Rekabet Kurumu
Karar Sayısı: 14-06/102-42
Karar Türü: Rekabet İhlali
Konu: Turkcell İletişim Hizmetleri A.Ş.'nin distribütörü olmayan mobil cihaz ithalatçılarının Turkcell münhasır kanalına cihaz tedarikini engellemek suretiyle rekabeti kısıtladığı iddiası
Karar Tarihi: 12.02.2014



Rekabet Kurumu Başkanlığından;

REKABET KURULU KARARI

Dosya Sayısı : 2013-2-59 (Önaraştırma)
Karar Sayısı : 14-06/102-42
Karar Tarihi : 12.02.2014
A. TOPLANTIYA KATILAN ÜYELER
Başkan : Kenan TÜRK (İkinci Başkan)
Üyeler : Dr. Murat ÇETİNKAYA, Reşit GÜRPINAR,
Fevzi ÖZKAN, Dr. Metin ARSLAN, Doç. Dr. Tahir SARAÇ
B. RAPORTÖRLER: Bülent GÖKDEMİR, Hatice YAVUZ, Cemile YÜKSEK
C. BAŞVURUDA
BULUNAN : Mobiltel İletişim Hizmetleri Sanayi ve Ticaret A.Ş.
Temsilcisi: Av. Hikmet KOYUNCUOĞLU
Halide Edip Adıvar Mah. Çifte Cevizlerderesi Sok. No:2
Akın Plaza K5 D:17 Şişli/İstanbul
D. HAKKINDA ÖNARAŞTIRMA
YAPILAN : Turkcell İletişim Hizmetleri A.Ş.
Turkcell Plaza Meşrutiyet Cad. No: 71 Tepebaşı/İstanbul
(1) E. DOSYA KONUSU: Turkcell İletişim Hizmetleri A.Ş.'nin distribütörü olmayan mobil
cihaz ithalatçılarının Turkcell münhasır kanalına cihaz tedarikini engellemek
suretiyle rekabeti kısıtladığı iddiası.
(2) F. DOSYA EVRELERİ: Rekabet Kurumu kayıtlarına 28.08.2013 tarih ve 6178 sayı ile
giren Mobiltel İletişim Hizmetleri Sanayi ve Ticaret A.Ş. (Mobiltel) tarafından yapılan
başvuruda yer alan iddialar üzerine Rekabet Kurulu’nun 06.11.2013 tarih ve 13-62/873-M
sayılı kararı ile Turkcell İletişim Hizmetleri A.Ş. (Turkcell) hakkında önaraştırma açılmıştır.
Bunun üzerine hazırlanan 28.01.2014 tarih ve 2013-2-59/ÖA sayılı rapor görüşülerek
karara bağlanmıştır.
(3) G. İDDİALARIN ÖZETİ: Başvuruda özetle;
- Turkcell’in, Turkcell Dağıtım Merkezleri (TDM) ve Turkcell İletişim Merkezleri (TİM)'lerce
gerçekleştirilen kampanyalı cihaz satışlarına ilişkin yürüttüğü IMEI sorgusunun, Turkcell’in
kendi distribütörleri dışındaki cihaz satıcılarının Turkcell satış noktalarına mal vermelerini
engellediği,
- Turkcell’in IMEI sorgulaması uygulamasının Turkcell kampanyalı cihaz satış noktalarını,
kampanyasız cihazlar için farklı bir distribütörden alım yapılması durumunda ortaya çıkan
ek stok maliyetleri nedeniyle yalnızca Turkcell distribütörlerinden mal almaya mecbur
bıraktığı, bu durumun da Turkcell distribütörü olmayıp rakip operatörlerle çalışan diğer
cihaz ithalatçıları aleyhine satış kanalının kapanmasına yol açtığı iddia edilmiştir.
(4) H. RAPORTÖRLERİN GÖRÜŞÜ: İlgili raporda özetle, önaraştırma konusu iddialar ile ilgili
olarak soruşturma açılmasına gerek bulunmadığı ve geçici tedbir alınmasına yer olmadığı
ifade edilmiştir.
I.İNCELEME VE DEĞERLENDİRME
14-06/102-42
2/5
(5) Başvuru genel olarak Turkcell’in, uyguladığı kampanyalı cihaz satış sistemi yoluyla, GSM
hizmetleri pazarında sahip olduğu hâkim durumunu mobil cihaz piyasasında kötüye
kullandığı iddiasına dayandığından 4054 sayılı Kanun’un 6. maddesinin ihlal edilip
edilmediği incelenmiştir. Konuyla ilişkin distribütörlük sözleşmelerinde cihaz satımını ilişkin
olarak sadece Turkcell ile çalışılacağına dair bir hükmün bulunmadığı anlaşılmıştır. Diğer
yandan sözleşmelerde, distribütörlere kampanya kapsamında verilen akıllı cihazların
üreticilerden sadece Turkcell için alımının yapılması veya sadece Turkcell bayilerine satışı
biçiminde bir münhasırlık hüküm de bulunmamaktadır.
(6) Diğer yandan Turkcell’in, TİM’lerle imzaladığı sözleşmelerde de bu yönde bir hükmün
bulunup bulunmadığı da incelenmiştir. Turkcell’in TİM’ler ile imzaladığı belirtilen “Turkcell
Extra Sözleşmesi”nin “Bağlıllık” başlıklı 4.A.11 maddesinin “… sadece Turkcell’in ürün,
hizmet ve servislerini satmak için aracılık hizmetlerinde bulunmak ve Turkcell’in ürün,
hizmet ve servislerini sunmak..” şeklinde münhasırlık hükmü içerdiği görülmüştür. Turkcell
yetkilileri tarafından ilgili sözleşme hükmünün temel hizmet kalemlerine (ses, data, katma
değerli hizmetler) ilişkin olduğu, cihaz satışlarını kapsamadığı ifade edilmiştir.
(7) Bunun yanı sıra, cihaz kampanyaları, sözleşmenin “Reklam, Pazarlama ve Kampanyalar”
başlıklı “TURKCELL-EXTRA, TURKCELL tarafından talep edildiğinde, Şube’lerinin ve
Shop-in-Shop’larının kampanyalara katılmalarını ve bu kampanyaların başarısı için var
güçleri ile çalışmalarını sağlamakla yükümlüdür,” hükmünü içeren 4.A.5 maddesi
kapsamında değerlendirilmiştir. 4.A.5 maddesinde geçen kampanyaların ise, Turkcell’in
sunmakla yetkilendirildiği ses/data hizmetlerinin cihazlarla paketlenerek sunulduğu
Turkcell kampanyaları olduğu anlaşılmıştır. Bu itibarla söz konusu sözleşme hükmü ile
TİM’lere cihaz faydası içeren kampanyalara katılımın sağlanması yükümlülüğünün
getirildiği görülmüştür.
(8) Yukarıda belirtilen sözleşmelerde cihaz satışlarına ilişkin olarak bir rekabet etmeme hükmü
getirilmemiş olsa da, Turkcell’in kampanyalı cihaz satışları için uyguladığı IMEI
sorgusunun, bu tür cihazlar açısından rakip distribütörlerin, Turkcell’in kampanyalı cihaz
satışı yapan noktalarına, kampanya kapsamında yapılacak satışlar için kullanılacak
cihazlar bakımından tedarikini engellendiği anlaşılmıştır.
(9) Bu noktada önemle belirtilmesi gereken husus söz konusu kampanyaların Turkcell
tarafından düzenlenmesi ve cihazlara ilişkin ticari risk ve sorumluluğun da Turkcell
üzerinde olmasıdır. Dosya kapsamında edinilen bilgiye göre, söz konusu cihazların bedeli
Turkcell tarafından peşin olarak distribütörlere ödenmekte ve 12-24 ay gibi vadelerle
tüketicinin faturaları üzerinden tahsil edilmektedir. Dolayısıyla söz konusu kurguda,
Turkcell’in kampanyalı cihaz satışı konusunda yetki verdiği satış noktalarının ticari
anlamda bir risk üstlenmediği ve bu tür satışlardaki rolünün, kampanyadan faydalanan
abone ile kontratın imzalanması ve satış yapılan cihazın sisteme kaydı ile sınırlı olduğu
aşikardır.
(10) Ayrıca Turkcell yetkilileri tarafından, IMEI sorgusunun getirilmesine ilişkin olarak söz
konusu uygulamanın kampanya kurgularının doğru bir şekilde işletilebilmesi, abonelere
karşı sorumluluklarını yerine getirebilmesi ve BTK kararlarına uyum sağlanabilmesi
bakımından hayati bir uygulama olduğu ifade edilmiştir. Dosya kapsamında, kampanya
işleyişinde, başka distribütörlerden cihaz alımı yapılması durumunda ortaya çıkan riskler
ve IMEI kontrolünü Turkcell bakımından gerekli kılan sebepler şunlardır:
 IMEI distribütörlere yapılan ödemelere dayanak teşkil etmekte, bir TİM tarafından
aboneye kampanyalı olarak bir cihaz satışı yapıldığında, TİM’in bu satışı Turkcell
sistemlerine cihazın belirleyiciliğini sağlayan IMEI kaydı ile işlenmekte,
sistemlerden çekilen raporlarda satışı yapıldığı belirtilen IMEI numaraları ile
14-06/102-42
3/5
distribütör tarafından TİM’lere çıkılan kampanyalı cihazlar eşleştirilerek distribütöre
ödeme gerçekleştirilmektedir,
 IMEI kontrolü olmadığında Turkcell kampanyalı satışa karşılık ödeme yapabileceği
bir muhatap bulamayacak ve ödeme tutarlarında mutabakat sağlanamayacaktır,
 IMEI numarası cihazın marka, model, renk vb. özelliklerini göstermekte, IMEI
numarasından elde edilen bu bilgiler ile müşteriye satılan ürün bilgisinin (cihazın
marka model vb. bilgisi) Turkcell’de bulunmasının ve bu yolla aboneden aylık
bazda ne kadar ücret tahsil edileceğinin belirlenmesi sağlanmaktadır,
 BTK düzenlemeleri gereği, Turkcell, kampanya kapsamında abonelere sunulan
kaynaklanan bu sorumluluğu kabul edebilmesi ve giderebilmesi için, ayıplı cihazın
kendisiyle ilişkili olduğunun (Turkcell’in bir kampanyası ile aboneye sağlandığının)
ortaya konması gerekmektedir,
 Her bir cihazın tek bir IMEI kaydı olduğundan, abonede bulunan ayıplı cihazın,
Turkcell bünyesinde aboneye sağlandığının tespiti ve takibi IMEI kaydı ile
yapılmakta, aksi durumda Turkcell’in ayıplı cihaz için rücu edebileceği bir
muhatabı bulunamayacaktır,
 IMEI sorgusu olmadığında TİM’de kampanyalı olarak satılacak cihazın
kaçak/çalıntı olduğu hususunda da herhangi bir bilgi/garanti olmayacak, bu durum
karşısında Turkcell’in sorumluluğu ve mağduriyeti doğabilecektir.
(11) Bu bağlamda teşebbüsün iddia konusu uygulamasının, kampanyalı cihaz satış kurgusu ve
üstlenilen ticari risk açısından geçerli ve rasyonel gerekçelere dayandığı kanısına
varılmıştır.
(12) Bunun yanı sıra, dosya mevcudu bilgilere göre Turkcell tabi olduğu imtiyaz sözleşmeleri
kapsamında mobil iletişim hizmetleri (GSM/3G) dışında kalan faaliyet konularından gelir
elde etme yasağına tabidir. Dolayısıyla Turkcell’in doğrudan gelir elde edemediği mobil
cihaz satışı alanında faaliyet göstermesindeki amacının da önem arz eden bir diğer husus
olduğu düşüncesi hasıl olmuştur.
