Rekabet Kurumu
Karar Sayısı: 13-08/93-54
Karar Türü: Menfi Tespit ve Muafiyet
Konu: Tofaş Türk Otomobil Fabrikası A.Ş., Fiat Auto S.p.A. ve Peugeot Citroen Automobiles S.A. arasında imzalanan “Ürün Geliştirme ve İmalat Anlaşması”na bireysel muafiyet tanınması talebi
Karar Tarihi: 31.01.2013

Rekabet Kurumu Başkanlığından,

REKABET KURULU KARARI
Dosya Sayısı : 2012-4-353 (Muafiyet)
Karar Sayısı : 13-08/93-54
Karar Tarihi : 31.01.2013
A. TOPLANTIYA KATILAN ÜYELER
Başkan : Prof. Dr. Nurettin KALDIRIMCI
Üyeler : Doç. Dr. Mustafa ATEŞ, İsmail Hakkı KARAKELLE,
Dr. Murat ÇETİNKAYA, Reşit GÜRPINAR, Kenan TÜRK
B. RAPORTÖR : Dr. Hakan BİLİR
C. BİLDİRİMDE
BULUNAN : - Tofaş Türk Otomobil Fabrikası A.Ş.
- Fiat Auto S.p.A. ve
- Peugeot Citroen Automobiles S.A.
Temsilcisi: Av. M. Haluk ARI
Turan Güneş Blv. No:100/20 Yıldız/Ankara
(1) D. DOSYA KONUSU: Tofaş Türk Otomobil Fabrikası A.Ş., Fiat Auto S.p.A. ve Peugeot
Citroen Automobiles S.A. arasında imzalanan “Ürün Geliştirme ve İmalat
Anlaşması”na bireysel muafiyet tanınması talebi.
(2) E. DOSYA EVRELERİ: Kurum kayıtlarına 26.12.2012 tarih ve 10705 sayı ile giren başvuru
üzerine düzenlenen 24.01.2013 tarih ve 2012-4-353/MM sayılı Muafiyet/Menfi Tespit Ön
İnceleme raporu görüşülerek karara bağlanmıştır.
(3) F. RAPORTÖR GÖRÜŞÜ: İlgili raporda, bildirim konusu anlaşmaya 01.01.2016 tarihine
kadar bireysel muafiyet tanınmasında sakınca bulunmadığı ifade edilmiştir.
G. İNCELEME VE DEĞERLENDİRME
G.1. İlgili Pazar
(4) Dosya mevcudu bilgiler çerçevesinde, ilgili ürün pazarı “hafif ticari araçlar pazarı”, ilgili
coğrafi pazar ise “Türkiye” olarak tespit edilmiştir.
G.2. Bildirimin Konusu
(5) Başvuruda özetle;
- Rekabet Kurulu’nun 08.07.2005 tarih ve 05-44/628-161 sayılı kararıyla Tofaş Türk
Otomobil Fabrikası A.Ş. (Tofaş), Fiat Auto S.p.A. (Fiat) ve Peugeot Citroen Automobiles
S.A. (Peugeot), arasında imzalanan Ürün Geliştirme ve İmalat Anlaşması (Anlaşma)’nın
tarafların ortak üretimlerinin pazara ilk olarak sunulduğu tarihi takip eden beş yıllık sürenin
sonuna kadar 2003/2 sayılı Araştırma ve Geliştirme Anlaşmalarına İlişkin Grup Muafiyeti
Tebliği (2003/2 sayılı Tebliğ) kapsamında grup muafiyetinden yararlandığı,
- Söz konusu kararda, beş yıllık sürenin sona ermesinden sonraki dönemde de taraflarca
anlaşmaya devam edilmesi durumunda tekrar muafiyet değerlendirilmesi yapılmak üzere
Kuruma başvuruda bulunulması gerektiğine yer verildiği
13-08/93-54
2/4
ifade edilerek, ilgili anlaşmaya, ortak üretimin devam edeceği 31.12.2015 tarihine kadar
yaklaşık iki yıl süresince bireysel muafiyet tanınması talep edilmektedir.
G.3. Değerlendirme
(6) Bildirime konu olan Anlaşma, Tofaş, Fiat ve Peugeot arasında imzalanan bir araştırma
geliştirme faaliyetini ve bunun sonucunda tarafların ortak kullanımını düzenleyen maddeleri
içermektedir. Birbirine rakip olan bu üç teşebbüs arasında akdedilen Anlaşma bir yatay
işbirliği anlaşmasıdır. Anlaşma kapsamında, Tofaş’ın Bursa’da faaliyet gösteren
fabrikasında bu tesisin mevcut atıl kapasitesinden ve Türkiye’nin otomotiv sektöründe
bulunduğu uygun ortamdan da faydalanılarak, bir hafif ticari aracın Avrupa ve dünya hafif
ticari araç pazarı için geliştirilmesi ve Tofaş’ta üretilmesi yer almaktadır. 31.03.2005
tarihinde imzalanmış olan söz konusu Anlaşma ile 2007 yılının sonuna kadar bir hafif ticari
aracın geliştirilmesi ve bunu takip eden yedi yıl boyunca aracın Tofaş tesislerinde üretilmek
üzere Ar-Ge ve üretim olmak üzere iki temel aşamanın gerçekleştirilmesi hedeflenmiştir.
Tarafların Kurum kayıtlarına en son 17.06.2005 tarihinde giren başvurusu çerçevesinde
alınan 08.07.2005 tarih ve 05-44/628-161 sayılı Rekabet Kurulu kararında;
- Tofaş, Fiat ve Peugeot, arasında 31.03.2005 tarihinde imzalanan "Ürün Geliştirme ve
İmalat Anlaşması"nın; birbirine rakip konumda bulunan teşebbüsler arasında araştırma
geliştirme faaliyetleri ve bunun sonuçlarının ortak kullanımı konularında yatay işbirliği
içerdiği ve anılan işbirliğinin niteliğiyle tarafların pazardaki konumları dikkate alındığında
4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’un 4. maddesi kapsamında ihlal teşkil
ettiği,
- Anlaşma’nın 2003/2 sayılı Tebliğ kapsamında bulunduğu,
- Anlaşma’nın imza tarihinden başlayarak, anlaşma konusu ürünlerin Türkiye Cumhuriyeti
sınırları dahilinde pazara ilk olarak sunulduğu tarihi takip eden beş yıllık sürenin sonuna
kadar devam eden dönemde, mezkur Tebliğ’in sağladığı muafiyetten yararlanabileceği,
- Sözü edilen beş yıllık sürenin sona ermesinden sonraki dönemde, Anlaşma’nın taraflarca
uygulanmaya devam edilmesi durumunda tekrar muafiyet değerlendirilmesi yapılmak üzere
Kuruma başvuruda bulunulması gerektiği
hususlarına yer verilmiştir.
(7) Söz konusu kararda, Anlaşma’nın birbirine rakip konumda bulunan teşebbüsler arasında
Ar-Ge faaliyetleri ve bunun sonuçlarının ortak kullanımı konularında yatay işbirliğini içerdiği
ve işbirliğinin niteliğiyle tarafların pazardaki konumları dikkate alınarak, 4054 sayılı
Kanun’un 4. maddesi kapsamında ihlal teşkil ettiğine karar verilmiş olması nedeniyle, bu
konuda yeni bir değerlendirme yapılmasına gerek görülmemiştir. Anılan kararda grup
muafiyetinin başlangıcı olarak Ar-Ge çalışması kapsamında ortaya çıkan ürünün pazara
sunulduğu tarihin dikkate alınacağı belirtilmiştir. Bu çerçevede 2007 yılının Kasım ayı
itibarıyla başlayan, Grup Muafiyeti Tebliği ile tanınan beş yıllık sürenin dolduğu
anlaşılmaktadır. Bildirim Formu’nda, yapılan yatırımların karşılığının alınabilmesi için
31.12.2015 tarihine kadar devam etmesi gereken Anlaşma’ya kalan süreler bakımından
bireysel muafiyet tanınması talep edilmektedir.
(8) Anlaşma’nın bireysel muafiyetin dört koşulu açısından değerlendirilmesine aşağıda yer
verilmiştir:
(9) Muafiyetin ilk koşulu 4054 sayılı Kanun'un 5. maddesinin birinci fıkrasının (a) bendinde
"malların üretimi veya dağıtımı ile hizmetlerin sunulmasında yeni gelişme ve iyileşmelerin
13-08/93-54
3/4
ya da ekonomik veya teknik gelişmenin sağlanması" şeklinde ifade edilmiştir ve kısaca
ekonomik yarar koşulu olarak bilinmektedir. Tarafların birlikte yaptığı Ar-Ge faaliyeti
sonucunda geliştirilen ürün ilk olarak 2007 yılı Kasım ayında piyasaya sunulmuş ve bu
tarihten itibaren de Fiat, Peugeot ve Citroen markaları altında satışı yapılmıştır. Üretim
baştan beri ve halen Tofaş’ın Bursa fabrikasındaki tesislerde gerçekleştirilmektedir. Bu
çerçevede taraflar, Anlaşma ile ortak Ar-Ge faaliyeti yürütmek suretiyle yeni bir ürün
geliştirmişlerdir. Bu durumda hem yeni bir ürün pazara sürülürken hem de ortak çalışma
neticesinde Ar-Ge maliyetlerinden tasarruf edilmiştir. Her ne kadar ürünün geliştirilmesi
süreci inceleme dönemi itibarıyla tamamlanmış ise de Anlaşma’nın temel amacının ürün
geliştirme olması nedeniyle ürünün halihazırda pazarda bulunması bu koşul bakımından bir
engel teşkil etmemektedir. Bu çerçevede ilk koşulun sağlanmış olduğu görülmektedir.
