nitelikli kararlar alarak kullanır.
Müstedialeyh No.1 Merkez Bankasının, Müstedilerin / yetkili vekillerinin taleplerini dayandırdıkları yukarıdaki 62/2017 sayılı KKTC Bankacılık Yasası'nın özellikl-e 6,10,12,18 ve 63(3) maddeleri ile genel olarak yetkilerini, Yasa'nın 4. maddesinin öngördüğü şekilde, Yasa'da belirlenen tebliğleri çıkararak, düzenleyici işlemler tesis ederek veya özel nitelikli kararlar alarak kullandığı söylenebilir durumdadır.
Ben-zer şekilde, Müstedialeyh No.1 Merkez Bankasının Müstedilerin / yetkili vekillerinin taleplerini dayandırdıkları 41/2001 sayılı KKTC Merkez Bankası Yasası'nın yukarıdaki, özellikle, 11(16), 29 ve 48. maddeleri ile ilgili olarak genel olarak yetkilerini Yas-a'nın 5. maddesinin öngördüğü şekilde düzenlemeler yapmak / bu düzenlemelere tabi kurum ve kuruluşlar nezdinde bunlara uygun hareket edilip edilmediğini denetlemek suretiyle kullandığı, görevlerini de bu bağlamda yerine getirdikleri söylenebilir durumda-dır.
Yukarıdan görüleceği üzere, Müstedilerin dayandıkları mevzuat hükümlerinin Müstedialeyh No.1, No.2, No.3, No.4, No.5, No.6, No.7 ve No.8'e yasalardan kaynaklanan genel yetki/görev verdiği ilk nazarda söylenebilir durumdadır.
Buna karşın, Müstedileri-n başvurularına ekli yemin varakalarının 18. paragrafındaki ve hitaptaki iddiaları ışığında, Müstedilerin Universal Bank Ltd'in halen hissedarı oldukları ve bu bağlamda Universal Bank Ltd. nezdinde ödenmiş sermayelerinin olduğu (Emare 29 ışığında) ve Mü-stedi No.1'in Universal Bank ltd'de mevduatının olduğu (istinafta neticelenmemiş Emare 33 karar ışığında ) hususları doğru kabul edilse dahi ayrıyeten, huzurumda dinlenen tüm tanıkların şahadeti ve sunulan emareler geçerli şahadet olarak telakki edilse -ve içeriği doğru kabul edilip itibar edilse / yemin varakasındaki olgusal iddialar yukarıdaki hususlar açısından yeterli şahadet (sufficient evidence) olarak telaki edilse dahi, Müstedilerin taleplerini dayandırdıkları, özellikle 62/2017 sayılı K-KTC Bankacılık Yasası'nın / 41/2001 sayılı KKTC Merkez Bankası Yasası'nın / 4/2008 sayılı Suç Gelirlerinin Aklanmasının Önlenmesi Yasası'nın / dayanılan / ilgili hükümlerinin , Yasaların yukarıda ifade edilen amaçları ve kapsamları dikkate alındığında, b-u Yasaların yukarıdaki hükümlerinin amacının, bireylere mahkemelerde, kamu kurumlarına / kamu görevlilerine / Merkez Bankasına / Merkez Bankası Yönetim Kurulu Üyelerine / Maliye Bakanlığına karşı ileri sürebilecekleri yasal ve somut hak verme amacı taşıma-dığı açıktır.
Diğer bir anlatımla, yukarıdaki yasa hükümlerinin /başvurudaki mevzuat hükümlerinin Müstedilere, Müstedialeyhlere karşı mahk-emelerde, bireysel anlamda doğrudan ileri sürebilecekleri / doğrudan etkili / yasal ve somut/spesifik bir hak verdiği görülmemektedir.
Mesele ile ilgili yukarıdaki mevzuat hükümleri dikkate alındığında, Müstedialeyhlerin Müstedilere karşı yasadan doğan -ve yerine getirmesi gereken bir yükümlülük yüklendiğini ve bu bağlamda böyle bir yasal görevin/kamu görevinin yerine getirilmesini Müstedilerin Müstedialeyhlerden talep etmeye yasal ve somut/spesifik bir haklarının olduğunu (The applicant must have a spe-sific, legal right to enforce, or a spesific legal right to enforcement of the duty) ilk nazarda (prima facie) söylemenin mümkün olmadığı sabittir.
Bu aşamada, meselenin istinaf edilebileceği varsayılarak, daha ileri bir incelemeye gidip, Meselenin ilk e-tapta Yargıtayın yetki sınırı içine girip girmediğini de karara bağlamak uygun olacaktır.
Konu ile ilgili yukarıda da ifade edilen içtihatları incelediğimizde, meselenin münhasıran Yüksek idare Mahkemesinin yetkisine girdiği hallerde, Yargıtaya yapılan ba-şvurunun reddedilmesi, kamu hukuku alanına girse dahi, tamamen kişileri ilgilendiren ve özel hukuka bağlı yetkilerin kullanılmamasından kaynaklanan bir durumun olması halinde ise Mandamus Emirnamesi ısdarı için talep edilen izinin verilmesinin gerektiği a-çıktır.