(13) Turkcell tarafından verilen bilgilere göre, özellikle 3G yetkilendirmesinin ardından
tüketicilerin data hizmetlerini kullanımının teşvik edilmesi amacıyla mobil işletmeciler, cihaz
satışlarının mobil data ve ses hizmetleri ile paketlendiği kampanyaları tüketicilere sunmaya
başlamıştır. Bu doğrultuda, Turkcell’in kampanyalı satış kurgularıyla tüketicileri akıllı
cihazlar ile daha fazla buluşturmayı, akıllı cihaz kullanımı artışına bağlı olarak tüketicilerin
daha fazla mobil data ve katma değerli hizmet kullanmasını sağlamayı ve böylelikle mobil
data gelirlerini artırmayı amaçladığı belirtilmiştir.
(14) Başvuruda üzerinde durulan bir başka husus, Turkcell’in IMEI sorgulaması uygulamasının
Turkcell kampanyalı cihaz satış noktalarını, kampanyasız cihazlar için farklı bir
distribütörden alım yapılması durumunda ortaya çıkan ek stok maliyetleri nedeniyle
yalnızca Turkcell distribütörlerinden mal almaya mecbur bıraktığı iddiasıdır. Bu durumun,
Turkcell distribütörü olmayıp rakip operatörlerle çalışan diğer cihaz ithalatçıları aleyhine
satış kanalının kapanmasına yol açtığı iddia edilmiştir.
(15) Dosya kapsamında edinilen bilgilere göre Turkcell’in kampanyalı cihaz satış noktalarının
büyük çoğunluğu (satışların %(…..) sini gerçekleştiren) TİM’lerden oluşmaktadır. Oldukça
sınırlı ölçüde (…..) YTSN’ler aracılığıyla da kampanyalı cihaz satışı gerçekleştirilmektedir.
TİM’lerin mobil cihaz satışları incelendiğinde ise 2012 ve 2013 yıllarında TİM’lerin
gerçekleştirdiği toplam cihaz satımları içerisinde kampanyalı cihaz satışlarının oranı
sırasıyla %(…..) ve %(…..) olduğu görülmüştür. Dolayısıyla Turkcell kampanyalı satış
noktalarında kampanyasız cihaz satışlarının sınırlı düzeyde kaldığı sonucuna ulaşılmıştır.
14-06/102-42
4/5
(16) Buna ek olarak, İstanbul ilinde bulunan TİM’lerin Turkcell distribütörleri dışındaki cihaz
tedarikçilerinden yaptığı alımlar da incelenmiştir. Söz konusu alımların Turkcell’in İstanbul
ilindeki TİM’ler aracılığıyla sattığı kampanyalı akıllı cihaz satışlarının %(…..)’üne karşılık
geldiği anlaşılmıştır.
(17) Yukarıda aktarılan veriler ışığında, Turkcell’in kampanyalı cihaz satış yaptığı noktalara
Turkcell distribütörleri dışındaki tedarikçilerin oldukça sınırlı düzeyde mal satışı yaptıklarını
söylemek mümkündür. Buna karşın, Turkcell’in kampanyasız cihaz satışlarına herhangi bir
müdahalesi olmadığı göz önünde bulundurulduğunda bu durumun TİM’lerin bağımsız ticari
kararları sonucunda ortaya çıktığı tespit edilmiştir.
(18) Bunların yanı sıra, Turkcell’in iddia konusu davranışlarının öne sürüldüğü gibi cihaz satış
piyasasında (muhtemel) rekabet karşıtı etkilere yol açıp açmadığı da incelenmiştir. Bu
noktada Turkcell’in münhasır çalışan satış kanalının alternatif satış kanalları içindeki
büyüklüğü ve önemi incelenmiştir. Dosya mevcutlarından 2013 yılı ilk dokuz aylık
döneminde Turkcell münhasır satış kanalı aracılığıyla yapılan toplam mobil cihaz ve akıllı
cihaz satışlarının piyasadaki toplam satışlara oranının sırasıyla %(…..) ve %(…..) olduğu
anlaşılmıştır. Söz konusu oranlar kampanyalı ve kampanyasız cihaz satışlarının yanı sıra
bu kanallara Turkcell distribütörleri dışındaki tedarikçilerin yaptığı satışları da içermektedir.
(19) Yukarıda da belirtildiği üzere 2013 yılında TİM’ler yoluyla gerçekleştirilen cihaz satışlarının
yaklaşık olarak %(…..) kampanyalı satışlar oluşturmaktadır. Buradan hareketle, Turkcell
münhasır satış kanalı aracılığıyla yapılan toplam kampanyalı cihaz satışlarının piyasadaki
toplam akıllı cihaz satışlarına oranının yaklaşık olarak %(…..) olduğu tespit edilmiştir. Bu
veriler ışığında, Turkcell’in rakiplere kapatıldığı iddia edilen münhasır satış kanalının gerek
tek başına kampanyalı cihaz satışları, gerekse kampanyalı ve kampanyasız cihaz
satışlarının toplamı açısından muhtemel rekabet karşıtı piyasa kapamaya yol açabilecek
büyüklüğe sahip olmadığı kanısına varılmıştır.
(20) Diğer taraftan, Rekabet Kurulu’nun 24.11.2011 tarih ve 11-59/516-541 sayılı kararında da
benzer bir değerlendirmeye yer verilmiştir:
“Dikkat edilmesi gereken diğer bir nokta, herhangi bir cihazın sadece Turkcell (veya
diğer GSM operatörleri) tarafından değil, diğer zincir mağaza, büyük marketler ve
bağımsız elektronik cihaz satıcıları tarafından da pazara sunuluyor olmasıdır.
Dolayısıyla, herhangi bir marka cihazın yalnızca tek bir GSM operatörü tarafından
yahut tek bir operatörün tek bir distribütörü tarafından dağıtımı ve tüketiciye
ulaştırılması söz konusu değildir. Ancak, böyle bir uygulamada, yani herhangi bir
cihazın ana distribütörü ile sadece bu distribütörün ticari faaliyet içerisinde olduğu
bayiler tarafından pazara sunulması durumunda, yalnızca o distribütörün
faaliyetlerini yoğunlaştırdığı bölge içerisinde ilgili cihazın tüketiciye ulaştırılması riski
ortaya çıkabilecektir. Mevcut uygulamalarda ise, kampanya kapsamında tüm
cihazların oluşabilecek talep ve bayi tercihlerine göre ülke çapında pazara
sunulması sağlanmakta, aynı zamanda bu cihazlar diğer dağıtım kanalları
tarafından da pazara arz edilmektedir. Örneğin, Apple IPhone4 cihazı halihazırda
her üç operatörün bayilik sistemi, zincir teknoloji mağazaları ve zincir marketler
tarafından pazara sunulmaktadır.”
(21) Söz konusu değerlendirmeden de anlaşılacağı üzere, tüketiciler cihaz seçimi bakımından
birçok alternatif kanalı tercih hakkına sahiptir.
(22) Sonuç olarak, Turkcell’in ticari riskleri üstlendiği kampanyalı cihaz satışlarına getirdiği IMEI
sorgulaması uygulamasının gerekçesi ve Turkcell münhasır bayi kanalının cihaz satışı
alanındaki yeri dikkate alındığında, Turkcell’in söz konusu uygulaması ile Kanun’un 6.
maddesini ihlal ettiği yönündeki iddialarına ilişkin bir soruşturma başlatılmasına yer
olmadığı kanaati hasıl olmuştur.
14-06/102-42
5/5



J.SONUÇ
(23) Düzenlenen rapora ve incelenen dosya kapsamına göre, 4054 sayılı Kanun’un 41.
maddesi uyarınca şikayetin ve geçici tedbir talebinin reddi ile soruşturma açılmamasına
OYBİRLİĞİ ile karar verilmiştir.



Full & Egal Universal Law Academy