(10) Muafiyetin ikinci koşulu ilgili Anlaşma’dan tüketicinin yarar sağlamasıdır. Taraflar bildirime
konu Anlaşma’nın sonucu olarak üç ayrı marka altında ürün piyasaya sunmuşlardır ve bu
araçlar birbiri ile rekabet etmektedir. Pazardaki duruma bakıldığında araçların fiyatlarının
birbirinden farklı olduğu ve birbirleri ile rekabet ettikleri görülmektedir. Satış aşamasında
geçerli olan bu durum satış sonrası hizmetlerde de geçerlidir. Araçların aynı teknik
özellikleri taşıması nedeniyle, satış sonrası hizmetler olan yedek parça ve bakım-onarım
hizmetleri açısından daha yoğun bir rekabet ortamının bulunduğu düşülmektedir. Bir başka
deyişle, Tofaş'tan araç alan bir müşteri, bakım onarım hizmetlerini Citroen ya da Peugeot
yetkili servisinden alabilecektir. Dolayısıyla bu üç markanın yetkili satıcı ve servislerinin
kendi aralarında rekabeti devam etmektedir. Bu çerçevede ikinci koşulun da sağlandığı
görülmektedir.
(11) Muafiyetin ilk olumsuz koşulu ilgili pazarın önemli bir bölümünde rekabetin ortadan
kalkmamasıdır. Otomotiv sektörü için geçerli olan başlıca giriş engellerinin, ölçek
ekonomileri ve sermaye sorunu olarak ifade edilmesi mümkündür. Bir aracın pazara
sürülmesi, Ar-Ge aşamasından başlamak üzere önemli bir mali yük getirmektedir. Bu mali
yük genel olarak otomotiv pazarına girişi etkileyen en önemli faktördür. Diğer yandan
geliştirilen bir aracın pazara sunulabilmesi aşamasında ölçek ekonomileri devreye
girmektedir. İlgili coğrafi pazar olan ülkemizde Dünya’da üretilen hemen hemen tüm
otomotiv ürünlerinin kendilerine pazarda yer buldukları görülmektedir. Türkiye otomotiv
pazarında toplam 55 firma binek ve hafif ticari araç satmaktadır. Bildirim Formu’na göre
2011 yılı itibarıyla hafif ticari araç pazarında Fiat’ın (…..), Peugeot’nun (…..), Citroen’in
(…..), Renault’nun (…..), Ford’un (…..), Volkswagen’in (…..) ve Opel’in yaklaşık (…..)
pazar payı bulunmaktadır. Kalan paylar ise çok sayıda otomotiv markası arasında
dağılmaktadır. Tarafların, bildirime konu Anlaşma çerçevesinde üretime konu araçlarının,
pazardaki büyüklüğü ise, 2011 yılı itibarıyla toplamda (…..) (Fiat Fiorino (…..), Peugeot
Bipper (…..) ve Citroen Nemo (…..)) olarak gerçekleşmiştir. Söz konusu oran toplam ticari
araç pazarı içinde rekabetçi endişe oluşturacak bir büyüklüğü ifade etmemektedir. Ayrıca
yıllar itibarıyla tarafların toplam pazar paylarının da düşüş eğilimi içinde olduğu
gözlenmektedir. Bu nedenle de ilgili pazarın önemli bir bölümünde rekabetin ortadan
kalkmadığı açıktır.
(12) Muafiyetin ikinci olumsuz koşulu ise rekabetin zorunlu olandan fazla sınırlanmaması
gereğini içermektedir. Bildirime konu anlaşmaya taraf olan teşebbüsler ortak ürün
geliştirme ve üretim faaliyetinde bulunmaktadır. Bununla birlikte, üretim yalnızca Tofaş
fabrikasında gerçekleştirilirken, taraflar pazarlama, satış ve dağıtım aşamalarında rekabet
etmektedir. Anlaşma’ya taraf olan teşebbüslerden her biri pazar koşullarını göz önünde
13-08/93-54
4/4
bulundurmak suretiyle kendi satış fiyatını belirlemektedir. Bu nedenle Anlaşma ile rekabetin
zorunlu olandan fazla kısıtlanmadığı görülmektedir.
(13) Dolayısıyla, 31.01.2015 tarihine kadar devam edecek toplamda yaklaşık yedi yıllık bir
süreye tekabül eden bildirim konusu Anlaşma ile muafiyet koşullarının sağlanmakta olduğu
kanaatine varılmıştır.
H. SONUÇ
(14) Düzenlenen rapora ve incelenen dosya kapsamına göre, Tofaş Türk Otomobil Fabrikası
A.Ş., Fiat Auto S.p.A. ve Peugeot Citroen Automobiles S.A. arasında imzalanan “Ürün
Geliştirme ve İmalat Anlaşması”na, 4054 sayılı Kanun'un 5. maddesinde yer verilen
koşulları sağlaması nedeniyle, 01 Ocak 2016 tarihine kadar bireysel muafiyet tanınmasına
OYBİRLİĞİ ile karar verilmiştir.


Full & Egal Universal Law Academy