Huzurumdaki meselede Müstedilerin dayanaklarını yaptığı yukarıdaki yasaların ilgili maddeleri / başvurudaki mevzuat hükümleri ve başvuraya ekli yemin varakası ve yukarıdaki mesele ile ilgili tüm olgular / şahadet / emareler incelendiğinde, ko-nunun tamamen kamu hukuku alanında olduğu görülmektedir.
Huzurumdaki meselenin Kamu Hukuku alanına girmesine karşın, bu meselede tamamen kişileri ilgilendiren ve özel hukuka bağlı yetkilerin kullanılmamasından kaynaklanan bir durumun söz konusu olmadığ-ı da açıktır.
Diğer yandan, Müstedilerin yemin varakalarının 14. paragrafında, Müstedialeyh No.1, No.2, No.3, No.4, No.5 ve No.6'nın "ihmalkâr" davrandıklarını da iddia ettiği görülmektedir.
Bu bağlamda Müstedilerin yemin varakalarının 14. paragrafı şu -şekildedir:
14. En iyi bilgi ve inancımla, Müstedealeyh No.1 ve/veya Müstedealeyh No.1 Yönetim Kurulu Üyeleri, Müstedealeyh No.2, Müstedealeyh No.3, Müstedealeyh no.4, Müstedealeyh No.5 ve Müstedealeyh No.6 yetkililerinin Universal Bank Limited Yönetim k-urulu ve/veya hissedarları aleyhine yaptıkları bu istida konusu tespitler neticesinde, 41/2021 sayılı KKTC Merkez Bankası Yasası ve/veya 62/2017 sayılı KKTC Bankacılık Yasası ve/veya bağlı tüzükleri ve/veya bağlı tebliğleri tahtında Universal Bank Li-mited Yönetim Kurulu Üyeleri ve/veya hissedarlarından Betül Erkman, Şemsi Erkman n/d Şemsi Kazım, n/d Şemsi Kazım Erkman, Eda Erkman, Halide Erkman, Sibel Erkman, Çiğdem Erkman, Metin Erkman ve Yönetim Kurulu Üyesi Nesrin Özataç ve Mustafa Mertekçi isi-mli şahısların KKTC Bankacılık Yasası Madde 6 ve/veya Madde 6(1)(A)(a) ve/veya Madde 6(1)(A)(b) tahtında banka kurucu ve/veya yöneticisi olmak için gereken nitelikleri kaybetmeleri nedeniyle başvuruda isimleri belirtilen ve bu koşulları kaybeden ni-telikli pay sahibi hissedara ait Universal Bank Limited yönetimine katılma haklarının nitelikli paya sahip oldukları sürece Müstedealeyh No.1'in , Tasarruf Mevduatı Sigortası ve Finansal İstikrar Fonuna bildirimde bulunarak, Tasarruf Mevduatı Sigortas-ı ve Finansal İstikrar Fonu tarafından kullanılmasını sağlaması ile yükümlü olduğunu, Müstedealeyh No.1 ve/veya Müstedaaleyh No.1 Yönetim Kurulu Üyeleri Müstedealeyh no.2, Müstedealeyh No.3, Müstedealeyh No.4, Müstedealeyh No.5 ve Müstedealeyh No.-6 bu hususta yasal yetki ve/veya görevlerini yerine getirmediğini ve/veya görevden kaçındığını ve/veya ihmalkar davrandıklarını ve/veya yetkisini kötüye kullandığını ileri sürerim.
Bilindiği üzere, kişiyi ilgilendiren bir ihmalden meşru menfaatlerinin -doğrudan doğruya etkilendiğini iddia edenlerin müracaatı üzerine idari ihmalin mevcut olup olmadığının tespiti görevi münhasıran Yüksek İdare Mahkemesinindir (Bkz: Yargıtay/Asli Yetki 1/2015 D.1/2017).
Müstedilerin başvurularına ekli yemin varakalarındak-i "ihmalkârlık" iddiası yaptıkları dikkate alındığında, meselenin ilk etapta Yargıtayın yetki kapsamında olmadığı söylenebilir durumdadır.
Nitekim, Müstediler Avukatı Mahkemenin sorusu üzerine Müstedilerin Müstedialeyh No.1 aleyhine Yüksek İdare Mahkem-esinin yetki sahası dahilinde YİM 32/2020 sayılı davayı da ikame ettiğini ifade etmiştir.
Yukarıda tüm belirtilenler ışığında; Müstedilerin, başvurularını ispat edemediği kanaatine ulaştığımdan, başvurularının reddi gereklidir.
-
Netice itibarı ile; Müstedilerin başvuruları ret edilir. Masraf emri verilmez.
Gülden Çiftçioğlu
- Yargıç
11 Kasım 2022
20
Full & Egal Universal Law Academy
Mahkeme: Yargıtay
Daire: Asli Yetki
Karar Tarihi: 11.11.2022
Yargıtay Asli Yetki Numara 3/2021 Dava No 16/2022 Karar Tarihi 11.11.2022
Karar Dilini Çevir: